Μπακούνιν - Βάγκνερ...Τέχνη και Επανάσταση

"H oμιλία του Μπακούνιν", Rafael Farga Pellicer

Γεννήθηκε σαν σήμερα 30 Μαΐου του 1814 και θεωρείται η πλέον επαναστατική μορφή του 19ου αι.  Ο ρώσος Μιχαήλ Μπακούνιν αποτελεί σημείο αναφοράς στην ιστορία του αναρχισμού.

Παρών και στην εξέγερση της Δρέσδης το Μάιο του 1849, στέκεται επικεφαλής στους επαναστατικούς κύκλους της πόλης.
Εκείνη την περίοδο ταξίδευε από πόλη σε πόλη προσπαθώντας να κρατά αναμμένη τη φλόγα της επανάστασης στην Ευρώπη.

Στη Δρέσδη, γνωρίζει και τον Ρίχαρντ Βάγκνερ, ο οποίος είχε αναλάβει τη θέση του αρχιµουσικού στο Βασιλικό θέατρό της.
Συζητούν ατέλειωτες ώρες  και τελικά τον πείθει να αναλάβει δράση και να ξεσηκώσει τους μουσικούς ενάντια στον βασιλιά.

Ο νεαρός Βάγκνερ θαυμάζει κι εντυπωσιάζεται από τις ιδέες και το πάθος του Μπακούνιν.
Πείθεται και βγάζει έναν φλογερότατο λόγο, ενώπιον πολυμελούς ακροατηρίου ενάντια στην αριστοκρατία και τους ευγενείς.

Λίγο πριν, ο μέγας μουσουργός παρουσιάζει στον πατέρα του αναρχισμού κάποια έργα του, από τα οποία ο "Ιπτάµενος Ολλανδός" ενθουσίασε τον Μπακούνιν, ενώ εξέφρασε τον θαυµασµό του για την Eνάτη Συµφωνία του Μπετόβεν, όταν την άκουσε με τον Βάγκνερ στο πόντιουμ  στο θέατρο της Δρέσδης.

O Bάγκνερ την περίοδο της Δρέσδης,
Clementine Stockar-Escher

Λέγεται μάλιστα πως έσκυψε και τού είπε: "Ακόμα και τα πάντα να χαθούν,  ένα πράγµα θα παραµείνει αιώνιο: η Ενάτη Συµφωνία".

Την περίοδο εκείνη ο Ρίχαρντ Βάγκνερ δούλευε  το έργο του: "Ιησούς ο  Ναζωραίος" με θέμα της τις τελευταίες εβδομάδες του Χριστού πριν τη Σταύρωση...
Εμπνεόταν μέσα στο κλίμα της επανάστασης, ανάμεσα σε ριζοσπαστικούς στοχασμούς και σκέψεις. Δίνει δε απαντήσεις στον τρόπο με τον οποίο ο Βάγκνερ  αντανακλά τη δική του ιδεολογία  για κοινωνική επανάσταση μέσω της φιγούρας του Ιησού. Τον απεικονίζει ως κοινωνικό επαναστάτη που  επιτίθεται στους Φαρισαίους, την καταπίεση και την αδικία.
Ο Βάγκνερ τονίζει το  θάνατό του ως θυσία.

Ο Μπακούνιν τον συµβουλεύει να παρουσιάσει το Χριστό  σαν ασθενή ύπαρξη και να χρησιμοποιήσει µουσική υπόκρουση που να υποδηλώνει την φωτιά και τον θάνατο.

Τελικά, ο Βάγκνερ αποφασίζει να μην ολοκληρώσει το έργο, από το οποίο έμειναν σκίτσα του λιμπρέτου και κάποιες σημιεώσεις μουσικής...
Όμως, πιστεύεται ότι μέρος της μουσικής που είχε κατά νου και πολλά από τα μοτίβα της χρησιμοποιήθηκαν αργότερα στο μεγαλειώδες μουσικόδραμά του: "Πάρσιφαλ", που πολλοί έχουν χαρακτηρίσει ως θρησκευτικό δράμα ή δράμα με θρησκευτικές ιδέες.

Παραδείγματος χάριν το όνομα του ιππότη Πάρσιφαλ που σημαίνει "αγνός και αγαθός" ταιριάζει στον "Ιησού το Ναζωραίο", ...ο θαυμάσιος Κήπος με τις λουλουδοκόρες αντιστοιχεί στον Κήπο της Εδέμ με τους πειρασμούς, στους οποίους όμως ο Πάρσιφαλ δεν ενδίδει,...αλλά και ο χαρακτήρας της  Kούντρι  παραλληλίζεται με  τη μορφή της Mαρίας της Μαγδαληνής στον "Ιησού από τη Ναζαρέτ"...Όπως η Μαγδαληνή, έτσι και η Κούντρι πλένει τα πόδια του Πάρσιφαλ, τα σκουπίζει με τα μαλλιά της, τον μυρώνει με αγίασμα, ενώ ο Γκούρνεματς τον αναγνωρίζει ως εκείνον για τον οποίο μιλούσαν οι προφητείες ως το νέο βασιλιά των Ιπποτών του Δισκοπότηρου.

"H εξέγερση της Δρέσδης, Μάιος 1849"

Πληροφοριακά να αναφέρουμε πως  και οι δυο -Μπακούνιν και Βάγκνερ- συμμετείχαν ενεργά στην αιματηρή εξέγερση της Δρέσδης το 1849. Στην προσπάθειά του να διαφύγει, ο πρώτος συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο,  καταδίκη που αργότερα μετατράπηκε σε ισόβια.

Ο Βάγκνερ κατάφερε να ξεφύγει με πλαστό διαβατήριο και  όνομα, μέσω της λίμνης Κωνστάτζας και να περάσει στην Ελβετία.
Από τότε η ζωή και το έργο του, αποκτούν πλέον άλλο νόηµα...

Χρόνια αργότερα θα γράψει το δοκίμιο: "Τέχνη και Επανάσταση"...


Παρακολουθούμε τη σκηνή από τον "Parsifal".
Η Κούντρυ πλένει  ταπεινά και στεγνώνει με τα μαλλιά της τα πόδια του. Ο Γκούρνεματς τον ευλογεί...

