Χοκουσάι-Ντεμπισί: "Το μεγάλο κύμα"

"Το Κύμα έξω από τη Καναγκάουα",  Katsushika Hokusai

Το αριστουργηματικό συμφωνικό ποίημα "La Mer", συνέθεσε ο Κλωντ Ντεμπισί  στις ακτές της Μάγχης , όπου είχε μεταβεί προκειμένου να ξεφύγει από την κοινωνική κατακραυγή για τη σχέση του με την Έμμα Μπαρντάκ.
Ξετυλίγεται σε τρία μέρη, καθένα από τα οποία πλάθει μια ηχητική εικόνα της θάλασσας:

1."Από την αυγή μέχρι το μεσημέρι στη θάλασσα "
2."Παιχνίδια κυμάτων" 
3."Συνομιλία του ανέμου με τη θάλασσα"

Εξώφυλλο "La Mer", 1η Έκδοση 1905

H πλούσια και υποβλητική απεικόνιση των μορφών της θάλασσας από το συνθέτη παραμένει ένα ιμπρεσιονιστικό ορόσημο,  κλασικό στο είδος της προγραμματικής μουσικής.
Το έργο έχει χαρακτήρα ιδιαίτερο, αφού ο δημιουργός του δεν εμπνέεται τόσο από τη φυσική όψη της θάλασσας, όσο από την εικαστική απόδοσή της.
Οι ιμπρεσιονιστικές "Θαλασσογραφίες" είναι εκείνες που δίνουν έμπνευση στον Ντεμπισί,  όπως και δημιουργίες καλλιτεχνών της  Άπω Ανατολής,  στα πλαίσια του Ιαπωνισμού που στην εποχή του συνθέτη ήταν της μόδας.
Συγκεκριμένα το "Μεγάλο Κύμα" του γεννημένου σαν σήμερα 31 Οκτώβρη 1760, Κατσουσίκα Χοκουσάι, (γι' αυτό άλλωστε και το εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης της "Θάλασσας"  κόσμησε το έργο του ιάπωνα καλλιτέχνη.

Ιδιαίτερα γνωστός είναι ο Χοκουσάι για τη σειρά ξυλογραφιών σε στιλ ουκίγιο-ε  "36 Views of Mount Fuji", που περιλαμβάνει την ιδιαίτερα δημοφιλή σύνθεση: "Το Κύμα έξω από τη Καναγκάουα". Δημιούργησε τη σειρά αυτή λόγω της άνθισης των ταξιδιών στην Ιαπωνία και της προσωπικής εμμονής του για το Όρος Φούτζι.
Συγκεκριμένα, όπως διαβάζουμε στο Βιβλίο Εικαστικών Γυμνασίου:
Η υπεροχή αυτού του έργου αποδίδεται στην επιβλητική δύναμη της αντίθεσης μεταξύ του κύματος και του βουνού. Το ταραγμένο κύμα υψώνεται πάνω από τον θεατή, ενώ αντίθετα η πυραμίδα του βουνού Φούτζι βρίσκεται σε απόσταση. Στις παραδοσιακές απεικονίσεις φημισμένων τοπίων το βουνό Φούτζι ήταν πάντα το κέντρο της σύνθεσης. Ο Χοκουσάι αντέστρεψε αυτή την παράδοση και απεικόνισε το διάσημο βουνό σαν μικρό λόφο στο βάθος της εικόνας και στο μέσο ενός ταραγμένου θαλάσσιου τοπίου. Στον Χοκουσάι άρεσε να απεικονίζει το νερό σε κίνηση: οι αφροί του κύματος μοιάζουν σαν νύχια που θέλουν να αρπάξουν τους ψαράδες. Η επικείμενη συντριβή του κύματος δημιουργεί ένταση στο έργο. Η βιαιότητα της φύσης σ’ αυτό το έργο ισορροπεί με την ήρεμη αυτοπεποίθηση, την πειθαρχία και την αγωνιστικότητα των έμπειρων ψαράδων.

Οι πολιτιστικοί κύκλοι της Ευρώπης θαύμαζαν απεριόριστα το έργο του, ιδιαίτερα μετά τη συνθήκη του 1853 με την οποία ξεκίνησαν οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ Ιαπωνίας και Δύσης και ως εκ τούτου δημιουργήθηκε ευρεία αγορά  για την ιαπωνική τέχνη, ιδιαίτερα στη Γαλλία.
Οι ιμπρεσιονιστές ζωγράφοι, όπως ο Moνέ, (ο οποίος είχε στην κατοχή του 23 εκτυπώσεις του Χοκουσάι) εντυπωσιασμένοι από τον ιάπωνα  καλλιτέχνη, -κατά δήλωσή τους- διέκριναν στο έργο του την κομψότητα του Βατώ, την ενέργεια του Ντελακρουά και στις μοναδικές πινελιές του την επιδεξιότητα του Ρούμπενς!

Στην εποχή του Χοκουσάι, οι Ιάπωνες καλλιτέχνες συνήθιζαν να χρησιμοποιούν ψευδώνυμα τα οποία άλλαζαν συχνά. Ο Χοκουσάι χρησιμοποίησε περισσότερα από 30 ονόματα, ενώ στον τάφο του χαράχτηκε το τελικό του όνομα: Gakyo Rojin Manji, που μεταφράζεται ως "Γέρος, τρελός για τη Ζωγραφική".

Να θυμίσουμε πως ο Ντεμπισί έτρεφε μεγάλη εκτίμηση προς την τεχνική ξυλογραφίας ουκίγιο-ε και τον Χοκουσάι, το έργο του οποίου γνώρισε στα φοιτητικά του χρόνια. Σε παλαιοπωλείο της Ρώμης είχε ανακαλύψει ένα αντίγραφο του "Μεγάλου κύματος της Καναγκάουα", που μέχρι το τέλος της ζωής του κοσμούσε τον τοίχο στο σαλόνι του.
Ο συνδυασμός του δε, με την τεράστια αγάπη του για το υδάτινο στοιχείο (όταν ήταν μικρός είχε εκφράσει την επιθυμία να γίνει ναυτικός), οδήγησε στο αριστουργηματικό του συμφωνικό ποίημα: "Η θάλασσα", ένα έργο - ορόσημο για το συνθετικό του ύφος.
Ο πλήρης τίτλος του είναι: "La mer, trois esquisses symphoniques pour orchestre-Η Θάλασσα,τρία συμφωνικά σκίτσα για ορχήστρα" και γράφτηκε μεταξύ 1903-1905, με το κοινό να το υποδέχεται χλιαρά. Οι δε κριτικοί έγραψαν πως στο έργο "δεν άκουσαν, δεν είδαν, ούτε μύρισαν τη θάλασσα!", αντίθετα με τους σύγχρονους αναλυτές που παραλλήλισαν τη σύνθεση με τα θαλασσινά τοπία του ιμπρεσιονιστή Μονέ.
Ο δε Σβιάτοσλαβ Ρίχτερ το κατέταξε εφάμιλλο σε μουσική αξία με τα "Πάθη κατά Ματθαίον" του Μπαχ αλλά και τον κύκλο του "Δαχτυλιδιού Νιμπελούνγκεν" του Βάγκνερ.

