Sunday 30 September 2018

"Νταβίντ Όιστραχ, ένα μαγικό δοξάρι!"


Πλούσιος ήχος, εκπληκτική τεχνική, ερμηνευτική δύναμη, διεισδυτικές δοξαριές, ήταν τα στοιχεία που καθιέρωσαν το ρώσο-εβραϊκής καταγωγής Νταβίντ Όιστραχ ως έναν από τους μεγαλύτερους βιρτουόζους βιολιού του αιώνα!!

Συμπληρώνονται σήμερα 110 χρόνια από τη γέννησή του στις 30 Σεπτεμβρίου του 1908.

Ο Όιστραχ προσέλκυσε την καθολική προσοχή το 1937, όταν κέρδισε στο Βέλγιο το 1ο βραβείο στο Διαγωνισμό Ysaye ανάμεσα σε 70 βιολιστές που είχαν λάβει μέρος από 21 χώρες!

Κομβική εποχή για τον Όιστραχ υπήρξε η δεκαετία 1940-50, που του επετράπη η έξοδος από τη Σοβιετική Ένωση κι άρχισε να γίνεται γνωστός στη Δύση, με αποτέλεσμα τις θαυμάσιες ηχογραφήσεις του!

Τα δάχτυλά του ανεμίζουν αέρινα μα σταθερά, δυναμικά ή αιθέρια όπου χρειάζεται, πάντα όμως με την απαιτούμενη τεχνική και εκφραστικότητα που υποδεικνύει η παρτιτούρα...

Όιστραχ-Χατσατουριάν/ Listeners club

Η σύμπραξή του με Ομπορίν και Κνουσεβίτσκι στο περίφημο τρίο για πιάνο έκανε τον Αράμ Χατσατουριάν να συνθέσει και να του αφιερώσει το εκπληκτικό "Kονσέρτο του για Βιολί σε ρε ελάσσονα", που έκανε πρεμιέρα με σολίστα τον Όιστραχ το 1941.

Η σύνθεση ολοκληρώθηκε με υποδείξεις του ερμηνευτή προς το συνθέτη, όσον αφορά το μέρος του βιολιού, κι αποτελεί ένα από τα πιο απαιτητικά έργα στο ρεπερτόριο του οργάνου.

Αναπτύσσεται σε 3 μέρη:

Allegro con fermezza
Andante sostenuto
Allegro vivace

Το εναρκτήριο αλλέγκρο εμφανίζεται ενεργητικό με χαρακτηριστικές ρυθμικές εναλλαγές.

Η εμφάνιση του α΄θέματος γίνεται από το βιολί επίμονα, ενώ μια σύντομη cadenza προηγείται του τμήματος ανάπτυξης, που παρουσιάζει εμφανώς τον σολίστα σε διάφορα βιρτουόζικα περάσματα.

Το αντάντε, δεύτερο μέρος έχει χαρακτήρα αυτοσχεδιαστικό. Έντονα λυρικό, αναδύει μελαγχολία, οδύνη, αγωνία, συναισθήματα που στην έκφρασή τους εμπλέκονται λαϊκά αρμένικα ακούσματα.

Η τρίτη κίνηση ξεκινά εντυπωσιακά με ένα ορχηστρικό tutti.Πρωταγωνιστές τα κύμβαλα, τα τύμπανα και τα χάλκινα πνευστά, που προειδοποιούν για τη χαρούμενη, χορευτική συνέχεια.
Το δεξιοτεχνικό θέμα παίρνει το βιολί που κυριαρχεί φυσικά στο διάλογο με το κλαρινέτο.


Ο Όιστραχ ηχογράφησε το 1954 το κονσέρτο με την Philharmonia Orchestra,και τον Χατσατουριάν στο πόντιουμ.

Aκούμε το περίφημο κονσέρτο με τον συνθέτη να διευθύνει τη Συμφωνική της Μόσχας και σολίστα φυσικά τον τιμώμενο σήμερα, Νταβίντ Όιστραχ!

Αram Khachaturian: "Violin Concerto in D minor", Oistrakh / Khachaturian 




Friday 28 September 2018

"Happy birthday, Brigitte!!"


Σχετική εικόνα


"Υπάρχουν γυναίκες που εμπνέουν την επιθυμία να τις νικήσεις και να τις απολαύσεις… 
αλλά αυτή εδώ σου γεννάει τον πόθο να πεθάνεις αργά κάτω απ’ το βλέμμα της..."

Πόσο ταιριάζουν αυτά τα λόγια του Μπωντλαίρ στη γυναίκα - μύθο, τη γυναίκα-σύμβολο ομορφιάς και σαρκικής ηδονής ...

Να τα εκατοστήσετε κ.Μπριζίτ!!

Η Μπριζίτ Μπαρντό γεννήθηκε σαν σήμερα 28 Σεπτέμβρη  1934 στην πόλη του φωτός!
Φωτεινή, λαμπερή και η ίδια, ωραία και μοιραία,έλκει τους πάντες με τη ομορφιά και το σεξαπίλ της, στοιχειώνει τα όνειρα των αντρών της υφηλίου!
Αποθεώνεται, λατρεύεται αλλά και μισείται!
Τρομερά αισθησιακή, γίνεται  -απ'όταν πρωτοεμφανίζεται- αστέρι πρώτου μεγέθους!
Το κάλλος της είναι ασυναγώνιστο!
Άψογες αναλογίες σώματος, αληθινό γλυπτό της αρχαιότητας, καμπύλες...

Αποτέλεσμα εικόνας για brigitte bardot as marianne
Η Μπαρντό ως Μαριάν
Όταν το 1950 δημοσιεύτηκε εξώφυλλό της στο Elle, έγραψαν πως "...ακόμα και ο άξονας της Γης μετατοπίστηκε!!!"


Η επιτομή της χάριτος και του στυλ!
Τόσο, που  το 1970 απαθανατίστηκε στη μορφή του περίφημου εμβλήματος της γαλλικής δημοκρατίας, το άγαλμα της Μαριάν (αλληγορία της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας, που επί των ημερών μας, παίρνει τη μορφή διάσημων καλλιτέχνιδων)!

Αδηφάγα τα αντρικά βλέμματα!!!
Τολμηρή η γύμνια της, προχωρημένες για την εποχή οι ερωτικές σκηνές στις ταινίες της, μάλιστα κάποιες φυλλάδες τη χαρακτηρίζουν "ανήθικη, από το κεφάλι μέχρι τα νύχια", για χρόνια πάσχιζε να σβήσει την ταμπέλα της "ελαφριάς και ατάλαντης".

Η υποκριτική της δεινότητα αναγνωρίζεται με το σπουδαίο φιλμ του  Γκοντάρ :
"Η περιφρόνηση" .

Σε ηλικία 39 χρονών αποσύρεται από την ενεργό δράση ,αφοσιώνεται στα ζώα και τα δικαιώματά τους  ιδρύοντας και το ίδρυμα Μπαρντό για την προστασία τους.
Ενώ η αγάπη και η ευαισθησία της για τα ζώα είναι τεράστιες,την εικόνα της αμαυρώνουν  ρατσιστικές συμπεριφορές της για τις οποίες έχει κάποιες  φορές καταδικαστεί.
Σχετική εικόναΤα αντιμουσουλμανικά της  σχόλια αναγκάζουν τη γαλλική δικαιοσύνη να τις επιβάλλει βαριά πρόστιμα.


Εκτός από την υποκριτική, το ταλέντο της φάνηκε και στη μουσική ερμηνεία, καθώς τραγούδησε περί τα 80 τραγούδια.
Ανάμεσά τους  και κάποια  του Γιάννη Σπανού,με την οποία γνωρίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του '60, όταν ο έλληνας συνθέτης ξεκινούσε τη μουσική του καριέρα στη Γαλλία.
Η πρώτη τους συνεργασία έγινε στην ταινία "Ιδιωτική Ζωή" με το τραγούδι  "Sidonie".

Αδιαμφισβήτητα  η Μπε -μπε είναι μια μεγάλη σταρ, ένα παγκόσμιο σύμβολο ομορφιάς, ένας μύθος!!
Δόξα, θρίαμβος, αποθέωση!!!
Και ο Θεός έπλασε τη γυναίκα...μ'ένα χαμόγελο γλυκιάς αναίδειας κι ένα μουσούδι πανέξυπνο, λάγνο να οδηγεί με μαεστρία τον ανδρικό πληθυσμό στην κόλαση!

Να τα εκατοστήσει!!



"Sidonie" - Μουσική:Γ.Σπανός, Στίχοι: Charles Cros, Ερμηνεία:Β.Β




Το κείμενο έχει δημοσιευτεί και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr

Thursday 27 September 2018

"Adelina Patti, η περίφημη κολορατούρα του 19ου αι."


 "Portrait of Adelina Patti", Franz Winterhalter, 1860
Έφυγε σαν σήμερα, 27 Σεπτέμβρη του 1919 και θεωρείται μια από τις περιφημότερες λυρικές φωνές του 19ου αιώνα. 