Τη Deutsche Staatsoper Orchestre διευθύνει ο Ντάνιελ Μπαρενμπόιμ:

Νικολό Παγκανίνι: "24 Caprices για σόλο βιολί"

Ο Παγκανίνι θεωρείται ο θεμελιωτής της σύγχρονης τεχνικής στο βιολί. Βιρτουόζος του οργάνου, άφηνε εκστασιαμένα τα πλήθη ακροατών, τόσο που γύρω από το όνομά του να πλεχτεί ο θρύλος πως το ταλέντο του οφειλόταν στο διάβολο και μια μυστική συμφωνία που ο καλλιτέχνης είχε κάνει μαζί του...Το κοινό παραληρούσε στις συναυλίες του, όμως η λαϊκή προκατάληψη της εποχής που εξέλαβε το εκπληκτικό ταλέντο του ως σατανικό χάρισμα κόστισαν ακριβά στον Παγκανίνι.
Η σορός του τάφηκε 5 ολόκληρα χρόνια μετά το θανατό του, σαν σήμερα, 27 Μαΐου 1840.
Κανένας δεν δεχόταν να ενταφιάσει τον "υπηρέτη του Διαβόλου"...,παρότι είχε εγείρει άκρατο ενθουσιασμό με τις εκτελέσεις του,που είχαν κάτι καινούργιο, μια εντελώς προσωπική τεχνική, μακριά από την συνήθη των δεξιοτεχνών της εποχής του.

Επαιζε σχεδό "υπερφυσικά", κι αυτό οφειλόταν στο τεράστιο άνοιγμα των χεριών του, που έπιανε τρεις οκτάβες σε τέσσερις χορδές με μια έκταση του χεριού...Κάποιοι δε, υποστηρίζουν πως  πιθανώς αυτό σχετίζονταν με κάκωση γενετικής φύσεως ή διαταραχή του συνδετικού ιστού...

Για να παρουμε μια ιδέα, ας δούμε μια από τις διασημότερες συνθέσεις του από την περίοδο της ωριμότητάς του: "24 Καπρίτσια για σόλο βιολί".

Ο Παγκανίνι συγχωνεύοντας τις έννοιες "καπρίτσιο" και "φαντασία" δημιουργεί το "Καπρίτσιο" ως έκφραση εξαιρετικής δεξιοτεχνίας, στην οποία εμφυσά την πνοή της ποίησης, τέλεια ευθυγραμμισμένη με τα αιτήματα του ρομαντισμού.

"Paganini",
Jean Ignace Isidore Gérard
(από https://art.famsf.org)

Τα "24 Καπρίτσια" του Παγκανίνι αποτελούν βασικό σταθμό της φιλολογίας του βιολιού, κάνοντας τους αναλυτές να τα χαρακτηρίσουν: "απόλυτη στιγμή της δημιουργίας του ιταλού συνθέτη και της εξαιρετικής βιολιστικής τέχνης όλων των εποχών λόγω της θαυμαστής ισορροπίας ανάμεσα στη συνθετική επινόηση, το μορφικό σχέδιο και την υλοποίηση της εκτέλεσης".

Παραδείγματος χάριν, το Ν.5, ένα είδος "moto perpetuo", δηλαδή σύνθεσης που αναπτύσσεται με μεγάλη ταχύτητα, πολύ δύσκολο εκτελεστικά, με νότες που ανεβοκατεβαίνουν τολμηρά και με ιλιγγιώδη ταχύτητα.
To N.9 έχει το προσωνύμιο "Κυνήγι" και το βιολί μιμείται τον αυλό και το κόρνο, όργανα που σχετίζονται με το κυνήγι.
Το Ν.13 ειναι σύντομης διάρκειας, έχει τον υπότιτλο "Καγχασμός ή το Σατανικό γέλιο" επειδή ακούγεται μια επαναλαμβανόμενη χρωματική κάθοδος από τρίτες, που μιμείται το εκρηκτικό γέλιο.
Ασυνήθιστα δεξιοτεχνικό είναι το Ν. 16 κι εντυπωσιάζει η συνεχής εκτέλεση από τον βιολονίστα χωρίς καμμία ανάπαυση.
Στο Ν. 20 το βιολί μιμείται μια ποιμενική μελωδία, "τραγουδώντας" την γκάιντα των βοσκών, που στη συνέχεια αντικαθίσταται από ένα αραβούργημα με έντονα πιτσικάτι στο αριστερό χέρι...
Γνωστότερο όλων είναι το Ν.24 , που εχει χρησιμοποιηθεί ως βάση για πολλές συνθέσεις άλλων συνθετών. Χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά γρήγορες κλίμακες, διασταυρώσεις χορδών και αρπίσματα.


Το χειροκρότημα ήταν κι απόψε παρατεταμένο.
Ο Νικολό είχε μαγέψει το ακροατήριο, που αφιονισμένο ζητωκραύγαζε  για τις απίστευτες εκτελέσεις του! Πόσο εντυπωσιακά αυτά τα εφέ του! 
Άφηνε τους πάντες να αναρωτιούνται αν πράγματι συνομιλούσαν οι δυο τους…
Αν πράγματι την ώρα της εκτέλεσης γινόταν ο παράτολμος, μυστικός διάλογος ανάμεσα στον ίδιο και το σατανικό πνεύμα;

Τα "24 Caprices for Solo Violin" γράφτηκαν και δημοσιεύτηκαν σε ομάδες των έξι, έξι και δώδεκα κομματιών το διάστημα 1802 - 1817.

Paganini: "24 Caprices for Solo Violin":

Το κείμενο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr

Γκούσταβ Χολστ: "Choral Symphonie" ελληνικής έμπνευσης...

(Στη μνήμη του Γκούσταβ Χολστ - 25 Μαΐου 1934)

Ο άγγλος Χολστ μάς είναι περισσότερο γνωστός για την ορχηστρική του Σουίτα: "Πλανήτες", απόσταγμα του έντονου ενδιαφέροντός του για την αστρονομία.
Είναι άδικο όμως να τον θυμόμαστε μόνο από αυτό το έργο, καθώς στις συνθέσεις του  υπάρχει πληθώρα αριστουργημάτων, ανάμεσά τους και έξοχα χορωδιακά!
Mην ξεχνάμε πως 17χρονος διετέλεσε οργανωτής της εκκλησιαστικής χορωδίας στο  Gloucestershire, ενώ για πολλά χρόνια κατείχε τη δ/νση μουσικής στο St Paul's Girls' School, στο Hammersmith, όπου απέκτησε πολύτιμη εμπειρία.

Το 1925 έγραψε την "Choral Symphony, Op. 41" για το  Φεστιβάλ του Λιντς, στην οποία χρησιμοποίησε ως λιμπρέτο ποιητικά αποσπάσματα από έργα του άγγλου ρομαντικού, Τζων Κητς, που διήγειραν τη μουσική του φαντασία.
Τα μέρη επιλέχθηκαν με κριτήριο την αρχαιοελληνική θεματική τους, και η μουσική του αντιστοιχεί στην αρχαία φύση τους.

Το χορωδιακό περιλαμβάνει στίχους από το ποίημα "Ενδυμίων", όπως επίκληση στον τραγοπόδαρο Πάνα, φράσεις από την "Ωδή στον Απόλλωνα", την "Ωδή στους βάρδους του πάθους", που περιλαμβάνει τα Βακχανάλια, και άλλα.