H προσέγγιση του Τοσκανίνι θεωρείται από τις καλύτερες. Είναι ο πρώτος που διηύθυνε το έργο τέσσερα χρόνια μετά την πρεμιέρα επεμβαίνοντας σε κάποια σημεία προκειμένου να αποδώσει την ένταση της ξυλογραφίας του Χοκουσάι, που έδωσε την έμπνευση στον Ντεμπισί. Παραδείγματος χάρη πρότεινε στον Ντεμπισί να ενισχύσει με βιόλες τα μέρη των τσέλων δίνοντας ελεγειακό ύφος, να εντείνει τη δυναμική με πιτσικάτο τα μέτρα πριν το φινάλε και την προσθήκη σαλπίγγων στην τελική κορύφωση, στο τελευταίο σκίτσο, κάτι που ο Ντεμπισί αποδέχτηκε.

Debussy: "La Mer" / Arturo Toscanini:

"Apollo": Αντουάν Μπουρντέλ - Ιγκόρ Στραβίνσκυ

"Head of Apollo", Μπουρντέλ

Ο γάλλος γλύπτης Antoine Bourdelle, από τους πρωτοπόρους των αρχών του 20ού αιώνα γεννήθηκε σαν σήμερα 30 Οκτωβρίου 1861.

Υπήρξε μαθητής του Ροντέν, ο οποίος επηρέασε σημαντικά την καλλιτεχνική πορεία του στα πρώτα βήματά της, που όμως η ανάγκη για προσωπική έκφραση και το ανήσυχο πνεύμα του θα τον απομακρύνουν σταδιακά απ'αυτόν, ώσπου προσηλώνεται στην ελληνική αρχαιότητα και τον κλασικό ιδεαλισμό, που από τότε θα τροφοδοτεί την έμπνευσή του.

Τα έργα του "Μαχητής Απόλλων", "Παλλάς Αθηνά", "Ο Θνήσκων Κένταυρος", "Ηρακλής τοξότης" κ.α. είναι μερικά αυτής της περιόδου.

To έργο που τον καθιέρωσε ήταν το πρωτοποριακό για την εποχή του μπρούτζινο γλυπτό: "Η κεφαλή του Απόλλωνα".

"Μπορεί ο Απόλλωνας να λατρευόταν ως θεός του ήλιου στην αρχαιότητα, όμως αυτή η έμπνευση του Μπουρντέλ είναι περισσότερο λαμπερή κι από το χρυσό βέλος του φωτοδότη θεού", θα γράψουν οι κριτικοί.


Από τον αρχαίο θεό Απόλλωνα είναι εμπνευσμένο και το ξεχωριστό διακοσμητικό ανάγλυφο στη μετώπη  του θεάτρου των Ηλυσίων Πεδίων στο Παρίσι.
Αυτή τη φορά σκαλίζει έχοντας στο νου την έτερη ιδιότητα του θεού, εκείνη του Πατέρα της Μουσικής και αρχηγού των Μουσών, εξού και το προσωνύμιό του: "Μουσηγέτης Απόλλων".

"Apollo and the Muses" Theater of Champs Elysees, Paris

Στραβίνσκι: "Απόλλων Μουσηγέτης", μπαλέτο σε 2 σκηνές για ορχήστρα εγχόρδων:

Το μπαλέτο αυτό γράφτηκε το 1928, κατόπιν παραγγελίας της Αμερικανίδας Elisabeth Coolidge, προστάτιδας των τεχνών.

"Στον κλασικό χορό βλέπω τον θρίαμβο της τάξης πάνω στο τυχαίο.…την τέλεια έκφραση της απολλωνικής αρχής", δηλώνει ο Στραβίνσκι για τη μπαλετική τέχνη.


Ο Στραβίνσκυ εμπνέεται από το θεό της Μουσικής Απόλλωνα, που αποτελεί και την κεντρική φυσιογνωμία του έργου, ενώ περιορίζει σε τρεις, τις εννέα Μούσες.
Καλλιόπη (προστάτιδα της επικής ποίησης), Πολύμνια (προστάτιδα της ιερής ποίησης και της ευγλωττίας) και Τερψιχόρη (προστάτιδα του χορού).

Μετά την εισαγωγή, (στο ύφος της γαλλικής ουβερτούρας του 17ου αι.) ανοίγει η Α΄ Σκηνή και παρουσιάζει τη γέννηση του θεού της μυθολογίας μας, ενώ στη Β΄ Σκηνή γίνεται η συνάντησή του με τις 3 προστάτιδες των τεχνών, που τον εκπαιδεύουν στην επική ποίηση, το χορό και τη ρητορική τέχνη.

Ενα έργο, που το χαρακτηρίζει γαλήνη, ηρεμία και μελωδικότητα.Μακριά από τον ξέφρενο ηχοχρωματικό ενθουσιασμό των προηγούμενων μπαλέτων του, "το Πουλί της Φωτιάς" ή την "Ιεροτελεστία της Ανοιξης".



Από τις 9 κινήσεις επιλέγω δυο, για να συνδυάσω το ανάγλυφο του Μπουρντέλ, το Pas d'action και την Coda, με θέμα "Απόλλων και Μούσες" :

1) III.Pas d'action: "Apollo and the Muses" 

2) IX. Coda. Apollo and the Muses"

"Όπερα Don Giovanni, η πρεμιέρα στην Πράγα"

Estates Theatre, Prague

Όταν κάποτε  ο Ροσσίνι  ρωτήθηκε ποια από τις όπερές του αγαπούσε περισσότερο, απάντησε:
«O Ντον Τζοβάννι!!», κι όταν ο Τσαϊκόφσκυ μελέτησε το χειρόγραφο της συγκεκριμένης όπερας του Μότσαρτ εντόπισε «εμφανώς την παρουσία του Θεού!!».

