(Με αφορμή τα γενέθλια του μεγάλου δραματουργού, μυθιστοριογράφου και ποιητή, του εκπροσώπου του γαλλικού ρομαντισμού, ΒΙΚΤΟΡΟΣ ΟΥΓΚΟ σαν σήμερα 25 Φλεβάρη 1802)
"Φανταστείτε... Αλλά όχι! Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς εκείνη την τετράγωνη μύτη που θύμιζε ρύγχος, εκείνο το απαίσιο ξεδοντιασμένο στόμα, το μοναδικό στρογγυλό μάτι που κρυβόταν κάτω από μια κοκκινωπή τούφα πουήταν φρύδι, το δόντι που ξεπεταγόταν από τ' αποκρουστικά χείλη σα δόντρι κάπρου... Όχι! Τέτοια ασχήμια δεν μπορεί να περιγραφτεί. Όπως δεν μπορεί να περιγραφτεί και η έκφραση που είχε εκείνο το πρόσωπο. Ένα μείγμα πονηριάς, σαστιμάρας και θλίψης...Είναι ο Κουασιμόδος: φώναξαν. Είναι ο κωδωνοκρούστης της Παναγίας! Το στοιχειό της μεγάλης εκκλησίας!... [...] Tην ίδια στιγμή είδε το πλήθος να παραμερίζει. Μια κοπέλα με αλλόκοτη φορεσιά και με ένα ντέφι στο χέρι πρόβαλε μέσα από τον κόσμο. Τη συνόδευε ένα μικρό, κάτασπρο κατσικάκι με χρυσωμένα κερατάκια. Το μοναδικό μάτι του Κουασιμόδου άστραψε. Είδε τη γυφτοπούλα που ο ίδιος είχε προσπαθήσει να απαγάγει την περασμένη νύχτα και που γι’ αυτήν είχε την αόριστη εντύπωση ότι τον τιμωρούσαν τώρα.[...] Η κοπέλα πλησίασε αμίλητη τον κατάδικο, που στριφογύριζε μάταια για να της ξεφύγει, και τραβώντας ένα παγούρι από τη ζώνη της το έφερε απαλά στα κατάξερα χείλη του. Και τότε, απ’ αυτό το ως τώρα ολόστεγνο και πυρωμένο μάτι είδαν ένα χοντρό δάκρυ να κυλά αργά σε όλο το κακάσχημο και παραμορφωμένο από τις συσπάσεις πρόσωπό του. Ίσως ήταν το πρώτο δάκρυ που είχε χύσει ποτέ ο άμοιρος..."
(Β. ΟΥΓΚΩ: "Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΙΣΙΩΝ", από τη σειρά: "Τα βιβλία που αγαπήσαμε")
Ο αυστριακός συνθέτης Franz Schmidt ήταν ένας ταλαντούχος καλλιτέχνης που διέπρεψε και ως βιρτουόζος του πιάνου και του τσέλου.
Υπήρξε αριστούχος μαθητής του Μπρούκνερ.Στη μουσική του, ο Schmidt ανέπτυξε τις βιεννέζικες κλασικές και ρομαντικές παραδόσεις που κληρονόμησε από τον Σούμπερτ,αλλά και τον μέντορά του, Μπρούκνερ. Υιοθέτησε επίσης το εξωτικό "τσιγγάνικο" στυλ των Λιστ και Μπραμς.
Τα μνημειώδη έργα του με αρκετές καινοτομίες, απεικονίζουν τις νέες εξελίξεις στη μουσική σύνταξη που ξεκίνησε ο Mάλερ.
Από το παραπάνω αριστούργημα του Ουγκό "Η Παναγία των Παρισίων", ο Franz Schmidt εμπνέεται την ομώνυμη όπερά του.
Η "Notre Dame" είναι από τα πιο γνωστά του έργα και παρουσιάστηκε το 1914.
Ο συνθέτης προσέγγισε την όπερα γράφοντας πρώτα τα ορχηστρικά μέρη της, προσθέτοντας τα φωνητικά, αργότερα, ενώ ενσωμάτωσε και υλικό από μια ημιτελή φαντασία του για πιάνο και ορχήστρα.
Η όπερα είχε εκπληκτική υποδοχή, όμως στη συνέχεια έπεσε στην αφάνεια.
Συχνά ακούγεται το "Intermezzo", που έχει χαρακτηριστεί ως "η πιο όμορφη τσιγγάνικη μουσική".
Σήμερα, παρουσιάζεται από ορχήστρες σαν ανεξάρτητο κομμάτι.
Γεννήθηκε σαν σήμερα 21 Φεβρουαρίου 1885 και υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους πρωταγωνιστές του ονομαζόμενου "θεάτρου βουλεβάρτου".
Αναφέρομαι στον Σασά Γκιτρί, τον Γάλλο ηθοποιό και θεατρικό συγγραφέα, που πρωτοπαρουσιάστηκε το 1902 ως συγγραφέας δραματικών έργων, δείχνοντας τις μεγάλες ικανότητές του στο θέατρο. Αργότερα, στον κινηματογράφο επίσης σημείωσε μεγάλες επιτυχίες ως σεναριογράφος, σκηνοθέτης και ηθοποιός, με πνευματώδεις διαλόγους και πρωτοτυπία έκφρασης. Στη γοητευτική προσωπικότητά του συνυπήρχαν, σε ένα περίεργο μείγμα, η ειλικρίνεια και η προσποίηση.
Στην 50 ετών καριέρα του, έγραψε και παρουσίασε περισσότερες από εκατό κωμωδίες, στις περισσότερες από τις οποίες πρωταγωνίστησε με επιτυχία ο ίδιος.
Τα έργα του διασκέδαζαν αφάνταστα το κοινό με εντυπωσιακές παραλλαγές σε επίκαιρα θέματα και την κριτική των ηθών.
Στην κορυφή των επιδιώξεών του βρίσκεται ο σεβασμός των επιθυμιών του κοινού. Κατά την άποψή του, το γέλιο των θεατών αποτελεί την ένδειξη, αλλά και την απόδειξη για την ύπαρξη δύο στοιχείων, τα οποία αλληλοεξαρτώνται. Ειδικότερα, το γέλιο αποτελεί την έκφραση της ικανοποίησης του κοινού και την ίδια στιγμή σχηματοποιεί ένα μέσο, χάρη στο οποίο ο θεατής εκφράζει την ευγνωμοσύνη του απέναντι στον ερμηνευτή του ρόλου και κατά συνέπεια απέναντι στον δραματουργό.
O Γκιτρί στο ρόλο του Γκριμ
Για σήμερα θα διαβάσουμε ένα απόσπασμα από το θεατρικό του: "ΜΟΤΣΑΡΤ"
Πρόκειται για έναν "Μότσαρτ της φαντασίας" του Γκιτρί, καθώς δεν είναι απόλυτα "ιστορικός".
Η κωμωδία , που εξελίσσεται σε 3 πράξεις επενδύθηκε μουσικά από τον Reynaldo Hahn και παρουσιάστηκε πρώτη φορά στη σκηνή του θεάτρου "Εδουάρδος Ζ" το 1929 με τον συγγραφέα στο ρόλο του Γκριμ και την σοπράνο σύζυγό του Yvonne Printemps στο ρόλο του Μότσαρτ.
Οι κριτικοί κατατάσσουν την κωμωδία στην περίοδο "των ιστορικών ή βοογραφικών έργων του Γκιτρί", ο οποίος παρουσιάζει τον Μότσαρτ γύρω στα είκοσι χρόνια του, και την ολιγόμηνη διαμονή του στο Παρίσι.
Όμως, για ποιο λόγο ο μέγας μουσικός έμεινε για τόσο σύντομο διάστημα στη γαλλική πρωτεύουσα;Το αισθηματικό, τρυφερό και λεπτό δράμα που φαντάστηκε ο Σασά Γκιτρί μάς δίνει την πειστική εξήγησή του.Ο φανταστικός αυτός Μότσαρτ του συγγραφέα, παρότι δεν είναι απόλυτα ιστορικός, ωστόσο έχει μέσα του μιαν αλήθεια αναμφισβήτητη, γιατί "προσφέρει το ίδιο το πνεύμα του μεγάλου μουσουργού, σε μια ενσάρκωση που θυμίζει παράλληλα Χερουβείμ και Δον Ζουάν και αντιπροσωπεύει τον καλλιτέχνη κάθε εποχής και την αιώνια νιότη".
Το έργο αυτό του Γκιτρί έχει όλη τη χάρη, την ελαφράδα και το θέλγητρο του 18ου αι.
<< Sacha Guitry: "ΜΟΤΣΑΡΤ", Μεταφρ:Πράτσικας Γ.>>
(απόσπασμα)
ΜΑΡΙΑ ΑΝΝΑ: Μάθετε πως δεν θ'ακουμπήσω ποτέ τα δάχτυλά μου σ'αυτό το κλαβεσέν!
ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ: Γιατί; είναι μήπως ιερό;
Κ. ντ'ΕΠΙΝΑΙ: -Σ'αυτό το κλαβεσέν έπαιξε πρώτος ο Μότσαρτ, στο Παρίσι.
ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ:Α, εκείνο το παιδί-θαύμα που άρχισε να συνθέτει 18 μηνών;
Κ. ντ' ΕΠΙΝΑΙ:Όχι δα και 18 μηνών, είναι υπερβολή!..αλλά 5 χρονών, αυτή είναι η αλήθεια.Ηταν οκτώ σαν ήρθε στο Παρίσι κι έπαιξε σπίτι μου![...]
ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ: Κι ήταν πραγματικά ένα θαύμα αυτό το παιδί;
Κ. ντ'ΕΠΙΝΑΙ: Ασύλληπτο!...Έπαιζε τα πάντα και μπορούσε να αυτοσχεδιάζει ώρες ολόκληρες!
ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ:Πραγματικά, οι συνθέσεις ήταν δικές του;
Κ. ντ'ΕΠΙΝΑΙ: Μα, ναι! Αν δεν με πιστεύεις αγαπητέ μου, ρώτα τον κ. ντε Γκριμ. Αυτός θα θυμάται!
(μπαίνουν ο Γκριμ και η Γκιμάρ)
ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ:Μιλούσαμε γι'αυτό το παιδί-θαύμα που προκάλεσε κατάπληξη σε όλους στο Παρίσι πριν δέκα χρόνια....Για πέστε μου, βαρώνε, άξιζαν τίποτε οι συνθέσεις του;
ΓΚΡΙΜ:Αν άξιζαν;,,,Ω, φίλε μου ήταν...πώς να το εξηγήσω;..Ηταν απλές, αλλά πολύ συγκινητικές συνθέσεις!
(η ορχήστρα παίζει ένα μινουέτο που συνέθεσε ο Μότσαρτ όταν ήταν παιδί)
-Θυμόμουν για πολύ καιρό ένα μινουέτο που κάποιο βράδυ είχε παίξει εδώ.Μα, πώς ήταν..χμ..αυτό είναι κουτό...Το ακούω και όμως δεν μπορώ να το...Εκείνον όμως τον ξαναβλέπω ετούτη τη στιγμή...τόσο μικρό, τόσο χαριτωμένο μέσα στη φορεσιά του από ροζ σατέν....[...]
ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ:Και τι απόγινε αυτός ο Μότσαρτ;
ΓΚΡΙΜ: Σίγουρα δεν έγινε σπουδαίος, Τα παιδιά που γεννιούνται μεγαλοφυή, σπάνια αποχτούν ταλέντο....Ωστόσο μού είπαν για κάτι συμφωνίες, για κάτι σονάτες, ακόμα και για μια όπερα, έναν "Μιθριδάτη", που ήταν 14 χρονών όταν τον έγραψε...
[.........................................]
(η πόρτα ανοίγει και οΓκριμ αναγγέλει την είσοδο του Μότσαρτ)
Sacha Guitry στο ρόλο του Γκριμ με τη συζυγό του Yvonne Printemps στο ρόλο του Μότσαρτ
ΓΚΡΙΜ: Ιδού ο Μότσαρτ, κυρία μου!
Κ. ντ'ΕΠΙΝΑΙ: Τι έκπληξη!Είναι γοητευτικός!
ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ: Τι μέση!
ΜΑΡΙΑ ΑΝΝΑ: Και το μάτι του, καθώς λάμπει, σε χαϊδεύει!
Τι χαριτωμένο πρόσωπο!
ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ:Τι φρόνιμος που φαίνεται!
ΜΑΡΙΑ ΑΝΝΑ: Ξέρει τους καλούς τρόπους και φιλεί το χέρι!
[...]
Κ. ντ'ΕΠΙΝΑΙ:(απεθυνόμενη στον Μότσαρτ)-Είστε μόνος στο Παρίσι;
ΜΟΤΣΑΡΤ: Με συνoδεύει η μητέρα μου!
ΜΑΡΙΑ ΑΝΝΑ: Και θα μείνετε πολύ καιρό;
ΜΟΤΣΑΡΤ: Όσος καιρός χρειαστεί, δεσποινίς!Έρχομαι να εμπιστευθώ το μέλλον μου στα χέρια του βαρώνου ντε Γκριμ, που τόσα έκανε για μένα σαν ήμουνα παιδί.Ερχομαι να καταχτήσω το Παρίσι, γυρεύοντας εδώ τη δόξα και τον πλούτο...Εννοείται, θα μπορούσα να αδιαφορήσω για τον πλούτο, ..είμαι συνηθισμένος, και το Παρίσι θα μπορούσε να μου τον αρνηθεί, δίχως αυτό να με λυπήσει πολύ...Όμως, αν μου αρνηθεί τη δόξα, τότε είμαι χαμένος!
ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ: (προς τον Γκριμ)
-Εκφράζεται περίφημα σαν μιλάει για τον εαυτό του!
ΜΟΤΣΑΡΤ: (Θιγμένος αφού τον έχει ακούσει)
-Εκφράζομαι αρκετά καλά σε όλες τις γλώσσες, όταν μιλάω για την Τέχνη μου!!!
*****
Ο Reynaldo Hahn, ήταν βενεζουελανικής καταγωγής, συνθέτης, αρχιμουσικός, και μουσικοκριτικός, γνωστός κυρίως για τα τραγούδια που συνέθεσε πάνω στο γαλλικό ύφος της "melodie"(παρόμοιο με το γερμανικό ληντ).
Υπήρξε παιδί-θαύμα, και πρωτοεμφανίστηκε μικρός στο σαλόνι της πριγκίπισσας Ματίλντε τραγουδώντας άριες του Όφενμπαχ παίζοντας ταυτόχρονα πιάνο. Μαθήτευσε δίπλα στους Μασνέ, Γκουνώ και Σαιν-Σανς, ενώ συμφοιτητής του ήταν και ο Ραβέλ.
Θα πρέπει να πούμε πως αρχικά ο Σασά Γκιτρί είχε προτείνει να γράψει τη μουσική για την κωμωδία του στον André Messager, που όμως απέρριψε την προσφορά, υποστηρίζοντας ότι κανένας συνθέτης δεν θα τολμούσε να αντιπαραβάλει τη μουσική του με αυτή του Μότσαρτ.
Ο Ρεϊνάλντο Αν, που όπως φαίνεται, είχε λιγότερους ενδοιασμούς, δέχτηκε.Χρησιμοποίησε μελωδίες ήδη έτοιμες οι περισσότερες από νωρίτερα, στις οποίες πρόσθεσε άριες για την Yvonne Printemps, μιμούμενος τη μουσική του Μότσαρτ, καταφέρνοντάς τα περίφημα!
Μην ξεχνάμε πως ο Hahn ως μαέστρος θεωρήθηκε σπεσιαλίστας στον Μότσαρτ, ιδιαίτερα στις εμφανίσεις του στο Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ.
Sacha Guitry-Reynaldo Hahn: "Mozart ":
Πηγές: Περιοδικό Νέα Εστία τεύχος 697, σελ.975-984, ekebi.gr., ygeiaonline, academia.edu-Κ.Κωστογιαννόπουλος "Η πρόσληψη του Théâtre de Boulevard του Σασά Γκιτρύ"
"ΜΑNΑ: -Η Γυναίκα πού τόνε πλάνεψε και δεν τον αφήνει να κοιμηθεί όλη νύχτα. Αυτή πρέπει να σκοτωθεί και να λείψει για να λευτερωθούν τα μπράτσα τού Πρωτομάστορα και να μην τρέμουνε όταν χαράζουνε το σχέδιο τού γιοφυριού… ΧΟΡΟΣ: -Μάνα! έλεος! Σκληρά ’ναι τα λόγια σου, σαν το γραφτό της Μοίρας! ΜΑΝΑ : -Και πρέπει να σκοτωθεί απόψε, πριν να βασιλέψει ό ήλιος! ’Αλλιώς τη νύχτα θα ’χομε πάλι αφανισμούς και σύγκλυσες! Κι όχι όπου λάχει, μα στα θεμέλια τού γιοφυριού αγκωνάρι να χτιστεί… ’Απάνω στο κορμί της μόνο θα σιδεροχτιστεί γιοφύρι!
(απόσπασμα από τον "Πρωτομάστορα" του Ν.Καζαντζάκη)
***
Αναγνωρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες διανοούμενους, με πλούσιο λογοτεχνικό, ποιητικό και μεταφραστικό έργο.
Ο Νίκος Καζαντζάκης, αυτός ο μεγάλος στοχαστής, γεννήθηκε σαν σήμερα 18 Φλεβάρη του 1833 στο Ηράκλειο.
https://totheatro.blogspot.com/
Ο Καζαντζάκης γράφει το θεατρικό του"Πρωτομάστορας" βασισμένος στο θρύλο του "Γιοφυριού της Άρτας" στο Παρίσι το 1908-1909, με αρχικό τίτλο "Η Θυσία".
Το 1910, το υποβάλλει σε δραματικό διαγωνισμό με το ψευδώνυμο "Πέτρος Ψηλορείτης" και κερδίζει το βραβείο των χιλίων δραχμών. Το έργο αφιερώθηκε στον Ίωνα Δραγούμη.
Το θεατρικό χαρακτηρίζεται από τον συγγραφέα "τραγωδία" και αποτελείται από δύο μέρη που χωρίζονται από ένα μικρό intermezzo. Είναι γραμμένο σε πρόζα και δημοτική γλώσσα. Στη δράση παίρνουν μέρος εκτός των προσώπων και δύο Χοροί: Χορός Θεριστάδων και Χορός Μαστόρων, που η λειτουργία τους ταυτίζεται με κείνη στην αρχαία τραγωδία, δηλαδή σχολιάζουν την τύχη του ήρωα και αποτελούν τη συλλογική φωνή.
Την τραγωδία στη συνέχεια μελοποίησε ο Μανώλης Καλομοίρης, αφιερώνοντας το έργο στον Ελευθέριο Βενιζέλο, "Πρωτομάστορα της Μεγάλης Ελλάδος".
Ο Καλομοίρης σημειώνει ότι επέλεξε την συγκεκριμένη τραγωδία, επειδή πίστευε πως: "ο θρύλος μονάχα, ο μύθος της αρχαίας τραγωδίας, καταδέχεται και τη ζητάει την επεξεργασία της μουσικής, τη μουσική ατμόσφαιρα. Σε τέτοια ατμόσφαιρα ο κόσμος του θρύλου ο φανταστικός, ζει πιο άνετα και πιο έντονα την παραμυθένια του ζωή.Ο πρωτομάστορας μού φαντάζει σαν σύμβολο της ζωής μου και της Μοίρας - της Μοίρας κάθε τεχνίτη του τόπου μας, την ορμή για τα μεγάλα, για τα ωραία, μα που δεν μπορεί ή δεν τον αφήνουνε να στήσει..."
Η μουσική του Καλομοίρη ακούγεται θεμελιωμένη πάνω στο δημοτικό τραγούδι, ανάμικτη με στοιχεία της Δύσης. Χρωματικές κλίμακες, έντονος ρυθμός σε παραδοσιακά μουσικά μέτρα, έμφαση στο διάστημα τριτόνου, ελαττωμένες συγχορδίες, τριημιτονία, αντιχρονισμοί και συγκοπές, εντείνουν την έκφραση αγωνίας και δυνατων συναισθηματων των ηρώων! Η ορχηστρική συνοδεία χαρακτηρίζεται από χαμηλή ένταση που εντείνει την αίσθηση μιας υπόκωφης απειλής, από γρήγορα και ανήσυχα tempi, tremoli, και από έντονο το στοιχείο του μελωδικού κυματισμού, που απεικονίζει με χαρακτηριστικό τρόπο την αναστάτωση.
Καθώς είπαμε στην όπερα του Πρωτομάστορα, εντοπίζονται στοιχεία της ελληνικής δημοτικής μουσικής που συνδυάζονται με δυτικά μουσικά πρότυπα.
Ανάμεσά τους τα "Σαράντα μαστορόπουλα" που τραγουδά ο γυναικείος χορός, σε δύο εκδοχές: η μία βασίζεται σε παραδοσιακή μελωδία της Σκιάθου, ενώ η άλλη σε αντίστοιχη της Ηπείρου.
Τα ακούμε από τη Χορωδία και Ορχήστρα Ραδιοτηλεόρασης της ΕΣΣΔ, την οποία διευθύνει ο Emin Khachaturian, ανιψιός του αρμένιου συνθέτη Αράμ Χατσατουριάν.
Μιας και σήμερα άνοιξε το ΤΡΙΩΔΙΟ, θα καλησπερίσω με κάτι σχετικό...
Αν και πολλοί το ταυτίζουν με την έναρξη του καρναβαλιού, θα πρέπει να διευκρινίσουμε πως Τριώδιο ονομάζουμε τις τρεις εβδομάδες πριν τη Σαρακοστή, δηλαδή από σήμερα Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου ως την Κυριακή της Τυροφάγου.
Ομως ΤΡΙΩΔΙΟ λέγεται και το λειτουργικό βιβλίο που περιέχει υμνολογικό υλικό για την περίοδο αυτή. Ονομάστηκε έτσι, γιατί πολλοί από τους υμνογραφικούς Κανόνες του, δεν περιέχουν 9, όπως συνηθίζεται, αλλα 3 Ωδές.
Από το Βιβλίο του Τριωδίου και χρησιμοποιώντας κείμενά του έχει εμπνευστεί το ομώνυμο έργο του ο Άρβο Περτ: "TRIODION"
Πρόκειται για χορωδιακή σύνθεση του 1998 που διακρίνεται για την κατανυκτικότητα και την πνευματικότητά της.
Σύνθεση λιτή, χωρίς εξάρσεις, σε μορφή σεβάσμιας προσευχής και ικεσίας με ευλαβικό χαρακτήρα που παραπέμπει σε ύφος στην παλαιά μουσική, ενώ εμφανίζει επιρροές από το Γρηγοριανό μέλος και την ευρωπαϊκή πολυφωνία της Αναγέννησης...
Το "Triodion" του Part για μικτή χορωδία a cappella ανατέθηκε από το Lancing College του Sussex για τον εορτασμό της 150ης επετειου από την ίδρυσή του.
Ο συνθέτης χρησιμοποιεί τρεις Ωδές τις οποίες πλαισιώνει με μια εισαγωγή και μια coda, ad libidum.
H εισαγωγή είναι βασισμένη στην πρωινή προσευχή: "Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, Αμήν".
Η 1η Ωδή είναι η σύντομη προσευχή: "Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ Θεού, ελέησόν με τον αμαρτωλόν", που συμφιλιώνει τη λατρεία με τη μετάνοια.
Η 2η Ωδή"Ω, Δωρητή της ζωής, σώσε μας!"
Η 3η Ωδή " Άγιε Νικόλαε, πρέσβευε υπέρ εμού" και
Η coda "Δόξα Πατρί και Υιω και Αγίω Πνεύματι, και νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων".
Ο εσθονός συνθέτης, πιστός υπηρέτης του "ιερού μινιμαλισμού" καταφέρνει με την ονειρική απλότητα που αποπνέουν οι διαυγείς ήχοι του να εκστασιάζει το πνεύμα, να γαληνεύει την ψυχή με αυτή τη μορφή του μουσικού του αρχαϊσμού.
Δεν έχουν άδικο όσοι υποστηρίζουν πως στους θορυβώδεις καιρούς που ζούμε, ο Άρβο Περτ μας φέρνει κοντύτερα στην αναγκαία σιωπή, καθώς η μουσική του προσφέρει ισορροπία και ηρεμία...
Αναντίρρητα, οι προσεγγισεις του Περτ στα θρησκευτικά θέματα αποτελούν περίτεχνο σκάλισμα μιας ιδέας πνευματικής...
Μολιέρος: δραματουργός, ηθοποιός και σκηνοθέτης!
Ιδρυτής της "φαρσοκωμωδίας", στα έργα του αντανακλώνται τα ήθη της κοινωνίας και των τάξεών της.
Ο Μολιέρος υπήρξε ένας έξοχος μάστορας της θεατρικής σκηνής που καυτηρίαζε τα κακώς κείμενα, την υποκρισία και τον φαρισαϊσμό με ευφυή τρόπο, εκφράζοντας τις απόψεις της λαϊκής μάζας!
Λίγες μέρες πριν το θανατό του δίνεται η πρεμιέρα της τελευταίας κωμωδίας του:"Ο κατά φαντασίαν ασθενής", με τον Μολιέρο στον πρωταγωνιστικό ρόλο του Αργκάν, έναν φιλάργυρο ηλικιωμένο, που ενώ χαίρει άκρας υγείας, αισθάνεται διαρκώς άρρωστος! Αυτή εμμονή του τον καθιστά εύκολο θύμα για τον περίγυρό του που τον εκμεταλλεύεται...Ο Αργκάν είναι ο υποχόνδριος ήρωας που αποπνέει, έναν παλιομοδίτικο συντηρητισμό, γεμάτο προκαταλήψεις.
Κατά τη διάρκεια της τέταρτης παράστασης ο Μολιέρος νιώθει αδιαθεσία, μεταφέρεται στο σπίτι του και εκεί αφήνει την τελευταία του πνοή.
Ένα μικρό ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ σε μετάφραση Ιωάννη Πολέμη:
Αργκάν: -Αχ, γυναικούλα μου!Έλα κοντά μου! Μπελίνα: -Τί έχεις αντρούλη μου; Αργκάν: -Έλα, τρέξε να με νιώσεις! Μπελίνα: -Τι τρέχει λοιπόν; Τι συμβαίνει παιδί μου; Αργκάν: -Αγαπημένη μου, μ' εσύγχυσαν... Μπελίνα: -Ω, τον καημένο τον αντρούλη μου! Πώς σε εσύγχυσαν, αγάπη μου; Αργκάν: -Η πανούργα η Τουανέτα σου ποτέ άλλοτε δεν ήταν τόσο αυθάδης! Μ' έκανε έξω φρενών, αγάπη μου! Μπελίνα: -Μην εξάπτεσαι , λοιπόν! Αργκάν: - Είναι μια ώρα τώρα που μου εναντιώνεται σε ό,τι θέλω να κάμω! Είχε την αναίδεια να μού πει πως ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ ΑΡΡΩΣΤΟΣ!!! Μπελίνα: -Είναι αδιάντροπη!!! Αργκάν: -Εσύ, αγάπη μου, το ξέρεις πως είμαι άρρωστος, ε; Μπελίνα: -Ναι, καρδούλα μου, δεν έχει δίκιο! Αργκάν: -Αχ, αυτή η πανούργα θα με πεθάνει!!!
Marc-Antoine Charpentier
O "κατά φαντασίαν ασθενής" , δεν ανέβηκε σε μουσική του -επί χρόνια συνεργάτη του- Ζαν Μπατίστ Λυλλί, με τον οποίο από κοινού είχαν δημιουργήσει το κωμικό μπαλέτο, ένα είδος κωμικού θεάτρου, που πλαισιώνεται με χορευτικά.
Είναι η εποχή που θεατρικός συγγραφέας και συνθέτης τα έχουν τσουγκρίσει, μετά τη χορήγηση του μονοπωλίου όπερας στον αυλικό μουσικό Ζαν Μπατίστ Λυλλί.
Ενοχλημένος ο Μολιέρος προσεγγίζει άλλο συνθέτη, τον Μαρκ-Αντουάν Σαρπαντιέ, που πρόσφατα είχε επιστρέψει όλο ιδέες από την Ιταλία.
Ο συνθέτης αναθεώρησε δυο φορές τη μουσική για να αντιμετωπίσει τους περιορισμούς που επέβαλε το βασιλικό μονοπώλιο .
Κατόπιν αιτήματος του Moλιέρου, συνθέτει ένα εκτεταμένο πρόλογο με τίτλο "Eglogue en musique et en danse", παρόμοιο με τα προλογικά των λυρικών τραγωδιών του Λυλλί, προς έπαινο του βασιλιά.
Είναι απαράμιλλης μελωδικής ομορφιάς τα χορευτικά νούμερα και τα μουσικά ιντερλούδια του Σαρπαντιέ, που σε συνδυασμό με το έξυπνο, γεμάτο χιούμορ Μολιερικό κείμενο γοητεύει όλους αυτούς τους αιώνες τους θεατές!Διάλογοι και μουσικά μοτίβα αγγίζουν τις ευαίσθητες χορδές της ανθρώπινης ψυχής, που προσπαθεί να ξορκίσει μέσα απ’ το γέλιο, τους βαθύτερους ανθρώπινους φόβους.
Από τους "Musiciens du Louvre" θα ακούσουμε την ουβερτούρα του Μολιερικού:
"Le malade imaginaire-Κατά φαντασίαν ασθενούς"
Ο Marc Minkowski και το διάσημο συγκρότημά του, μάς προσφέρουν μια αστραφτερή και δυναμική ερμηνεία:
M.A. Charpentier: Ouverture "Malade Imaginaire", Μοlliere
Για τον ΜΟΛΙΕΡΟ και τον "Αρχοντοχωριάτη" του, σε συνεργασία με τον Λυλλί, μπορείτε να διαβάσετε ένα παλιότερο κείμενο εδώ.
Γεννήθηκε σαν σήμερα 13 Φλεβάρη 1873 και θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους και σπουδαιότερους βαθύφωνους της Μουσικής Ιστορίας!
Με την γεμάτη όγκο και εκφραστικότατη φωνή του θα σάς καληνυχτίσω!
Ο ΦΙΟΝΤΟΡ ΣΑΛΙΑΠΙΝ, που σημάδεψε με την παρουσία του και τη μοναδικότητα της φωνής του τον 20ο αι., σύμφωνα με τον ιστορικό- σχολιαστή της όπερας Μάικλ Σκοτ "συγκαταλέγεται με τον Καρούζο και την Κάλλας στους τρεις μεγαλύτερους τραγουδιστές, και από τους πιο επιδραστικούς καλλιτέχνες".
Η φωνή του Σαλιάπιν χαρακτηρίζεται από ευλυγισία και άνεση, ακόμα και στα πιο δεξιοτεχνικά περάσματα, φωνή με δυναμικό χαρακτήρα, ήρεμο και συμπαγή τόνο.
Στην υπέροχη αυτοβιογραφία του με τίτλο: "Η μάσκα και η ψυχή" σε μετάφραση Ελ. Κατσιώλη των Εκδ. Λέμβος, διαβάζουμε:
"Στον Σαλιάπιν αρέσει ο Πούσκιν που του αρέσει ο Μότσαρτ.
Τον συγκινεί ο Φάουστ του Γκουνώ για την ευγένεια των αισθημάτων.
Γενικά το θέατρο του απέσπασε την προσοχή γιατί είχε ευγένεια που η καθημερινή ζωή δεν διέθετε.
Τον συγκινούσαν τα κοστούμια και ο θεατρικός λόγος γιατί εκεί η σύνθεση των λέξεων αποκτά μεγαλοπρέπεια, ομορφιά και νόημα.
Αλλά και τα φώτα, η διακόσμηση, η ιεροτελεστία, όλα ήταν πρόκληση στη "μετάληψη"
που από παιδί επιθύμησε..."
Από τα πολύ γνωστά του πορτρέτα είναι το παραπάνω, που τον παρουσιάζει με ένα πανάκριβο γούνινο παλτό.
Ηταν η αμοιβή του αντί ρουβλίων για τις εμφανίσεις του στο Θέατρο της Αγίας Πετρούπολης.
Καθώς ο ρωσικός εμφύλιος είχε προκαλέσει οικονομική κατάρρευση και νομισματική υποτίμηση, πληρώθηκε σε είδος.
Για την παράσταση είχε κληθεί να σχεδιάσει τα σκηνικά ο περίφημος ζωγράφος Μπαρίς Κουστόντιεφ. Στην πρώτη συνάντησή του με τον Σαλιάπιν τον είδε με το εντυπωσιακό πανωφόρι κι όταν έμαθε την ιστορία του εξέφρασε την επιθυμία να τον ζωγραφίσει με αυτό.
Ο Κουστόντιεφ στήνει ένα εικαστικό έργο με έντονους συμβολισμούς.
Σε πρώτο πλάνο ο πανύψηλος βαθύφωνος με την χαρακτηριστική γούνα του και ως φόντο μια πόλη σε τρελή πορεία καρναβαλικής περιόδου, της γνωστής "Μασλένιτσα", στα ρωσικά.
Ο Κουστόντιεφ απεικονίζει την θορυβώδη, γιορταστική ατμόσφαιρα...με πλήθος κόσμου να σεργιανάει στους δρόμους της παγωμένης, μα πολύχρωμης επαρχιακής πόλης, να παρακολουθεί υπαίθριους θιάσους, να χαίρεται με το καρουζέλ...
Ο διάσημος τραγουδιστής στέκει στηριζόμενος στο ραβδί του, δίπλα στο αγαπημένο του τετράποδο και μοιάζει να αναδύεται από τους ανθρώπους του λαού, που χαίρονται την καρναβαλική γιορτή, ανάμεσά τους και οι δυο κόρες του αριστερά μπροστά από μια πινακίδα-ρεκλάμα που διαφημίζει την εμφάνιση στη μουσική σκηνή της πόλης, του αγαπημένου στο ρωσικό λαό, λυρικού τραγουδιστή.
Ο Σαλιάπιν με τον Ραχμάνινοφ
Το ψηλό ανάστημά του, ανάλογο μιας γιγαντιαίας φωνής, έδωσε δίκαια στον Φιοντόρ Σαλιάπιν τον τιμητικό χαρακτηρισμό: "la voce storica"!
Μεγάλος και σπουδαίος ο Σαλιάπιν, είχε συνδεθεί φιλικά από τα νιάτα του με τον Σεργκέι Ραχμάνινοφ, ο οποίος τού δίδαξε τον τρόπο μελέτης και ανάλυσης μιας παρτιτούρας.
Δίπλα του, ο Σαλιάπιν έμαθε τον πρωταγωνιστικό ρόλο του "Μπορίς Γκοντουνόφ" του Mουσόργκσκυ, ρόλος που σφράγισε η εκπληκτική ερμηνεία του!