Στο 2ο μέρος της  "Choral Symphony" παρουσιάζεται ολόκληρο το διάσημο 50στιχο ποίημά του: "Ωδή σε Ελληνική Υδρία", όπου ο ποιητής διατρανώνει την πίστη του στην αρχαία ελληνική τέχνη ως ύψιστο φορέα ανθρωπιστικών αξιών.
Ο Κητς εμπνεύστηκε το ποίημα από την "Υδρία του Σωσιβίου", που εκτίθεται στο Βρετανικό Μουσείο.Μάλιστα, ο ίδιος ο ποιητής έφτιαξε ένα σχέδιό της, που φέρει την υπογραφή του.

"Ω νύμφη, ακόμη ανέγγιχτη της ησυχίας!

και θρέμμα του καιρού που αργοκυλά και της σιωπής,

συ που μια λουλουδένιαν ιστορία

απ’ τους δικούς μας στίχους πιο γλυκά την τραγουδείς!

Ποιος με τη φουντωτή του φυλλωσιά σε ζώνει

θρύλος; Θεοί είναι αυτοί, θνητοί, για και τα δυο;

"Η Υδρία του Σωσιβίου", σχέδιο του Τζων Κητς

Στης Αρκαδίας μην είναι τα φαράγγια, ή μη στα Τέμπη;

Ποιοι νάναι; ποιες παρθένες αντιστέκονται; και ποιο

κυνήγημα τρελλό; Τί πάλαιμα για να ξεφύγουν;

Τί τύμπανα κι’ αυλοί; Και τί έκσταση άγρια είναι τούτη;

Γλυκές οι μελωδίες που ακούμε, όμως αυτές

οπού δεν ακουστήκαν, πιο γλυκές. Αυλοί απαλοί,

παίζετε, αλλά για τις αισθήσεις όχι. Με στροφές

που αχούν στο νου μας μοναχά, πολύ πιο αγαπητές.

Έφηβε ωραίε! Που το τραγούδι δε μπορείς ν’ αφήσεις

κάτω απ’ τα δέντρα, ουδέ κι’ αυτά τα φύλλα τους να χάσουν,

ποτέ φιλιά δε θα χαρείς, απότολμε εραστή!

Αν και σιμά φτασμένος στο σκοπό σου, δε θ’ αγγίξεις

την ευτυχία· μα μη λυπάσαι, δε θα μαραθεί

ποτέ! και πάντα θα την αγαπάς και θάναι ωραία.

[...]

Γραμμή αττική! γύροι λαμπροί οπού νησί και κόρες

σαν πλοκαμοί, στο μάρμαρο εργασμένοι τεχνικά,

σας τριγυρνούν, με πατημένα χόρτα και κλαδιά,

το στοχασμό μας ξεπερνά η σιωπηλή σου γλώσσα,

καθώς η αιωνιότητα. Ψυχρή γραφή

βουκολική! Τα χιόνια τούτη τη γενιά σα σβύσουν,

εσύ θε να σταθείς του ανθρώπου φίλη αληθινή,

μέσ’ στις μελλούμενες τις λύπες να του λες:

"Η ομορφιά είν’ αλήθεια, η αλήθεια είν’ ομορφιά."

Νά τί ’ναι που έμαθες στον κόσμο, τί χρωστάς να ξέρεις!"

(Παγκόσμια Ανθολογία Ποίησης, τ. Α, επιμ. Ρ. Μπούμη-Παπά & Ν. Παπάς, Εκδ.Παπαδημητρίου, μτφ. Ε. Γκίνη, σελ.282-284.)

Ο Χολστ στη Θεσσαλονίκη(helpholst.com)

Η σύνθεση του Χολστ χαρακτηρίζεται από βαθιά μουσική έκφραση, λεπτή φαντασία και ευαισθησία.
Ρυθμός αργός, νηφάλιος, σχεδόν υπνωτιστικός, που αγγίζει τα όρια της σιωπής...


Να θυμίσουμε πως ο συνθέτης  αγάπησε πολύ την Ελλάδα και τους Έλληνες όταν τους γνώρισε καλύτερα κατά την παραμονή του στη Θεσσαλονίκη, κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου πολέμου ως μουσικός διδάσκαλος στρατεύματος στην YMCA, Χριστιανική Αδελφότητα Νέων(ΧΑΝ).
Το κατάλυμα που διέμενε ήταν κοντά στο Λευκό Πύργο επί της οδού Ευζώνων.

Holst: "Choral Symphonie-Ode on a Grecian Urn-Ωδή σε Ελληνική Υδρία":

Ονορέ ντε Μπαλζάκ: "Ζηλεύω τον Μπετόβεν!"

Ο κορυφαίος Γάλλος λογοτέχνης, Ονορέ ντε Μπαλζάκ, είναι ένας από τους θεμελιωτές του ρεαλισμού, ένας από τους σπουδαιότερους της  ευρωπαϊκής λογοτεχνίας κι έμεινε στην ιστορία για τις περίτεχνες περιγραφές του της γαλλικής κοινωνίας της εποχής του.

Γεννήθηκε σαν σήμερα 20 Μαΐου του 1799 στην Τουρ, και ήταν γνωστός φιλόμουσος. Επέδειξε μεγάλο ενθουσιασμό για την τέχνη της μουσικής γιατί θεωρούσε πως η μουσική γλώσσα περιέχει και μπορεί να εκφράσει τα πάντα.
Προκειμένου, λοιπόν να τη γνωρίσει καλύτερα ως τέχνη, ερευνά, αναζητά στοιχεία της, και φυσικά ακούει πολλή μουσική!

Γνωρίζουμε πως ο Μπαλζάκ υπήρξε καταρχήν θαυμαστής και φίλος του Ροσίνι, όταν η ιταλική μουσική κυριαρχούσε στην Ευρώπη.
Σε παλαιότερο κείμενο μου σάς έχω μιλήσει για τη σχέση τους και το πόσο τον επαινεί στο βιβλίο του "Μασιμίλα Ντόνι".

Όμως, φαίνεται πως όταν άρχισε να ακούσει συστηματικά έργα του Λ.Β. Μπετόβεν, σαν νέο είδωλο αρχίζει να τού επιβάλλεται!

 Κι ενώ, στη "Μασιμίλα Ντόνι" εμφανώς "υπερασπίζεται" την ιταλική μουσική, στο βιβλίο του "Γκαμπαρά ή Η ανθρώπινη φωνή" μάλλον την καλεί σε δίκη.


Τον Απρίλη του 1834 ο Μπαλζάκ παρακολούθησε στο Παρίσι την εκτέλεση της 5ης Συμφωνίας του Μπετόβεν, γραμμένη στη ντο ελάσσονακαι σε μια περίοδο που ο μεγάλος μουσουργός βίωνε μαρτυρικά τη σταδιακή απώλεια της ακοής του.