Αναφέρομαι στην ιταλίδα, γαλλο-ισπανικής καταγωγής Αντελίνα Πάττι, που λόγω της διαύγειας, της ανυπέρβλητης ποιότητας της φωνής της, την υποκριτική της δεινότητα αλλά και την απαράμιλλη τεχνική της, το όνομα της παραμένει γραμμένο με χρυσά γράμματα στην ιστορία της μουσικής!

Το ταλέντο της κληρονόμησε κι από τους δυο γονείς της , τενόρο και υψίφωνο της όπερας, κι έκανε το ντεμπούτο της  στα επτά της χρόνια στις ΗΠΑ.


Τραγούδησε στις μεγαλύτερες σκηνές του κόσμου, προσκλήθηκε από τον αμερικανό πρόεδρο Αβραάμ Λίνκολν και τη σύζυγό του στο Λευκό Οίκο να λαμπρύνει με την φωνητική της ευελιξία μια βραδιά για τους γερουσιαστές.


Στην Αμερική, συγκεκριμένα στο Φεστιβάλ Όπερας του Σινσινάτι την άκουσε και ο Όσκαρ Ουάιλντ το 1882, στο ρόλο της βασίλισσας της Βαβυλώνας  από την όπερα του Ροσίνι: "Σεμίραμις" και στην καβατίνα: "Bel Raggio lusinghier"


Η καβατίνα ακούγεται στα μέσα της 1ης Πράξης. Η ερωτευμένη με τον Αρσακές, Σεμίραμις βρίσκεται στους Κρεμαστούς Κήπους του παλατιού της. Κοιτάζει τη σελήνη και εξομολογείται τον έρωτά της απαλά και τρυφερά: "Επιτέλους μια λαμρή ακτίνα φωτίζει την ψυχή μου"...

Eπειδή δεν υπάρχει ηχογράφηση με την Πάττι, σας κοινοποιώ μία αδιάμφισβητητα άψογη ερμηνεία της λατρεμένης Κάλλας!

Rossini: "Semiramide-Bel Raggio lusinghier" / M. Callas:


Adelina Patti, 1882, πρόγραμμα Cincinnati Opera Festival, 
από τη Συλλογή της Δημόσιας Βιβλιοθήκης του Σινσινάτι 
(φωτο: friendsofmusichall)

Ο Ουάιλντ εντυπωσιάστηκε τόσο από τα φωνητικά χαρίσματα της Αντελίνα Πάττι, ώστε να την αναφέρει στο βιβλίο του: "Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ" και μάλιστα σε δυο από τα κεφάλαιά του: Κεφ 8 και 9...


"Ντόριαν, δεν πρέπει ν'αφήσεις αυτή την υπόθεση να σου κλονίσει τα νεύρα.Πρέπει να έρθεις να δειπνήσεις μαζί μου κι ύστερα θα περάσουμε απ'την Όπερα.Απόψε τραγουδάει η Πάττι και όλοι θα είναι εκεί..."
(κεφ. 8, σελ.115)

..................................

"Αγαπητέ μου Μπάζιλ, μουρμούρισε ο Ντόριαν Γκρέυ, πίνοντας μια γουλιά αχνοκίτρινο κρασί.[...]
Ήμουν στην όπερα. Συνάντησα για πρώτη φορά τη λαίδη Γκουέντολι. Ήμασταν στο θεωρείο της. Είναι φοβερά γοητευτική και η Πάττι τραγούδησε υπέροχα. [...]
Πήγες στην όπερα;" είπε ο Χόλγουορντ μιλώντας πολύ αργά και με μια έντονη χροιά πόνου στη φωνή του.[...]
Πώς μπορείς και μιλάς για άλλες γοητευτικές γυναίκες και για την Πάττι που τραγούδησε θεϊκά, πριν καλά-καλά η κοπέλα που αγάπησες αναπαυτεί στον τάφο της;..." 
(κεφ. 9, σελ.124-125)


"Adelina Patti σαν Violetta στη "La Traviata" 
(National Portrait Gallery of London, 
Photographs Collection)
 Ο μεγάλος μεταρρυθμιστής του ιταλικού μελοδράματος, Τζουζέπε Βέρντι, το 1877, την περιέγραψε ως την "εκπληκτικότερη τραγουδίστρια της όπερας της εποχής του", και γι'αυτό δικαιολόγησε και τις υψηλότατες αμοιβές της!


Ήταν η Αντελίνα Πάττι, η πριμαντόνα που με την μοναδική ερμηνεία της ως Βιολέτα στην όπερα "Τραβιάτα" άφησε ιστορία στο Κόβεν Γκάρντεν του Λονδίνου!

Κι όχι μόνο για την ερμηνεία αλλά και για την εκρηκτική παρουσίαση της ντίβας ,καθώς το κοστούμι της ήταν κεντημένο με πληθώρα διαμαντιών αμύθητης αξίας!!!


Στη μνήμη της θα απολαύσουμε την άρια της Βιολέτας, στη σκηνή, όπου η Βιολέτα αδύναμη λόγω της φυματίωσης και απελπισμένη αναφωνεί: "Addio del passato bei sogni ridenti..." 

Η μελωδικη γραμμή του Βέρντι αιχμαλωτίζει όλα τα συναισθήματα με κείνα της μελαγχολίας και της θλίψης να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή!



Μια ερμηνεία από την Κάλλας, επίσης:


"Addio del passato bei sogni ridenti..." / M. Callas

Στον παρακάτω σύνδεσμο η 63χρονη Πάττι ερμηνεύει την άρια "Casta Diva".
Η τεχνική της κορυφαίας σοπράνο είναι εμφανής, παρόλα τα προβλήματα που δημιουργεί η ηλικία και κατ' επέκταση η φυσιολογική φθορά στη φωνή της..



Tuesday 25 September 2018

Μαρκ Ρόθκο: Ζωγραφική σαν άριες του Μότσαρτ...


"Μάθε ν' αγοράζεις πάντοτε από την ίδια -όσο μεγάλη κι αν είναι- ποσότητα του ελαχίστου.
Από τις παράνομες σχέσεις ανάμεσα στα άλογα του Πάολο Ουτσέλλο και τα νούφαρα του Κλωντ Μονέ πρέπει να γεννήθηκαν τα πιο καθαρόαιμα μονόχρωμα του Ρόθκο ή αλλιώς η απόλυτος ζωγραφική".

Αυτά αναφέρει ο Οδυσσέας Ελύτης στο "Εκ του πλησίον" για τον "απόλυτο ζωγράφο, Μαρκ Ρόθκο", του οποίου υπήρξε μέγας θαυμαστής...


Ο Λετονός ζωγράφος, εκπρόσωπος της αφηρημένης εξπρεσιονιστικής τέχνης γεννήθηκε σαν σήμερα, 25 Σεπτεμβρίου 1903.
Έγινε γνωστός για την αφηρημένη ζωγραφική του που αποτελούνταν από μεγάλα έργα στα οποία βασικά υπάρχει ένα χρώμα.


"Εγινα ζωγράφος γιατί ήθελα να προσδώσω στη ζωγραφική τη δύναμη που έχουν η μουσική και η ποίηση", έλεγε ο Μαρκ Ρόθκο.

Και πράγματι φαίνεται να αγαπούσε βαθιά την κλασική μουσική, ιδιαίτερα την όπερα, που άκουγε τις ατέλειωτες ώρες δημιουργίας του, αλλά και τον Μότσαρτ...
Αγαπούσε επίσης τη δουλειά του Ματίς και η "φαντασίωσή" του ήταν να γίνει ο ένας στην παρέα των τριών "Μ": "Μότσαρτ, Ματίς και Μαρκ".


Τα βασικά ανθρώπινα αισθήματα, το πεπρωμένο, η τραγωδία, η έκσταση αποτελούν θέματα στα έργα του Ρόθκο, όπως επίσης και ο Μότσαρτ.

Οι ζωγραφικοί πίνακες  του καλλιτέχνη "μοιάζουν με μια άρια του Mότσαρτ", λένε οι αναλυτές. "Προσδίδουν πάθος στην επικοινωνία με το θεατή, όπως συμβαίνει και με τις Μοτσάρτιες άριες"...

Παρότι σύγχρονος καλλιτέχνης  ο Ρόθκο, παραδοξεί που αρέσκεται σε κλασικής φόρμας έργα, όπως αυτά του Σαλτσβουργιανού. Οι πίνακες του Ρόθκο "κινούνται"  με συναισθηματικό τρόπο, όπως η μουσική.


"Yellow over Purple", Rothko 
(από: dailyrothko)
"Ο Μότσαρτ είναι το Α και το Ω. Πάντα χαμογελούσε μέσα από δάκρυα", έλεγε  χαρακτηριστικά για τον αγαπημένο του συνθέτη, ο ζωγράφος.