Θα τον ακούσουμε στη συγκλονιστική τέταρτη σκηνή της όπερας και το "θάνατο του ήρωα Μπορίς", που υποδύεται:
"Boris Godounov-Death of Boris", Μoussorgsky-Chaliapin:
Ο Σαλιάπιν στο ρόλο του Μεφιστοφελή
"Πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους μπάσους της ανθρωπότητας, που εκτός από την ποιότητα της φωνής του και την τεχνική του, έθεσε και τις βάσεις για έναν άλλο τρόπο έκφρασης, που δεν περιορίζεται στο τραγούδι αλλά δημιουργεί ένα θεατρικό γεγονός, κάτι αντίστοιχο με αυτό που έκανε η Κάλλας. Από τραγουδιστής με υποτυπώδη σκηνική δράση, γίνεται τραγουδιστής-ηθοποιός.
Η όπερα για τον Σαλιάπιν ήταν πάνω απ' όλα θεατρική τέχνη, τέχνη σκηνικής πράξης, δραματουργικό συμβάν, ανάπτυξη ενός χαρακτήρα. Η μουσική της όπερας δεν είναι αυτόνομη τέχνη, αλλά μέσο έμπνευσης της πράξης και του λόγου. Η φωνή είναι το όργανο που μεταδίδει την περιπέτεια της ζωής του ανθρώπινου πνεύματος του συγκεκριμένου χαρακτήρα σε συγκεκριμένες καταστάσεις".
(Φ.Σαλιάπιν: "Η μάσκα και η ψυχή", μτφ: Ελένη Κατσιώλη)
Πρώτος ρόλος του Σαλιάπιν ήταν αυτός του "Μεφιστοφελή" στην όπερα του Σαρλ Γκουνώ: "Φάουστ"... Τον συγκινεί -όπως διαβάσαμε- ο Φάουστ του Γκουνώ για την ευγένεια των αισθημάτων.
Θα τον απολαύσουμε στο ρόλο τον οποίο υποδύθηκε για πρώτη φορά στο θεατρικό σανίδι.
[Ο Μεφιστοφελής βρίσκεται ανάμεσα σε χωρικούς και στρατιώτες που ευθυμούν. Κερνά το πλήθος κρασί και τραγουδά την Άρια του "Χρυσού μόσχου"...]
"Θυμάμαι αχνά το μικρό μας σπίτι στην Αγία Πετρούπολη. Ζούσαμε φτωχά, πάμφτωχα ... Παρόλη τη φτώχια μας, πάντα η μητέρα με τον ένα ή τον άλλο τρόπο κατάφερνε να με κάνει να χαίρομαι και να χαμογελώ... Ήμουν -θυμάμαι- εννιά χρονών, οταν με πήγε στο μεγάλο Θέατρο...Μεγάλο, λέγαμε το θέατρο Μαριίνσκυ... -"Εκεί, θα δεις τις νεράιδες!!!", μού είπε! Άστραφταν τα μάτια μου, καθώς ξεδιπλωνόταν μπρος μου η μαγεία της "Ωραίας Κοιμωμένης", που εκείνη την παγερή νύχτα του 1890 έκανε πρεμιέρα... Εμεινα έκθαμβη με τις αιθέριες κινήσεις της Carlotta Brianza στο ρόλο της πριγκίπισσας...Ηταν γοητευτικά εύθραυστη! Επαιρνε όμως, δύναμη απ'την αγαπη του πρίγκιπα που την κρατούσε στα στιβαρά του μπράτσα και την στροβίλιζε στο ρυθμό εκείνου του χορού, που καθώς δεν γνώριζα το όνομα του, τον βάφτισα "της ευτυχίας". Μ' αρέσει να θυμάμαι εκείνο το πρώτο βράδυ στο θέατρο, που το πεπρωμένο έγραψε με καλλιγραφικά γράμματα, το μέλλον μου... Εκείνη τη χειμωνιάτικη νύχτα ο μικρός εαυτός μου έδωσε την υπόσχεση πως κάποτε θα χόρευε το ρόλο της Aurora..."
***
Η υπόσχεση της εννιάχρονης Άννας Πάβλοβα πραγματοποιήθηκε το 1916, όταν παρουσίασε στην Σκηνή της Νέας Υόρκης την "Ωραία Κοιμωμένη" σε μουσική του Τσαικόφσκυ, χορογραφία Μαριούς Πετιπά και κοστούμια του Λεόν Μπανσκτ...
(Eπειδή δεν υπάρχει βίντεο με την Πάβλοβα στο ρόλο, απολαμβάνουμε μουσικά το μέρος του χορού της Αουρόρα με τον πρίγκιπά της...)
Αφεθείτε, φίλοι μου, στο ρυθμό του, στην τρυφερότητά του και το ονειροπόλημα της ηχητικής εικόνας!
Tchaikovsky - The Sleeping Beauty- The Garland Waltz:
[Η Άννα Πάβλοβα γεννήθηκε σαν σήμερα, 12 Φλεβάρη 1881]
"Πώς μπορώ λοιπόν να είμαι ευτυχής, όταν κάπου αλλού ένα άλλο πλάσμα εξακολουθεί να υποφέρει;..."
("Αδελφοί Καραμαζώφ", Φ.Ντοστογιέφσκυ)
Στη μνήμη του ρώσου λογοτέχνη, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκυ, που έφυγε σαν σήμερα, 9 Φλεβάρη του 1881, είναι αφιερωμένο το κείμενο...
Ηταν εξήντα χρονών όταν έγραψε το μυθιστόρημα "Αδερφοί Καραμαζώφ", που δημοσιεύτηκε λίγο πριν από τον θάνατό του. Είναι το πιο ώριμο από τα μεγάλα έργα του, πολύπλοκο σε ιδέες, πολυεπίπεδο και εξαιρετικά δύσκολο σε νοήματα. Οι αδελφοί Καραμαζώφ εκφράζουν το πολύπτυχο της ανθρώπινης ψυχής και ο καθένας τους κουβαλάει και κάτι το σκοτεινό...
Παθιασμένος αναγνώστης και θαυμαστής του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκυ υπήρξε και ο Γκούσταβ Μάλερ. Αισθανόνταν εκλεκτός συγγενής του μεγάλου ρώσου συγγραφέα και θεωρούσε κοντινές τις σκέψεις τους. Όπως ο Ντοστογιέφσκυ, έτσι και ο Μάλερ ενδιαφερόταν για την τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, για απαντήσεις σε θρησκευτικά και ηθικά ερωτήματα .
Από τα μυθιστηρήματα του ρώσου συγγραφέα, περισσότερο εκτιμούσε του "Αδερφούς Καραμαζώφ" και ιδιαίτερα τον άγγιζαν οι στοχασμοί και το κήρυγμα της αγάπης του Γέροντα Ζωσιμά (από το 6ο Βιβ., κεφ.3ο με υπότιλο: Ενας ρώσος καλόγερος).
"Ο Μάλερ μουσικοποίησε με την Συμφωνία του το ερώτημα από τους "Αδερφους Καραμαζώφ" , του Ντοστογιέφσκυ", είπε η Άλμα Μάλερ, αναφερόμενη στην φράση που παρέθεσα...