Έτσι στον "Γκαμπαρά" δια στόματος ενός μαέστρου και φανατικού οπαδού του Μπετόβεν, ο Μπαλζάκ εκφέρει τις απόψεις του σε μια λεκτική διαμάχη περί ιταλικής και Μπετοβενικής μουσικής.

Aπό εικονογράφηση του "Γκαμπαρά",
η "διαμάχη των μουσικών

Διαβάζουμε:

"Ανοίγοντας τη Συμφωνία σε ντο μινόρε του Μπετόβεν, ένας μουσικός μεταφέρεται στον κόσμο της φαντασίας πάνω στα φτερά του θέματος σε Σολ που επανέρχεται σε Μι από τα κόρνα. Βλέπει μια φύση που διαδοχικά φωτίζεται από εκθαμβωτικές δέσμες φωτός, συσκοτίζεται από μελαγχολικές συννεφιές και λαμπρύνεται από θεϊκά άσματα..."

Και συνεχίζει λίγο πιο κάτω ο ήρωας του Μπαλζάκ, δεινός θαυμαστής του τιτάνα:

"Συγκρίνετε τις ύψιστες δημιουργίες του συνθέτη με αυτό που ονομάζουμε ιταλική μουσική. Οποία αδυναμία ιδεών!Οποία πλαδαρότητα ύφους!
Αυτή η μονοτονία της έκφρασης, αυτές οι ατελείωτες φιοριτούρες [...] παράγουν ένα είδος ανόητης, φλύαρης, αποπνικτικής μουσικής...
Στον Μπετόβεν δεν υπάρχουν φευγαλέες εντυπώσεις. Οι εντυπώσεις σ'αυτόν είναι όπως τα συντάγματα. Για να κερδηθεί η μάχη τους υπακούουν σε εντολές, σ' ένα εκπληκτικής σύλληψης σχέδιο".

(Ονορέ ντε Μπαλζάκ: "Γκαμπαρά ή η ανθρώπινη φωνή", εκδ. Σμίλη, 

μτφ: Αν. Νεοφυτίδης, σελ. 9, 39, 40, 41, 134)

Όπως φαίνεται, φίλοι μου, για τον Μπαλζάκ, η γλώσσα της μουσικής διαθέτει μια αξιοθαύμαστη δύναμη! Τη δύναμη να βυθιστούμε βαθιά μέσα στον εαυτό μας. Είναι η μόνη να μετρήσει τα μυστηριώδη βάθη της ύπαρξής μας, να διεισδύσει στο άπειρο, που ενώ γνωρίζουμε πως υπάρχει έξω από μας, εν τούτοις το κουβαλάμε μέσα μας...

Η 5η Μπετοβενική Συμφωνία ή "Συμφωνία της Μοίρας" είναι γραμμένη σε μια κλίμακα, τη ντο ελάσσονα, που χρησιμοποιείτο σπάνια στην εποχή του συνθέτη.
Όμως, είναι η κλίμακα που ο Μπετόβεν είχε αδυναμία. Η κλίμακα, που γι'αυτόν αντιπροσώπευε τη δυνατή, συναισθηματική ανάγκη έκφρασης, την εσωτερική ταραχή, την ψυχική του θύελλα και δραματικότητα!
Θεωρούσε την ντο ελ."τονικότητα ηρωικής διάθεσης", κι ίσως αυτόν τον ηρωισμό και τη μεγαλοσύνη να αφουγκράστηκε κατά την ακρόασή της ο Ονορέ ντε Μπαλζάκ...

Αρκετά είναι τα έργα που λέγεται ότι ενσαρκώνουν το Μπετοβενικό "C minor mood" ("Παθητική" σονάτα, το Τρίτο κονσέρτο για πιάνο, η 5η Σονάτα του), όμως η σύνθεση που το αντιπροσωπεύει στο έπακρο είναι η Συμφωνία που συγκίνησε και τον γάλλο συγγραφέα, η "Συμφωνία της Μοίρας".

Ένα έργο που φαίνεται να άνοιγε στον Μπαλζάκ τις πόρτες της πνευματικότητάς του, καθώς διαισθανόταν με την ακρόασή του της πόσο βαθιά "σκάβει" η μουσική τον ουρανό...

Γι' αυτό είχε εκμυστηρευτεί στην μετέπειτα σύζυγό του, Εβελίνα Χάνσακ πως ο "μόνος άνθρωπος που τον κάνει να αισθάνεται ζήλια, ήταν ο Μπετόβεν. Γιατί επιθυμούσε διακαώς να τού μοιάζει".

Σ'αυτόν διέκρινε μια ουράνια δύναμη, ένα χάρισμα που στον συγγραφέα δεν προσφέρει παρόμοια ικανοποίηση, γιατί αυτό που "ζωγραφίζουν" οι συγγραφείς είναι πεπερασμένο και συγκεκριμένο, ενώ αυτό που "αιωρείται" και φτάνει στον ακροατή από τον Μπετόβεν, είναι ατελεύτητο κι αχανές. Άπειρο, αιώνιο...
Είναι το "απροσδιόριστο" - όπως και οι σύγχρονοι αναλυτές έχουν συμφωνήσει- ο πιο σαγηνευτικός ήχος που εισχώρησε ποτέ στην ακοή του ανθρώπου...
Κι ίσως ο τιμώμενος σήμερα γάλλος συγγραφέας να σκαρφίστηκε την πασίγνωστη φράση του:
"Δεν υπάρχει αυτό που λένε μεγάλο ταλέντο χωρίς μεγάλη δύναμη θέλησης", όταν προσέγγισε τη Συμφωνία του Μπετόβεν...
Τι λέτε και σεις;

Beethoven: "Symphony No. 5" / Karajan:

Για τον Μπαλζάκ και τη σχέση του με τον Ροσίνι μπορείτε να διαβάσετε
παλαιότερο κείμενό μου εδώ. 

Ένα βιβλικό επεισόδιο γίνεται έμπνευση για την πρώτη μπαλετική σύνθεση του Ρ. Στράους...

Ο Ιωσήφ και η γυναίκα του Πετεφρή, Γκουερτσίνο, Πινακοθήκη Ουάσινγκτον

"Ο δε Ιωσήφ οδηγήθηκε κάτω στην Αίγυπτο και κάποιος Αιγύπτιος που ονομαζόταν Πετεφρής, αυλικός του Φαραώ, τον αγόρασε από τους Ισμαηλίτες που τον είχαν φέρει εκεί..."

(Γένεση, 39)

Έτσι ξεκινά η ιστορία του Ιωσήφ, γιου του Ιακώβ, που τα αδέρφια του τον πούλησαν σε εμπόρους κι έτσι έφτασε στην Αίγυπτο..., όπως διαβάζουμε στο βιβλίο της Γένεσης της Π.Διαθήκης.
Λίγο έως πολύ είναι γνωστή η μετέπειτα ιστορία του με την εύστοχη ερμηνεία στα όνειρα του Φαραώ, που τού χάρισαν την ελευθερία του και την κοινωνική καταξίωσή του.