Αλλά και ο Γκουνό έβρισκε το «μελόδραμα αψεγάδιαστο και αδιάλλειπτης τελειότητας!», ενώ ο Φλωμπέρ διακήρρυττε την προτίμησή του στο έργο λέγοντας:
«Η θάλασσα, ο Άμλετ και ο Ντον Τζοβάννι είναι τα τρία καλύτερα που δημιούργησε ο Θεός!!»

Η πολυαγαπημένη όπερα του Μότσαρτ, «Don Giovanni», είναι ένα έργο από τα πλέον εμπνευσμένα του παγκόσμιου οπερατικού ρεπερτορίου.
Έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα 29 Οκτώβρη του 1787 στο  Estates Theater–Θέατρο των Τάξεων, στην Πράγα.

O εφημερίδες την επομένη της παράστασης έγραφαν εγκωμιαστικότατα σχόλια…

«Μια όπερα εξαιρετικά δύσκολη στην εκτέλεσή της, όμως το αποτέλεσμα αποτελεί 

μουσικό κομψοτέχνημα!

Η Πράγα δεν έχει ακούσει ποτέ κάτι παρόμοιο. 

Το πολυάριθμο κοινό υποδέχτηκε θριαμβευτικά το Μότσαρτ, που διηύθυνε αυτοπροσώπως, 

ενώ συγχρόνως εκτελούσε τσέμπαλο!»

Ο Ντον Τζοβάννι είναι όπερα δύο πράξεων σε μουσική του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ και ιταλικό λιμπρέτο του Λορέντσο Ντα Πόντε, βασισμένη στο θρύλο του νεαρού, αλαζονικού, και σεξουαλικά αχαλίνωτου ευγενή.
.
Αν και καταγράφεται στους καταλόγους έργων όπερας μπούφα, ανήκει στα δράματα giocosi, που υποδηλώνουν συνδυασμό σοβαρής και κωμικής δράσης.

Κεντρικό πρόσωπο, ο σαγηνευτής γυναικών, ψεύτης και ποταπός Δον Ζουάν.
Άτακτος, αφημένος σε ένα  ατελείωτο ξεφάντωμα, με συνεχείς ερωτικές φιλοφρονήσεις,  όμορφος, σκανταλιάρης, τρελός νέος, που «αγαπά τις γυναίκες, αλλά συγχρόνως είναι ανίκανος να αγαπήσει ΜΙΑ γυναίκα!»

Μηχανορράφος του έρωτα, αιώνιος γευσιγνώστης των ηδονών της ζωής, θα’πρεπε να’ναι αντιπαθής, μα αντίθετα, λατρεύουμε όλοι αυτή την υπέροχη παραφροσύνη της νιότης του!

http://www.sandiegoreader.com/

«Wow!History was made here!…Look at this beautiful theater!...

...and the first notes of this monument of music come out right  from this place…

Πωπω!Εδώ βρίσκεται η Ιστορία!...Τι όμορφο θέατρο!...

κι οι πρώτοι ήχοι αυτού του μουσικού μνημείου ακούστηκαν σ' αυτό το μέρος...»

Αυτά τα λόγια αναφωνεί ο μεξικάνος τενόρος, Ρολάντο Βιγιαζόν, όταν για πρώτη φορά εισήλθε στο Θέατρο της Πράγας!
Παρατηρείστε στο βίντεο το πάθος και τη συγκίνηση με την οποία μιλάει ο καλλιτέχνης!
Η αύρα και η ενέργεια του χώρου δονούν την ψυχή του καθώς αναλογίζεται πως στο ίδιο μέρος πριν δυο αιώνες στεκόταν ο μεγάλος συνθέτης και διηύθυνε!

Στο εσωτερικό του θεάτρου της Πράγας και πάνω στη σκηνή υπάρχει μπρούτζινη πλάκα, όπου αναφέρεται:

«-Νa tomto miste dirlgoval a na cemballo doprovazel- 

σε αυτό το σημείο διηύθυνε και συνόδευσε με τσέμπαλο, ο Μότσαρτ» 

Ο Luigi Bassi στην πρεμιέρα της Πράγας

O πρώτος, που υποδύθηκε τον Ντον Τζοβάννι ήταν ο ιταλός βαρύτονος Λουίτζι Μπάσι.
Διάσημος εκείνη την εποχή λυρικός τραγουδιστής, μα και επιδεξιότατος στην υποκριτική του μελοδράματος.

Ειδικευμένος στους Μοτσάρτιους ρόλους, λέγεται πως το έργο  γράφτηκε από τον Μότσαρτ έχοντας κατά νου τις φωνητικές του ικανότητες.

Λέγεται, επίσης πως επειδή ο βαρύτονος δεν ενθουσιάστηκε όταν άκουσε το «Finch'han dal vino», τη γνωστή «άρια της Σαμπάνιας», ζήτησε από το Μότσαρτ να γράψει και μια άλλη σύνθεση, με την οποία θα αναδεικνύονταν οι φωνητικές ιδιαιτερότητες των πρωταγωνιστών.

Έτσι ο Μότσαρτ έγραψε το ντουετίνο «Là ci darem la mano».



Η «Finch'han dal vino», που ερμηνεύεται από τον πρωταγωνιστή περικλείει όλο τον ενθουσιασμό του Δον Ζουάν για μια επερχόμενη γιορτή.
Ενθουσιασμός, που αποτυπώνεται στη γρήγορη ρυθμικά άρια, την πολύ χαριτωμένη και πληθωρική καθώς ο καρδιοκατακτητής όλο έπαρση και κομπασμό στοιχηματίζει για την αύξηση των κατακτήσεών του!!!

«Στη γιορτή τη μεγάλη

Θα κάνουμε κεφάλι 

Με γλυκό κρασί

Θα χορέψω ,θα φλερτάρω!!!...

Ah! la mia lista, Doman mattina

D’una decina, Devi aumentar!

Κορασίδες δέκα, 

θα’χουν στη λίστα προστεθεί, 

η μέρα σαν ξημερωθεί!»

Ο Μότσαρτ έγραψε το ντουετίνο «Là ci darem la mano» πέντε φορές, έως ότου ο Μπάσι ικανοποιηθεί πλήρως με το αποτέλεσμα.

To ντουέττο ερμηνεύεται από τον Ντον Τζοβάννι και την άβγαλτη Ζερλίνα:

[Για το θαυμάσιο αυτό ντουέτο, που έχει διακευαστεί από πολλούς συνθέτες μπορείτε να διαβάσετε σε παλαιότερο άρθρο μου εδώ:]

*****

Ο Δον Ζουάν σαγηνεύει χάρη στην ευφράδειά του!Είναι ένας νέος, που πέρα από την εξωτερική ομορφιά και αυτοπεποίθησή του, έχει ως βασικό όπλο του την ευγλωττία!

Ευφυέστατη η διανομή των ρόλων και ειδικότερα στην επιλογή του Μότσαρτ να δώσει τις μπάσες φωνές στους δύο πανούργους πρωταγωνιστές του, στον Ντον Τζιοβάνι (βαρύτονος) και στον υπηρέτη Λεπορέλο (μπάσος), ενώ αναθέτει σε έναν λυρικό τενόρο, το ρόλο του Ντον Οτάβιο.
Είναι ο  αρραβωνιαστικός της Δόνα Ελβίρας, άβουλος, πειθήνιος, παθητικός, αλλά ενάρετος σχεδόν αγγελικός, που παρηγορεί την αγαπημένη του:

Don Ottavio's aria : «Il Mio Tesoro-Θησαυρέ μου!» 

-Πλάσιντο Ντομίνγκο-

Praag - Anna Chromy

Εκείνο που δεν γνωρίζουμε κι αποτελεί μέγα μυστήριο είναι το αν αληθεύει ή απλώς αιωρείται όπως οι ομιχλώδεις μύθοι γύρω από το υπερφυσικό, πως ο πραγματικός Καζανόβας συναντήθηκε με το συνθέτη ή ακόμα αν συνεργάστηκε μαζί του για την όπερα γιατί πολλοί το επικαλούνται, αφού ο διάσημος εραστής έζησε στην Πράγα την ίδια εποχή με τον Μότσαρτ..

***

Σε ανάμνηση της ιστορικής πρεμιέρας στην Πράγα, έχει στηθεί ένα άγαλμα στην πλαϊνή είσοδο του Θεάτρου των Τάξεων, με πλακέτα, όπου αναγράφονται η ημερομηνία, η όπερα και ο συνθέτης.


Μπορεί ο γοητευτικός Ντον Τζοβάννι, σαν ρόλος να αποπλανά με το ζαχαρένιο λόγο του, να πείθει τις γυναίκες και να απατά την ακοή όλων με την τόση μαεστρία του, όμως η μουσική του Μότσαρτ μπορεί να προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερη έκσταση!!


Η αριστοτεχνική έμπνευσή του υπερισχύει των "πλάνων χειλέων και της απατηλής θωριάς" του κομψού νέου καρδιοκατακτητή...

Niki de Saint Phalle: "Συντριβάνι του Στραβίνσκυ - Πουλί της φωτιάς"

Αν ζούσε,σήμερα θα έκλεινε τα 85 χρόνια της.

Η γλύπτρια, ζωγράφος και σκηνοθέτις, Νίκι ντε Σεν Φαλ ήταν από τις λίγες γυναίκες που την αποδέχτηκαν για την τέχνη της όσο ήταν εν ζωή.

Ήταν διάσημη όσο οι Τζάκσον Πόλοκ και Άντυ Γουόρχολ. Μια νεωτερίστρια καλλιτέχνις, ευρηματική, καινοτόμα, με διάθεση χαράς να αντικατοπτρίζεται στα έργα της, ιδίως στις περίφημες "Γυναίκες" της(Les Nanas), τις παχουλές, ζουμερές, σκερτσόζικες γυναικείες φιγούρες, που στροβιλίζονται, σχεδιασμένες με εκρηκτικά, γεμάτα ένταση χρώματα..Η ίδια υπήρξε καλλονή και συγχρόνως φεμινίστρια ...

Με το συζυγό της επίσης γλύπτη, Ζαν Τινγκελί, δημιούργησαν στο Παρίσι τo εκκεντρικότατο "Συντριβάνι του Στραβίνσκι" με 16 κινούμενα γλυπτά.

Την ιδέα έδωσε ο συνθετης και μαέστρος, Πιερ Μπουλέζ, ιδρυτής του IRCAM, ινστιτούτου που προωθεί τη σύγχρονη μουσική και συνδέεται με το Κέντρο Πομπιντού, δίπλα στο οποίο υπάρχει η μικρή πλατεία με το συντριβάνι της Νίκι..

Τα γλυπτά αναπαριστούν φιγούρες από την "Ιεροτελεστία της Άνοιξης", το "Πουλί της φωτιάς", την "Αλεπού- ένα χαρούμενο έργο με τραγούδι και μουσική", το "Αηδόνι" -έμπνευση του συνθέτη απο το παραμύθι του Άντερσεν, τον "Πετρούσκα", το "Ραγκτάιμ", τη γοργόνα , τη ζωή , την αγάπη , το φίδι , το θάνατο κλπ...

Όπως είχε δηλώσει η ίδια η Νίκι ντε Σεν Φαλ επιθυμούσε τα γλυπτά να αναδύουν τη γοητεία των έργων του Στραβίνσκι και των χαρακτήρων που ενέπνευσαν τα έργα του. Γι'αυτό τα γλυπτά που σμίλευσε θυμίζουν καλλιτέχνες του δρόμου, του τσίρκου ή ζονγκλέρ, που τόσο αγαπούσε ο ρώσος δημιουργός, ιδιαίτερα μετά την γνωριμία του με την τζαζ...

Η γλύπτρια σμιλεύει το "Πουλί της φωτιάς", αναπαριστάμενο ως "θεός του Ήλιου".
Πρόκειται για γλυπτό σε σμίκρυνση ενός που η Νίκι είχε δημιουργησει σε γιγάντιο μέγεθος για το Πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο την ίδια χρονιά.

Το πρωτοποριακό "Πουλί της φωτιάς" ειναι ένα χορόδραμα που γράφτηκε το 1910, μετά από παραγγελία του Σεργκέι Ντιαγκίλεφ για τα Ballets Russes, σε χορογραφία του M. Φοκίν. Πρόκειται για καθαρα ρωσικού χρωματος, έργο, που ξεχωρίζει για την ηχοχρωματική ένταση και ποκιλομορφία του, στοιχείο που φαίνεται στη διάθεση δημιουργίας της Νίκι, που σκιαγραφεί το μαγικό πουλί με τη διττή σημασία, ευλογίας και κατάρας!

Το μπαλέτο επικεντρώνεται στο ταξίδι του ήρωά του, του Πρίγκηπα Ιβάν. Ο Ιβάν μπαίνει στο μαγικό βασίλειο του Kashchei του Αθάνατου.

Το Πουλί της Φωτιάς, όταν τελικά αιχμαλωτίζεται από τον Ιβάν συμφωνεί να τον βοηθήσει με αντάλλαγμα την ελευθερία του.

Όταν ο Kashchei στέλνει τα μαγικά του πλάσματα εναντίον του Ιβάν, το Πουλί της Φωτιάς, πιστό στην υπόσχεσή του, παρεμβαίνει, μαγεύοντας τα πλάσματα, κάνοντάς τα να χορέψουν έναν περίτεχνο, ενεργητικό χορό , "Τον Χορό της Κολάσεως":

Στο πόντιουμ ο Sir Simon Rattle με τη London Symphony Orchestra:

"Το στοίχημα, η Ρετζινέλλα και ο Μουσολίνι"

Έσπευσε να στοιχηματίσει ο Μάκης!Πάντα βιαστικός και ανυπόμονος...

Και πόσες φορές  τούς έχω πει πως ο καλός Θεούλης μάς έχεις δώσει δυο χεράκια, που όταν θέλουμε να πούμε τη γνώμη μας για κάτι, ή να δώσουμε μιαν απάντηση στο καθηγητή μας, πρέπει πρώτα να πάρουμε την άδεια...

Τι κι αν το λέω;

Ο Μάκης μάλλον έχει κλειστά τ'αυτιά του εκείνη την ώρα.

Ο Μάκης είναι μαθητής στο σχολείο μου.

Ξέρετε, από κείνους τους δαιμόνιους "αγγέλους", που κρατάνε ζωντανή την ατμόσφαιρα της σχολικής αίθουσας.

Αεικίνητος, προπέτης, ...ακόμα και με ακουμπισμένο τον πισινό του στην καρέκλα, σού μεταδίδει αυτή την εσωτερική του ενέργεια, αυτή τη διάθεση για αδιάκοπη, ακατάπαυστη δράση!

Ένας γλύκας, αν και κάποιοι από τους συναδέλφους μου τον κατατάσσουν περιπαικτικά στους "μεταμορφωμένους Βελζεβούληδες"!!

Μπήκα την Δευτέρα στην  τάξη του.Παραμονή της γιορτής της 28ης Οκτωβρίου.

Άφησα το μαγνητόφωνο πάνω στην έδρα και περίμενα τους μαθητές να ησυχάσουν.

Καλημέρισα.Με καλημέρισαν χαμογελαστά και κείνοι.

-"Τι θα λέγατε σήμερα να τραγουδήσουμε ένα χαρούμενο ιταλικό τραγούδι;", ρώτησα.

-"Μάθημα μην κάνουμε, κι ας πούμε όσα τραγούδια θέλετε, κυρία", πετάχτηκε ο Βελζεβούλης!

Ο φθινοπωρινός ήλιος είχε ανέβει ψηλά κι οι χρυσές ακτίνες του τρύπωναν μέσα απ'τις κουρτίνες δημιουργώντας θαλπωρή και κάνοντας την ατμόσφαιρα ζεστή και οικεία.

-"Λοιπόν, σήμερα , λέω να πούμε ένα βουκολικό τραγουδάκι.Μας εμπνέει και ο καιρός.

Θα τραγουδήσουμε όλοι μαζί χαρούμενα και ζωηρά.Πάμε λοιπόν, τη Reginella!"

-"Δεν το ξέρουμε, κυρία!Να μας το μάθετε!"

-"Το ξέρετε όλοι", τους διαβεβαίωσα!

-"Reginella το είπατε;Δεν το ξέρουμε!"

-"Το ξέρετε και σας το υπογράφω", απάντησα με σιγουριά!

-"Βάζουμε στοίχημα;"...έκανε το λάθος να πεταχτεί εσπευσμένα ο Μάκης!

-"Θα το χάσεις", τον προειδοποίησα!

-Δεν υπάρχει περίπτωση, κυρία.Πάω πέντε ευρώ στοίχημα πως δεν γνωρίζω αυτή την κυρία "πώς την είπατε;"!!

Καθάρισα το λαιμό μου, σηκώθηκα όρθια, πήρα την ανάλογη στάση και ύφος, βαθειά αναπνοή  κι άρχισα να τραγουδώ...

"All’alba quando spunta il sole,

là nell’Abruzzo tutto d’or…

le prosperose campagnole

discendono le valli in fior.

O campagnola bella,

tu sei la Reginella.

Negli occhi tuoi c’è il sole

c’è il colore delle viole,

delle valli tutte in fior!…Λα λα λα..."

Όλα με κοιτούσαν με γουρλωμένα τα μάτια κι έτοιμα να με κατασπαράξουν!!

Ήθελαν να μού φωνάξουν...:

-"Μας κοροϊδεύτε; Ποια Ρετζινέλλα; Αυτό είναι το "Κορόιδο Μουσολίνι!"

-Το΄χασες το στοίχημα, Μακούλη μου!Μη βιάζεσαι άλλη φορά!

Δεν το'βαλε κάτω, όμως!

Γύρισε προς το μέρος μου και δήλωσε με αυτοπεποίθηση:

-"Άλλη φορά, να είστε πιο σαφής, κυρία και μη μιλάτε με γρίφους!"

Δίκιο είχε.

Ήμουν κάπως αινιγματική, αλλά πώς θα είχε σασπένς η υπόθεση Ρετζινέλλα αν δεν προξενούσα με κάποιο τρόπο απορία και περιέργεια;

-"Ακούστε με λοιπόν, με προσοχή", είπα, κι άρχισα την εξιστόρηση της όμορφης βοσκοπούλας, που ταξίδεψε κι έγινε άσμα ηρωικό να τονώσει με τους σατιρικούς στίχους του το ηθικό των στρατιωτών, που έφευγαν για το ελληνικό μέτωπο.

Το τραγούδι, που τη μουσική είχε γράψει ο Eldo di Lazzaro είναι του 1937 και υμνεί την ιταλική φύση και τα κάλλη της ωραίας χωριατοπούλας.

Είχε γίνει μεγάλο σουξέ της εποχής με τη φωνή του Κάρλο Μπούτι, ιδιαίτερα αγαπητό τόσο, που ξεπέρασε τα όρια της πατρίδας του.

Η Ρετζινέλλα φόρεσε  φούστα γαλλική, κορσικάνικη, τσέχικη μα και ελληνική!

Ο Πωλ Μενεστρέλ βάζει ελληνικούς στίχους και η χαριτωμένη αγρότισσα γίνεται αγαπητικιά κάθε Ελληνα!

"Με το χαμόγελο στα χείλη

φέρνει Άνοιξη μεσ’ τις καρδιές

και σαν τριαντάφυλλο τ’ Απρίλη

σκορπάει γύρω ευωδιές

Μικρή χωριατοπούλα

γλυκειά μελαχροινούλα

δυο μάτια βελουδένια

δυο χειλάκια κερασένια

να τι έχεις για προικιά!"

Κι έρχεται το '40 και η κύρηξη του πολέμου!

Η πατρίδα έχει ανάγκη υπεράσπισης κι οι φαντάροι ανάγκη εμψύχωσης του ηθικού τους!

Έτσι, το τραγούδι διασκευάζεται άλλη μια φορά.

Τώρα οι στίχοι δεν υμνούν τη φύση, ούτε και τα γυναικεία κάλλη, αλλά τι ειρωνία!

Πάνω σε μια ιταλική, πασίγνωστη μελωδία βρίσκεται ο τρόπος να χλευαστεί ο ηγέτης της φασιστικής Ιταλίας, Μουσολίνι!

Τα λόγια σαρκάζουν , κοροϊδεύουν και ειρωνεύονται την  κατά πολλούς, ανίκητη δυναμή του!

Ο  ευφυέστατος στιχουργός είναι ο γνωστός μετέπειτα  κομφερανσιέ, Γιώργος Οικονομίδης.

Η ερμηνεία του αξέχαστου Νίκου Γούναρη οπλίζει με δύναμη και κουράγιο τους έλληνες αγωνιστές.

Κι έτσι ο Οικονομίδης "πειράζοντας" αριστοτεχνικά τη Ρετζινέλλα περνάει το σατιρικό για τους Ιταλούς, μήνυμα.

Τα χρόνια ήταν δύσκολα.Όμως ο κόσμος είχε ανάγκη τη μουσική.

Να πάρει δύναμη, ν 'ανεβεί στα φτερά της, να πετάξει ψηλά!

Ν'ανασκουμπωθεί, να διεκδικήσει, να πιστέψει σε ό,τι φάνταζε αδιανόητο, ασύλληπτο κι έξω απ΄την κοινή λογική!

Να πιστέψει στη λευτεριά του!  Να παλέψει και να την κατακτήσει!!!...

***

Είχε από ώρα χτυπήσει το κουδούνι για διάλειμμα.

Κανένας, ούτε κι ο Βελζεβούλης Μάκης είχε κουνηθεί από τη θέση του!

Φαινόταν να είχε φχαριστηθεί, που ' χε χάσει το στοίχημα.

Συνειδητοποιημένος μάλλον, για ό,τι είχε κερδίσει απ'την αφήγηση του ταξιδιού της Ρετζινέλλας, μού ψιθύρισε:

-Πόσο χαίρομαι, κυρία!Έχασα το στοίχημα...κέρδισα τη γνώση και τα διδάγματα της Ιστορίας.Σας ευχαριστώ!

Χαιρέτισα τα παιδάκια μου, πήρα το μαγνητόφωνο και βγήκαμε όλοι μαζί έξω.

Πόση ικανοποίηση νοιώθω κάτι τέτοιες στιγμές!

Κάτι τέτοιες στιγμές ενισχύεται περισσότερο η αμετανόητη σιγουριά μου για το επάγγελμα που διάλεξα και ασκώ!


Tο κείμενο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr

"Ο Άδωνις, η Αφροδίτη κι ο Παγκανίνι…"

Ένοιωθε τύψεις κι ενοχές…Ήταν αυτή, η υπεύθυνη της εξαπάτησης. Η Αφροδίτη είχε οδηγήσει τον κύπριο βασιλιά Κινύρα σε μια ερωτική συνεύρεση με τη Μύρρα, αγνοώντας πως ήταν κόρη του.
Τι φρίκη γι’αυτή την αιμομικτική ένωση!Και πώς να διορθωθεί ένα τόσο μεγάλο λάθος;

Ο Κινύρας δεν το σκέφτηκε πολύ.
Άρπαξε το σπαθί του και πήρε το κατόπι την κόρη του να τη σκοτώσει κι έπειτα να σκοτωθεί.
Και κει, η θεά του έρωτα και της ομορφιάς,  συμπονώντας το κορίτσι, το μετατρέπει σε φυτό.
Και ως εκ θαύματος, από το δέντρο που είχε γίνει η μητέρα του, γεννήθηκε ο Άδωνις!

Ήταν απίστευτα όμορφο αυτό το αγόρι, που για να μην το χάσει η Αφροδίτη το΄ δωσε να το αναθρέψει η Περσεφόνη στον Κάτω Κόσμο.
Μα όταν ήρθε η ώρα να τον πάρει πάλι πίσω, οι δυο γυναίκες ήρθαν σε διαμάχη γιατί καμμιά τους δεν ήθελε να τον αποχωριστεί!

Ο σοφός Δίας δίνει τη λύση.
Μισός χρόνος με την Περσεφόνη κι άλλος τόσος με την Αφροδίτη!

Peter Paul Rubens - Venus and Adonis

Αφηνόταν σ’ αυτό τον έρωτα η θεά, έρωτα δυνατό, απερίγραπτο, ποτισμένο από λαχτάρα και αχαλίνωτο πάθος.
Ένα έντονο, ανεξέλεγκτο συναίσθημα! Μια παράφορη, τρελή αγάπη…μια λάβρα, μια τρικυμία παθών!
Τι σχέση κι αυτή!
Τι φλόγα κι ορμή ανάμεσα στους δύο εραστές!

"Καθώς ο ήλιος με όψη πορφυρή

Τη δακρυσμένη μέρα αποχαιρετά,

Ο ροδαλός Άδωνις,

Του κυνηγιού εραστής, τον έρωτα περιγελά.

Η ερωτευμένη Αφροδίτη βιαστική,

Σαν παράτολμος μνηστήρας τον πολιορκεί.

"Τρισομορφότερε από μένα", ξεκινά,

"Πρώτο άνθος του αγρού, πλάσμα μοναδικό.

Που τις νύμφες επισκιάζεις σ’ ομορφιά,

Πιο κόκκινο από ρόδο, από περιστέρι πιο λευκό,

Έλα κάθισε εδώ, 

Και μόλις βολευτείς, θα σε πνίξω στα φιλιά.

Μα μην αφήσεις να χορτάσουνε τα χείλη,

Στην αφθονία να πεινάνε πιο πολύ,

Το χρώμα μια κόκκινο μια ωχρό ποικίλει,

Ένα σαν είκοσι, δέκα σαν ένα σου φιλί".

