Άγιος Βενσεσλάς, ο Προστάτης της Τσεχίας

Λεπτομέρεια από βιτρώ στον καθεδρικό ναό του Αγίου Βίτου στην Πράγα φιλοτεχνημένο από τον Alfons Mucha το 1931.Στο κέντρο απεικονίζεται  ο Άγιος Βενσεσλάς ως μικρό αγόρι που προσεύχεται μαζί με την γιαγιά του.

Ο Βενσεσλάς υπήρξε ηγεμόνας της Τσεχίας μετά το θάνατο του παππού του ο οποίος ειχε ασπαστεί το Χριστιανισμό μετά τη διδασκαλία των Κύριλλου και Μεθόδιου.Ανατράφηκε από την ενάρετη γιαγιά του, η οποία τον προετοίμασε για την Ορθοδοξία στη χώρα, ως συνεχιστή του έργου του παππού του και πραγματικά αναδειχτηκε ιεραπόστολος, γι΄ αυτό και η Εκκλησία τον αγιοποίησε και τιμά την μνήμη του στις 28 Σεπτεμβρίου.

 

Στην Τσεχία είναι γνωστό από το 12ο αι. το "Saint Wenceslas Chorale"   ένα μελωδικό προσευχητάρι σαν έκκληση για την ευημερία του τσεχικού λαού προς τον προστάτη τους:

"Αγιε Βενσεσλάς, Δούκα και Πρίγκιπα μας,
προσευχήσου για μας στο Θεό, το Άγιο Πνεύμα, Κύριε Ελέησον!
Είσαι απόγονος της τσεχικής γης, θυμήσου τη γενιά σου"

Με μοτίβο το "Iερό Ασμα του Βενσεσλάς" και σε μορφή παραλλαγών κυρίως, τσέχοι συνθέτες δημιούργησαν νέα έργα:

1. Josef Suk : "Διαλογισμός στο St.Wenceslas chorale, op.35a για κουαρτέτο εγχόρδων"

Καθώς από το 1914  υποχρεώθηκε κάθε μουσικό σύνολο στην Τσεχία να ερμηνευει τον αυστριακό εθνικό ύμνο κατά την έναρξη κάθε συναυλίας, ο Σουκ  ως μέλος του Bohemian Quartet πήρε την πρωτοβουλία και τον συμπληρωσε με τη δική του σύνθεση-εμπνευση από τον "Ύμνο του Βενσεσλάς"

Josef Suk: "Meditation on the Saint Wenceslas Chorale, Op 35a":

2. Vítězslav Novák : Ο τσέχος Νόβακ κατά τη διάρκεια του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου και με την προτροπή προς το τσεχικό έθνος για αντίσταση έναντι των Ναζι συνθέτει ένα έργο βασισμένο στον Υμνο του "επαναστατη" Βενσεσλάς. Συνθεση τριμερής για όργανο(η μοναδική του συνθέτη γι'αυτό το όργανο) στη μορφή της τοκάτας, της σακόν και της φούγκας κάθε μέρος αντίστοιχα, που φανερώνει και την κυριαρχία του στην αντίστιξη.

Το έργο τιτλοφορήθηκε: "St Wenceslas Triptych, toccata, ciacona και fugue, op. 70" κι αργότερα ο συνθέτης το διασκεύασε και για ορχήστρα.

Εμείς ακούμε την αρχική εκδοχή του για εκκλησιαστικό όργανο.

V.Novák: "St Wenceslas Triptych, op. 70":

3. Λίγο νωρίτερα, το 1939 ο Pavel Haas συνθέτει μια σουίτα για όμποε και πιάνο, μέρη παραλλαγων πάνω στον Υμνο του Βενσεσλάς "εκμεταλλευόμενος" το ηχοχρωμα των δυο οργανων και το συνδυασμό τους. 

Η σουίτα, Op. 17 είναι ένα "προκλητικό" έργο και συγκεντρώνει όλη την αγωνία που είχε περάσει ο Χάας στις αποτυχημένες προσπάθειές του να ξεφύγει από τον ναζιστικό τρόμο.

Αποτελεί ένα μουσικό εγκώμιο στο αθάνατο πνεύμα της τέχνης ενάντια στις διάφορες αντιξοότητες.

Pavel Haas : "Suite per oboe e pianoforte, Op. 17":

Edgar Degas: ένα «αστέρι» στον καμβά του...

 

Edgar Degas: "L' etoile"

Ο Edgar Degas, ζωγράφος, χαράκτης και γλύπτης από τους σημαντικότερους του 19ου αιώνα, πέρασε στην αιωνιότητα σαν σήμερα, 27 Σεπτεμβρίου 1917.

Ανάμεσα στις μούσες που τον ενέπνευσαν συγκαταλέγονται φυσικά οι χαριτωμένες χορεύτριες, με τον χορό να εξάπτει τη φαντασία του. Γοητευμένος από την κίνηση, καθιέρωσε τις μπαλαρίνες ως ιδανικό θέμα των έργων του. Μέσα απ' αυτές έμαθε να παρατηρεί τους ανθρώπους και τον τρόπο με τον οποίο κινούνται. 

«Αγαπούσε το ανθρώπινο σώμα, σαν μια αρμονία υλική, σαν ένα ωραίο αρχιτεκτόνημα, μα πάνω από όλα την κίνηση», έγραψε γι’ αυτόν ο Σαρλ Μπωντλέρ.

Ενώ ο ίδιος δήλωνε συχνά πως:

«...οι άνθρωποι με αποκαλούν ζωγράφο κοριτσιών που χορεύουν. Δεν έχουν καταλάβει ότι το κύριο ενδιαφέρον μου για τις χορεύτριες έγκειται στο γεγονός ότι κινούνται».

Επισκεπτόταν τακτικά την Όπερα του Παρισιού για να παρακολουθήσει μαθήματα και πρόβες μπαλέτου. Καλούσε επίσης τις μπαλαρίνες να ποζάρουν στο στούντιο του, επιτρέποντάς του να καταγράφει τις πιρουέτες και τα πλιέ με πρωτοφανή ακρίβεια.

Ο Έντγκαρ Ντεγκά ενδιαφερόταν για τη ρεαλιστική απόδοση σκηνών γι 'αυτό και συνήθως απεικόνιζε τις μπαλαρίνες «κατά τη διάρκεια των προβών». 

Ένας από τους λίγους πίνακες με χορεύτρια κατά τη διάρκεια εκτέλεσης είναι το περίφημο «L'etoile», έργο του 1878, όπου απεικονίζει μια σκηνή από παράσταση μπαλέτου, εστιάζοντας στο ταλαντούχο κορίτσι με τις αέρινες κινήσεις. 

Έργο που χαρακτηρίζεται από απαράμιλλης ομορφιάς χρωματικές αντιθέσεις, αλλά και αντιθέσεις στην υφή και τις γραμμές του...

Ο Ντεγκά σαν οξυδερκής θεατής-παρατηρητής τοποθετείται σε ένα θεωρείο -προφανώς- πάνω ακριβώς από τη σκηνή, απ' όπου μπορεί να παρατηρεί με ακρίβεια τους μορφασμούς και τις κινήσεις της χορεύτριας.

Την ντύνει με μία τούλινη φούστα με μεταξωτό μπούστο και λινές πουέντ.

Σκιαγραφεί τη φιγούρα σμιλεύοντας την αδύνατη  σιλουέτα της νεαρής μπαλαρίνας, με το κεφάλι της στραμμένο προς τα πάνω -λες και αντιλαμβάνεται εκείνον που ηδονικά την παρατηρεί. Με τις κινήσεις της αιωρείται χαριτωμένα και η σκουρόχρωμη κορδέλα στο λαιμό, ενώ το διακριτικό χαμόγελό της έχοντας τα χέρια ανοικτά ίσως και να παραπέμπει σε νεύμα προς τον παρατηρητή της πως η αγκαλιά της για κείνον είναι διάπλατη αφού θαυμάζει το χορό της.
Ωστόσο, κρατά τα μάτια της κλειστά για να αφουγκραστεί εντονότερα το γλυκό θρίαμβο της επιτυχίας της με τα ροδαλά μάγουλά της να κοκκινίζουν από ταπεινή ικανοποίηση.

Ως αυθεντία στην απόδοση της κινούμενης ανθρώπινης μορφής, ο γάλλος καλλιτέχνης αποδίδει τη χάρη, την ομορφιά και την πολυπλοκότητα των κινήσεων, πάντα γοητευμένος από την πλαστικότητά τους. Ο ζωγράφος σχεδόν εκπαιδεύει τα μάτια  σ' εκείνο που μπορεί να μάς διδάξει η ψυχή μέσα από το σώμα της νεαρής χορεύτριας.

Πρόκειται για εικαστικό έργο που πραγματικά συνενώνει τους τρεις τύπους τέχνης: μουσική, χορό και ζωγραφική.

Το συγκεκριμένο  έργο του Ντεγκά εμπνέει τον σύγχρονο-κλασικό συνθέτη Αldo Forte στο έργο του: «Impressionist Prints», όπου συναντώνται κορυφαίοι ιμπρεσιονιστές ζωγράφοι σε δυο «Galleries».

Γραμμένο για μουσικό σύνολο πνευστών αποτελείται από έξι μέρη, τρία σε κάθε «πινακοθήκη», ένα για κάθε ζωγράφο που τιμά ο συνθέτης με τις μουσικές του εμπνεύσεις. 