Εμείς, επικεντρωνόμαστε σε ένα επεισόδιο στο σπίτι του Πετεφρή..
Καλός και τίμιος ο Ιωσήφ κέρδισε την εύνοια και την εμπιστοσύνη του αφεντικού του. Όμως, καθώς ήταν νέος και όμορφος κέντρισε ερωτικά τη γυναίκα του Πετεφρή.  Ο Ιωσήφ, δεν υπάκουσε στις ερωτικές διαθέσεις της, αυτή τον συκοφάντησε κι ο Πετεφρής οργισμένος διέταξε να τον βάλουν στη φυλακή...

Μνημονεύουμε αυτή τη Βιβλική ιστορία, καθώς αποτελεί πυρήνα μιας μπαλετικής Σουίτας του Ρίχαρντ Στράους, που έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα, 14 Μαΐου 1914, στην όπερα του Παρισιού.

Πρόκειται για την πρώτη ολοκληρωμένη σύνθεση για  μπαλέτο του Στράους, σε λιμπρέτο του μόνιμου συνεργάτη του, Ούγκο Χοφμάνσταλ και συνετέθη κατά παραγγελία του Ντιάγκιλεφ.

Παρόλο που στη Βίβλο δεν υπάρχουν μεγάλες λεπτομέρειες για το επεισόδιο, συνθέτης και λιμπρετίστας μυθοπλαστικά αναδημιουργούν μια πληρέστατη ιστορία, στην οποία ο Στράους -αν και αθεϊστής- φωτίζει το πορτραίτο του Ιωσήφ, υπογραμμίζοντας την αθωότητα και αγνότητά του και μεταφέροντας ευρηματικά την οραματιστική πνευματικότητα που τον κατευθύνει.
Παρότι πολλά από τα στοιχεία παραπέμπουν στην "Σαλώμη" του, οι Βαγκνερικές επιρροές είναι εμφανείς στη μουσική του Στράους, με συμβολικά leitmotifs να ενισχύουν την ψυχολογική ανάπτυξη των προσώπων της ιστορίας.

Χορογραφικά, αποτελεί κράμα παντομιμικού μπαλέτου με μια μορφή πρωτόγονου τελετουργικού χορού, με συγκεκριμένα βήματα και άλματα, ιδιαίτερου ύφους, όπως το pas de deux μεταξύ Ιωσήφ και γυναίκας.

Η σύνθεση διακρίνεται για τον ενορχηστρωτικό πλούτο, τις ευφυείς αρμονίες, τα μελωδικά μοτίβα και την διαχείριση της δυναμικής.  Χαρακτηριστικά είναι τα σημεία που αναγγέλλονται οι είσοδοι των πρωταγωνιστών από τρομπέτες, τρομπόνια, κύμβαλα και πληθώρα κρουστών.

Πληροφοριακά να αναφέρουμε πως το μπαλέτο ολοκληρώνεται  με την γυναίκα του Πετεφρή να παρακολουθεί  ατάραχη την προετοιμασία για τα βασανιστήρια του Ιωσήφ...Οι κινήσεις, οι φιγούρες και οι μορφασμοί της αποτελούν κράμα εκδίκησης- μίσους κι έρχονται σε αντίθεση με την ήρεμη συμπεριφορά του Ιωσήφ, όταν ξαφνικά διατρέχει τη σκηνή μια λευκή ακτίνα φωτός. Ενας αρχάγγελος κατεβαίνει εξ ουρανού. Λύνει τον αλυσοδεμένο Ιωσήφ και τον οδηγεί μακριά. Η γυναίκα του Πετεφρή ντροπιασμένη αυτοστραγγαλίζεται με τα μαργαριτάρια της.

Σχετικά με τα δυο εικαστικά:

Το διπλανό χαρακτικό είναι του Ρέμπραντ, και η παραπάνω ελαιογραφία του Γκουερτσίνο.

Και οι δυο καλλιτέχνες επικεντρώνονται στη δραματική παρουσίαση της στιγμής που η σύζυγος του Πετεφρή αρπάζει τον Ιωσήφ και προσπαθεί να τον κάνει να ενδώσει στις ερωτικές της ορέξεις.
Ο ενάρετος νεαρός στρέφει το πρόσωπό του να μη βλέπει το γυμνό σώμα της γυναίκας,  με τους καλλιτέχνες να αποτυπώνουν στο έπακρο τα ανθρώπινα συναισθήματα, το ξάφνιασμα του άνδρα, την αγωνία και την προσπάθειά του να φανεί εγκρατής από τη μια και την απόγνωση κι αισχύνη της γυναίκας του Πετεφρή από την άλλη...
Μοναδικό το  λεπτό παιχνίδισμα φωτός στο πρόσωπο της σαγηνευτικής γυναίκας!
Οι καλλιτέχνες αριστοτεχνικά και εύγλωττα αποδίδουν την ερωτική ομορφιά και επιθυμία που μετουσιώνονται σε προδοσία και κακία...

Θα ακούσουμε τη σύντομη συμφωνική σουίτα του μπαλέτου, που τιτλοφορείται:  

Richard Strauss: Symphonic Fragment Josephs-Legende, / Rudolf Kempe

Και η σκηνή της ερωτικής παρενόχλησης, το περίφημο  pas de deux μεταξύ Ιωσήφ και  της γυναίκας:

"Δάμων και Φιντίας", η αιώνια φιλία τους ως έκφραση των Σίλλερ-Σούμπερτ

(Στη μνήμη του  Φρήντριχ Σίλλερ - 9 Μαΐου 1805)

Ο Φρήντριχ φον Σίλλερ συγκαταλέγεται ανάμεσα στους μεγαλύτερους ποιητές και δραματικούς συγγραφείς της Γερμανίας. Εγραψε θεατρικά έργα, αλλά και λυρικά ποιήματα, σονέτα και μπαλάντες. Ιδιαίτερα οι μπαλάντες του διακρίνονται για την δραματικότητά τους και τη στοχαστική τους διάθεση. Βασίζονται στο  αρχαίο ελληνικό ιδεώδες, όπου επιβραβεύεται η αρετή και τιμωρείται η παράβαση των ηθικών νόμων.

"Δάμων και Φιντίας":

Από τις παροιμιώδεις φιλίες στην αρχαιότητα ήταν εκείνη του Δάμωνος και του Φιντία. Οι δυο φίλοι, Πυθαγόρειοι φιλόσοφοι, βρέθηκαν στις Συρακούσες επί τυραννίας Διονυσίου, ο οποίος κατηγόρησε τον Φιντία για συνομωσία εναντίον του και τον καταδίκασε σε θάνατο.

Ο Φιντίας ζήτησε ως τελευταία επιθυμία να επισκεφθεί την οικογένειά του. Ο Διονύσιος ήταν επιφυλακτικός, όμως δέχτηκε όταν ο Δάμων προθυμοποιήθηκε να πάρει την θέση του φίλου του, σε περίπτωση που δεν επέστρεφε. 

Όντως άργησε  να επιστρέψει....Ετοίμαζαν την εκτέλεση του Δάμωνα, όταν εμφανίστηκε ο Φιντίας.

Ο Δάμων, από αγάπη για το φίλο του, επέμεινε να εκτελεστεί εκείνος.Το ίδιο όμως κι ο Φιντίας. 

Κι οι δύο  προσπαθούσαν να πείσουν τον Διονύσιο όχι για να γλιτώσουν τη δική τους ζωή, αλλά για να γλιτώσουν ο ένας τη ζωή του άλλου. Ετσι συγκινήθηκε ο τύραννος των Συρακουσών και τούς άφησε ελεύθερους. 

"Δάμων, Φιντίας και Διονύσιος", Eloi-Firmin Féron
Είναι εικαστικό έργο με το οποίο ο 24χρονος δημιουργός του  κέρδισε το πρώτο "Βραβείο της Ρώμης".

Την ιστορία της αιώνιας φιλίας των δυο ανδρών απέδωσε ποιητικά ο Φρήντριχ Σίλλερ στη μπαλάντα του: 

"Η εγγύηση":

"Τον τύραννο Διονύσιο πλησίασε με στιλέτο

Κρυφά ο Δάμων, έχοντάς το στο ένδυμά του μέσα·

Όμως τον πιάσαν οι φρουροί και τον αλυσοδέσαν.

"Με το στιλέτο τι ήθελες να κάνεις, μπρος ειπέ το!"

Του λέει άγρια ο τύραννος, που απ’ την οργή εκαίετο.

"Την πόλη από τον τύραννο εγώ να λευτερώσω!"

"Θα μου το μετανιώσεις πικρά αυτό σαν σε σταυρώσω!"

"Έτοιμος είμαι", είπε εκείνος, "να πεθάνω εγώ

Και δεν θα κάνω διόλου για την ζωή μου παρακάλι·

Όμως μια χάρη, αν θες να κάνεις, σου ζητώ μεγάλη·

Σε ικετεύω να μου δώσεις τριών ημερών καιρό,

Την αδερφή μου σύζυγο να δώσω στο γαμπρό.

Τον φίλο μου σου αφήνω να κρατήσεις ως εγγύηση.

Άμα διαφύγω, κρέμα αυτόν, να βρεις ικανοποίηση.

[...]

Και νά, στου δειλινού το φως των ρόδινων ακτίνων,

Φέγγουν από μακριά οι επάλξεις των Συρακουσών.

Τότε είδε τον Φιλόστρατο να τρέχει προς αυτόν,

Του οίκου τον πιστό φύλακα, που βλέποντας στο δρόμο

Τον κύριό του να ’ρχεται τού λέει γεμάτος τρόμο:

"Πίσω! Τον φίλο πλέον δεν μπορείς να σώσεις τώρα·

Φεύγα και την δικιά σου την ζωή έχε σωσμένη!

Τον θάνατο τον πιο σκληρό την ώρα αυτή υπομένει.

Πρόσμενε την επιστροφή σου αυτός απ’ ώρα σ’ ώρα,

Πεποίθηση βαστώντας στην ψυχή του ελπιδοφόρα

[...]

"Δήμιε!" φωνάζει "εμένα να κρεμάσεις πάρε εσύ!

Εγώ ’μαι, που αντί μου αυτός κρατήθη εγγύηση!"

Κι έκπληξη νιώθουν τότε όλοι τριγύρω, σαν κοιτάνε

Τους δυο να πέφτουν ο ένας μες στου άλλου την αγκάλη

Κι από οδύνη όλο να κλαιν κι από χαρά μεγάλη.

Δεν έβλεπες αδάκρυτο κανένα μάτι να ’ναι.

Κι όταν στον βασιλιά το θαυμαστό μαντάτο πάνε,

Νιώθει κάτι ανθρώπινο να τον κινεί εντός του

Και διαταγή δίνει να ’ρθούν κι οι δυο στον θρόνο εμπρός του.

Και τους κοιτάζει επί πολύ μ’ ένα έκπληκτο μάτι,

Και τέλος λέει: "Μ’ αυτό που κατορθώσατε σεις, άξιοι,

Μου ’χετε την καρδιά μου εμένα αληθινά υποτάξει.

Η πίστη, το αποδείξατε, δεν είναι απλή αυταπάτη.

Δεχτείτε έτσι, παράκληση κάνω ειλικρινεστάτη,

Και σύντροφό σας πάρτε με· τιμή μου είν’, το κηρύττω,

Αν στον δικό σας τον δεσμό λογίστε εμένα ως τρίτο".

Μτφ: Κυρ. Σαμέλης, Εκδ. ΔΙΩΝΗ, από τη Συλλογή "Μπαλάντες και άλλα ποιήματα"

Το 1815, ο Φραντς Σούμπερτ μελοποιεί τη μπαλάντα για φωνή και πιάνο, ενώ με έμπνευση από το ποιητικό κείμενο του Σίλλερ ξεκινά την επόμενη χρονιά μια όπερα,  η οποία έμεινε ημιτελής. 

1. To ληντ "Die Bürgschaft, D.246" είναι γραμμένο στη σολ ελ. κι ακολουθεί την αφηγηματική τεχνική. Ο Σούμπερτ ως μάστορας των λήντερ αποδίδει με τον καλύτερο τρόπο το ύφος, που υποβάλλει η ποίηση του Σίλλερ. Η πιανιστική συνοδεία δεν υποστηρίζει απλώς την φωνή, αλλά διαθέτει τον δικό της αυτόνομο ρόλο και πλάθει την ατμόσφαιρα του ποιητικού κειμένου. Σκιαγραφεί την διάθεση και τις συναισθηματικές διακυμάνσεις των προσώπων με αλλαγές δυναμικής, αλλά και της φωνητικής περιοχής.

Schubert: Die Bürgschaft, D.246 / Dietrich Fischer Dieskau - Gerald Moore":

2. "Die Bürgschaft", Oper.

 Aκούμε το χορωδιακό: "Hilfe! Rettung" από την έναρξη της όπερας.

«Φιλήμων και Βαυκίδα». Ο μύθος τους ως έκφραση στους: Ηaydn, Gounod, Harrison

«Σε κάποιο τόπο Φρυγικό να γειτονεύουν είδα
φιλύρα και βαλανιδιά μες στο ίδιο πεζουλάκι…
[…]
Εκεί προβάλλαν μ’όψη ανθρώπου ο Δίας
κι ο ραβδοφόρος Ατλαντιάδης
Σε χίλια σπίτια ζύγωσαν ζητώντας να ησυχάσουν
και χίλιες θύρες τους κλειστήκαν.Μόνο ένα σπιτάκι
με καλαμιές λιμνίσιες τους δέχθη,
η γριά Βαυκίδα και ο Φιλήμονας, ομήλικός της.
[…]
Σαν οι επουράνιοι φτάσανε μπρος στο μικρό κατώφλι
και με σκυμμένες κεφαλές περάσαν την πορτούλα
ο γέρος σε σκαμνιά τους βάζει να ξεκουραστούνε
και η Βαυκίδα ευγενικά χοντρό υφαντό τους στρώνει...


Ο ΜΥΘΟΣ:

Για ένα φτωχό, αλλά ευσεβές, μυθολογικό ζευγάρι κάνουμε λόγο σήμερα.
Ο Φιλήμων και η Βαυκίς ήταν γέροντες από τη Φρυγία, και οι μόνοι που φιλοξένησαν και περιποιήθηκαν το Δία και τον Ερμή όταν μεταμφιεσμένοι σε κουρασμένους οδοιπόρους, και αφού είχαν συναντήσει την ανθρώπινη αδιαφορία και εχθρότητα, έφτασαν στο σπίτι τους.
Η συμπεριφορά τους αυτή ήταν και ο λόγος διάσωσής τους από την πλημμύρα που προκάλεσαν οι θεοί για να τιμωρήσουν τους ανθρώπους για τη σκληρότητα τους.
Το σπίτι τους στη Φρυγία έγινε ναός και οι ίδιοι, ιερείς του. Η επιθυμία τους να πεθάνουν μαζί πραγματοποιήθηκε και ο Φιλήμων μεταμορφώθηκε σε δρυ και η γυναίκα του σε φιλύρα.

Το μύθο διασώζει ο Οβίδιος στις Μεταμορφώσεις του, απόσπασμα του οποίου διαβάσαμε παραπάνω.

«Ο Δίας και ο Ερμής στο σπίτι των Φιλήμονα και Βαυκίδος"», Adam Elsheimer- Old Masters Gallery Δρέσδη

«Κι ευθύς στο τζάκι το ζεστό τη στάχτη ανασκαλεύει
και με ξερόφλουδες και φύλλα τη φωτιά, τονώνει!
Και κατεβάζει από το δώμα της δαδιά σκισμένα
και ξεροκλάδια που τα σπα.Και χάλκωμα απιθώνει
σιμά τους.Κι όσα ο γέρος της είχε μαζέψει χόρτα
απ’τον κατάρρυτό τους κήπο, αυτή τα ξεφυλλίζει.
[…]
Στην κλίνη γέρνουν οι θεοί και η γριά με δυόσμο
σκούπισε χλωρό το ισόρροπο τραπέζι
κι απάνω δίχρωμο καρπό της Αθηνάς αφήνει
και φρούτα χινοπωρινά βρασμένα σε πετμέζι
[…]
Μια χήνα το μοναδικό φύλακα της καλύβας οι γέροι
είναι έτοιμοι στους δυο τους ξένους να θυσιάσουν
Γοργή πετώντας τούς κουράζει, αργούς από τα χρόνια.
Οι θεοί το φόνο της μποδίσαν κι είπαν: «Μάθε τε το,
θεοί’μαστε! κι οι γείτονες οι ανεύλαβοι θα πάθουν
μα σεις θα μείνετε άγγιχτοι απ΄το κακό που θα’ρθει...»

Απόσπασμα από τις «ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ» του Οβίδιου (Εθνικό Κέντρο Βιβλίου)

«Φιλήμων-Βαυκίς», Haydn:

Στη μορφή του singspiel, και σε δυο σκηνές, η όπερα μαριονέτας του Χάυντν έκανε πρεμιέρα το 1773 στο κουκλοθέατρο του πρίγκιπα Νικόλαου Εστερχάζυ, για τον οποίο, όπως όλοι γνωρίζουμε, ο Χάυντν εργαζόταν για δεκαετίες.
Το επεισόδιο από τις «Μεταμορφώσεις» του Οβίδιου είναι ένας ύμνος στην αρετή και την ψυχική γενναιοδωρία!
Ο μύθος αναπαράγεται σ’ένα μουσικό διάλογο πλαισιωμένο από άριες εκτελεσμένες απ’τους χαρακτήρες με μια ευχάριστη προσθήκη από το λιμπρετίστα, που βάζει τους εντυπωσιασμένους με την γενναιοδωρία του ζευγαριού θεούς, να τους αμείβουν παρουσιάζοντας μαγικά το χαμένο τους γιο Άρετ με τη σύζυγό του Ναρκίσα, και να μετατρέπουν το σπίτι τους σε ανάκτορο.

Haydn:Philemon and Baucis- Ouverture

«Φιλήμων –Βαυκίς», Gounod:

Tο 1860 ο Gounod παρουσιάζει μια τρίπρακτη όπερα πάνω στο μυθολογικό θέμα, που καινοτομεί βάζοντας το Δία να ανταμείβει το γέρικο ζευγάρι με τη μεταμόρφωσή τους σε νέους.
Επίσης ο μύθος παρουσιάζεται παραλλαγμένος με τον Δία να φλερτάρει τη νέα πια και όμορφη Βαυκίδα και κείνη να μην του αρνείται το φιλί που της ζητάει, κάτι, που οργίζει το Φιλήμονα γιατί δεν του είναι αρεστό να μοιράζεται τη γυναίκα του ακόμα και με τον πατέρα των Θεών. Ετσι, του ζητά να τους επαναφέρει στην πρότερη κατάστασή τους.

Gounod: Philemon and Baucis

«Φιλήμων –Βαυκίς», Lou Harrison

 O μύθος εμπνέει και τον Λου Χάρρισον, (μαθητή και οπαδό του Σαίνμπεργκ στις δωδεκαφθογγικές τεχνικές), που τον εισάγει σε ένα πρόγραμμα μουσικής έκφρασης με βιολί και μέσα της Ανατολικής τέχνης, όπως ηχοχρωματικά και δομικά στοιχεία της ινδονησιακής ορχήστρας Γκαμελάν:

Harrison: Philemon and Baucis

Η μυθολογία είναι από τις σημαντικότερες πηγές, απ΄τις οποίες αντλεί τα θέματά της η τέχνη, που με τη σειρά της «παιδεύει και ευφραύνει» νου και ψυχή!Γιατί Τέχνη δεν είναι αυτό που βλέπουμε ή ακούμε, το έργο δηλαδή καθεαυτό, αλλά ό,τι εκείνο μας κάνει να δούμε, να ακούσουμε , να νοιώσουμε, να κατανοήσουμε.
Διαφορετική η έκφραση κάθε δημιουργού, παρότι το θέμα κοινό, ανάλογα την εποχή, την τάση, το κίνημα…πάντα όμως με τη μοναδικότητα, που χαρακτηρίζει έναν χαρισματικό καλλιτέχνη…

Μάιος, ο γενέθλιος μήνας δυο αντιπάλων...