Μάλιστα όπως αναφέρει ο γιος του Κρίστοφερ στο βιβλίο του: "Mark Rothko, From the Inside Out" στο κεφ. "Rothko and Music", ο πατέρας του φέρεται να  φιλοτέχνησε το "Yellow over Purple" (μια εικαστική σύνθεση του 1956) ακούγοντας  το "Adagio", δεύτερο από τα έξι συνολικά μέρη του "Divertimento Trio, Κ. 563". 


Πρόκειται για εικαστικό που χαρακτηρίζεται από απλά άνισα ορθογώνια  δυο χρωμάτων, κίτρινου και μωβ, με μαλακά περιγράμματα με τα οποία ο Ρόθκο εκφράζει την αρμονία και ισορροπία της κλασικής φόρμας που υπηρέτησε ο Μότσαρτ.



Ο Μότσαρτ έγραψε το Τρίο εγχόρδων το 1788 και ο  Άλφρεντ Αϊνστάιν το χαρακτήρισε:
"το πιο ευγενές από τα έργα του συνθέτη, που η μεγάλη έκτασή του επιλέχθηκε για να προσφέρει κάτι ξεχωριστό στην  τέχνη. Κάθε όργανο, κάθε μοτίβο, κάθε νότα έχουν τη σπουδαιότητά τους , συμβάλλουν στην πνευματική ανύψωση του ακροατή και οδηγούν στην εκστατική κορύφωση της αισθητικής εµπειρίας του".


Ερμηνεύουν οι  Isaac Stern , Pinchas Zukerman  και Leonard Rose. Το "Adagio" στο 12:08.

Mozart : "Divertimento String Trio K. 563"






Για το Ρόθκο μπορείτε να διαβάσετε και παλαιότερο άρθρο μου εδώ.










"Εμμονές ενός συνθέτη που "θορυβεί" με ιντερλούδιο κρουστών"


(με αφορμή τη σημερινή γενέθλια επέτειο του Σοστακόβιτς -25 Σεπτεμβρίου 1906 )



"Ανέκαθεν υπήρξε σχολαστικός. Πήγαινε στον κουρέα κάθε δύο μήνες, το ίδιο περίπου και στον οδοντίατρο-εκτός από σχολαστικός ήταν και διαρκώς ανήσυχος για την υγεία του.
Έπλενε συνεχώς τα χέρια του...μόλις έβλεπε δύο αποτσίγαρα σε ένα τασάκι, πήγαινε και το άδειαζε. Ήθελε να ξέρει ότι όλα δούλευαν κανονικά:νερό, ηλεκτρικό, υδραυλικά.
Στο ημερολόγιό του ήταν σημειωμένα τα γενέθλια μελών της οικογένειας, φίλων συναδέλφων και όλο και κάποια κάρτα ή τηλεγράφημα θα έστελνε σε αυτούς που βρίσκονταν στον κατάλογο.
 Όποτε πήγαινε στην ντάτσα* του έξω από τη Μόσχα, πρώτο του μέλημα ήταν να στείλει στον εαυτό του μια κάρτα για να ελέγξει την αξιοπιστία των ταχυδρομείων."
("Ο αχός της εποχής", J.Barnes, μετφ. Θ.Σκάσσης, εκδ. Μεταίχμιο)

*ντάτσα=η εξοχική κατοικία των ρώσων των μεγαλουπόλεων, που τούς δινόταν από το κράτος. Ετυμολογικά προέρχεται από το ρημα: davat-δίνω, άρα ειναι "αυτό που δόθηκε". Οι πρώτες ντάτσες ήταν η ανταμοιβη, ένα δώρο των τσάρων προς τα μέλη της προσωπικής τους φρουράς για τις υπηρεσίες τους.



Το έργο έκανε πρεμιέρα αρχές 1930 στο Λένινγκραντ και γράφτηκε όταν ο Σοστακόβιτς ήταν μόλις 20 χρονών.

Είναι η πρώτη όπερα του συνθέτη, με έντονο το σατιρικό στοιχείο όπως και η μικρή ιστορία του Γκόγκολ πάνω στην οποία βασίζεται το λιμπρέτο της.

"Η μύτη", είναι η υπόθεση ενός δημοσίου υπαλλήλου,  του οποίου η μύτη αφήνει το πρόσωπό του και αναπτύσσει μια δική της ζωή.

Αρχικός κάτοχος της μύτης είναι ένας γραφειοκράτης, ο οποίος ένα πρωί ξυπνάει και έκπληκτος ανακαλύπτει πως η μύτη του…"χάθηκε".

Γκόγκολ και Σοστακόβιτς, λογοτεχνικά και μουσικά βρίσκουν την ευκαιρία να διακωμωδήσουν πρόσωπα και πράγματα της εποχής μέσα από μία καυστική ματιά. Ασκούν κριτική στο δημόσιο βίο, τον σκληροπυρηνικό δημοσιοϋπαλληλικό κώδικα, σατιρίζουν τη γραφειοκρατία.
Στην, με έντονα στοιχεία σουρεαλισμού, όπερα εναλλάσσονται κωμικές ατυχίες και ευτράπελα με θλιβερές καταστάσεις. Αλαζόνες αριστοκράτες διαδέχονται στενόμυαλους γραφειοκράτες  και κάθε λογής φιγούρα  της κοινωνίας της Αγίας Πετρούπολης του 19ου αιώνα.

Ο Σοστακόβιτς ανταποκρίθηκε στο σουρεαλισμό του Γκόγκολ, δημιουργώντας ένα έργο ενθουσιώδους ενέργειας, γεμάτο μουσικά αστεία και γκροτέσκα παρωδία.
Η μουσική αποτελεί ένα κολλάζ από διαφορετικά στυλ, λαϊκή μουσική, παραδοσιακά τραγούδια, ατονικότητα, με τα άγρια ηχοχρώματα του Σοστακόβιτς να αναδεικνύουν  τον παραλογισμό και την οργή που αναδύει η νουβέλα του Γκόγκολ.

Μουσική που περιέχει οξείες αντιθέσεις και έντονο το στοιχείο  της ειρωνείας και του σαρκασμού,που εκδηλώνεται σε ένα μη-τυπικό μέρος της ορχήστρας, όπως στο Ιντερλούδιο της 3ης σκηνής, γραμμένο αποκλειστικά για κρουστά.
Μια ποικιλία από τύμπανα, κύμβαλα, γκονγκ, καστανιέτες, τρίγωνο, που χτυπιούνται σα να εκσφενδονίζονται με εκρηκτική, πυρετώδη ενέργεια.


 Η "Μύτη" του Γκόγκολ με πλήθος συμβολισμών και αναφορές στη σημερινή εποχή, καθώς σαρκάζει την έπαρση, την επιτήδευση, την τεμπελιά, τον παρασιτισμό των βολεμένων..., αποτέλεσε ένα θαυμάσιο πρόπλασμα της ομώνυμης όπερας του Σοστακόβιτς, ο οποίος αρεσκόταν σε πειραματισμούς στα "δυσκολα", κάτι που απολάμβανε...
Νεανικό σφρίγος, ενέργεια και τόλμη στους ήχους του!
Πράγματι , αν κάποιος ακούσει το ιντερλούδιο με προσοχή, μένει με το στόμα ανοιχτό για την ευρηματικότητα του συνθέτη που καταφέρνει με μη μελωδικά όργανα να δημιουργεί πρωτοφανή εγρήγορση κι εσωτερική εκρηξη!
Συναίσθημα που ακολουθεί και ταυτίζεται στο ρυθμό των κρουστών!

Shostakovich: "The Nose - Percussion's interlude"/Valery Gergiev, Mariinsky's Orchestra:


Friday 21 September 2018

Ένα ντουέτο με αφορμή την Ημέρα Αλτσχάιμερ"



Με αφορμή την ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΑΛΤΣΧΑΪΜΕΡ:


Aaron Copland: «Duo for Flute and Piano» 



"Πρέπει οπωσδήποτε να συμφιλιωθώ με την παρούσα κατάσταση", σκεφτόταν...[...]Όλες οι ώρες του ήταν κατειλημμένες από την παρουσία εκείνης που μέσα στην άνοια αλλά και μια άγνοια ουσιαστική για την κατάστασή της περίμενε μια τρυφερή του κίνηση, ένα άγγιγμά του, ο,τιδήποτε εκείνος πίστευε ότι μπορούσε να τής χαρίσει στιγμές ευτυχίας ή έστω προσωρινής χαράς...
[...]
Δεν ήταν πράξεις γαλαντομίας ή υποχρέωσης...[...] 
Ήταν η πίστη στη σχέση τους, αυτή η κοινή τους αρετή που τόσα χρόνια τούς είχε σφιχτοδέσει, η πεποίθηση σε μια κοινή πορεία μέχρι τέλους.[...] Η άνοια είχε χτυπήσει την πόρτα της ζωής της ...Πλάνη και σύγχυση στο μυαλό της μπερδεμένες καραδοκούσαν θαρρείς...
[...]
Σιωπές ατελείωτες συνόδευαν τη μέρα της κι ένα βλέμμα απλανές που ταξίδευε, ποιός ήξερε πού..."(Απόσπασμα από το βιβλίο της καλής φίλης συγγραφέως Πέρσας Ζηκάκη, "Εν Α(γ)νοία", που αποτελεί κατάθεση ψυχής καθώς γράφτηκε για τη μητέρα της που έπασχε από άνοια)


