Στο λόφο του κάστρου της Βουδαπέστης και πίσω από τον Πύργο των Ψαράδων, ταξιδεύουμε σήμερα, όπου δεσπόζει το εμβληματικό άγαλμα του έφιππου Βασιλιά Στεφάνου.
Οι Ούγγροι τον αποκαλούν "λαμπερό αστέρι της πατρίδας" τους.
Ο Στέφανος ο 1ος, γνωστός ως "Βασιλιάς Άγιος Στέφανος", ήταν ο πρώτος Βασιλιάς της Ουγγαρίας (1000–1038) και τιμάται σαν σήμερα, 20 Αυγούστου, ημέρα αγιοποίησής του.
Βαφτισμένος ο ίδιος χριστιανός, ενθάρρυνε και προώθησε τη διάδοση του Χριστιανισμού και κατά τη διάρκεια της βασιλείας του η Ουγγαρία ευτύχησε σε μακρά περίοδο ειρήνης.
Το κύριο επίτευγμά του ήταν η θεμελίωση του κράτους μετατρέποντας τους Μαγυάρους σε Χριστιανούς.
Λίγο μετά τη στέψη του ίδρυσε Αρχιεπισκοπή και αρκετά μοναστήρια, χωρίς ποτέ να αποδεχτεί την παπική κυριαρχία.
Καθιέρωσε δε, νέα διαδρομή προσκυνητών προς τους Αγίους Τόπους μέσω της Ουγγαρίας, ισχυροποιώντας θρησκευτικά και οικονομικά τη χώρα του.
Αγιοποιήθηκε πολύ μετά το θάνατό του, όταν -σύμφωνα με το θρύλο- σε περίοδο αναρχίας στη χώρα κατά τη λειτουργία του Δεκαπενταύγουστου όταν ανοίχθηκε ο τάφος του "ξεχύθηκαν μύριες ευωδίες" και άρχισαν να γίνονται διάφορα θαύματα.
Στις 20 Αυγούστου δε, όταν πιστοί ανασήκωσαν τα λείψανα του βασιλιά, το φέρετρο ήταν γεμάτο με "ροδόχρωμα νερά".
1. Ο Ούγγρος Zoltán Kodály το 1938 έγραψε ένα φωνητικό έργο για τετράφωνη μικτή χορωδία, που φέρει τον τίτλο: "Ének Szent István Királyhoz -Ύμνος στον Βασιλιά Στέφανο", πάνω στους στίχους μιας γρηγοριανής μελωδίας με εισαγωγή τη φράση: "Αχ, λαμπερό άστρο εσύ, Βασιλιά Άγιε Στέφανε!"
Kodály: "Ének Szent István királyhoz":
2. Νωρίτερα, το 1812 και για την έναρξη του ουγγρικού θεάτρου, ο Μπετόβεν παρουσίασε μια ουβερτούρα-έμπνευση από τον πρώτο βασιλιά και Άγιο των Ούγγρων, γι' αυτό τιτλοφορείται με το όνομα του: "King Stephen Overture".
Διακρίνονται μοτίβα από την "Ωδή στη χαρά" της 9ης Συμφωνίας.
Beethoven: "King Stephen Overture, Op.117":
3. Η τελευταία όπερα του σπουδαίου Ferenc Erkel, συνθέτη και του εθνικού ύμνου της χώρας, γράφτηκε το 1886 για τα εγκαίνια της Βασιλικής Όπερας στη Βουδαπέστη.
Το λιμπρέτο της όπερας βασίστηκε σε ομότιτλο θεατρικό δράμα Ούγγρου δημιουργού.
[Για τη γενέθλια επέτειο του γάλλου συνθέτη και μαέστρου, Henri Tomasi(17 Αυγούστου 1901)]
Ο Henri Tomasi υπήρξε μαθητής των Gaubert, Paul Vidal και Vincent d'Indy και οι συνθέσεις του έχουν έντονες επιρροές από τη λαϊκή μουσική της Κορσικής, απ'όπου καταγόταν και περνούσε τα καλοκαίρια, αλλά και τις ταινίες του Τσάρλι Τσάπλιν.