Κι αυτό γιατί το παραπάνω απόσπασμα για τον πόνο του ανθρώπου βρίσκει την έκφρασή του στην μεγαλειώδη "Τρίτη Συμφωνία" του Μάλερ, το πιο χαρούμενο από τα έργα του, όπου ο συνθέτης "οραματίζεται" το σύνολο της φύσης να στρέφεται προς το Θεό. Μια συμφωνία που εστιάζει στα συναισθήματα...σε αυτά που προξενούν στον συνθέτη η δημιουργία του κόσμου, τα πλάσματα του Θεού και κυρίως η βαθιά και απέραντη αγάπη, όπως σκιαγραφείται στο θαυμάσιο τελευταίο μέρος, που το τιτλοφορεί: "Τι μού διηγείται η Αγάπη".
Τα λόγια του Γέροντα Ζωσιμά από το μυθιστόρημα οδηγούν στη θέωση μέσα από βαθύ οραματισμό και στοχασμό κι είναι που εμπνέουν στον Μάλερ το έκτο και τελευταίο μέρος της Συμφωνίας: "Τι μού διηγείται η Αγάπη".
"Αγαπάτε ολόκληρη τη Δημιουργία του Θεού, το σύμπαν ολάκερο, όπως κάθε ελάχιστο κόκκο άμμου. Αγαπάτε το κάθε φυλλαράκι, την κάθε ηλιαχτίδα του Θεού. Αγαπάτε τα ζώα, αγαπάτε τα φυτά, αγαπάτε το κάθε τι. Όποιος αγαπά το καθε τι, θα αντιληφθεί και το μυστήριο του Θεού στα πράγματα. Από τη στιγμή μάλιστα που θα το αντιληφθεί, θα το αναγνωρίζει πλέον καθημερινά, αδιάκοπα και τελικά θα αγαπήσει ολόκληρο τον κόσμο, με αμέριστη αγάπη που περιβάλλει τα πάντα"
(Ντοστογιέφκυ: "Αδερφοί Καραμαζώφ", σελ.429)
Ο ίδιος ο Μάλερ γράφει σε επιστολή του στον φίλο του, Fritz Lohr:
"Aγαπημένε, Φρίτς! Το καλοκαίρι ολοκλήρωσα την Τρίτη Συμφωνία μου, ίσως την πιο ώριμη και πιο περίεργη σύνθεση που έχω μέχρι τώρα, δημιουργήσει.[...]Σού στέλνω τον τίτλο. Είναι σημαντικό για μένα να γνωρίζω την εντύπωση που προκαλεί κι αν κατάφερα να βάλω τον αναγνώστη στο μονοπάτι το οποίο θέλω να συνταξιδέψουμε. Το "Τι μού διηγείται η Αγάπη" αποτελεί σύνοψη της αντίληψής μου για όλα τα πλάσματα, η οποία επίσης, δεν είναι δυνατό να μην εκτραπεί και σε βαθιά οδυνηρές παράπλευρες ατραπούς, που σταδιακά καταλήγουν σε μια μακαριότητα. Είναι η αγάπη για το Θεό, καθώς μόνο ως Αγάπη μπορεί να συλληφθεί".
Mahler: Symphony No 3, 6th mov / Jascha Horenstein, LSO:
Παλαιότερο κείμενο για τον Ντοστογιέφσκυ μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
(Στη συγγραφή του άρθρου έχουν χρησιμοποιηθεί στοιχεία και από: "Gustav Mahler, οραματιστής και δυνάστης", Κ.Φλώρος, μτφ:Ι.Φούλιας, εκδ.Νεφέλη, σελ260-262, "Gustav Mahler: Memories and Letters", Alma Mahler, p.337)
"Αποκεφαλισμός της Αγίας Δωρoθέας" , Hans Baldung Grien
Kαταγόταν από την Καισάρεια της Καππαδοκίας κι ήταν χριστιανή.
Την περίοδο των διωγμών επί Διοκλητιανού εκδιώχθηκε, φυλακίστηκε και βασανίστηκε , χωρίς όμως να χάσει ποτέ την πίστη της.
Την ώρα του αποκεφαλισμού της ένας ειδωλολάτρης ονόματι Θεόφιλος θέλοντας να τη χλευάσει, τής ζήτησε να του φέρει από τον "κήπο του Νυμφίου της, τριαντάφυλλα".
Αίφνης παρουσιάστηκε Άγγελος Κυρίου με τρία μοσχοβολιστά ρόδα, παρότι ήταν καταχείμωνο!
Εμβρόντητος ο Θεόφιλος, άρχισε να ομολογεί μεγαλοφώνως τον Χριστό.
Δωροθέα και Θεόφιλος, φίλοι μου, τιμώνται σήμερα από τη Δυτική Εκκλησία.
Η Δωροθέα θεωρείται προστάτιδα των κηπουρών, που αυτή τη μέρα, 6 του Φεβρουαρίου ευλογεί τα δέντρα, τους κήπους, τα ανθοπωλεία, τις νύφες και τους νιόπαντρους.
Είναι πολιούχος της Τοσκανικής Πέσια, γνωστού ανθοπαραγωγικού κέντρου.
Στην εικονογραφία, η Δωροθέα απεικονίζεται ως κοπέλα που μεταφέρει καλάθι με τριαντάφυλλα και φρούτα, φορώντας συχνά άνθινο στέμμα στα μαλλιά.
"Sancta Dorothea"
Το εικαστικό στα δεξιά είναι του Φρανθίσκο ντε Θουρμπαράν, του επονομαζόμενου "Ισπανού Καραβάτζιο".Οι συνθέσεις του απλές, με χρωματικό πλούτο και συναισθηματική έκφραση, είναι αφιερωμένες σχεδόν καθ'ολοκληρία σε θρησκευτικά θέματα.
Στ'αριστερά το έργο είναι του Λούκας Κράναχ του πρεσβύτερου, καρδιακού φίλου του Μαρτίνου Λούθηρου, άρα και ενθουσιώδη οπαδό της Μεταρρύθμισης.
Ανήμερα στη Γιορτή της Αγίας Δωροθέας, 6 Φεβρουαρίου του 1866 πεθαίνει η μητέρα του Φραντς Λιστ, Μαρία-Άννα, με την οποία συνδεόταν ιδιαίτερα, καθώς ήταν μοναχοπαίδι της.
Έτσι εμπνέεται και δίνει στη θρησκευτική πιανιστική σύνθεσή του τον τίτλο: "Sancta Dorothea", το οποίο κατά συνέπεια παίρνει αυτοβιογραφική διάσταση. Διακρίνεται για την "στοχαστική" προσέγγιση του θέματος από τον Λιστ, ενώ είναι εμφανή εκφραστικά μέσα που δηλώνουν διάθεση ευλάβειας και ταπεινοφροσύνης.
Το έργο είναι αρκετά λυρικό, ξεκινάει με συνεχή τρίηχα στο αριστερό χέρι που υποστηρίζουν μια κομψή, βηματική μελωδία όλο ευγένεια, φόρος τιμής στην μάρτυρα Δωροθέα. Καθώς η σύνθεση εξελίσσεται, οι αρμονίες γίνονται πλουσιότερες για να εκφραστεί το ιερό πάθος.
Η συνοδεία αποκτά νέα δυναμική, με το ειδικό βάρος της σύντομης τελετουργίας. Η πιανιστική κατακλείδα, με επιστροφή στο αρχικό μοτίβο και με καταλάγιασμα της δυναμικής, προδίδει την προθυμία του συνθέτη να πλάσει μιαν ατμόσφαιρα γαλήνης, κατάνυξης, λύτρωσης και απότισης σεβασμού.
Οι μουσικολόγοι χαρακτηρίζουν αυτό το σχετικά άγνωστο δίλεπτο έργο του Λιστ "πολύτιμο κόσμημα της θρησκευτικής μουσικής" του.
Το προτείνω σε ερμηνεία του επίσης ούγγρου, Dezsο Ranki, απόφοιτο της Ακαδημίας Λιστ της Βουδαπέστης και συμμαθητή των επίσης διακεκριμένων πιανιστών: Andras Schiff και Zoltan Kocsis.
Χρόνια Πολλά λοιπόν στους εορτάζοντες, στην Καλαμάτα, και η ευλογία της Παναγίας να προστατεύει όλους μας και να μας δίνει δύναμη να αντιμετωπίσουμε το πλήθος των προβλημάτων που εμφανίζονται καθημερινά!
Την Ημέρα της Υπαπαντής, που ετυμολογικά σημαίνει την προϋπάντηση, γιορτάζεται ο ερχομός και η παρουσίαση του Χριστού στο Ναό, καθώς σύμφωνα με το Μωσαϊκό Νόμο, σαράντα μέρες μετά τη γέννηση του βρέφους, η μητέρα παρουσιαζόταν στο ναό για να καθαριστεί, και το πρωτότοκο αρσενικό παιδί για να αφιερωθεί στο Θεό.
Στο παραπάνω αριστουργηματικό εικαστικό έργο του 14ου αι.: "Presentation at the Temple" του Ambrogio Lorenzetti απεικονίζεται η Υπαπαντή, σύμφωνα με τα εβραϊκά τελετουργικά.
Η Παναγία αναγνωρίζεται από τον μπλε μανδύα και το κόκκινο φόρεμά της. Έχει μόλις παραδώσει το θείο βρέφος στον ευσεβή γέροντα Συμεών που το κρατά ευλαβικά στα δύο του χέρια, που είναι καλυμμένα σ’ ένδειξη σεβασμού, και ο οποίος αναγνωρίζει το παιδί ως τον Μεσσία.
Δίπλα του η προφήτιδα Άννα κρατά έναν κύλινδρο με το απόσπασμα από το κατά Λουκάν Ευαγγέλιο, που αφηγείται το γεγονός, ενώ ο Ιωσήφ στέκει παράμερα στ' αριστερά.
Ο πίνακας ξεχωρίζει για τον πλούτο των λεπτομερειών του, όπως τα κοσμήματα των γυναικών ή η παιδική στάση του Ιησού που πιπιλίζει τον αντίχειρά του, προσδίδοντας έναν αυθόρμητο χαρακτήρα στο ιερό θέμα. Στην κορυφή, έξω από το πλαίσιο, στέκουν οι προφήτες Μωυσής και Μαλαχίας.
Η "Παρουσίαση του Χριστού στο Ναό" στον Δυτικό κόσμο ονομάζεται "Candlemas" και για τη γιορτή της έχουν συντεθεί πολλά μοτέτα, καντάτες και ύμνοι.
Προτείνω να ακούσουμε:
1. Το "Senex portabat puerum" του William Byrd(1539-1623).
Ο Μπερντ ήταν ο κυριότερος Άγγλος συνθέτης κατά τη βασιλεία της Ελισάβετ Ι. Παραγωγικότατος συνθέτης, το έργο του περιλαμβάνει λειτουργίες, μοτέτα, πολυφωνικά τραγούδια, και συνθέσεις για πληκτροφόρο. Ο Μπερντ από πολλούς συγκαταλέγεται στο επίπεδο του Παλεστρίνα και του Ορλάντο ντι Λάσσο. Υπήρξε μαθητής του Τόμας Τάλλις του οποίου η επιρροή είναι εμφανής.
Το "Senex portabat puerum"(1605) είναι αντίφωνο για 4 φωνές a capella για την Ημέρα της Υπαπαντής.
William Byrd: "Alleluia, Senex portabat puerum":
2. Την καντάτα "Er Freut Zeit im neuen Bunde" του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ.
Μια από τις αρκετές συνθέσεις του Μπαχ για την Γιορτή της Υπαπαντής, γράφτηκε το 1724 στη Λειψία και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά σαν σήμερα, 2 Φεβρουαρίου του 1724.
J.S.Bach: "Erfreute Zeit im neuen Bunde -BWV 83", Ton Koopman:
"Simeon in the Temple", Rembrandt(1669)
Στο Ναό, όπως αναφέρθηκε, βρισκόταν και ο Συμεών, ένας υπάκουος και ενάρετος γέροντας.
Το Άγιο Πνεύμα τού είχε αποκαλύψει ότι, για όλες τις αρετές του, θα πέθαινε μόνο αφ' ότου γεννιόταν ο Σωτήρας.
Την Ημέρα της Υπαπαντής, σαράντα μέρες μετά τη γέννηση του Χριστού, ο Συμεών ήρθε στο Ναό του Σολομώντα κι αφού κράτησε στην αγκαλιά του το Θείο βρέφος, μπορούσε πλέον να πεθάνει, οπότε αναφώνησε: "Nunc dimittis servum tuum, Domine - Nῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, δέσποτα..." "Τώρα, Κύριε, μπορείς να με πάρεις ειρηνικά, όπως μου υποσχέθηκες, διότι είδαν τα μάτια μου το Σωτήρα, που είναι φως για να φανερωθεί στα έθνη και δόξα του λαού σου του Ισραήλ". (Κατά Λουκάν β΄ 25-35)
Ο ζωγράφος έχει κάνει δυο έργα με τον Συμεών. Αυτό είναι της ώριμης περιόδου, επικεντρώνεται εξ ολοκλήρου στο συναίσθημα του Συμεών, περισσότερο στοχαστικό και με συμβολιστικά στοιχεία, όπως τα μάτια που χαμηλώνουν και βυθίζονται, καθώς "τυφλώνονται" από το Φως που εκπέμπει το θείο βρέφος("...είδαν τα μάτια μου το Σωτήρα, που είναι Φως...")
Είναι ο τελευταίος πίνακας του Ρέμπραντ. Βρέθηκε ημιτελής στο εργαστήριό του την επόμενη μέρα του θανάτου του.
Η γυναίκα στο παρασκήνιο πιθανώς προστέθηκε αργότερα από κάποιον άλλο. Κάποιοι πιστεύουν ότι είναι η Παναγία, άλλοι κάνουν λόγο για την προφήτισσα Άννα, που και αυτή τιμάται σήμερα.
Από το παραπάνω αριστούργημα του Ουγκό "Η Παναγία των Παρισίων", ο Franz Schmidt εμπνέεται την ομώνυμη όπερά του.