***
Ένας από τους ανθρώπους της μουσικής, που διένυσε το Γολγοθά της άνοιας με μεγάλη αξιοπρέπεια ήταν ο Άαρον Κόπλαντ. 
Ο αμερικανός συνθέτης και μαέστρος υπήρξε πρωτοποριακός δημιουργός, καινοτόμος και τολμηρός στη χρήση στυλιστικών πειραματισμών.
Τα πρώτα του έργα ήταν επηρεασμένα από το γαλλικό ιμπρεσιονισμό..Ακολούθησε μια περίοδος πειραματισμού με χρήση στοιχείων της τζαζ, κατόπιν το ύφος του έγινε αυστηρότερο χρησιμοποιώντας ασύμμετρους ρυθμούς και τραχιές διάφωνες αρμονίες, ώσπου πολύ αργότερα επέστρεψε σε λιτά και λυρικά έργα, στηριζόμενα στη λαϊκή αμερικάνικη μουσική, στοιχείο που έδωσε αφορμή να χαρακτηριστεί ως ο «εθνικός» συνθέτης των ΗΠΑ.

Στην αρχή της δεκαετίας του 1970, ο Κόπλαντ διαπίστωσε ότι οι δυνάμεις του τον εγκατέλειπαν λόγω απώλειας μνήμης. Ήταν τα πρώτα σημάδια της νόσου του Αλτσχάιμερ, η οποία επιβράδυνε το ρυθμό των συνθετικών προσπαθειών του. 
Σύμφωνα με όσους τον γνώριζαν, πολλές φορές «χανόταν» στις συζητήσεις… έτσι δυσκολευόταν να καταγράψει την έμπνευσή του στην παρτιτούρα κι όπως έλεγε ο ίδιος: «είναι στιγμές που νιώθω σαν να είμαι μια βρύση που της έκλεισαν τη στρόφιγγα». 

Μια λευκή σελίδα, φίλοι μου, θεωρώ πως είναι η μνήμη όποιου πάσχει από Αλτσχάιμερ.
Μια λευκή σελίδα, απ' όπου έχουν σβηστεί όλα όσα συνέβησαν στη ζωή του…Πουθενά οι αναμνήσεις…πουθενά τα πρόσωπα...η οικογένεια, οι φίλοι ή (όπως στην περίπτωση του Κόπλαντ) πουθενά η μουσική…, καθώς ο ασθενής πέφτει σε μια πρωτόγνωρη απάθεια, χωρίς να αντιλαμβάνεται τι γίνεται γύρω του…
Το μόνο που χρειάζονται οι άνθρωποι με άνοια είναι αγάπη...χρειάζονται υπομονή και κατανόηση…Μια διάπλατη, ζεστή αγκαλιά, και στοργή…

***

Ο Άαρον Κόπλαντ το 1970
Λίγο πριν ανατείλει η δεκαετία του ’70 εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια άνοιας στον Κόπλαντ.
Είναι η εποχή, που ο συνθέτης έγραψε το τελευταίο σημαντικό έργο του.

Πρόκειται για το «Duo, για φλάουτο και πιάνο», ένα έργο που τού ανατέθηκε από μαθητές και φίλους του William Kincaid, πρώτου φλαουτίστα της Ορχήστρας της Φιλαδέλφεια για το θάνατό του το 1967.
Χρειάστηκαν 4 ολόκληρα χρόνια για να ολοκληρωθεί η σύνθεση και να παρουσιαστεί στο κοινό τον Οκτώβρη του 1971. Λίγο αργότερα ετοιμάστηκε και μια μεταγραφή για βιολί και πιάνο.

Ο ίδιος ο Κόπλαντ περιέγραψε το Duo ως σύνθεση με αμεσότητα έκφρασης, απλής αρμονικής και μελωδικής γραμμής.
Παρότι είναι δημιουργία της ύστερης περιόδου, το στυλ της απηχεί παλαιότερα έργα του συνθέτη. Μουσικά σκίτσα προγενέστερων έργων του αναμιγνύονται περίτεχνα με τζαζ πινελιές. Για παράδειγμα, η αρχή του πρώτου μέρους με το σόλο φλάουτο παραπέμπει στο πρώτο θέμα της Τρίτης Συμφωνίας του…

Το Ντούο αναπτύσσεται σε 3 μέρη:

1.Flowing
2. Poetic, somewhat mournful
3. Lively, with bounce


Η εισαγωγή γίνεται με το αιθέριο ηχόχρωμα του φλάουτου σε μια ονειρική μελωδία που ρέει αβίαστα, κυλαριστά και στη συνέχεια τα λεπτά πιανιστικά περάσματα μετατρέπουν σε ανάλαφρο παιχνίδισμα το μουσικό διάλογο των δυο οργάνων.Το πρώτο μέρος ολοκληρώνεται με την επιστροφή του αρχικού, αργού υλικού. 

Μια μοναχική ελεγεία αποτελεί η δεύτερη κίνηση, στην οποία ο Κόπλαντ δίνει την ένδειξη: «ποιητική, σχεδόν θρηνητική», θέλοντας να εστιάσει στη μελαγχολική διάθεση, που προέκυψε από το θάνατο του φλαουτίστα Kincaid.

Το ήρεμο τέλος τoυ δεύτερου μέρους διακόπτεται απότομα από την αρχή του τρίτου, που ο συνθέτης με τη μελωδική γραμμή που ακολουθεί, (κοφτές συγχορδίες από το πιάνο και εκτέλεση κλιμάκων εναλλάξ από τα δυο όργανα) στοχεύει να αναδείξει το φωτεινό ηχητικό πλάνο, της έντονης κομψότητας και εκφραστικής λάμψης.
Ένα σύνθεμα ιδιαίτερου τονισμού που θυμίζει αντιχρονισμό, ακολουθεί ανιούσα μελωδική κίνηση, οδηγώντας με ζωντάνια στην τελική ηχητική αστραπή-νότα, που μόλις προλαβαίνεις ν'αντιληφθείς... 



Aaron Copland: «Duo for Flute and Piano»




Thursday 20 September 2018

Πώς αντιλαμβανόταν ο Σεφέρης τη ΣΧΕΣΗ της ΜΟΥΣΙΚΗΣ με το ΧΡΟΝΟ



(Στη μνήμη  του Γ. ΣΕΦΕΡΗ)


Ο Σεφέρης πάνω στο κεφάλαιο "Μουσική", θεωρούσε τον εαυτό του "αγράμματο".

Ωστόσο, οι σημειώσεις και η πορεία του δείχνουν έναν άνθρωπο που είχε ένστικτο, έναν ακροατή που προσπαθούσε να μάθει διαρκώς περισσότερα ώστε να  αντιλαμβάνεται το μεγαλείο της ακουστικής τέχνης.


Ο νομπελίστας ποιητής μας ενδιαφερόταν να έχουν τα ποιηματά του ρυθμό και μουσικότητα...Συνήθιζε να μουρμουρίζει άναρθρα ή να χτυπά τα πλήκτρα της γραφομηχανής του ψάχνοντας τον ρυθμό των ποιημάτων του.
Ως προς τη μουσική του πρακτική ο Σεφέρης γράφει :
"Ξαναπιάνω από την αρχή φράσεις, προσπαθώ να συνηθίσω το αυτί μου … να παρακολουθεί τι γίνουνται και πώς αλλάζουν τα μοτίβα…".

Συνέδεσε το ρυθμό,  όχι με τις συλλαβές, αλλά με τις έννοιες της αναπνοής...
Κεντρικός άξονας είναι η έννοια του χρόνου, η οποία αποτελούσε και τη βάση της σχέσης ποίησης και μουσικής: η μουσική "ρυθμίζει το χρόνο", λέει ο Σεφέρης, και η ποίηση είναι "ρυθμισμένος λόγος"... και οι δύο "σμιλεύουν τη σιωπή".

Ως προς το πώς αντιλαμβανόταν τη σχέση της μουσικής με το χρόνο, ένα γράμμα του από το Λονδίνο είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικό:
"Ήμουν σε μια παράσταση ινδικών χορών και ινδικής μουσικής"· "… Εκείνο … που μου έκανε κολοσσιαία εντύπωση είναι η μουσική. Η παραδομένη μουσική μας … τελειώνει: Τάρα τα τα – Τάρα τατά, τάρα τατά, ας πούμε το τέλος της ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ του ΦΡΑΝΚ…
Τούτη εδώ η μουσική δεν τελειώνει... είναι παράξενο... τα όργανα έχουν σιωπήσει, αλλά η μουσική εξακολουθεί να είναι ζωντανή ακόμη μέσα στον άνθρωπο, να ενεργεί ακόμη, όπως μια πέτρα που βούλιαξε στο νερό, αλλά οι κύκλοι της στην επιφάνεια εξακολουθούν να γεννούν άλλους κύκλους".