Το 1927, κέρδισε το δεύτερο Βραβείο της Ρώμης για την καντάτα του,"Κοριολανός".
Λάτρεψε τη μουσική για το θέατρο και την όπερα επίσης. Η αγάπη του για το λυρικό θέατρο φούντωσε, όταν πρωτοείδε τους "Μποέμ" του Πουτσίνι, με τον ρόλο της Μιμί να τού φέρνει δάκρυα στα μάτια.
Στη μουσική του Ανρί Τομαζί κυριαρχεί ο έντονος λυρισμός, είναι ενορχηστρωτικά πολύχρωμη, με τη δυναμική να παίζει σημαντικό ρόλο. Ο συνθέτης επιστρατεύει για την έκφρασή του εξωτικούς ήχους, όπως και μελωδίες ιερής μουσικής από το μεσαίωνα και την αναγέννηση, χωρίς να διστάζει, όπου θεωρεί αναγκαίο, να κάνει χρήση σύγχρονων τεχνικών όπως του 12φθογγου συστήματος.
Όπως υποστήριζε ο ίδιος:
"Η μελωδία υπήρχε πάντα στην καρδιά μου. Μουσική που δεν προέρχεται απ' την καρδιά, δεν είναι μουσική".
Από τα πιο γνωστά του έργα είναι η "Μπαλάντα για σαξόφωνο, κλόουν και ορχήστρα", ένα έργο που κατά κοινή ομολογία περιέχει τις ωραιότερες μελωδίες για σαξόφωνο.
Ένα σαξόφωνο, η ορχήστρα και η φωνή με τις παντομιμικές κινήσεις ενός δυστυχισμένου κλόουν, διηγούνται τη θλιβερή ιστορία του .
Γράφτηκε το 1938 για τον φίλο του Τομαζί, Marcel Mule, έναν από τους κορυφαίους σαξοφωνιστές της εποχής του. Σε φόρμα και έμπνευση το έργο ακολουθεί την παράδοση του μπαλάντων του 14ου αιώνα των μεσαιωνικών τροβαδούρων.
H μπαλάντα είναι βασισμένη σε ποίημα της συζύγου του Τομαζί, Suzanne Mallard, όπου αποτελεί έναν απολογισμό της σχέσης του καλλιτέχνη με το κοινό, μια αυτοκριτική του...
Συχνά, οι καλλιτέχνες είναι "προγραμματισμένοι" για την ψυχαγωγία , τη διασκέδαση του ακροατή-θεατή, χωρίς όμως να επιτυγχάνεται πάντα ο στόχος...Είναι όμως τότε το κοινό "αδίστακτο" και σκληρός κριτής;..Ο καλλιτέχνης ζητά την κατανόηση του κοινού κι όταν αυτή δεν υφίσταται αντιμετωπίζει βαθιά διλήμματα για τη θέση του στην τέχνη...
Η σύνθεση του Τομαζί αποτελεί μια μουσική νύξη για το χάσμα στις ανθρώπινες σχέσεις και την ανάγκη προσφοράς αγάπης από και προς τον συνάνθρωπο.
Πρόκειται για έργο προγραμματικής φύσης, όπου το σύνολο της ορχήστρας αντιπροσωπεύει το κοινό, ο κλόουν εκπροσωπείται από το μελαγχολικό θέμα της εισαγωγής, ενώ η ψυχή του εκφράζεται στο σαξόφωνο από μια τρυφερή και λυρική μελωδία, που συχνά εμπλουτίζεται με στοιχεία αντιφατικά, προκειμένου να αποδοθεί το άνοιγμα από τη δραματική απελπισία έως την ασυγκράτητη ευδαιμονία.
Στο μεσαίο μέρος της μπαλάντας ξενίζει η ζωντανή, εύθυμη μελωδία, έμπνευση από ζωηρό, λαϊκό χορό στον τύπο της ζιγκ της εποχής μπαρόκ, που διακόπτεται απότομα κι επανέρχεται...Ο συνθέτης εδώ επιθυμεί να αποδώσει την αντίθεση των συναισθημάτων του κλόουν..Δύο βασικές λέξεις του ποιήματος -"la joie et la douleur-χαρά και πόνος"- , της αντίφασης δηλαδή, αποτελούν την βάση μουσικής προσέγγισής του.
