Μουσικοί στοχασμοί στο Παρεκκλήσι Ρόθκο...

(Στη μνήμη του Μαρκ Ρόθκο)

"Εγινα ζωγράφος γιατί ήθελα να προσδώσω στη ζωγραφική τη δύναμη που έχουν η μουσική και η ποίηση"

(Μαρκ Ρόθκο)

Ο Ρόθκο αγαπούσε βαθιά την κλασική μουσική, ιδιαίτερα τον Μότσαρτ...Αγαπούσε επίσης τη δουλειά του Ματίς και η "φαντασίωσή" του ήταν να γίνει ο ένας στην παρέα των τριών "Μ": "Μότσαρτ, Ματίς και Μαρκ"
Ο Λετονός ζωγράφος, εκπρόσωπος της αφηρημένης εξπρεσιονιστικής τέχνης αυτοκτόνησε σαν σήμερα στις 25 Φεβρουαρίου 1970.

Το κανονικό όνομα του ήταν Marcus Rothkowitz και προερχόταν από εβραϊκή οικογένεια. Γεννήθηκε στο  Dvinsk της σημερινής Λετονίας και με την οικογένειά του μετανάστευσε και εργάστηκε στην Αμερική. Έγινε γνωστός για την αφηρημένη ζωγραφική του που αποτελούνταν από μεγάλα έργα στα οποία βασικά υπάρχει ένα χρώμα. Ο Ρόθκο είχε επηρεαστεί από το Νίτσε.

Στο Χιούστον του Τέξας βρίσκεται το Παρεκκλήσι Ρόθκο (Rothko Chapel), ένα μη-δογματικό παρεκκλήσι που ιδρύθηκε το 1971, από δυο Τεξανούς εκατομμυριούχους πετρελαιάδες.
Το εσωτερικό του θεωρείται ένα σημαντικό έργο της σύγχρονης τέχνης. Tους τοίχους του κοσμούν πίνακες του Mark Rothko, που κάποιοι απ'αυτούς εμπνέουν μουσικά τον Morton Feldman.
Πρόκειται για το "Rothko Chapel", ένα από τα χαρακτηριστικά έργα "στοχαστικής" μουσικής, εμπνευσμένα από έναν αρχιτεκτονικό χώρο διαλογισμού, που έχει "ερεθίσει" μουσικά και καλλιτέχνες του πιο μοντέρνου χώρου.

Είναι έργο για σοπράνο, άλτο, μικτή χορωδία και όργανα για την αίθουσα διαλογισμού του Ιδρύματος Menil στο Χιούστον το 1971.
Το δωμάτιο περιέχει 14 μεγάλους πίνακες του αμερικανού καλλιτέχνη σε κόκκινους, μαύρους και μωβ τόνους, που ποικίλλουν ανάλογα με το φως και δημιουργούν μια ατμόσφαιρα περισυλλογής και ηρεμίας.

"Σε μεγάλο βαθμό, η επιλογή των οργάνων -δεδομένων της ισορροπίας και ηχοχρώματος- επηρεάστηκε από το χώρο του παρεκκλησίου καθώς και από τα έργα ζωγραφικής. 

Η απεικόνιση του Rothko φτάνει ως την άκρη του καμβά, 

έτσι  ήθελα το ίδιο αποτέλεσμα με τη μουσική. 

Ήθελα η μουσική να διαπερνά ολόκληρο το οκταγωνικό δωμάτιο 

και να μην ακούγεται από κάποια απόσταση", 

θα πει ο Feldman. 

Με κοινά βιώματα οι δυο καλλιτέχνες, Φέλντμαν και Ρόθκο, εβραίοι κατ'αρχήν και με τάσεις προς μορφές αφηρημένης τέχνης, μάλλον θα λέγαμε πως αλληλοσυμπληρώνονται.

Υποβλητική η σύνθεση, ιδιαίτερα στο μέρος της "βουβής", όπως λέγεται χορωδίας, με το "απροσδιόριστο φωνήεν" να υπερισχύει στο μουσικό λόγο τους και να ενισχύει το θρησκευτικό συναίσθημα, δημιουργώντας ατμόσφαιρα ηρεμίας, ενδοσκόπησης και διαλογισμού.

'Ενα έργο για εκπαιδευμένα αυτιά σε αυτό το είδος.





(Σημείωση: Αν και στο εξώφυλλο του δίσκου παρουσιάζεται ο πίνακας σε απόχρωση μωβ-πορφυρού, την μεγαλύτερη ώθηση της έμπνευσης στον Φέλντμαν δίνει το πασίγνωστο τεραστίων διαστάσεων, τρίπτυχο του καλλιτέχνη.
Ο συγκεκριμένος, πάντως, πίνακας απεικονίζει δυο ορθογώνια μέσα σε ένα πλαίσιο που τα περιβάλλει. Οι άκρες των ορθογωνίων δεν είναι διακριτές, αποφεύγοντας ο καλλιτέχνης την οπτική διακοπή και επιτρέποντας τα μάτια των θεατών να κινηθούν ήρεμα από τη μια περιοχή στην άλλη με έναν στοχαστικό τρόπο, κάτι που και ο συνθέτης στοχεύει..
Η χρήση λεπτών "φωνημάτων" που αναμιγνύονται με τα ιδιαίτερου ηχοχρώματος, όργανα, βοηθούν στο να φωτιστεί η "εσωτερική λάμψη" του έργου, ακολουθώντας το μονοπάτι του Ρόθκο που πεποίθησή του ήταν ότι τα χρώματα εκφράζουν βασικά ανθρώπινα συναισθήματα: τραγωδία, έκσταση, αβεβαιότητα, συγκίνηση...)

Morton Feldman: "Rothko Chapel"

[Πηγές: guardian, Universaledition, Βήμα]