***

Σεζάρ Φρανκ
Ο Σεφέρης, φίλοι μου, αναφέρεται στη μοναδική Συμφωνία του μεγάλου βέλγου συνθέτη, το τελευταίο έργο της ζωής του που έπεσε στην αφάνεια μετά την εμφάνισή του και αδίκως...
Πολλοί χρεώνουν  το μαρασμό της σύνθεσης στις κακές κριτικές και απόψεις συγχρόνων του Φρανκ για το συμφωνικό έργο, που κατηγορήθηκε εκτός των άλλων και για κακή ενορχήστρωση.

Πρόκειται για  έργο αμφιλεγόμενο στην εποχή του, καθώς το ύφος του  θεωρήθηκε Γερμανικό (άρα μη πατριωτικό) σε μια μετα-περίοδο  του Γαλλο-Πρωσικού πολεμου.
Κι όμως, ο Φρανκ συγχωνεύει  άψογα τις γαλλικές με τις γερμανικές μουσικές παραδόσεις.
Πράγματι, η ακρόαση βοηθά να ανακαλύψει κανείς  τη μουσική απάντηση για το πώς τα καλλιτεχνικά ρεύματα της γαλλικής φαντασίας συνταιριάζονται, σχεδόν ευθυγραμμίζονται με τη γερμανική, μεταβαγκνερική αρμονική γλώσσα.

Τα μέρη του:

Lento. Allegro ma non troppo
Allegretto
Finale.Allegro non troppo

Η σύνθεση βασίζεται σε ένα μοτίβο που εμφανίζεται χρωματικά στην αργή, αγωνιώδη  εισαγωγή και επαναλαμβάνεται και στα υπόλοιπα μέρη. Πρόκειται για ανασύνθεση του θέματος από το τελευταίο μέρος του κουαρτέτου N.16 σε Φα του Μπετόβεν, δηλώνοντας(όπως ισχυρίζονται οι ερευνητές) την ισχύ της γερμανικής μουσικής στην εποχή του συνθέτη.
Ακολουθεί ένα θυελλώδες allegro που αναδεικνύει δυό θέματα, που ακτινοβολούν το ένα λυρισμό και το άλλο χαρά και ευθυμία.Το πρώτο στη Φα μείζονα ειναι μια  απαλή μελωδία που αποδίδουν τα έγχορδα  pizzicato. Θυμίζει το αντίφωνο "Veni, Veni, Emmanuel", που φυσικά ο Φρανκ ως μεγάλος οργανίστας, γνώριζε κι είναι γνωστό ως το μοτίβο της "πίστης".
Ενα αλλεγκρέτο  είναι το 2ο μέρος, που ξεκινά με μια  απαλή μελωδία που αποδίδουν τα έγχορδα  pizzicato. Ένα μέρος γνωστό για τη χρήση του αγγλικού κόρνου, ασυνήθιστου για συμφωνικό έργο, (γι αυτό και η χρήση του προκάλεσε αντιδράσεις στους  κριτικούς της εποχής) έχει κάτι από την αίσθηση μιας μεσαιωνικής γαλλικής μπαλάντας.
Στο  κομψό, εκλεπτυσμένο φινάλε επανεμφανίζονται όλα τα προηγούμενα θέματα επεξεργασμένα, αναδεικνύοντας την πλούσια αρμονική γλώσσα , αλλά και τη χρήση της κυκλικής επεξεργασίας των  θεμάτων, επιρροή από τον κλασικισμό και την 1η Σχολή της Βιέννης(κυρίως τον Μπετόβεν).



Η ηχογράφηση του '61 με την Chicago Symphony Orchestra και τον  Pierre Monteux στο πόντιουμ θεωρήθηκε η πειστικότερη και πιο κοντινή στο ύφος του συνθέτη.

Cesar Franck: "Symphony in D minor"
Chicago Symphony Orchestra / Pierre Monteux






ΠΗΓΕΣ: "Η Μουσική Ποιητική του Γ.Σεφέρη", Π.Ταμπακάκη, εκδ. ΔΟΜΟΣ, http://www.eens-congress.eu/, César Franck Society, britannica, guardian, allmusic, προσωπικό αρχείο.

Wednesday 12 September 2018

Lionello Balestrieri, μουσικές αισθήσεις στα πινέλα του...

Lionello Balestrieri - Sell & Buy Works, prices, biography
"Beethoven's Kreutzer Sonata", Lionello Balestrieri 
(φωτό από lempertz.com)

Γεννήθηκε σαν σήμερα 12 Σεπτέμβρη 1872 στην καταπράσινη Τοσκανική Cetona.
O Lionello Balestrieri σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Ρώμης και της Νάπολης και έζησε στο Παρίσι, όπου μαθήτευσε για λίγο στον κύκλο του Γκωγκέν κι ασχολήθηκε για λόγους βιοπορισμού με την εικονογράφηση.
Είναι γνωστός για τις ρεαλιστικές απεικονίσεις μουσικών καλλιτεχνών, οπερατικών σκηνών, σκηνών μουσικής διδασκαλίας κλπ, θεματική την οποία υιοθέτησε καθώς όταν συνδέθηκε φιλικά με τον ποιητή και βιολονίστα, Giuseppe Vannicola, η παρέα του συγκέντρωσε αρκετούς καλλιτέχνες- μουσικούς.

Με μουσικό θέμα κέρδισε και το 1ο βραβείο στην Παγκόσμια Έκθεση του Παρισιού το 1900, που εκτίναξε και εδραίωσε τη φήμη του.
Ήταν το εικαστικό του - έμπνευση από τον Μπετόβεν και τη "Σονάτα Κρόυτσερ"...

Ο ζωγράφος απεικόνισε ένα φτωχό βιολιστή, -του οποίου το πρόσωπο δεν είναι ορατό στον θεατή- όπως και ο πιανίστας, που εκτελούν το μουσικό έργο μέσα σ'ένα αχνά φωτισμένο δωμάτιο.
Οι ακροατές αφουγκράζονται με την πλάτη τους ακουμπισμένη στον αριστερό τοίχο, με τον καθένα, σύμφωνα με τη στάση του, να μαρτυρά την διάθεση και τη συναισθηματική κατάσταση στην οποία τόν υποβάλλει η ακρόαση της μουσικής.
Στο βάθος του εικαστικού και στον τοίχο διακρίνεται κρεμασμένη η γύψινη νεκρική μάσκα του Μπετόβεν.
Ο ζωγράφος βασίστηκε σε ανάμνηση μιας βραδιάς όπου μαζί με άλλους καλλιτέχνες άκουγαν τον φίλο τους βιολιστή, Giuseppe Vannicola να παίζει την "Kreutzer Sonata" του Μπετόβεν.

Από τον πίνακα του Μπαλεστριέρι, ο ποιητής μας, Μιλτιάδης Μαλακάσης εμπνεύστηκε το ακόλουθο ποίημα:

"Μουσική Μπετόβεν"
(Εις την εικόνα του Μπαλεστριέρη, την δημοσιευθείσα εις τα "Παναθήναια")

"Αν και η φωνή του δοξαριού και των κοκκάλων λείπει,
Για να σ’ ακούσω αληθινά, ω μουσική ουρανία!
Μα κ’ έτσι ακόμα το βουβό των άλλων καρδιοχτύπι
Μου δείχνει την απόκοσμη εκεί μέσα λιτανεία.

Τίποτ’ απ’ τη συγκίνηση την ήσυχα πνιγμένη
Μες στα βαρειά σκεπάσματα παραθυριών και τοίχων,
Τίποτε, ξένο κι’ από με, ή αμάντευτο δε μένει,
Που στο κατώφλι στέκομαι προσκυνητής των ήχων.

Κ’ ενώ δεν ξέρω ποιά γρικούν μεγάλη συμφωνία,
Του Ναπολέοντα τάχατες, ή τάχα των Ποιμένων;
Ωστόσο φτάνει και σε με, καθάρια η αρμονία,
Δασών ανεμοφίλητων, κυμάτων αφρισμένων.

Και τότε βλέπω ζωντανή την ίδια εικόνα Εκείνου,
Γυμνό το πλαίσιο αφήνοντας σ’ ένα ταπέτο απάνου,
Να κρούει με δάχτυλα αλαφρά, λευκά σαν άνθια κρίνου,
Τα πλήχτρα τα ελεφάντινα του μαγεμένου οργάνου".

(πηγή ποιήματος: parliament.gr)


Θυμίζουμε πως η άκρως απαιτητική "Kreutzer Sonata" του τιτάνα είναι η "Σονάτα για βιολί N. 9", που έγραψε ο συνθέτης το 1803, με αρχική αφιέρωση στο φίλο του μιγάδα (mulatto) βιολονίστα,  George Bridgetower.
Μετά την πρώτη ερμηνεία, οι δυο τους, συνθέτης και εκτελεστής, πήγαν να τα πιούν. Στην ταβέρνα ο μεθυσμένος Bridgetower μίλησε προσβλητικά για μια φίλη του Μπετόβεν, κάτι που τον εξόργισε και  έτσι απέσυρε την αφιέρωση: "Sonata mulattica composta per il mulatto George Bridgetower, gran pazzo e compositore mulattico".

Στη συνέχεια η σονάτα αφιερώθηκε  στον βιρτουόζο, Ροντόλφ Κρόιτσερ(απ'όπου και το όνομά της), που όμως ουδέποτε εκτέλεσε το έργο, καθώς δεν εκτιμούσε ούτε τον δημιουργό του, ούτε και την "υπερβολικά ακατανόητη" σονάτα.


Το τριμερές έργο που χάρισε στον Μπετόβεν την αιωνιότητα είναι μεγάλης έκτασης με εναλλαγές άκρατης έντασης και γλυκιάς ηρεμίας, στοιχεία που ενέπνευσαν την ομότιτλη περίφημη νουβέλα του Λέοντος Τολστόι, όπου ο ρώσος λογοτέχνης εστιάζει στην ανθρώπινη ψυχή, που κάποιες φορές παγιδεύεται μέσα στο πάθος που όταν απελυθερώνεται βίαια φτάνει ακόμα και στην καταστροφή.

Η με τεράστια συναισθηματική γκάμα σονάτα είναι τριμερής:
Το πρώτο μέρος άγριο, το δεύτερο απροσμέτρητου βάθους με στοχαστικές νύξεις και το τρίτο ανάλαφρο, χαρμόσυνο και ενθουσιώδες.

Beethoven: "Kreutzer Sonata" / David Oistrakh-Lev Oborin:



Ανάμεσα στους συνθέτες που ο γνώρισε και συνδέθηκε ο Μπαλεστριέρι ήταν οι Ουμπέρτο Τζιορντάνο,Φραντσέσκο Τσιλέα και Τζάκομο Πουτσίνι.


"La morte di Mimì", Lionello Balestrieri 
Από την όπερα του τελευταίου "Μποέμ" εμπνεύστηκε την απεικόνιση της σκηνής του θανάτου της Μιμή.
Η όπερα του Πουτσίνι, ένα αριστουργηματικό δείγμα βερισμού βασίζεται στο μυθιστόρημα του Ανρί Μιρζέρ: "Σκηνές από την Μποέμικη ζωή".
Το συγκινητικό λιμπρέτο, αφορά στον έρωτα ανάμεσα στον ποιητή Ροντόλφο και τη μοδιστρούλα Μιμή, μια χαριτωμένη, πλην φυματική, κοπέλα.
Ο Πουτσίνι με την εκπληκτική μουσική του περιγράφει, όλη την παλέτα των συναισθημάτων - από τον μεγάλο έρωτα έως την οδύνη και την απόγνωση, όταν στην τελική σκηνή πεθαίνει η Μιμή και ο Ροντόλφο κλαίει σπαρακτικά.

Τη σκηνή αυτή έχει αποτυπώσει ο Μπαλεστριέρι στο εικαστικό του: "La morte di Mimì".
Πλημμυρίδα συναισθημάτων και σοφά ζυγισμένο το παιχνίδι που στήνει ανάμεσα σε χρώματα, φωτοσκιάσεις και γραμμές.

Παρακολουθούμε το δραματικό φινάλε της όπερας με τους Fiamma Izzo d'Amico(Μιμή) και Lucianο Pavarotti(Ροντόλφο) στους πρωταγωνιστικούς ρόλους:




Για τη Σονάτα Κρόυτσερ του Τολστόι μπορείτε να διαβάσετε εδώ.







Tuesday 11 September 2018

11 Σεπτέμβρη 2001, Ώρα Μηδέν...


Δεκαεπτά χρόνια έχουν μεσολαβήσει από το τρομοκρατικό χτύπημα στους Δίδυμους πύργους...
Δεκαεπτά χρόνια από τη μέρα της απόλυτης κόλασης…

"Ground Zero Memorial", New York


ΣΤΗΒ ΡΑΪΧ: "WTC 9/11" 


Μια σύνθεση μουσικής δωματίου εμπνευσμένη από την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου είναι το "WTC 9/11" του μινιμαλιστή Στηβ Ράϊχ.
Γράφτηκε το 2010 έπειτα από παραγγελία του Kronos Quartet .Το WTC αποτελεί συντομογραφία της φράσης "World to Come".

"Ηταν μια τρομακτική εμπειρία που δεν θα φύγει ποτέ από τη μνήμη μου", 
θα πει ο Ράιχ στους δημοσιογράφους.

"Την ώρα της επίθεσης βρισκόμουν στο Βερμόντ και μιλούσα στο τηλέφωνο με το γιο μου, 
που έμενε λίγα τετράγωνα μακριά από τους Πύργους...
Στο διαμέρισμά του αυτός, η νύφη μου και η κόρης τους... 
Μού μετέφερε πως έβλεπαν τον μαύρο καπνό να εισβάλλει στο διαμέρισμα".

Εντυπωσιακό χαρακτηριστικό του έργου είναι πως η μελωδική γραμμή του συνθέτη περιλαμβάνει ηχογραφήσεις από τις κραυγές των ελεγκτών πύργων ελέγχου, πυροσβεστών και επιζησάντων.
Συγκεκριμένα, η δομή του έργου περιλαμβάνει 3 μέρη που παίζονται χωρίς διακοπή:

Αποτέλεσμα εικόνας για steve reichΣτο πρώτο μέρος ηχεί επίμονα το βιολί, που μιμείται τον ήχο του τηλεφώνου(ένα επίμονο ΦΑ) σαν ήχος σειρήνας. Ενός τηλεφώνου όταν κρέμεται από τη συσκευή. Ακολουθούν οι φωνητικές ηχογραφήσεις. Αρχικά με τους ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας και στο δεύτερο μέρος με τμήματα συνεντεύξεων του Ράιχ...Από κατοίκους της γειτονιάς, αξιωματικών της Πυροσβεστικής, τον πρώτο οδηγό ασθενοφόρου, διασώστες...
Στο τρίτο και τελευταίο μέρος ακούγονται φωνές εθελοντών που έκαναν βάρδιες φύλαξης των νεκρών και δυο γυναικών που μοιρολογούν από πάνω τους σύμφωνα με το "Shmira" *

* Shmira: Σύμφωνα με την εβραϊκή παράδοση το σώμα του νεκρού φυλάσσεται ως την ταφή. Για να βοηθηθεί η ψυχή(Shmira), που αιωρείται του σώματος, μια ομάδα ερμηνευτών ψάλλουν Βιβλικά άσματα. Στην περίπτωση της 11ης Σεπτέμβρη τα νεκρά σώματα μεταφέρθηκαν στα γραφεία των ιατροδικαστών, που λόγω των δυσκολιών στην ταυτοποίηση του DNA, η διαδικασία κράτησε για μήνες...
Δύο από τις γυναίκες που απήγγειλαν το προσευχητάρι κατά το τελετουργικό της Shmira, ακούγονται στο 3ο μέρος του έργου.

Απλό αλλά τολμηρό αρμονικά έργο, στο οποίο ο Ράιχ παραβιάζει μουσικά σύνορα, ερμηνεύοντας μουσική δωματίου με το πνεύμα και την ενέργεια της ροκ.
Τα θέματα σύντομα και επαναληπτικά, σχεδόν υπνώνουν τον ακροατή, παρουσιάζονται χωρίς επεξεργασία ενώ η σύνδεση φωνών-μουσικής ενισχύει τη δυναμική της σύνθεσης, εντείνοντας την υποβλητικότητα του έργου.

"WTC 9/11" / Kronos Quartet :








(The Steve Reich Website, www.boosey.com, bbc.co.uk, www.amazon.com, allmusic, gramophone, Τα Νέα, Καθημερινή, Pinterest, vanityfair)

Sunday 9 September 2018

"Ο πιανίστας και συνθέτης, Λέων Τολστόι"

Αποτέλεσμα εικόνας για Tolstoy plays piano
"Ο Τολστόι στο πιάνο"
Πηγή:
https://britishlibrary.typepad.co.uk/.a/6a00d8341c464853ef01b7c8323476970b-popup?_ga=2.189086248.2032077884.1568032259-989711740.1566106059

***


"Μουσική, η υψηλότερη τέχνη στον κόσμο!Διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στη ζωή μου!
Διείσδυσε στα βαθύτερα εσώψυχά μου, διαμόρφωσε τα όνειρά μου, με απελευθέρωσε...
Πραγματικά, είναι εκείνη που με ώθησε στην καλλιτεχνική δημιουργία"!
(Από επιστολή του Τολστόι στον Τσαϊκόφσκυ)

Ο Τολστόι ενδιαφέρθηκε βαθιά για το τί είναι μουσική και ποιο το φιλοσοφικό της υπόβαθρο.
Γιατί ασκεί στον άνθρωπο  τόσο ισχυρή επιρροή;
Χαρακτήρισε τη μουσική τέχνη ως "το μέσο που μέσα από ήχους εγείρει ή μεταφέρει συναισθήματα".
Αργότερα  στο ημερολόγιό του κατέγραψε πως "μουσική είναι ο στενογράφος των συναισθημάτων". 

Για τον Τολστόι η Μουσική δεν είναι απλά ένστικτο, αλλά ΔΥΝΑΜΗ, καθώς απαιτεί κοπιώδη ανθρώπινη προσπάθεια καθημερινής εξάσκησης. Μην ξεχνάμε ότι ο Τολστόι υπήρξε σπουδαστής του πιάνου και ως παιδί και έφηβος μελετούσε αγόγγυστα πολλές ώρες.
Αγαπούσε πολύ την λαϊκή παραδοσιακή μουσική της πατρίδας του, όπως και τις τσιγγάνικες μελωδίες.
Σπάνια πήγαινε στην όπερα. Εξάλλου προτιμούσε εμφανώς την ορχηστρική από την φωνητική μουσική. Γι'αυτό και δεν τον συγκινούσαν οι ερμηνείες του Φ. Σαλιάπιν, καλλιτέχνη που στην εποχή του, διέπρεπε.

Αποτέλεσμα εικόνας για Tolstoy plays piano
Ιλιά Ρέπιν: "Ο Τολστόι και η κόρη του Αλεξάνδρα στο πιάνο"
Πηγή:
https://blogs.bl.uk/.a/6a00d8341c464853ef01bb09cccbcf970d-popup
Από κλασικούς συνθέτες αγαπούσε πολύ τους Χάυντν, Βέμπερ, Μότσαρτ.
Μάλιστα μιας και παραπάνω είπαμε πως δεν αρεσκόταν στις ακροάσεις όπερας, από τα οπερατικά έργα του Μότσαρτ ξεχώριζε τον "Δον Ζουάν" του.

Είχε συγκινηθεί και εμπνευστεί τη διάσημη νουβέλα του "Σονάτα Κρόυτσερ" από το ομώνυμο έργο του Μπετόβεν, και έδωσε συχνά εκπληκτικές περιγραφές και αναλύσεις του έργου αυτού.
Θαύμαζε τον Μπετόβεν και  μπορούμε να πούμε πως έμοιαζαν ιδιοσυγκρασιακά. Ο Τολστόι αντιστεκόταν ενστικτωδώς σε κάθε είδους εξουσία, το ίδιο κι ο συνθέτης. Έτσι ο συγγραφέας  έμενε έκθαμβος με το δυναμισμό του Μπετόβεν, την ισχυρή προσωπικότητά του και τον τρόπο που επιβαλλόταν στο περιβάλλον του.

Τον απωθούσε ο Βάγκνερ και η κριτική του μετά την ακρόαση του "Ζίγκφριντ" υπήρξε καταπέλτης.

Οι μελωδίες του συμπατριώτη του, Τσαϊκόφσκυ, τον άγγιζαν βαθειά και λέγεται πως το "Κουαρτέτο Νο.1" του Πιοτρ Ίλιτς τον συνεπήρε και δάκρυσε ακούγοντας το μέρος του Andante.

Επίσης υπήρξε θαυμαστής των ερμηνειών της Λάντοβσκα και μετά την ακρόασή του από την Λάντοβσκα φαίνεται να εκτίμησε δεόντως και τον Μπαχ, στον οποίο εντόπισε τη σύνδεση της μουσικής με το θείο.
Μεταξύ των μουσικών  εκτελεστών που επισκέφτηκαν τον Τολστόι και έπαιξαν γι' αυτόν ήταν οι: Άντον Ρουμπινστάιν, Τανέγιεφ, Σκριάμπιν,  Ραχμάνινοφ...



Ο αγαπημένος όμως συνθέτης του ήταν ο Φρειδερίκος Σοπέν. Ακούγοντας Σοπέν, ο Τολστόι βίωσε -όπως ο ίδιος αναγνώριζε-  το αίσθημα της "πλήρους καλλιτεχνικής ικανοποίησης".
Ιδιαίτερη προτίμηση είχε στα "Πρελούδια" και τις γεμάτες ενέργεια "Μαζούρκες"  και "Πολωνέζες" του γαλλοπολωνού ρομαντικού συνθέτη.

Για τον Τολστόι η μουσική δεν ήταν απλή διασκέδαση, αλλά τρόπος ζωής. Υπήρξε στοχαστής, ένας βαθύς μελετητής των όσων η μουσική προσφέρει στην ανθρώπινη ψυχή και πνεύμα. Ο λόγος του ουσιαστικός, οι απόψεις του τεκμηριωμένες, καθώς η ενασχόλησή του μαζί της είχε ξεκινήσει νωρίς.
Πιανίστας ο ίδιος, μελετούσε ώρες όπως γράψαμε και φιλοδοξούσε μεγαλώνοντας να ασχοληθεί με τη σύνθεση...

Προτείνω να μοιραστούμε μια από τις διασωθέντες συνθέσεις του, ένα Βαλς που συνέθεσε τα χρόνια της εφηβείας του...


 L.Tolstoy: "Waltz in F":



[Tα στοιχεία για τη σχέση του Λέοντος Τολστόι με τη μουσική συγκεντρώθηκαν με αφορμή τη σημερινή γενέθλια επέτειο του ρώσου συγγραφέα (9 Σεπτεμβρίου 1828)]









Tolstoy and Music, Alexandra Tolstoy-The Russian Review, https://blogs.bl.uk.

Saturday 8 September 2018

Ντβόρζακ - Μπραμς, η βαθιά φιλία τους...

Antonín Dvořák - Wikipedia"Είμαι ένας απλός εργάτης της τσέχικης μουσικής"
(Αντονίν Ντβόρζακ)


Ο γεννημένος σαν σήμερα, 8 Σεπτεμβρίου 1841 κορυφαίος τσέχος συνθέτης, Αντονίν  Ντβόρζακ ήταν γιος ενός φτωχού Βοημού ξενοδόχου, που αψήφησε την πατρική επιθυμία για μία καριέρα στις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις και ακολούθησε την καρδιά του που ανήκε στη μουσική.

Το έργο του, που συνδυάζει στοιχεία ρομαντισμού με το σλαβικό φλοκλόρ,  διαπνέεται από γνήσιο πατριωτισμό.
Η συνθετική γραφή του, ξεχωρίζει για το λυρισμό, τη ρυθμική ποικιλία, τη μελωδική ευρηματικότητα και την πολύχρωμη ενορχήστρωση. Στο έργο του διακρίνονται επιδράσεις από Σούμπερτ, Μπετόβεν, Βάγκνερ (όσον αφορά τις όπερες) αλλά κυρίως τον Μπραμς, με τον οποίο συνδέθηκε φιλικά και ο δεύτερος αποτέλεσε ένα είδος μέντορα για τον Ντβόρζακ.

Η βαθιά φιλία που ένωνε  τον Ντβόρζακ με τον Μπραμς είναι το θέμα που θα μάς απασχολήσει σήμερα.

Οι δυο τους γνωρίστηκαν το καλοκαίρι του 1874, όταν ο Τσέχος συνθέτης υπέβαλε αίτηση για κρατική υποτροφία που δινόταν σε νέους μουσικούς. Μέλος της κριτικής επιτροπής ήταν ο Γιόχαν Μπραμς, ο οποίος εντυπωσιάστηκε με το ταλέντο του νεαρού. Ο Ντβόρζακ κέρδισε άλλες 2 φορές την υποτροφία, το 1876 και το 1877. Μετά από αυτή την τρίτη νίκη του, ο Μπραμς αποφάσισε να προσφέρει εμπράκτως την στήριξη του στον τσέχο συνθέτη.

Προώθησε τη μουσική του συστήνοντάς τον στον Βερολινέζικο μουσικό εκδοτικό οίκο Fritz Simrock, αλλά και στον κορυφαίο βιολιστή της εποχής,  Joseph Joachim, προκειμένου -όπως και έπραξε- να συμπεριλάβει τα έργα του στις συναυλίες του.

en/brahms | antonin-dvorak.cz
φωτογραφία του Μπραμς με αφιέρωση προς τον Ντβόρζακ
(από antonin-dvorak.cz)
Η αλληλογραφία του Ντβόρζακ μαρτυρά το σεβασμό του απέναντι στο έργο του Μπραμς και με τη σειρά του ο Μπραμς απέδειξε την αγάπη του για τον Ντβόρζακ συμφωνώντας να διορθώνει τις συνθέσεις του πριν δημοσιευτούν.

Εκτός από  βαθιά φιλία, ανάμεσα στους δυο άνδρες είχε αναπτυχθεί και μια δημιουργική άμιλλα, οπότε συχνά ο ένας "απαντούσε" στο έργο του άλλου.

Μια τέτοια "απάντηση" του Ντβόρζακ προς τον Μπραμς προτείνω να ακούσουμε σήμερα.