Η απελπισία του κλόουν εξακολουθεί στο blues του τρίτου μέρους, με έμφαση στους ατέρμονους, παρατεταμένους ήχους από τα τύμπανα. Ολοκληρώνεται με μια ελπιδοφόρα coda που εμφανίζει σε παραλλαγή τη μελωδία του προηγούμενου λαϊκού χορού.
Henri Tomasi: "Ballade for saxophone, clown and orchestra"
(στο σαξόφωνο ο πολυβραβευμένος σαξοφωνίστας μας, Θεόδωρος Κερκέζος)
-Μα τι έχει ο αγαπημένος σου, πάνω απ' τους άλλους;
[...]
-Ο αγαπημένος μου λάμπει και ροδίζει, διαλεχτός στους μύριους·
το κεφάλι του είναι λαγαρό χρυσάφι,
βάγια οι βόστρυχοί του μαύροι σαν κοράκι.
Τα μάτια του είναι περιστέρια
στα νερά στα αυλάκια,
λούζουνται στο γάλα κάθουνται στις γούρνες.
Τα μάγουλά του είναι βραγιές μυριστικά
θήκες αρωμάτων·
τα χείλια του είναι κρίνα και σταλάζουν σμύρνα
[...]
Η όψη του είναι σαν το Λίβανο,
διαλεχτή σαν το κέδρο·
τα λόγια του είναι γλυκασμός
κι ολόκληρος είναι επιθυμία.
("Ασμα Ασμάτων", μτφ. Γ.Σεφέρης)
Χορωδιακοί αντίλαλοι του "Άσμα Ασμάτων" μάς φέρνει η Tsippi Fleischer με το έργο της: "Ancient Love".
Eβραία, πολωνικής καταγωγής γεννημένη στη Χάιφα το 1946 ηΤσίπι Φλάισερ, αφομοίωσε στο έργο της στοιχεία της μικτής κουλτούρας της.Το όνομά της, "Τσίπι", είναι υποκοριστικό του εβραϊκού "Tsippora", που σημαίνει "πουλί που πετάει".
Με σπουδές Γλωσσολογίας, στην Ιστορία της Μ.Ανατολής, στην Εβραϊκή και Αραβική Λογοτεχνία, το πιάνο και τη σύνθεση, η Φλάισερ έχει συνθέσει συμφωνίες, όπερες, έργα μουσικής δωματίου, τα περισσότερα εμπνευσμένα από την ποίηση και τη λογοτεχνία της Ανατολής κι επίσης έργα ηλεκτροακουστικής μουσικής, που τα χαρακτηρίζουν οι εναλλαγές της δυναμικής με πυρήνα την αναζήτηση ενός συνθετικού στυλ που παντρεύει το παλιό με το νέο και στο οποίο ενσωματώνονται στοιχεία από τις γνώσεις της συνθέτιδας στον πολιτισμό της Ανατολής.
Σήμερα θα μοιραστώ μαζί σας μια χορωδιακή σύνθεσή της του 2006 γραμμένη για την δημοφιλέστατη και πολλών διακρίσεων Tölzer Knabenchor, τη γερμανική χορωδία αγοριών που ιδρύθηκε στο Βαυαρικό Bad Tölz και εδρεύει στο Μόναχο.
Τη χορωδία συνοδεύει λαούτο με το χαρακτηριστικό ηχόχρωμά του και την αμίμητη δυνατότητα του οργάνου παραγωγής των ασυγκέραστων κλιμάκων της μουσικής της Ανατολής, που αποτέλεσε πρόκληση για την δημιουργό.
Η σύνθεση τιτλοφορείται "Αρχαίος Έρωτας" και είναι βασισμένη σε στίχους από το "Άσμα Ασμάτων" συνδυαστικά με παλαιά ποιήματα αγάπης από την Παλαιστινιακή, γερμανική και γαλλική ποίηση.
Tsippi Fleischer: "Ancient Love", για χορωδία αγοριών και λαούτο:
