Ν.Μάντζαρος: η πρώτη σωζόμενη ελληνική όπερα

Κάθε χρόνο, αυτές τις μέρες στην Α' Γυμνασίου συνηθίζω να αναφέρομαι στον Εθνικό μας Ύμνο, όχι μόνο γιατί πλησιάζει η γιορτή της 28ης Οκτωβρίου, αλλά και γιατί σήμερα είναι η γενέθλια επέτειος αυτού που τον μελοποίησε.

Τιμητικά λοιπόν, μια ολιγόλεπτη αναφορά στο όνομά του, επιβάλλεται.
Και κάθε χρόνο πέφτω πάνω στον ίδιο τοίχο!
Άγνοια από όλα τα δωδεκάχρονα στο όνομα "Νικόλαος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος"!

Ευτυχώς , τουλάχιστον γνωρίζουν το Διονύσιο Σολωμό.
Και πάντα έχω την ίδια απορία...Έξι χρόνια στο Δημοτικό, τόσες σχολικές γιορτές, τόσες φορές τραγουδισμένος ο Ύμνος μας και δεν ειπώθηκε από κανέναν το όνομα αυτού, που μελοποίησε τη Σολωμική ποίηση;;;;

Κι όμως!Για τη σύνθεσή του αυτή ο Νικόλαος Μάντζαρος τιμήθηκε με τον Αργυρό και Χρυσό Σταυρό του Βασιλικού Τάγματος του Σωτήρος.(Το ανώτερο Τάγμα Αριστείας της Ελλάδος στο πρότυπο της γαλλικής Λεγεώνας της Τιμής).

Η σύνθεση του "Υμνου εις Την Ελευθερίαν" χρειάστηκε να μελοποιηθεί τρεις φορες από το συνθέτη, ώσπου το 1844 να σταλεί στην Αθήνα αφιερωμένη στον Όθωνα, ο οποίος την έστειλε με τη σειρά του στο Μόναχο προκειμένου ειδικοί να εκτιμήσουν της αξία της.
Η απάντηση ήταν:"ΑΞΙΟΛΟΓΟΤΑΤΟΝ!!!"

Από το 1865 και μετά από αίτημα του βασιλιά Γεωργίου του Α΄οι δυο πρώτες στροφές του καθιερώθηκαν ως ο Εθνικός Ύμνος της Ελλάδος.

Νικόλαος Μάντζαρος, το όνομα του συνθέτη του!Δεν το ξεχνάμε!Του συνθέτη, θεμελιωτή της λεγόμενης Επτανησιακής Σχολής!

Άγνωστος σε πολλούς...κι όμως, ο Μάντζαρος είναι ο συνθέτης με αρκετές "πρωτιές"!!

Π.χ του πρώτου γνωστού έργου σε ελληνική γλώσσα για φωνή και ορχήστρα (Aria GrecaΙ), των πρώτων γνωστών ελληνικών έργων για κουαρτέτο εγχόρδων (Partimenti), του πρώτου ελληνικού πιανιστικού ρεπερτορίου, του πρώτου ελληνικού έργου σε μορφή φούγκας, της πρώτης μνημονευόμενης ελληνικής συμφωνίας (χαμένη), ο συγγραφέας του πρώτου δοκιμίου μουσικής ανάλυσης (Rapporto), των πρώτων μουσικοπαιδαγωγικών συγγραμμάτων στην Ελλάδα, καθώς και συνθέτης της πρώτης σωζόμενης όπερας Έλληνα δημιουργού (Don Crepuscolo) .

Ένα ευστοχότατος χαρακτηρισμός που αποδίδεται στον Μάντζαρο είναι "ευπατρίδης"!
Δικαίως, αφού ποτέ δεν πληρώθηκε για τη μουσική προσφορά του και μάλιστα συχνά έβαζε και από την τσέπη του!
Το μόνο που δεν αρνήθηκε ήταν η ισόβια σύνταξη που του δόθηκε από την Ιονία Βουλή,γιατί το θεωρούσε προσβολή...

Θα πρέπει να θυμίζουμε πως ο Μάντζαρος στην Κέρκυρα έλαβε τις πρώτες του μουσικές γνώσεις: πιάνο, συνθεση και ανώτερα θεωρητικά. Από το 1819 συνέχισε τις σπουδές του στη Νάπολη όπου δίδαξε κιόλας στο Βασιλικό Ωδείο της πόλης και συνδέθηκε φιλικά με τον διευθυντή του, Νικολό Αντόνιο Τσινγκαρέλι.Το 1826 επέστρεψε κι εγκαταστάθηκε οριστικά στο νησί του, παρόλες τις ικεσίες του Τσινγκαρέλι που επί χρόνια τον εκλιπαρούσε να επιστρέψει προκειμένουν αν αναλάβει το πόστο του, καθώς μονάχα τον Νικόλαο θεωρούσε άξιο γι'αυτή τη θέση.

Σώζεται επιστολή του ιταλού καθηγητή, όπου αναφέρει:
"Ω, τί παρηγοριά θα ήταν για μένα, αν μπορούσα να σε ξαναδώ πριν πεθάνω! Έλα λοιπόν και γρήγορα. Βεβαιώσου ότι η έλευσή σου θα παρέτεινε τη ζωή μου. Πρέπει να βιαστείς να έλθεις, γιατί δεν βρίσκω άλλον που να μπορεί να με διαδεχτεί και μόνο σε σένα θα ήθελα να εμπιστευτώ πριν πεθάνω την ωραία Σχολή της Νεάπολης, γιατί ο οποιοσδήποτε άλλος θα την διέφθειρε…".

Ο Μάντζαρος όμως είχε αποφασίσει να παραμείνει στην Κέρκυρα…

Η 1η σελίδα της χειρόγραφης παρτιτούρας(1815)

Όπως έγραψα παραπάνω το όνομα του συνθέτη του Εθνικού μας Ύμνου έχει συνδεθεί με την πρώτη σωζόμενη ελληνική όπερα.
Πρόκειται για το κωμικό μονόπρακτο "Don Crepuscolo - Ντον Κρεπούσκολο", το λιμπρέτο της οποίας αναφέρεται σε έναν μεσήλικα άνδρα ο οποίος αναζητά την ιδανική γι’ αυτόν, νύφη.

Πάνω σε πολλά ευτράπελα επεισόδια ο 20χρονος Μάντζαρος στήνει έναν μονόλογο  για βαρύτονο με έντονο το κωμικό στοιχείο.
Η όπερα είναι γραμμένη στο ιταλικό ύφος, θυμίζει δημιουργίες των Παϊζιέλο, Ροσίνι ή Μερκαντάντε, καθώς η τεχνοτροπία γειτνιάζει σε κείνη του μπελκάντο του 19ου αι. με άριες, ρετσιτατίβι κι ένα ορχηστρικο ιντερλούδιο στο φινάλε της. Έκανε πρεμιέρα το 1815 στο θέατρο San Giacomo της Κέρκυρας.

Η όπερα "Don Crepuscolo", αποτελεί νεανικό έργο του Μάντζαρου.  Παρόλ'  αυτά αποκαλύπτει την χαρισματική μουσική φύση του νεαρού συνθέτη, ενώ παράλληλα μαρτυρά το ύφος της μουσικής που ακουγόταν στην Κέρκυρα στις αρχές του 19ου αι.
Μαρτυρία, που αναδεικνύει το ιταλικό μουσικό στυλ της εποχής .

Πρόκειται για έναν μονόλογο με έντονα κωμικά στοιχεία, όπου ο "προχωρημένης ηλικίας" πρωταγωνιστής, αναζητά την ιδανική γι΄αυτόν νύφη.

Ν.Μάντζαρος: "Don Crepuscolo"

(Για τη σύνταξη του κειμένου χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία κι από: Βιβλίο Μουσικής Γ'Γυμν., Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Ε.Λ.Σ., users.ionio.gr)