Η Συμφωνία του αρ.7 σε ρε ελάσσονα, γραμμένη το 1885, είναι η απάντηση στην "Τρίτη Συμφωνία" του Μπραμς, που η ακρόασή της συγκλόνισε τον Ντβόρζακ!

Την εμπνεύστηκε στο σιδηροδρομικό σταθμό της Πέστης παρακολουθώντας τους συμπατριώτες του να καταφθάνουν για μια μουσική βραδιά υπέρ του αγώνα των Τσέχων για ανεξαρτησία. Τότε αποφάσισε να γράψει ένα έργο που θα αντικατοπτρίζει αυτόν τον αγώνα. Ταυτόχρονα όμως, με αυτόν τον τρόπο, θα αποκάλυπτε τον προσωπικό του αγώνα να αναδείξει τα πατριωτικά του συναισθήματα  και την επιθυμία του να ανθίσει το τσεχικό έθνος.

Είναι έργο, από τα ελάχιστα δίχως σλαβικές επιρροές, κινούμενο σε τολμηρά αρμονικά μονοπάτια, ενώ οι μελωδίες διακρίνονται για την  έντονη δραματική και μελαγχολική διάθεση, που όμως ο Ντβόρζακ ιδιοφυώς αποφορτίζει και κάνει το έργο οικείο στον ακροατή.

Ο συνθέτης θέτει σοβαρά υπαρξιακά ζητήματα στο έργο, κάτι φυσικό αν αναλογιστούμε ότι το έγραψε μετά από μία χρόνια εσωτερική κρίση, η οποία τον ταλαιπώρησε ψυχικά.
Είναι η περίοδος που βρίσκεται αντιμέτωπος με την ανάγκη να επιλύσει την εσωτερική σύγκρουσή  του  μεταξύ του πατριωτισμού και του κοσμοπολιτισμού του, μεταξύ της "υπηρεσίας προς τη χώρα του"  και των φιλοδοξιών του για διεθνή επιτυχία.

Η παρτιτούρα της Συμφωνίας με  φωτογραφία του φον Μπύλοβ
και τη σημείωση του Ντβόρζακ:
"Εύγε! Ζωντανέψατε το έργο μου!"
 (αναφερόμενος στην εξαιρετική απόδοση υπό την δ/νση του Μπύλοβ στο Βερολίνο)

Όμως υπάρχουν και άλλα ζητήματα που τον βασανίζουν...Ιδιαίτερα στην παρτιτούρα του 2ου μέρους Poco Adagio, ο συνθέτης προσθέτει την υποσημείωση: "από τα θλιβερά χρόνια", παραπέμποντας στον θάνατο των τριών παιδιών του. Θλιβερά γεγονότα που σημάδεψαν μια περίοδο της ζωής του.
Με τη μουσική του, λοιπόν περιγράφει όλη την εξέλιξη αυτής της εσωτερικής του διαμάχης. Ξεκινά εκφράζοντας τις αγωνιες, ανησυχίες, υπαρξιακά ερωτήματα, ενοχές και καταλήγει στον ηρωικό θρίαμβο της ανθρώπινης θέλησης.

Οι αναλυτές υποστηρίζουν πως παρότι η Ενάτη Συμφωνία του "Νέου Κόσμου" είναι η δημοφιλέστερη και συχνότερα παιζόμενη, εν τούτοις η "Εβδόμη χωρίς αμφιβολία είναι το σπουδαιότερο παράδειγμα συμφωνικής γραφής του Ντβόρζακ"!



Dvořák: "Symphony N. 7", The Cleveland Orchestra / George Szell:
https://www.youtube.com/watch?v=ZEIhKLBBXKI


Thursday 6 September 2018

ΛΟΥΤΣΙΑΝΟ ΠΑΒΑΡΟΤΙ, ο "Θεός των τενόρων"!




Ένδεκα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από το θάνατο του "Βασιλιά των υψηλών Ντο", Λουτσιάνο Παβαρότι, χαρακτηρισμός που του αποδόθηκε λόγω της ικανότητάς του να αποδίδει τους υψηλότερους φθόγγους της φωνητικής έκτασης ενός τενόρου! 
Γιος φούρναρη και ερασιτέχνη χορωδού, κυλούσε το μικρόβιο της μουσικής στις φλέβες του ήδη από τα μικράτα του: οι φήμες θέλουν τον μαιευτήρα που τον ξεγέννησε να απορεί με την ψιλή φωνή του βρέφους και να προφητεύει ότι θα γίνει σίγουρα τενόρος κάποια μέρα!

Λάτρης της φύσης και του ποδοσφαίρου, ταλαντεύτηκε αν αντί της μουσικής θα προτιμούσε να ασχοληθεί με την καλλιέργεια της γης ή να γίνει τερματοφύλακας…
Τελικά, τον κέρδισε η μουσική και με την πληθωρικότητα του χαρακτήρα του και τα απαράμιλλα φωνητικά του προσόντα έβαλε σκοπό της ζωής του να κάνει την όπερα δημοφιλές μουσικό είδος, να την φέρει κοντά στο ευρύτερο κοινό, εξοικειώνοντας τον απλό κόσμο με τις οπερατικές μελωδίες. 

Με τον Παβαρότι η όπερα βγήκε από το καβούκι της και μάγεψε το μη μυημένο κοινό με απίστευτη δυναμική…

"Επιθυμία μου είναι", 
όπως έλεγε συχνά
"ο κόσμος να με θυμάται σαν κάποιον, που τους έκανε προσιτή την όπερα".



Το ΕΙΚΑΣΤΙΚΟ που συνοδεύει τo κείμενό μου είναι από διαγωνισμό ερασιτεχνών, που διοργανώθηκε την ημέρα αναγγελίας του θανάτου του αγαπημένου οξύφωνου με έργα –εμπνεύσεις στη μνήμη του. 
Οπως θα διαπιστώσετε, στον γνωστό πίνακα του Ζαν Ωγκύστ Ντομινίκ Ενγκρ "Δίας και Θέτις", ο δημιουργός τοποθετεί τη μορφή του Παβαρότι στο πρόσωπο του Δία, παραλληλίζοντάς τον με υψιστο θεό στον τομέα του!

Αποτέλεσμα εικόνας για Pavarotti as Nemorino
Ο Παβαρότι ως Νεμορίνο στη ΜΕΤ 1981



Ο διάσημος τενόρος από τη Μόδενα διέπρεψε σε πλήθος ρόλων!

Σήμερα, επιλέγω να τον ακούσουμε σε μια πολυαγαπημένη άρια από το "Ελιξίριο του έρωτα" του Ντονιτσέτι, με τον Παβαρότι να υποδύεται το Νεμορίνο. 

Εναν φτωχό γεωργό, ερωτοχτυπημενο με την πανέμορφη, Αντίνα, την πλούσια κόρη του τοπικού γαιοκτήμονα, που αφελώς σκεπτόμενος προκειμένου να κερδίσει την καρδιά της που αδιαφορεί γι’αυτόν, παραπλανάται από τον τσαρλατάνο Ντουλκαμάρα που του πουλάει –υποτίθεται- το μαγικό ερωτικό φίλτρο.

"Una furtiva lagrima", σε μια ιδιαίτερα συγκινητική σκηνή, όπου με απλά, αλλά τρυφερά λόγια ο Νεμορίνο εκφράζει τη βαθειά αγάπη του. Λόγια που αγγίζουν την καρδιά, αφού αναφέρονται σε έναν έρωτα αγνό κι αληθινό.
Ένα κρυφό δάκρυ, ο ήχος των παλμών της καρδιάς κι ένας αναστεναγμός της Αντίνα, τού είναι αρκετά για να είναι ευτυχισμένος...



"Ένα κρυφό δάκρυ
ξεχείλισε απ’τα μάτια της
κι οι χαριτωμένες νεαρές 
φάνηκαν να ζηλεύουν
Για τι περισσότερο χρειάζεται να ψάχνω;
Το βλέπω!Μ’αγαπά!

Μονάχα μια στιγμή
τους χτύπους της καρδιάς της να ακούσω
Να σμίξω με τους στεναγμούς της 
τους δικούς μου στεναγμούς

Ουρανέ, μπορώ να πεθάνω!
Τίποτα παραπάνω δεν ζητώ!"


Αξίζει να αναφερθεί πως σε διδασκαλία της άριας σε μαθητές μονωδίας, ο Παβαρότι υποδείκνυε να μην τραγουδιέται λυπητερά και με θλιμμένο ύφος παρασυρόμενοι από το κείμενο που μιλάει για "κρυφό δάκρυ", αλλά με χαρά και ευχαρίστηση, καθώς εκφράζει την πιο ευτυχισμένη στιγμή του Νεμορίνο! 



G.Donizetti: Una furtiva lacrima / Luciano Pavarotti:

(Από την παράσταση στη Μητροπολιτική Όπερα της Ν.Υόρκης το 1981, υπό την μπαγκέτα του Nicola Rescigno)