Κόκκινοι και οι δυο, αυτή φωτιά αναμμένη,

Αυτός από ντροπή, σαν πάγος μένει.

Τον σπρώχνει πίσω με όλη τη δύναμή της...

Μόλις πέφτει, πέφτει δίπλα του κι εκείνη...

(Ουίλλιαμ Σαίξπηρ: "Αφροδίτη και Άδωνις"/Μετάφ. Χριστίνα Μπάμπου-Παγκουρέλλη)

Το χειροκρότημα ήταν κι απόψε παρατεταμένο.
Ο Νικολό είχε μαγέψει το ακροατήριο, που αφιονισμένο ζητωκραύγαζε  για τις απίστευτες εκτελέσεις του πάνω στη χορδή Σολ.
Πόσο εντυπωσιακά αυτά τα εφέ, που χρησιμοποιούσε στις χορδές του ο Παγκανίνι για να εκπλήξει τα πλήθη!

Πώς να το πει και πώς να το πιστέψουν ότι αιτία γι’ αυτό το πείραμα δεξιοτεχνίας ήταν μια παράφορη σχέση;

Ένας παράτολμος, ερωτικός διάλογος ανάμεσα σε μια θεά κι έναν πανώριο νέο;

Κι όμως! Ήταν εκείνο το βράδυ, που έψαχνε για ποικιλία στα μουσικά του προγράμματα στην αυλή της Λούκα.
Πειραματιζόταν, όπως συνήθιζε, με τις χορδές.

Του’ρθε η σκέψη να αφαιρέσει δυο απ’αυτές και ν’αυτοσχεδιάσει.
Αφαίρεσε τη 2η και την 3η χορδή απ’το βιολί του κι άρχισε να παίζει λυρικά στην αρχή, έντονα, απότομα, βίαια στη συνέχεια.

Είχε γεννηθεί μια σονάτα.Τα μοτίβα της εκφραστικότατα, τυλιγμένα με πέπλα πύρινα, παθιασμένα, ερωτικά.
Είχε κατά νου την  Ερωτική σκηνή του Άδωνι με την Αφροδίτη!

Στις χορδές, που έμεναν, "διέκρινε" τη φλόγα και το ερωτικό τους πάθος !
Η 4η, όπως υποστήριζε χορδή αναπαριστούσε τον όμορφο νέο και η 1η την αγαπημένη θεά της ομορφιάς.

Με αφορμή  λοιπόν, τον απερίγραπτο έρωτα του μυθολογικού ζευγαριού έγραψε ο Παγκανίνι εκείνη τη σονάτα και από τότε συνήθιζε να παίζει σε μια χορδή.
Το έργο δυστυχώς έχει χαθεί.
Δεδομένου όμως πως ο Παγκανίνι είχε τη συνήθεια της ανακύκλωσης υλικών, δεν είναι απίθανο το υλικό αυτό να εμφανίστηκε αλλού.

Ορισμένοι μελετητές υποστηρίζουν πως το χαμένο κομμάτι κατά κάποιο τρόπο σχετίζεται με το Duetto Amoroso για βιολί και κιθάρα, κάτι που μαρτυρά και ο τίτλος "Amoroso -ερωτικό".

Αρκετά ενδιαφέρον ντουέττο με το βασικό θέμα να εξελίσσεται σε δέκα μέτρα, αρκετά εκτεταμένο θέλοντας να υποδηλώσει τη "διάρκεια" μιας ερωτικής σχέσης.

Η μουσική στο Duetto Amoroso αντιπροσωπεύει ένα διάλογο ανάμεσα σε δύο εραστές.

Το έργο ξεκινά σε ευδιάθετο ύφος με ένα θέμα στο βιολί "καμαρωτό" και γεμάτο αισιοδοξία, ενώ η κιθάρα παίζει επαναλαμβάνοντας ρυθμικά στοιχεία σαν συνοδεία.

Ένα δεύτερο θέμα προκύπτει πιο ρομαντικό, πιο παθιασμένο, δηλώνοντας τη λαχτάρα της Αφροδίτης για τον όμορφο Άδωνι.
Στη συνέχεια, παρατηρείστε!!!...η μουσική γίνεται κάπως επεισοδιακή... καθώς σταματά με απότομα pizzicati-ανταλλαγές ερωτόλογων μεταξύ των εραστών.
Το μέρος του βιολιού είναι λαμπρό και πολύχρωμο, ενώ η κιθάρα παραμένει αυστηρά υποδεέστερη παρέχοντας μόνο αρμονική και ρυθμική υποστήριξη.

Πάντως η λυρικότητα είναι έντονη καθώς και οι δεξιοτεχνικές κινήσεις, παραπέμπουν στην ερωτική φλόγα και το πάθος του ζευγαριού.

"Duetto amoroso" ... ένας ερωτικός διάλογος του Άδωνι με την Αφροδίτη...της κιθάρας με το βιολί!
Το μουσικό χρονικό ενός μεγάλου έρωτα, που βιώνεται ως θάνατος.
Φλόγες αναμμένες, παράτολμες...παιχνίδια πάθους πάνω σε δύο χορδές!

H φωτογραφία επεξεργάστηκε ειδικά για το άρθρο αυτό, χρησιμοποιώντας το εικαστικό "Venus and Adonis" του Hendrick Goltzius και καρικατούρα του Παγκανίνι.

Το μεταφρασμένο ποίημα του Σαίξπηρ αλιεύτηκε από δω:

"Μπιζε-ϊκή" ομελέτα γι' απογευματινό...

Tι θα λέγατε για μια απογευματινή ομελέτα;
Μια ομελέτα καθόλου παχυντική...Αντίθετα ομελέτα, που βοηθάει  κατά πολύ την απώλεια βάρους.
"Τρως" και τα δυναμωτικά συστατικά της ενεργοποιούν ταχύτατα το μεταβολισμό, που αποβάλλει μονομιάς όλες τις τοξίνες που βρίσκονται συσσωρευμένες από σκοτούρες, δυσκολίες, έννοιες και προβλήματα στον οργανισμό μας!

Στρώνω λοιπόν τραπεζομάντηλο, βάζω μαχαιροπήρουνα και κοπιάστε!Σας περιμένω!

Μια νόστιμη ομελέτα εξ αφορμής Ζωρζ Μπιζέ, φυσικά... , που γενήθηκε σαν σήμερα 25 Οκτώβρη 1838.