Ο ένας Γερμανός. Aπό τους σπουδαιότερους συνθέτες,  ο τελευταίος κλασικός του μεγάλου ρομαντισμού στο λυκόφως του 19ου αι...
Ο άλλος Ρώσος. Ένας ρομαντικός, διαχρονικά δημοφιλής στο φιλόμουσο κοινό παγκοσμίως...

Οι δυο τους μοιράζονται την ίδια μέρα γενεθλίων, σαν σήμερα, 7 Μαΐου, με επτά χρόνια διαφορά.Το  1833 ο Γιοχάνες Μπραμς και το 1840 ο Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκυ.

Aγαπημένοι μας και οι δυο,  μπορεί για ένα διάστημα της ζωής τους να τούς "χώρισε" η αντίθετη άποψή τους στον τρόπο ανάπτυξης των συνθετικών ιδεών, όμως τούς ενώνει ο Μαγιάτικος γενέθλιος μήνας τους.

Έτσι, σήμερα, ημέρα των γενεθλίων τους θα απολαύσουμε δυο έργα τους-έμπνευση από τον Μάη...

1. Brahms: "Die Mainacht"
2. Tchaikovsky: "Les nuits de Mai"



1. O Mπραμς μπορεί να παρέμεινε πιστός στα κλασικά πρότυπα, όμως σε αρκετές των περιπτώσεων ξεπηδά μέσα του η ρομαντική φλέβα και ιδιαίτερα οι τυπικές φόρμες του ρομαντισμού, ανάμεσά τους και τα λήντερ.
Η παραγωγή του Μπραμς σε λήντερ είναι αρκετά πλούσια. Μπορεί κάποιοι κριτικοί να μίλησαν για στερημένη επινοητικότητα ή αδέξια πιανιστική συνοδεία, όμως όλοι συμφωνούν στο ότι διαπνέονται από μια φρεσκάδα και αυθορμητισμό έμπνευσης.
Από τα εμπνευσμενα λοιπόν λήντερ του Μπραμς είναι και το  "Die Mainacht" σε ποίηση του Λούντβιχ Χέλτι.

"Όταν το αργυρό φεγγάρι λάμπει μέσα απ' τα κλαδιά,
 ρίχνει το θαμπό του φως στη χλόη και τ' αηδονάκι κελαηδά,
περιπλανιέμαι δυστυχής από θάμνο σε θάμνο..."

Ο ποιητής εξυμνεί τη Μαγιάτικη νύχτα με το φεγγάρι να ασημοφέγγει στα φυλλώματα των θάμνων και το αηδόνι να γλυκοκελαηδά, ενώ ένα ζευγάρι περιστεριών ανταλλάσουν ερωτόλογα...
Αντίθετα, ο ποιητής είναι θλιμμένος, καθώς τριγυρνά στη νύχτα αναζητώντας μια σκιά. Μέσα στην ψυχή του, χαραγμένη μια θολή φιγούρα, που τού φέρνει δάκρυα στα μάγουλα.
Oι αντανακάσεις από το φεγγάρι προκαλούν όλα τα είδη συναισθημάτων. Όλα έχουν να κάνουν με τη δύναμη της σελήνης, θυμίζοντας σε κάποιον τι έχει χάσει...

Ο Μπραμς πλάθει ακριβώς αυτή την ατμόσφαιρα της μελαγχολίας σε ένα αργό, ελεγειακό μοτίβο που αντιθετικά αλλάζει με crescendo αποτυπώνoντας το αγαπησιάρικο επεισόδιο των περιστεριών.

Πρόκειται για ληντ με το οποίο κανείς μπορεί να κατανοήσει τις  δύσκολες πλευρές της προσωπικότητας του μουσουργού του. Η περίοδος σύνθεσης του ληντ είναι μετά τη διάλυση του αρραβώνα του Μπραμς με την σοπράνο, Αγκάτε φoν Ζίμπολντ. Γι'αυτό και αραιά ακούγεται το λεγόμενο "Agathe Motive", (θέμα με νότες βασισμένες στο όνομά της), που από τότε το χρησιμοποιούσε σαν μοτίβο που εκφραζει χωρισμό και ερωτική απώλεια...
Στην Κλάρα Σούμαν, που εκφράζει τη λύπη της για το χωρισμό τους, ο Μπραμς απαντά πως τελικά είναι ερωτευμένος με τη μουσική... και γράφει ερωτικά λήντερ όχι για κάποια γυναίκα, αλλά για την Τέχνη του, που είναι η μόνη που δίνει ομορφιά και νόημα στη ζωή του.

Brahms: "Die Mainacht" / Christa Ludwig:

2. Το 1875, ο αρχισυντάκτης ενός μουσικού περιοδικού ανέθεσε στον Tσαϊκόφσκυ να γράψει 12 μικρά κομμάτια, ένα για κάθε μήνα του έτους.

Έτσι, προέκυψαν οι "Εποχές", δώδεκα κομμάτια σύντομου χαρακτήρα για σόλο πιάνο, καθένα με κάποιο χαρακτηριστικό του μήνα, που αντιπροσωπεύει.
Η συλλογή με τις 12 αριστουργηματικές μινιατούρες εκδόθηκε το 1886.



Παρότι τα κομμάτια συνετέθηκαν κατά παραγγελία και ο Τσαϊκόφσκυ ανέλαβε για βιοποριστικούς λόγους προκειμένου να συμπληρώσει το εισόδημά του, μαρτυρούν τη δύναμη της  εσωτερικής του έμπνευσης και ανάγονται σε μικρό μελωδικά κομψοτεχνήματα.
Δομικά, οι περισσότερες μινιατούρες ακολουθούν απλή φόρμα, συνήθως τη μορφή ΑΒΑ, και συνοδεύονταν από ένα σύντομο ποιητικό απόσπασμα.

Για τον γενέθλιο μήνα του το Μάιο, ο Τσαϊκόφσκυ εμπνεύστηκε από τις Μαγιάτικες φεγγαρόσπαρτες νύχτες:

"Les nuits de mai"

Τι νύχτα! Τι ευδαιμονία!
Σ'ευγνωμονώ, του βορρά πατρίδα μου!
Απ' το βασίλειο του πάγου, του χιονιού και της χιονοθύελλας 
ολόφρεσκος ​​και δροσερός έρχεται ο Μάιος!"

Tchaikovsky: "The Seasons, 5. "Les nuits de mai" / Vladimir Ashkenazy

Για την "αντιπαλότητα" των δυο συνθετών μπορείτε να διαβάσετε ένα παλαιότερο κείμενό μου εδώ.