Moνέ, Ντεγκά, Βαν Γκογκ, Ρενουάρ, Σερά και Τουλούζ Λοτρέκ είναι οι ζωγράφοι που με τη σειρά εμφανίζονται και φαίνεται να συναντώνται και  να συνομιλούν πάνω στην ξεχωριστή τέχνη τους.

Το «Αστέρι» του Ντεγκά εμφανίζεται δεύτερο στη σειρά της πρώτης «γκαλερί». 

Το μέρος αυτό χαρακτηρίζεται από τη διάθεση του συνθέτη για   πειραματισμό με την τεχνική πολυρρυθμίας πάνω σε μια τριμερή βάση -σαν βαλς- χωρίς να εγκλωβίζει, αφήνοντας το ρυθμό να κινηθεί ενδιάμεσα και σε άλλα ελεύθερα μονοπάτια.

Θεωρώ ευρηματική τη σκέψη αυτή του δημιουργού, γιατί συμβάλλει στο κτίσιμο ενός είδους «ρυθμικής αντίστιξης».

Θα τη χαρακτήριζα σύντομης διάρκειας και πολύ ενδιαφέρουσα «σύνθεση χαρακτήρος», ψυχαγωγική, αλλά και έξοχης τέχνης συγχρόνως. 

Ένα «μουσικό σκίτσο» με αρμονικά και υφολογικά συμφραζόμενα αντιθετικών μεταξύ τους τμημάτων, καθώς δυναμικά ξεσπάσματα από τα χάλκινα και ξύλινα πνευστά εναλλάσσονται με ήρεμα μελωδικά μοτίβα, ενώ χαριτωμένης χροιάς ιδιόφωνα όργανα σε περάσματα αυτοσχεδιαστικού χαρακτήρα ενισχύουν τη χορευτική διάθεση του μέρους.

Αν και τα τμήματα της σύνθεσης εκτελούνται ενιαία χωρίς διακοπή με ένα μικρό διάλειμμα ανάμεσα στις δυο galleries, σάς κοινοποιώ μια μεμονωμένη εκτέλεση από την US Air Force Heritage Band. 

Ελπίζω να την απολαύσετε!

Aldo Forte: «Degas' Ballerinas - The Star»:

To κείμενο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr

Έλιοτ: "Φονικό στην εκκλησιά"

 

Γεννήθηκε σαν σήμερα, 26 Σεπτεμβρίου 1888.

Ο Τόμας Στερνς Έλιοτ θεωρείται μια από τις πιο εμβληματικές προσωπικότητες του 20ού αιώνα, με την  ανάγνωση του έργου του ν' αποτελεί πρόκληση για αμύητους ή και μυημένους στη μοντέρνα ποίηση. Το έργο του είναι βαθιά θρησκευτικό και απηχεί μια εποχή πνευματικής διάλυσης και εκφυλισμού των αισθημάτων. 

Το σπουδαιότερο από τα ποιητικά δράματα του Έλιοτ ειναι το τιτλοφορούμενο "Φονικό στην εκκλησιά", που στα ελληνικά μεταφράστηκε από τον Γ. Σεφέρη, όπως και "Ερημη χώρα" του.
Οι κριτικοί το χαρακτήρισαν αριστούργημα που συνδυάζει την δομή του Χριστιανικού μυστηρίου με τον τραγικό χορό του αρχαίου θεάτρου. '

"Η δολοφονία του Μπέκετ", 
από χειρόγραφο στη Βρετανική Βιβλιοθήκη

Πρωταγωνιστής ο Τόμας Μπέκετ, αρχικά καγκελάριος του βασιλιά της Αγγλίας Ερρίκου Β', στη συνέχεια αρχιεπίσκοπος, μάρτυρας και τελικά Άγιος. Παραιτηθηκε από το πολιτικό αξίωμα για να αφοσιωθεί στη θρησκεία, ενόχλησε ορισμένους όταν αγωνίστηκε με πάθος για τα δικαιώματα της Εκκλησίας, αυτοεξορίστηκε στη Γαλλία κι όταν επιστρέφει στην πατρίδα του τον σκοτώνουν μέσα στην ίδια του την εκκλησία τέσσερις ιππότες που μπήκαν αθόρυβα στο παρεκκλήσι ενώ εκείνος προσευχόταν... 

Ο Τόμας Μπέκετ ανακηρύχθηκε άγιος δυο χρόνια μετά την άγρια δολοφονία του. 

Ο Έλιοτ περιγράφει και "σχολιάζει" την πάλη του ανθρώπου ενάντια σε εξωτερικές δυνάμεις, αλλά  και στις εσωτερικές του αδυναμίες.
Παρότι το δράμα στηρίζεται σε ιστορικά γεγονότα, ο  Έλιοτ επικεντρώνεται στο θάνατο και στο μαρτύριο. Εστιάζει στην εποχή που πάσχει, στην κοινωνία που νοσεί... 

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ:

(Μιλούν οι 4 πειρασμοί)

(I Quattro Tentatori)

"La vita umana è inganno ed illusione;
tutte le cose sono irrealtà...
Ma qest'uomo ostinato è come cieco...
Sperso nello stupore
della propria grandezza,
passa da inganno a inganno, solo intento
a distrugger se stesso:
nemico dell'umana società,
nemico di se stesso"

δηλαδή: 

"Η ζωή τ’ ανθρώπου είναι απάτη  κι απογοήτευση,
Τα πάντα είναι χωρίς υπόσταση,
Χωρίς υπόσταση και απογοητευτικά,
Στρόβιλοι πυροτεχνημάτων, παντομίμες,
Το βραβείο που δίνουν  σε παιδική γιορτή,
Το βραβείο που απονέμουν για την έκθεση ιδεών,
Ο τίτλος του φιλόλογου, το παράσημο του πολιτικού,
Τα πάντα χάνουν την υπόστασή τους, ο άνθρωπος περνά
Από ανυπόστατο σε ανυπόστατο.
Τούτος ο άνθρωπος είναι πεισματάρης, τυφλός, παραδομένος
Στην καταστροφή
Περνώντας από φρεναπάτη σε φρεναπάτη,
Από μεγαλείο σε μεγαλείο στην τελική φαντασίωση,
Χαμένος στο θάμπος της ίδιας του μεγαλοσύνης,
Εχθρός της κοινωνίας, εχθρός του εαυτού του".

[Τ.Σ.Έλιοτ: "Φονικό στην Εκκλησία" μτφ. Γ. Σεφέρη, εκδ. Ίκαρος, σελ. 52]

To δράμα του τιμώμενου σήμερα, Τ. Σ. Έλιοτ ενέπνευσε στον  Ιταλό συνθέτη, Ildebrando Pizzetti, την ομώνυμη όπερα: "Assassinio nella cattedrale-Φονικό στη Μητρόπολη" το 1958.
Πρόκειται για όπερα σε 2 πράξεις με ιντερμέτζο.
Παρότι ο Πιτσέτι, υπήρξε  μέλος της λεγόμενης "Γενιάς του 1880" μαζί με Αλφάνο, Ρεσπίγκι, Μαλιπιέρο και Καζέλα,  κύριο χαρακτηριστικό της οποίας ήταν ότι η όπερα ως μουσικό είδος δεν τούς απασχόλησε ιδιαίτερα, η σύνθεσή του αυτή κατατάσσεται στα πολύ ιδιαίτερα έργα του με το οποίο αναζήτησε τη βαθύτερη ενότητα μεταξύ δραματικής και μουσικής στιγμής.

Πληροφοριακά να αναφέρουμε πως στο λυρικό θέατρο, ο Πιτσέτι υπογράμμισε την αντίδρασή του απέναντι στην τέχνη του Πουτσίνι και  την ανάγκη να απαλλαγεί το μελόδραμα από τις υπερβολές του βερισμού. 

Ο συνθέτης στήνει μια "ιερή αναπαράσταση". Διεισδύει στη βαθύτερη έννοια του λόγου του Έλιοτ υποστηρίζοντάς τον με μια ορχήστρα που τα μοτίβα της συχνά παραπέμπουν σε  γρηγοριανές μελωδίες με χρήση ήχων εκκλησιαστικών καμπανών, που σπάνια παρουσιάζει μελωδικές εκρήξεις.
Η όπερα του συνθέτη της Πάρμας σέβεται απόλυτα τον Έλιοτ, ο οποίος σε αυτό το δράμα επινοεί ένα νέο πνευματικό λόγο, σύγχρονο και διαχρονικό, σημερινό και αιώνιο.

Ildebrando Pizzetti: "Assassinio nella cattedrale - Φονικό στη Μητρόπολη":

Στο περίφημο Ιντερμέδιο, μια αυτοτελούς χαρακτήρα παρεμβολή ανάμεσα στις δυο πράξεις της όπερας, ο αρχιεπίσκοπος Μπέκετ κηρύττει στον Καθεδρικό Ναό.
Είναι το πρωί της Ημέρας των Χριστουγέννων του 1170.
Εχει προηγηθεί o διάλογος του Αγίου Θωμά με τον χορό των γυναικών, η διαμάχη του με τους τρεις Iερείς και η εσωτερική του πάλη με τους τέσσερις πειρασμούς με σκοπό να του αλλάξουν την ψυχή πριν το τελευταίο του κήρυγμα.Απευθύνεται στο ποίμνιό του με λόγια καρδιάς και στη συνέχεια αφήνεται στην τελική πράξη της τελετουργίας, τη θυσία. 

Ακούγεται ένα σύντομο ορχηστρικό μέρος πριν η φωνή του βαρύτονου ηχήσει επιβλητική από τον άμβωνα: "Figli cari di Dio"...

"Ο Αρχιεπίσκοπος:

Αγαπητά παιδιά του Θεού,

το κήρυγμά μου θα είναι σύντομο σήμερα το πρωί.

Θέλω απλώς να σας παρακινήσω να διαλογιστείτε

για το βαθύ μυστήριο της Λειτουργίας

των Χριστουγέννων ...

Ήταν εκείνη τη νύχτα, λίγο πριν,

όταν εμφανίστηκε

μια φάλαγγα του ουράνιου στρατού στους βοσκούς της Βηθλεέμ, 

λέγοντας: "Δόξα εν υψίστοις θεώ 

και επί γης ειρήνη εν ανθρώποις ευδοκία".

Γιορτάζοντας τη Λειτουργία των Χριστουγέννων,

ανανεώνεται το Πάθος

και ο Θάνατος του Λυτρωτή μας,

γιορτάζουμε τη Γέννηση Του, 

ας γιορτάσουμε με θάνατο τη ζωή, επίσης!"

Intermezzo: "Figli cari di Dio:

Παλαιότερα άρθρα μου για τον Έλιοτ μπορείτε να διαβάσετε εδώ  , εδώ και μια αναφορά εδώ .

«Έρωτας, η ελκτική του δύναμη στο μύθο – 2. Ορφέας και Ευρυδίκη»

Jean-Baptiste-Camille Corot: «Orpheus Leading Eurydice from the Underworld»

Οι προγονοί μας -ως γνωστόν- προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να ερμηνεύσουν όσα ανεξήγητα και ακατανόητα συνέβαιναν γύρω τους...Από φυσικά φαινόμενα ως τις ανθρώπινες ιδιότητες και αδυναμίες. Ανάμεσά τους και η αόρατη, κινητήρια δύναμη του έρωτα. Δύναμη που ασκεί τεράστια επιρροή πάνω σε όσους τον βιώνουν κι αποτελεί για κείνους, τουλαχιστον για όσο διάστημα υφίσταται, το βαθύτερο νόημα της ζωής.
Σε αυτή τη σειρά δημοσιεύσεων βράδυ θα αναφερόμαστε συνοπτικά σε δημοφιλή ζευγάρια της μυθολογίας, που ερωτεύτηκαν σφοδρά και σε κάποιες περιπτώσεις καταστροφικά, καθώς η δύναμη του έρωτά τους τέθηκε εκτός ελέγχου.

2. «Oρφέας και Ευριδίκη»

Ο Ορφέας ήταν γιος του Θράκα βασιλιά Οίαγρου και της μούσας Καλλιόπης. Ο τραγουδιστής, που με τη δύναμη της μουσικής του μάγευε τα άγρια θηρία και μετακινούσε βράχους…
Ο Ορφέας γνώρισε κι αγάπησε παράφορα την όμορφη Ευρυδίκη. Την παντρεύτηκε και ζούσαν ευτυχισμένοι στη Θράκη.
Μέσα στα ηλιόφωτα δάση οι μέρες τους διάβαιναν σαν και πρώτα.

- Πόσο πιο όμορφη είσαι με την κορόνα της χαραυγής ή της δύσης!
- Πόσο πιο όμορφη με βλέπει η αγάπη σου! αποκρινόταν εκείνη και πάλι γελούσε κι έκλαιγε χωρίς αιτία.

Και τα ζωντανά του δάσους, πουλιά κι αγρίμια, ολοένα τους κύκλωναν, αχόρταγα για τραγούδι και χάδι, μας περιγράφει τη γλυκιά ζωή τους ο Γιώργος Γεραλής…

Όμως σαν η μοίρα να λιμπίστηκε τον θερμό έρωτά τους..Κι ήρθε μια ώρα πικρή. Φαρμακερό φίδι  δάγκωσε την όμορφη Ευρυδίκη…
Τότε σκοτείνιασε η καρδιά του Ορφέα κι είδε την πλάση νεκρή. Είδε τα δέντρα φαντάσματα σταχτερά μέσα στο βουρκωμένο φως και τα πουλιά πετρωμένα στα κλώνια. Και τα ελάφια σιμά στις πηγές να κλαίνε μια μαρμάρινη θλίψη. Και των πουλιών το τραγούδι ερχόταν από έναν άλλο καιρό, και σ’ έναν άλλο καιρό ταξίδευε, ακατανόητο, βιαστικό και πνιγμένο.
Αλλόφρων, ο Ορφέας έπαιξε τόσο λυπητερά τραγούδια και τραγούδησε τόσο θρηνητικά, ώστε όλοι οι θεοί και οι νύμφες δάκρυσαν και τον συμβούλευσαν να κατέβει στον κάτω κόσμο να παρακαλέσει τον Άδη να πάρει πίσω τη γυναίκα του. Πράγματι, ο μυθικός μουσικός κατάφερε με τη μουσική του κι απάλυνε την καρδιά του Άδη και της Περσεφόνης που συμφώνησαν να επιτρέψουν στην Ευρυδίκη να επιστρέψει μαζί του στη γη με μια συμφωνία: Μην γυρίσει να κοιτάξει πίσω μέχρι να βγεί από τις πύλες του Άδη…
Όμως ο Ορφέας δεν άντεξε.Ανυπόμονος, δεν τηρεί τη συμφωνία.. Παρασύρθηκε από την αγάπη του. Γύρισε το κεφάλι του και αμέσως η Ευρυδίκη εξαφανίστηκε και επέστρεψε στον Άδη.
Ο Ορφέας έμεινε για πάντα μόνος. Απαρηγόρητος, τριγυρνούσε την υπόλοιπη ζωη τυς, χαμένος στις σκέψεις και στις αναμνησεις του, παίζοντας πάντα θλιμμένες μελωδίες για το χαμό της αγαπημένης του Ευριδίκης....

Edward Poynter: Orpheus και Eurydice

Ο μύθος του Ορφέα και της Ευριδίκης συμβολίζει την αέναη σύγκρουση που βασανίζει την ανθρώπινη ύπαρξη, την διχόνοια, την πάλη ανάμεσα στα καλά και κακά μας ένστικτα, στη θεϊκή και δαιμονική φύση μας.Με την  ελπίδα για ανάσταση να παραμένει, όπως αθάνατη παραμένει και η αγάπη!

Από τον μύθο του Ορφέα και της Ευρυδίκης εμπνεύστηκαν πολλοί κλασικοί συνθέτες…

Μάλιστα το θέμα του έρωτά τους αποτέλεσε και τη βάση για την πρώτη σωζώμενη όπερα, έργο του ιταλού Τζάκοπο Πέρι με τίτλο:  «Ευρυδίκη»..Ακολούθησαν οι Κατσίνι, Μοντεβέρντι μέχρι το αριστούργημα του Γκλουκ, απ’ όπου οι φιλόμουσοι ακούμε τη σπαρακτική άρια:

Che farο senza Euridice; Τι θα κάνω χωρίς την Ευριδίκη;"
(Ορφέας, η διάσημη κοντράλτο Καθλήν Φεριέρ)

Και για τους λάτρεις του έντεχνου, ο Γιάννης Μαρκόπουλος θα μελοποιήσει δικούς του στίχους στην περίφημη «Λειτουργία του Ορφέα»:

«Ευρυδίκη, Ευρυδίκη του Ορφέα η μουσική 
από τα βαθιά σκοτάδια θα σε φέρει στην αυγή! 
Όλα τα λουλούδια ανθίζουν μ’ ένα χάδι δροσερό 
του Ορφέα το τραγούδι είναι αθάνατο νερό. 
Μέσα στα βαθειά σκοτάδια, η αγάπη οδηγός 
κι η Ευρυδίκη περιμένει τον Ορφέα και το φως. 
Δίνει ο ήλιος μία μάχη και ο ήχος στη ψυχή, 
δέντρα, θάλασσες, ποτάμια ανασταίνουν τη ζωή».

25 Σεπτεμβρίου: Ημέρα γέννησης δυο...εμμονικών...

Μοιράζονται την ίδια μέρα γενεθλίων, 25 του Σεπτέμβρη...

Ζυγοί στο ζώδιο.
Κι αν ζητήσουμε από αστρολόγους τα φώτα τους, θα μάς πουν για την Αφροδίτη,  κυβερνήτη πλανήτη του ζωδίου του Ζυγού, που επηρεάζει τα χαρακτηριστικά τους.
Όσοι έχουν γεννηθεί αυτό το διάστημα είναι ευαίσθητοι, αναζητούν την ομορφιά, αγαπούν τις τέχνες και εξελίσσονται σε φύσεις καλλτεχνικές.
Συγχρόνως όμως είναι χαρακτήρες αναποφάσιστοι, ευθυνόφοβοι και ανασφαλείς. Έξυπνοι, οξυδερκείς, που όμως αγχώνονται υπερβολικά όταν τα γεγονότα δεν κυλούν αρμονικά...

Ο πρώτος είναι ο ρώσος Ντμίτρι Σοστακόβιτς. Γεννήθηκε σαν σήμερα το 1906 στην Αγία Πετρούπολη.

Ανέκαθεν υπήρξε σχολαστικός, θα γράψει γι' αυτόν ο J.Barnes στο βιβλίο του: "Ο αχός της εποχής".. Πήγαινε στον κουρέα κάθε δύο μήνες, το ίδιο περίπου και στον οδοντίατρο -εκτός από σχολαστικός ήταν και διαρκώς ανήσυχος για την υγεία του.
Έπλενε συνεχώς τα χέρια του...μόλις έβλεπε δύο αποτσίγαρα σε ένα τασάκι, πήγαινε και το άδειαζε. Ήθελε να ξέρει ότι όλα δούλευαν κανονικά:νερό, ηλεκτρικό, υδραυλικά.
Στο ημερολόγιό του ήταν σημειωμένα τα γενέθλια μελών της οικογένειας, φίλων συναδέλφων και όλο και κάποια κάρτα ή τηλεγράφημα θα έστελνε σε αυτούς που βρίσκονταν στον κατάλογο.
Όποτε πήγαινε στην ντάτσα* του(εξοχικό σπίτι των ρώσων) έξω από τη Μόσχα, πρώτο του μέλημα ήταν να στείλει στον εαυτό του μια κάρτα για να ελέγξει την αξιοπιστία των ταχυδρομείων.

Ο δεύτερος είναι ο καναδός Γκλεν Γκουλντ, γεννημένος σαν σήμερα το 1932 στο Τορόντο.

Τον  χαρακτήρισαν εμμονικό, αινιγματικό, εξαιρετικά υποχόνδριο, και ιδιόρρυθμο, καθώς δεν ήθελε να τον αγγίζουν, φοβόταν τον ίσκιο του, κάποιες φορές δε, πίστευε πως τον παρακολουθούσαν για να τον δηλητηριάσουν...
Φοβόταν ακόμη τα αεροπλάνα και τρόμαζε τις ασθένειες γι'αυτό ντυνόταν με παλτό και κασκόλ ακόμα και τις ζεστές μέρες...Ιδιαίτερος στις λιγοστές κοινωνικές συναναστροφές του...
Τόσο σχολαστικός ήταν ο Γκουλντ, που εμφανιζόταν στις καλοκαιρινές συναυλίες του με γάντια και παλτό, για τον φόβο κρυολογήματος...που μουρμούριζε όσο έπαιζε πιάνο ενώ δεν ξεκινούσε αν δεν υπήρχε στο χώρο συγκεκριμένη θερμοκρασία....
Συγχρόνως όμως απομνημόνευε και αφομοίωνε τη γνώση με μεγάλη ευκολία. Ο διάσημος πιανίστας(και συνθέτης), για να παίξει απαιτούσε συγκεκριμένο κάθισμα, ένα που τού είχε κατασκευάσει ο πατέρας του σε καθορισμένο ύψος...

O Γκουλντ έπαιξε ελάχιστες φορές έργα του Σοστακόβιτς.
Μετά την περιοδεία του στη Σοβιετική Ένωση το 1950 έγραψε ένα άρθρο με θέμα : "Μουσική στην ΕΣΣΔ", όπου απορρίπτει σχεδόν τα πάντα από Σοστακόβιτς μετά την 1η Συμφωνία, ενώ δεν αναφέρεται καθόλου στη μουσική του συνθέτη για πιάνο...
Ούτε καν στα "24 Πρελούδια και Φούγκες", που ο ρώσος δημιουργός έγραψε ως φόρο τιμής στον κάντορα της Λειψίας(λατρεμένος του Γκουλντ) με εμφανή την καταλυτική επίδραση που τού άσκησε ο Μπαχ μέσω του έργου του.

Παρόλα αυτά αξίζει να αναφέρουμε πως η πρώτη εμπορική ηχογράφηση του νεαρού καναδού καλλιτέχνη έγινε το 1953, για λογαριασμό της καναδικής εταιρίας Hallmark.
Συνέπραξε με το βιολιστή Άλμπερτ Πρατζ, που ηχογράφησαν μεταγραφές για βιολί και πιάνο έργων Ρώσων συνθετών, ανάμεσά τους και Σοστακόβιτς το "Three Fantastic Danses", πιανιστική σύνθεση που έγραψε ο Σοστακόβιτς στα δεκαέξι του.

Επίσης ηχογράφησε και το δημοφιλέστατο "Piano Quintet, op 57" με το Κουαρτέτο Symphonia για τηλεοπτική εκπομπή στη Ρωσία όπου ο Γκουλντ εμφανιζόταν σε διπλό ρόλο, εκείνο του ερμηνευτή, αλλά και του "σχολιαστή", εστιάζοντας στην εξέλιξη του ύφους της μουσικής στην ΕΣΣΔ.

Η σύνθεση γράφτηκε -όπως τα περισσότερα κουαρτέτα του- για το Κουαρτέτο Μπετόβεν και παρουσιάστηκε με τον ίδιο τον Σοστακόβιτς στο πιάνο με μεγάλη επιτυχία.
Για το έργο αυτό απονεμήθηκε στο συνθετη το βραβείο Στάλιν συνοδευόμενο από χρηματικό έπαθλο 100.000 ρουβλίων.

Glenn Gould - Shostakovich: "Three Fantastic Dances": 
(March - Waltz - Polka)

https://www.youtube.com/watch?v=-rGPJXU1YA8

Glenn Gould - Shostakovich: "Quintet for Piano & Strings, V: Finale:

https://www.youtube.com/watch?v=TfGVJcHErn4

Το άρθρο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό ποικίλης ύλης iporta.gr

"Η Ιστορία του στρατιώτη", Ramuz - Stravinsky

(φωτο από hartismag)

Θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους εκπροσώπους της γαλλόφωνης ελβετικής λογοτεχνίας.Ο Ελβετός ποιητής και πεζογράφος, Σαρλ Φερντινάν Ραμίζ γεννήθηκε σαν σήμερα, 24 Σεπτεμβρίου 1878 στη Λωζάνη. 

Το 1915 ο μαέστρος Ερνέστ Ανσερμέ σύστησε στον λογοτέχνη τον Ιγκόρ Στραβίνσκι, του οποίου τα μπαλέτα τον ενθουσίασαν, το ίδιο και η εκρηκτική προσωπικότητα του ρώσου συνθέτη.

Οι δυο τους έγιναν φίλοι και συνεργάτες, με την περίφημη και δημοφιλέστατη  σύμπραξή τους στην  "Ιστορία του στρατιώτη" να αποτελεί μια σπουδαία στιγμή για το μουσικό θέατρο.

Το έργο βασίζεται σε ένα λαϊκό ρώσικο παραμύθι, που μοιάζει αρκετά στο μεφιστοφελικό μύθο του Φάουστ. Πρωταγωνιστές είναι ο Διάβολος  κι ένας στρατιώτης...ένα βιολί στα χέρια του πρώτου κι ο  λιποτάκτης στρατιώτης που έχει πλανηθεί με τίμημα την ψυχή του.
Ο στρατιώτης  υπηρέτησε πιστά  τον Τσάρο για χρόνια και μην έχοντας αποκομίσει τίποτε, αποφασίζει να λιποτακτήσει. Στην φυγή του συναντάει τον Διάβολο - Θάνατο  που παίζει με την στέρησή του και τον οδηγεί στην καταστροφή.

(η φωτο από parlancechamberconcerts)

Στην "Ιστορία του στρατιώτη" συνδυάζονται διάφορες τέχνες (μουσική, θέατρο, χορός, απαγγελία), καθεμιά όμως διατηρωντας την αυτονομία της, αντιθετα με το είδος της όπερας, όπου η συνύπαρξη μουσικής και  παραστατικών τεχνών συμβαίνει παραθετικά. 

Το έργο είναι για μικρό σύνολο και ηθοποιούς, καθώς η εποχή που γράφτηκε και ανέβηκε, εν μέσω του Α' Παγκοσμίου Πολέμου,  που η ισπανική γρίπη θέριζε, σίγουρα κάτι περισσότερο θεωρείτο πολυτέλεια. Σε μια  Ευρώπη κατεστραμμένη και  χωρίς κονδύλια για τον πολιτισμό, με απλές λύσεις ο πρωτοπόρος συγγραφέας Ραμίζ βρίσκει ευκαιρία  να αναπτύξει προβληματισμούς  και να φωτίσει τις συνθήκες της  κοινωνίας.

Ο Στραβίνσκι ενσωματώνει ένα ευρύ φάσμα επιρροών στο μουσικό ιδίωμα του έργου, όπως χορευτικά μοτίβα (τάνγκο, βαλς, πασοντόμπλε) ή λουθηρανικά χορικά και ραγκτάιμ.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ:

( Σηκώνεται η αυλαία. Μέσα στο ημίφως βλέπουμε μια αίθουσα παλατιού. Ο στρατιώτης είναι καθισμένος με μια τράπουλα σε ένα τραπεζάκι όμοιο με του αφηγητή)

ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ

Θα τα καταφέρω; Τι λένε τα χαρτιά;

Εφτά κούπα, δέκα κούπα, όλο κούπες και καρδούλες. Όλα τα ατού δικά μου είναι
Και γιατί όχι εγώ δηλαδή; Για σκέψου!
Νά ’χω μια γυναίκα όλη δικιά μου και να είναι και κόρη βασιλιά!

(Ο διάβολος φανερώνεται δίπλα στο στρατιώτη κρατώντας το βιολί πάνω στην καρδιά του)

ΔΙΑΒΟΛΟΣ

Σε πρόλαβε άλλος.
(Σιωπή. Ο στρατιώτης σκύβει το κεφάλι και μένει ακίνητος)

ΔΙΑΒΟΛΟΣ (γυρνώντας γύρω από το τραπέζι)

Άδικα μου θυμώνεις.
Είχες λεφτά όσα κανείς
για ένα πείσμα πάνε όλα.
Φτωχέ μου, είσαι χαμένος τώρα

ΔΙΑΒΟΛΟΣ (ειρωνικά)

Εφτά κούπα, δέκα κούπα, ντάμα κούπα. Όλα καλά.
Έλεγες "Νά ’τη η ευτυχία". Με τόση σιγουριά.
Και το πίστευες βαθιά… Ή κάνω κάποιο σφάλμα εδώ;

(Στριφογυρνάει γύρω από το στρατιώτη κάνοντας ταχυδακτυλουργικά με το βιολί)

Μόνο εγώ τό ’χω το γιατρικό.

ΑΦΗΓΗΤΗΣ (χαμηλόφωνα)

Είν’ αλήθεια όσα λέει, στο χέρι με κρατάει
Το ’χει αυτός το γιατρικό
Τίποτα δεν μου ’χει μείνει να σωθώ.
[...]

(Ο Στρατιώτης αρπάζει το βιολί και μετά όρθιος στο πλάι του Διαβόλου αρχίζει να παίζει. Μουσική "Petit Concert". Ο Διάβολος πέφτει από την καρέκλα. Η αυλαία κατεβαίνει )

Βασιλοπούλα μου καλή τώρα μπορώ να σου το πω
Αυτός που θα σε σώσει είν’ εδώ
Σε λίγη ώρα στο πλάι σου θα ‘ναι το παλλικάρι
Που το κακό από πάνω σου θα πάρει.
Γρήγορα έξω απ’ την πόρτα σου θα στέκεται
Τώρα που με τον εαυτό του ξαναβρέθηκε
Θα ’ρθει και θα ’ρθει δυνατός
Διέσχισε το θάνατο και έφτασε γερός.

(Τέλος του "Petit Concert")

[Charles Ferdinand Ramuz: "Η Ιστορία του Στραιώτη" απόσπασμα, από: hartismag]

Και οι δύο δημιουργοί, Ραμίζ και Στραβίνσκι αναζητούσαν τη νεωτερικότητα σε παραδοσιακές αξίες και αλήθειες.
Στον Ραμίζ, ο Στραβίνσκι βρήκε έναν λιμπρετίστα ικανό να προσαρμόσει σύνθετους, σύγχρονους ρυθμούς και ρυθμούς της  ρωσικής λαϊκής μουσικής στο τοπικό γαλλικό ιδίωμα, ενώ με τον Στραβίνσκι, ο Ραμίζ βρήκε την ευκαιρία να ξεφύγει από την στειρότητα των παρισινών γραμμάτων και να πειραματιστεί με μια μορφή γλωσσικού πρωτογονισμού.

To έργο εξελίσσεται σε 2 Μέρη και 15 Κινήσεις, απ' όπου για να το συνδέσουμε με το απόσπασμα του Ραμίζ θα ακούσουμε το "Petit concert":

Stravinsky: "Histoire du soldat - Part 2 - Petit concert"

Το έργο ολοκληρωμένο:

Πάμπλο Νερούδα: "Οι νεκροί στην πλατεία"

(Στη μνήμη του χιλιανού ποιητή, Pablo Neruda, που πέρασε στην αιωνιότητα
σαν σήμερα, 23 Σεπτεμβρίου 1973)

"Pablo Neruda", Mural in Valparaíso (φωτο από lesvraisvoyageurs)

"Τούτοι δω εφέρανε τουφέκια γεμάτα μπαρούτι

τούτοι δω διατάξανε τη στυγερή εξόντωση

τούτοι δω συναντήσανε το λαό να τραγουδάει ενωμένος

Και το λιγνό κορίτσι έπεσε με την σημαία του

και το αγόρι κύλησε χαμογελώντας λαβωμένο

λαβωμένο στο πλευρό της

Του προδότη που προχώρησε ως ετούτο το έγκλημα ζητώ την τιμωρία

εκείνου που ‘δωκε το σύνθημα του θάνατου ζητώ την τιμωρία

εκείνων που προστατέψανε αυτό το έγκλημα ζητώ την τιμωρία

δε θέλω να μου δίνουνε το χέρι, το μουλιασμένο από το δικό μας αίμα

δεν τους θέλω για πρεσβευτές, ούτε ήσυχους μέσα στα σπίτια τους

θέλω να τους δω να δικάζονται,

σε τούτο δω το μέρος, σε τούτη την πλατεία"

(Πάμπλο Νερούδα: "Οι νεκροί στην πλατεία", ελλ. απόδοση: Δ. Στρατηγοπούλου)

Το παραπάνω ποίημα, μέρος της συλλογής "Canto General" με τον τίτλο: "Los muertos de la plaza- Οι νεκροί της πλατείας" έγραψε ο Νερούδα με την ευκαιρία της 2ης επετείου μιας αστυνομικής σφαγής ως υπαινιγμό στο γεγονός, που έλαβε χώρα στις 28 Ιανουαρίου 1946. Μετά από ταραχές, η αστυνομία σκότωσε έξι εργαζομένους που συμμετείχαν σε μια συνδικαλιστική πορεία σε κεντρική πλατεία  του Σαντιάγκο, ανάμεσά τους κι ένα εικοσάχρονο κορίτσι. 

H φωτο του συνθέτη από: 
sok.riksarkivet

Πρώτο από εννέα ποιήματα, που επιλέγει ο σουηδός  συνθέτης Allan Pettersson,  από τους σημαντικότερους και καταξιωμένους Σουηδούς συνθέτες του 20ού αιώνα, για τη "Συμφωνία Ν.12", είναι το ποίημα: "Οι νεκροί της πλατείας".

Ο Πέτερσον συμμεριζόμενος τις πολιτικές απόψεις του Νερούδα, δίνει ένα έργο για μεγάλη ορχήστρα και χορωδία, παρότι όπως δήλωσε η δημιουργία του δεν ανήκει στις "πολιτικές" συνθέσεις, αλλά στόχευσε να καταδείξει την ατελεύτητη ιστορία της ανθρώπινης σκληρότητας έναντι των αδικημένων και αναξιοπαθούντων.

Με έμπνευση τα κείμενα του Νερούδα, τα ποτισμένα συνειδητή αλληλεγγύη, που υποδεικνύουν έναν κόσμο ανθρωπιάς και συμπαράστασης, που ασχολούνται με την καταπίεση και τη βιαιότητα, την επίδειξη  δύναμης και εξουσίας, που κάνουν κάποιους δολοφόνους, αλλά και για τον αγώνα για ελευθερία και απόδοση δικαιοσύνης, ο συνθέτης δίνει ένα έργο μεγάλης πνοής, όπου η χορωδία κατέχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο, αναδεικνύοντας έτσι το μέγεθος της ποιητικής του Πάμπλο Νερούδα που τιμάμε σήμερα.

Η συνθετική γραφή του Πέτερσον χαρακτηρίζεται από συναισθηματική ένταση, υπαρξιακές αναζητήσεις και εκρηκτικές στιγμές που στοχεύουν στην ψυχή του ακροατή και του προκαλούν έντονα συναισθήματα. Δομικά, στήνει μια απαιτητική σύνθεση πάνω σε μια νέα συμφωνική φόρμα, όπου κυριαρχεί ο σοβαρός τόνος, συχνά δραματικός, ανυπόφορος, "θυμωμένος" όταν ανεβαίνει σε "άγριες περιοχές"..., αλλά και  μεταπτώσεις σε πλατιές "λυρικές οάσεις".

Η συμφωνία παρουσιάστηκε το 1977 κατόπιν παραγγελίας  για την 500η επέτειο από την ίδρυση του Πανεπιστημίου της Ουψάλα και χωρίζεται σε εννέα τμήματα, που αντιστοιχούν σε καθένα από τα ποιήματα.

Στο πρώτο μέρος: "Οι νεκροί της πλατείας" παρατηρείστε τις βίαιες δοξαριές των εγχόρδων, που εκφράζουν την τραγωδία του συμβάντος. Ακολουθεί ένας πένθιμος ύμνος. Η ανδρική χορωδία τραγουδά τους πρώτους στίχους-αναφορά στην βασανισμένη απο δικτατορίες,  Χιλή...
Οι μουσικές  φράσεις γίνονται βιαιότερες προετοιμάζοντας την είσοδο των γυναικείων φωνών στο πολυφωνικό τους άσμα. Ηχεί στ'αυτιά μας σαν ελεγειακή απαγγελία, σαν  ένα ρέκβιεμ για τους αθώους νεκρούς. Ένα στοχαστικό μέρος που ολοκληρώνεται απότομα σαν ηχητική έκρηξη με επεμβάσεις από τα χάλκινα πνευστά σε διάφωνες συνηχήσεις μεταξύ τους κι ένα χτύπο στα τύμπανα...

Allan Pettersson - Pablo Neruda: "Symphony No 12 - De Döda på torget":

Ένας Μαρσύας της ποίησης για όμποε και γυάλινα ποτήρια...

Ο Λουίς Θερνούδα Βιδόν γεννήθηκε στη Σεβίλλη, σαν σήμερα 21 Σεπτεμβρίου 1902 και ξεκίνησε να γράφει ποιήματα στα δεκατέσσερα, στα πλαίσια του μαθήματος της ρητορικής. Γύρω στα είκοσι τού αποκαλύφθηκε το αίτημα της ποίησης κι όπως είπε ο ίδιος:

"Το ποιητικό ένστικτο ξύπνησε μέσα μου, χάρη σε μια οξύτερη αντίληψη της πραγματικότητας, ενόσω πειραματιζόμουν, με μια βαθύτερη ηχώ, πάνω στην ομορφιά και την έλξη του περιβάλλοντος κόσμου. [...] Την ουσία του ποιητικού προβλήματος, όπως την καταλαβαίνω εγώ, την αποτελεί η σύγκρουση ανάμεσα στην πραγματικότητα και την επιθυμία, ανάμεσα στο φαίνεσθαι και την αλήθεια, επιτρέποντάς μας να συλλάβουμε κάποια συνολική εικόνα του κόσμου που αγνοούμε..."

Το 1928 ταξιδεύει στην Τουλούζη και έρχεται σε επαφή με τους Γάλλους υπερρεαλιστές....Παρουσιάζει ραδιοφωνικές εκπομπές...Δίνει διαλέξεις στην Οξφόρδη και το Κέιμπριτζ. ..Tαξιδεύει στην Αμερικη και  τελικά εγκαθίσταται στο Μεξικό, όπου πέθανε από καρδιακή προσβολή το 1963.

Πρόκειται για σπουδαίο ποιητή, που ο Λόρκα χαρακτήρισε: "ευγενή ποιητή του μυστηρίου, για τον οποίο θα πρέπει να επαναφέρουμε τη λέξη "θεϊκός" και να του αποδώσουμε ύδωρ, δάφνες και σκιά".

Διαβάζουμε  από το πεζό-ποίημά του: "Μαρσύας", έμπνευση από τον γνωστό αρχαιοελληνικό μύθο και γράφτηκε το 1941.
(Σε αυτό το στάδιο της λογοτεχνικής παραγωγής του, ο ποιητής είχε την τάση να γράφει για την αγάπη και για την ελληνική μυθολογία).

"Ο Mαρσύας ανέπνεε, φύσαγε ξανά και ξανά

στα πλεγμένα καλάμια

δημιουργώντας ήχους όλο και πιο γλυκούς και μυστηριώδεις

που' μοιαζαν με τη μυστική -της καρδιάς του-  φωνή"

Σύμφωνα με το μύθο, ο Μαρσύας είναι ένας σάτυρος από τη Φρυγία και σπουδαίος αυλητής. Κάποτε,  τόλμησε να καυχηθεί πως ξεπερνά σε μουσικότητα και δεξιοτεχνία ακόμα και τον Απόλλωνα, προκαλώντας τον θεό να συναγωνιστούν. Κριτές ήταν οι εννέα Μούσες και ο Μίδας...
Ο αγώνας φυσικά, έληξε άδοξα για τον φιλόδοξο σάτυρο, ο οποίος για την ύβρη που είχε διαπράξει  τιμωρήθηκε με βασανιστικό θάνατο. Ο Απόλλωνας διέταξε να γδαρθεί ζωντανός.

Τα δοκίμια του Θερνούδα για την ποίηση διευκρινίζουν πως ρόλο στην ποιητική του παίζει η δαιμονική δύναμη πίσω από την ανθρώπινη ευγένεια.
Για τον ισπανό ποιητή ο Μαρσύας εκπροσωπεί τη φιγούρα του καλλιτέχνη που, καθώς αναζητά συνεχώς την τελειότητα, είναι καταδικασμένος να αποτυγχάνει. Tα βάσανα του Μαρσύα είναι οι αμφιβολίες του καλλιτέχνη σχετικά με την αξία του έργου του.

Και το σύντομο κείμενο του Θερνούδα τελειώνει ως εξής:

"...ο ποιητής πρέπει να ξέρει πώς  μπροστά του έχει

τόσο θεϊκές όσο και ανθρώπινες πτυχές να κάμψει...

άνισος ο αγώνας, που αν είναι ποιητής αληθινός,

θα πρέπει να νικήσει, ειδάλλως να πεθάνει"

Η ΜΟΥΣΙΚΗ:



Ο μεξικανός συνθέτης και ερευνητής μουσικής, Μάριο Λαβίστα μαθήτευσε δίπλα στον Κάρλος Τσάβες και Καρλχάιντς Στοκχάουζεν. Πρόκειται για κυρίαρχη φιγούρα στην κλασική μουσική της Λατινικής Αμερικής, που προώθησε τη χρήση σύγχρονων τεχνικών των οργάνων.
Είναι ιδρυτής ομάδας μουσικού αυτοσχεδιασμού με επίκεντρο τη δημιουργία και την αυθόρμητη ερμηνεία, καθώς και τη σχέση μεταξύ ζωντανής παράστασης και ηλεκτροακουστικής μουσικής.

Το 1982, από το παραπάνω ποίημα του Λουίς Θερνούδα εμπνεύστηκε το έργο του:  "Marsias". Αφορά μουσική σύνθεση για όμποε και ομάδα κρυστάλλινων ποτηριών, όπου το μεν όμποε αναπαριστά τον αυλό του Μαρσύα, ενώ το παίξιμο των γυάλινων ποτηριών τον αιθέριο ήχο της λύρας του Απόλλωνα.
Tέσσερις από τους στίχους του ποιήματος του Luis Cernuda αναγράφονται ως επίγραμμα στην παρτιτούρα.

Mario Lavista: "Marsias for oboe & water glasses":

Στο παρακάτω βίντεο μπορεί η ηχητική να μην ειναι τόσο καλή, όμως μπορείτε να βλέπετε τους εκτελεστές και να παρακολουθείτε καλύτερα τη σύνθεση:

Για τη συγγραφή του άρθρου έχουν χρησιμοποιηθεί και στοιχεία από: digital.library.unt.edu ,
onassis.org και ikarosbooks.gr

«Έρωτας, η ελκτική του δύναμη στο μύθο – 1. Ωραία Ελένη και Πάρης»

"Venus Induces Helen", Angelica Kauffman
H Aφροδίτη ωθεί την Ελένη να ερωτευτεί τον Πάρη, ένα εξαιρετικό παράδειγμα νεοκλασικής τέχνης.

Οι προγονοί μας -ως γνωστόν- προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να ερμηνεύσουν όσα ανεξήγητα και ακατανόητα συνέβαιναν γύρω τους...Από φυσικά φαινόμενα ως τις ανθρώπινες ιδιότητες και αδυναμίες.
Ανάμεσά τους και η αόρατη, κινητήρια δύναμη του έρωτα. Δύναμη που ασκεί τεράστια επιρροή πάνω σε όσους τον βιώνουν κι αποτελεί για κείνους, τουλαχιστον για όσο διάστημα υφίσταται, το βαθύτερο νόημα της ζωής.
Σε αυτή τη σειρά σύντομων δημοσιεύσεων  θα αναφερόμαστε συνοπτικά σε  δημοφιλή ζευγάρια της μυθολογίας, που ερωτεύτηκαν σφοδρά και σε κάποιες περιπτώσεις καταστροφικά, καθώς η δύναμη του έρωτά τους τέθηκε εκτός ελέγχου.


Σήμερα η γνωστή ιστορία της "Ωραίας Ελένης και του Πάρη"

"Kρίση του Πάρη", Francois-Xavier Fabre
Η Αφροδίτη με τον Έρωτα πλησιάζουν τον Πάρη
κι ακολουθούν η Αθηνά και η Ήρα.   

Σύμφωνα με το μύθο όλα ξεκίνησαν από την Έριδα, που δεν προσκλήθηκε στους γάμους του Πηλέα και της Θέτιδας, καθώς ως  θεά της φιλονικίας όπου πήγαινε έσπερνε µίσος και καβγάδες.
Εκείνη θύµωσε πολύ και πήγε στο γάµο αόρατη για να  αφησει στο τραπέζι ένα ολόχρυσο µήλο με τη φράση:
"στην οµορφότερη".
Οι τρεις Ολύμπιες θεές,  Ήρα, Αθηνά και Αφροδίτη διεκδίκησαν τον τίτλο της ωραιότερης και ο Πάρης τέθηκε κριτής.

Οι θεές προσπάθησαν να τον δωροδοκήσουν:
Η Ήρα του πρόσφερε δύναμη και πλούτη.
Η Αθηνά σοφία και ικανότητα στη μάχη.
Τίποτα όμως δεν κατάφερε να κερδίσει τη προσφορά της Αφροδίτης, η οποία απλόχερα του πρόσφερε την Ελένη, τη γυναίκα του Μενέλαου, του βασιλιά της Σπάρτης, που ήταν η οµορφότερη στον κόσµο.
Η Αφροδίτη πήρε το μήλο και εμφύσησε έρωτα στην Ελένη για τον Πάρη κι έτσι έφυγαν μαζί για την Τροία.

Σε άλλη εκδοχή η απαγωγή της Ελένης έγινε με τη συγκατάθεσή της -σαγηνεύτηκε από την ομορφιά του νέου και τα πλούτη του-, άλλοι θεωρούν ότι έγινε με τη βία, άλλοι ότι τον γάμο αυτό ενθάρρυνε ο ίδιος ο Τυνδάρεος, ο θνητός πατέρας της Ελένης, και άλλοι ότι έγινε με την παρέμβαση της Αφροδίτης και εν αγνοία της Ελένης, καθώς η θεά έδωσε στον Πάρη τη θωριά του Μενέλαου. 

Πάντως, κάπως έτσι -σύμφωνα πάντα με το μύθο- δόθηκε η αφορμή να ξεκινήσει ο γνωστότερος πόλεμος στην ιστορία της μυθολογίας, καθώς έρωτας και πόλεμος συμβαδίζουν...

Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ:

Το λιμπρέτο της όπερας του Κρίστοφ Βίλιμπαλντ Γκλουκ: "Πάρις και Ελένη",  στηρίζεται πάνω στους μύθους της "κρίσης του Πάρη", και της "αρπαγής της Ελένης".

Ο λιμπρετίστας του έργου τοποθετεί τους ήρωες στο βασιλικό παλάτι της Σπάρτης όπου όταν συναντιούνται ο έρωτας είναι κεραυνοβόλος. Όμως η Ωραία Ελένη ακόμη δεν έχει πάρει την απόφαση να δοθεί ολοκληρωτικά στον πανώριο νέο της Τροίας. Τον προτρέπει να τής τραγουδήσει κάτι και ο Πάρις βρίσκει την ευκαιρία να εγκωμιάσει το κάλλος της και να τής εκφράσει τη δύναμη της αγάπης του: "O del mio dolce ardor - Ω, γλυκιά μου επιθυμία και λαχτάρα βαθιά!".
Εκείνη, παρότι λιώνει από συναισθήματα, βρίσκει δύναμη να αντισταθεί και "απορρίπτει" τον έρωτά του. Τον διατάζει να φύγει και να την ξεχάσει.Στο δίλημμά της ανάμεσα στον έρωτα και την ηθική, επιλέγει την αρετή.

Ο Πάρις όμως, όπως κάθε ερωτευμένος σε απόγνωση, επιμένει πεισματικά και της δηλώνει πως θα προτιμούσε τον θάνατο από τη ζωή αν είναι να μην έχει την Ελένη.
Κι όταν δεν καταφέρνει να τήν πείσει καταφεύγει στα μεγάλα μέσα...Με τη βοήθεια του φτερωτού Έρωτα η όμορφη βασίλισσα της Σπάρτης, μαθαίνει δήθεν πως εκείνος έφυγε για την Τροία. Η Ελένη απογοητευμένη συμβουλεύει κάθε γυναίκα να μην εμπιστεύεται τα δάκρυα και τους στεναγμούς των ανδρών.
Ο Πάρις εμφανίζεται και κείνη πέφτει στην αγκαλιά του.
Ενώ ετοιμάζονται να φύγουν κρυφά για την Τροία, η θεά Αθηνά με αυστηρότητα και θυμό προειδοποιεί για τη θλίψη που θα φέρει σε δυο λαούς η απόφασή τους, που στέκεται ενάντια σε θεϊκούς και ανθρώπινους νόμους...
"Κάνετε λάθος!Το πεπρωμένο φοβερό, το κρίμα σας μεγάλο!"

Οι λάτρεις της κλασικής μουσικής απολαμβάνουμε την εισαγωγή της όπερας.

"H oυβερτούρα απεικονίζει μουσικά το νεαρό ερωτευμένο, που στέκει απέναντι στην ενάρετη γυναίκα που τού 'κλεψε την καρδιά αρχικά διστακτικός, όμως τελικά καταφέρνει με την τέχνη του ευφυούς πάθους του να κυριαρχήσει πάνω της θριαμβευτικά", γράφει ο Γκλουκ.

Gluck: "Paride ed Helena", overture:

Η έκφραση της δύναμης της αγάπης του Πάρη:

"O del mio dolce ardor - Ω, γλυκιά μου επιθυμία και λαχτάρα βαθιά!" / Ettore Bastianini

O  ερωτοχτυπημένος Πάρης  δηλώνει πως θα προτιμούσε τον θάνατο από τη ζωή αν είναι να μην έχει την Ελένη: 

Paride' s aria: "Di te scordarmi e vivere":

Η Ελένη απογοητευμένη συμβουλεύει κάθε γυναίκα να μην εμπιστεύεται τα δάκρυα και τους στεναγμούς των ανδρών.

Gluck: Elena 's aria: Donzelle semplic

H θεά Αθηνά όλο θυμό προειδοποιεί: "Κάνετε λάθος!Το πεπρωμένο φοβερό, το κρίμα σας μεγάλο!"

Gluck: Pallade- T'inganni, il tuo destino":

Μέρος του κειμένου δημοσιεύτηκε στην Κοινότητα The Mythologists

Olivier Messiaen: "La Croix"

Καλημέρα και Χρόνια Πολλά σε όλους!

Μεγάλη Γιορτή για τη Χριστιανοσύνη σήμερα, η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού πάνω στον οποίο μαρτύρησε ο Χριστός.

Με αφορμή την Ημέρα προτείνω να ακούσουμε Ολιβιέ Μεσιάν και το πρώτο μέρος από την όπερά του "Saint François d'Assise", που έχει τίτλο: "La Croix".

O  πιστός στον καθολικισμό συνθέτης έγραψε την  μουσική και το λιμπρέτο για την όπερα το διάστημα 1975 - 1983 και  αφορά στον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης, που παραλληλίζεται με την αγνότητα, την ταπεινότητα,  και τα δεινά του Χριστού ...
Ο Μεσιάν για το λιμπρέτο συμβουλεύτηκε κείμενα Φραγκισκανών, αλλά κυρίως τα "Μικρά Άνθη", ένα μεσαιωνικό συναξάρι που ιστορεί το βίο του Αγίου και συγχρόνως ένα από τα πρώτα μνημεία της ιταλικής λογοτεχνίας.

Το πρώτο μέρος της όπερας εμπνεέται από το θρύλο για τα "Στίγματα του Σταυρού". 

Σύμφωνα μ'αυτόν, ο Άγιος Φραγκίσκος κι ενώ διένυε περίοδο νηστείας, οραματίστηκε τον Ιησού με τη μορφή Σεραφείμ ψηλά στον ουρανό.
Ο Άγιος Φραγκίσκος σχεδόν παρέλυσε από δέος και φόβο, παραδινόμενος στη συνέχεια σηκώνοντας τα χέρια ψηλά... Όταν συνήλθε, ένιωσε οξύ πόνο και ανακάλυψε πως είχε λάβει τα "στίγματα", δηλαδή τα σημάδια στα χέρια και τα πόδια από τα τραύματα που δέχτηκε κι ο Χριστός κατά τη Σταύρωση.

Η πρώτη Σκηνή της Πρώτης Πράξης της όπερας αναφέρεται στο θρύλο αυτό με τον Άγιο να εξηγεί στον μοναχό Λεόν ότι για την αγάπη του Χριστού πρέπει να υπομένουμε κάθε δυσκολία και όλα τα βάσανα.

Olivier Messiaen: "Saint François d'Assise, Αct I  La Croix":

https://www.youtube.com/watch?v=pgYLVLvqgL4

"Περίπατος δύο ερωτευμένων με ποίηση και μουσική"

[Στη μνήμη του Tristan l’ Hermite, που έφυγε σαν σήμερα 7 Σεπτέμβρη 1655 από φυματίωση]

Πρόκειται για τον François l'Hermite, γάλλο ποιητή, θεατρικό συγγραφέα και μυθιστοριογράφο, που καθιέρωσε το ψευδώνυμο Τριστάνος ο Ερημίτης, από τη σκοτεινή φιγούρα ενός στρατιωτικού στην Αυλή του Λουδοβίκου του 11ου, γιατί και ο ποιητής μας στην εφηβεία του σκότωσε τον αντίπαλό του σε μονομαχία, οπότε αναγκάστηκε να φύγει σε άλλους τόπους για να σωθεί από το θάνατο.
Ο ευαίσθητος και μελαγχολικός ποιητής του 18ου αι. ταξίδεψε σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες και κατάφερε να διακριθεί και να γίνει αργότερα μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας.
Η τεχνική του σκιαγραφεί την εικόνα του ρομαντικού, ευαίσθητου ποιητή, που πρέσβευε τεχνική τελειότητα και ιδιαίτερα απλότητα και καθαρότητα στο λεξιλόγιο και το στίχο, απ' όπου αναδύεται το θαύμα της έμπνευσης και του προσωπικού λυρισμού.

Υποδεχόμαστε τη νέα εβδομάδα με κάποια αποσπάσματα από τα ποιήματά του: "Περίπατος δύο ερωτευμένων":

"Deux amants promenade dans le parc" ή "La cascade",
 attributed to Jean- Antoine Watteau
(από: .artuk)

"Μην τ’ αρνιέσαι, ακριβή μου Κλυμένη

περιμένοντας να’ρθει το δείλι

σ’ικετεύω στης κρήνης τα χείλη

ας βρεθούμε οι δυο καθισμένοι

Του Ζεφύρου τ’ακούς το μαράζι;

Της αγάπης κι αν νοιώθει την έννοια

τη θωριά σου την τριανταφυλλένια

δεν λυγά τ’απαλό του το νάζι

Η ανάσα του η ευωδιασμένη

το αργό μας το διάβα μυρώνει

γιασεμιού μυρωδιά ανακατώνει

στην πνοή σου από μόσχο βγαλμένη.

Τρέμω, την όψη σου κοιτώντας ν'αρμενίζει

στην παθιασμένη αντάρα των καημών μου

μην κι η ορμή των αναστεναγμών μου

δω μες στ’ ασίγαστα νερά να τη βυθίζει.

Αυτό τ’ολέθριο ναυάγιο φοβίσου

μη σπέρνεις πια με τόση ελευθερία

κι απλοχεριά σ’αβέβαια στοιχεία

τους θησαυρούς της Φύσης που’ ν’ δικοί σου

Δώρο γλυκό η καρδιά σου θα μου δώσει

ν’ανυψωθώ σαν άγγελος στ’ αστέρια!

Φέρε να πιω μες στ’ άσπρα σου τα χέρια

απ’το νερό το χιόνι τους πριν λιώσει.

("Του Έρωτα και της Αγάπης", επιμ. Στρατής Πασχάλης, εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 69-70)

Tα ποιήματα προέρχονται από το βιβλίο "Les Amours" του Tristane L’ Hermite, που δημοσιεύθηκε το 1638. Ο Τριστάν, ένας μελαγχολικός καλλιτέχνης της "νοσταλγίας", στο παραπάνω πιο δημοφιλές από τα ποιήματά του μεταφέρει το πάθος του για το ονειρικό και το μυστηριώδες του έρωτα και της νύχτας.

Ο Kλωντ Ντεμπισί συνέθεσε μια σουίτα για φωνή και πιάνο βασισμένη σε αποσπάσματα των 3 ποιημάτων που έχουν τους υπότιτλους:

1. Μετά τη σκοτεινή σπηλιά
2. Πιστέψτε τη συμβουλή μου, αγαπητή Κλυμένη
3. Τρέμω όταν βλέπω το πρόσωπό σας


Η σουίτα γράφτηκε την περίοδο 1904 -1910, και ο συνθέτης την αφιέρωσε στη σύζυγό του, Έμμα Μπαρντάκ.
Απλές στη δομή και το ύφος τους οι συνθέσεις, διακρίνονται για την λεπτότητα και την κομψότητα της μελωδικής γραμμής τους, που μεταφέρει ολάκερη τη γλυκύτητα των ερωτικών λόγων του Τριστάνου του Ερημίτη…
Γοητευτικές μελωδίες με τάσεις στοχασμού από τον γάλλο συνθέτη, που μαρτυρούν την επιθυμία του στροφής -τη δεδομένη περίοδο- στον κλασικισμό με πινελιές ίσως από συνθέτες παρελθοντικών περιόδων, που γνώρισε και μελέτησε φοιτητής στη Ρώμη, όπως οι Παλεστρίνα και Ορλάντο ντι Λάσσο.

Claude Debussy: "Le promenoir des deux amants". 

Τα ακούμε από την Ίρμα Κολάση:

Oι γαλλόφωνοι μπορείτε να απολαύσετε τα ποιήματα ολοκληρωμένα εδώ.

Πρόσκληση για χορό στο σαλόνι της Νταϊάν ντε Πουατιέ...

[από: wikimedia]

Μια από τις δημοφιλέστερες ερωμένες βασιλέων και μάλιστα με τεράστια δύναμη στην βασιλική Αυλή ήταν η  ευγενικής καταγωγής, Νταϊάν ντε Πουατιέ. 

Κυρία επί των Τιμών υπήρξε η Νταιάν, αλλά και επίσημη σύντροφος του Ερρίκου του Β΄της Γαλλίας, που δεν τής χαλούσε χατίρι. Είχε απόλυτη εμπιστοσύνη στο κοφτερό της μυαλό και την οξυδέρκειά της, γι' αυτό και τής είχε ανατεθεί η ευθύνη της επίσημης αλληλογραφίας του βασιλιά. Μάλιστα συνήθιζαν να υπογράφουν τις επιστολές προς τους συμμάχους του θρόνου πλέκοντας τα ονομάτά τους: "HenriDiane-ΕρρίκοςΝταϊάν".


Πολύ μορφωμένη η Νταϊάν, διδάχτηκε εκτός από το savoir vivre και την τέχνη της συζήτησης, ξένες γλώσσες, ελληνικά και λατινικά, μουσική και χορό. Αθλούνταν συστηματικά και αγαπούσε το κυνήγι, όπως και η αρχαία θεά της οποίας έφερε το όνομα...Γι' αυτό συνήθιζε να φορά μικρή τιάρα με το μισοφέγγαρο, σύμβολο της ρωμαϊκής Ντιάνας που ταυτιζόταν με την Άρτεμη.

Προσλήφθηκε στο παλάτι ως δασκάλα του πρίγκιπα Ερρίκου απ'τον οποίο ήταν μια 20ετία μεγαλύτερη, όμως αυτό δεν τούς εμπόδισε να γίνουν εραστές.

Όλοι γνώριζαν την αδυναμία του Ερρίκου "στα όμορφα γαλανά μάτια της και το αλαβάστρινο δέρμα της" και θρυλείται πως όταν ο Πάπας Παύλος ο 3ος έστειλε ως δώρο στη σύζυγο του βασιλιά, Κατερίνα των Μεδίκων, το τιμητικό "χρυσό τριαντάφυλλο", δεν παρέλειψε φυσικά να στείλει κι ένα μαργαριταρένιο περιδέραιο στην Πουατιέ...


Έμπνευση απο την προσωπικότητα της Δουκίσσης Νταιάν παίρνει το 1934 ο Jacques Ibert για να συνθέσει ένα μπαλέτο για την Ίντα Ρουμπινστάιν.
Στόχος του χορογράφου, Μισέλ Φoκίν, της χορεύτριας και του συνθέτη δεν ήταν η απεικόνιση της ιστορικής προσωπικότητας όσο η αποτύπωση της ατμόσφαιρας της Αυλής με τις λαμπρές γιορτές και μεγαλοπρεπείς χορούς την περίοδο του Ερρίκου.
Έτσι, ο Ιμπέρ στις τρεις σκηνές, που δομεί το μπαλέτο και για να πετύχει την ηχητική "ζωγραφική" του γαλλικού παλατιού, χρησιμοποιεί μοτίβα από έργα Γάλλων συνθετών του 16ου αι., ενώ καθώς το λιμπρέτο εμφανίζει επίσημους προσκεκλημένους από χώρες όπως Ρωσία, Ιταλία ή  Iσπανία,  και υπηρέτες αυτόχθονες της Αμερικής, ενσωματώνει επίσης λαϊκές μελωδίες αυτών των λαών, π.χ τον "Χορό των Βογυάρων".

Απολαυστικές οι μελωδίες που επιλέγει ο Ιμπέρ, διαθέτουν έναν ανάλαφρο τόνο, ευρηματικότατες αρμονικά , πολυποίκιλες στα χορευτικά στυλ, πλούσιο ηχόχρωμα οργάνων, όπου κυριαρχούν τα πνευστά και τα ιδιόφωνα κρουστά, με έμφαση στο ντέφι και  τα κουδουνάκια.
Με τη δυναμική τους και τις μουσικές τους αντιπαραθέσεις ενώνονται άρτια, δημιουργώντας μια  εντυπωσιακότατη ηχητική παλέτα. Μια ορχήστρα όπου τα μέλη της "χορεύουν" με γνήσια γαλλική φινέτσα.


Αποσπάσματα του μπαλέτου συγκεντρώθηκαν σε δύο σουίτες:

Jacques Ibert : Diane de Poitiers, Suite N.1:

Jacques Ibert : Diane de Poitiers, Suite N. 2:

"Κρήνη της Ντιάνας", Λούβρο.

Γλυπτό αγνώστου καλλιτέχνη προς τιμήν της Νταιάνας, που παριστά τη θεά Άρτεμη, τη Diana των Ρωμαίων. Απεικονίζεται γυμνή με τόξο στο χέρι, ενώ δίπλα της έχει τα δύο σκυλιά της και ένα ελάφι. Eμφανείς οι καλλιτεχνικές επιρροές με τη "Νύμφη του Φοντενεμπλό", του Μπενβετούτο Τσελίνι, που εκτίθεται επίσης στο Λούβρο.

Με δεδομένη τη διευκρίνιση του Τσελίνι πως το αρσενικό ελάφι εκπροσωπούσε τον Φραγκίσκο Ι', οδηγούμαστε στη σκέψη πως ο άγνωστος γλύπτης υπονοούσε τον βασιλιά Ερρίκο.

"Κρήνη της Ντιάνας", Λούβρο

[Πηγές αναφέρουν ως πιθανή ημερομηνία γέννησης της  Νταϊάν ντε Πουατιέ την 3η Σεπτεμβρίου 1499, ενώ άλλες την 9η Ιανουαρίου του 1500]