Ο Μπιζέ ήταν μόλις 18 χρονών, όταν έλαβε μέρος σ'ένα διαγωνισμό που οργανώθηκε από τον Όφφενμπαχ.
Από τους ογδόντα περίπου συμμετέχοντες επιλέχτηκαν για την τελική φάση πέντε, οι οποίοι θα έπρεπε να  συνθέσουν μουσική πάνω στο ίδιο λιμπρέτο.
Το πρώτο βραβείο πήρε ο 18χρονος Μπιζέ, που το μοιράστηκε με τον Σαρλ Λεκόκ.

Πρόκειται για τη μονόπρακτη οπερέτα "Le docteur Miracle - O Δόκτωρ-Θαύμα", της οποίας η υπόθεση θυμίζει το "Ελιξήριο του έρωτα" του Ντονιτσέτι, αφού και δω η αγάπη καταφεύγει σε κόλπα, ψέματα, μαγικά ματζούνια για να υπερισχύσει και να γίνει αποδεκτή.

<Μια Περίληψη της υπόθεσης>

O νεαρός αξιωματικός, Σίλβιο είναι ερωτευμένος με την κόρη του δημάρχου, ο οποίος αντιτάσσεται στη σχέση τους επειδή δεν συμπαθεί τους στρατιωτικούς.
Έτσι, ο ερωτευμένος νέος σκαρφίζεται να μεταμφιεστεί σε "υπηρέτη-μάγειρα" και πιάνει δουλειά στο σπίτι του Δημάρχου, όπου κατακτά τη συμπάθεια όλων!

Ετοιμάζει για πρωινό μια ομελέτα και όλοι επαινούν τη μαγειρική του, πριν δοκιμάσουν καν!!
Ο δήμαρχος, η γυναίκα, η κόρη του και ο Σίλβιο ερμηνεύουν το περίφημο :

"Kουαρτέτο της ομελέτας"...

Η δοκιμή του παρασκευάσματος, που φυσικά δεν τρώγεται, είναι απογοητευτική...
Επιπροσθέτως ο Σίλβιο ομολογεί πως είχε ρίξει μέσα δηλητήριο.Η οικογένεια μέσα στον πανικό προσπαθεί να βρει ένα γιατρό να τους δώσει το αντίδοτο.

Ο πονηρός Σίλβιο μεταμφιέζεται εκ νέου.Είναι ο Δόκτωρ-Θαύμα, που υπόσχεται να τους σώσει με μόνο αντάλλαγμα  το χέρι της κόρης του δημάρχου.

Στο τέλος, αποκαλύπτεται η πραγματική ταυτότητα του γιατρού και όλοι παραδέχονται πως το φάρμακο πάντων είναι η ΑΓΑΠΗ!


Αν και ο Μπιζέ ήταν νεαρός και άπειρος, η σύνθεσή του είναι κομψά και επιδέξια γραμμένη.
Με διάθεση χιουμοριστική, αλλά και εφευρετικότητα στην ανάπτυξη των θεμάτων του προϊδεάζει πολλά χαρακτηριστικά από τα αριστουργήματα του συνθέτη, που θα ακολουθήσουν.
Το έργο αποτελείται απο μια ουβερτούρα και 7 μουσικές σκηνές, με ενδιάμεση πρόζα.

[Στο εικαστικό βλέπουμε καρικατούρα του Μπιζέ, εμπνευσμένη από το περίφημο "κουαρτέτο της Ομελέτας" του Henri Meyer /1863

Georges Bizet : "Le Docteur Miracle-Omelette Quartet" 

Μάνος: "οι μεγάλοι κλέβουν, ενώ οι μέτριοι μιμούνται"

Αλησμόνητος και λατρεμένος μας!
Αληθινός καλλιτέχνης, o γεννημένος σαν σήμερα 23 Οκτώβρη 1925 στην Ξάνθη, σπουδαίος και μοναδικός, ο Μάνος της καρδιάς μας!!

Ένας δημιουργός, που "αδιαφορούσε για την δόξα, πίστευε στη μουσική, που μας αποκαλύπτει και μας εκφράζει βαθιά, κι όχι σ’ αυτό που κολακεύει τις επιπόλαιες συνήθειές μας", για να μιλήσω με τα δικά του λόγια...

Χωρίς έπαρση, αλλά και χωρίς να μασάει τα λόγια του!

Ετοιμόλογος, οξυδερκής, με ανεπτυγμένη αντιληπτική ικανότητα, με το θάρρος της γνώμης του, καίριος σε ό,τι διατύπωνε!
Είναι γνωστό πως είχε υιοθετήσει την άποψη του Στραβίνσκυ: "οι μεγάλοι κλέβουν, ενώ οι μέτριοι μιμούνται"!!
Και μη βιαστείτε να απαριθμήσετε πλήθος μοτίβων από κλασικά έργα, που εμπνεύστηκε...Μότσαρτ, Προκόφιεφ, Βιβάλντι, Σοστακόβιτς...

Είναι κλοπή το να εμπνέεσαι από κάποιον τη στιγμή που τα στοιχεία της εμπνευστικής ιδέας δεν παρουσιάζονται ατόφια, αλλά ανασχηματισμένα σε νέο μελωδικό σώμα;
Σίγουρα όχι!
Η ανάπλαση και η παραλλαγή τους μέσα από έναν προσωπικό μουσικό δρόμο αποτελεί ταλέντο και δύναμη φαντασίας και ευρηματικότητας...
Δεν συμφωνείτε;



"Όρνιθες" του Αριστοφάνη σάς καλώ να ακούσουμε σήμερα.

Η μουσική γράφτηκε για την παράσταση του  Θεάτρου Τέχνης του Καρόλου Κουν,  πού παρουσιάστηκε στο Ηρώδειο στα πλαίσια τού Φεστιβάλ Αθηνών το 1959, που αργότερα ο Χατζιδάκις επεξεργάστηκε εκ νέου και ηχογράφησε με τον τίτλο:
"Kαντάτα για μέτζο-σοπράνο, δύο βαρύτονους, μικτή και παιδική χορωδία και ορχήστρα".

Πρόκειται για διονυσιακού χαρακτήρα φιέστα ρυθμών και χρωμάτων!



Από αυτό το εξαιρετικό ακρόαμα, οι μελωδίες του οποίου αγαλλιάζουν την ψυχή μας, σάς καλώ να ακούσουμε το ορχηστρικό: "Καθολικόν".

Χατζιδάκις-Κουν

Ένα μέρος πλούσιας αντιστικτικής γραφής, που αν κανείς ακούσει προσεκτικά ξεχωρίζει μουσική φράση από το "μοτίβο της θύελλας" από το τρίτο μέρος της Σονάτας 17 για πιάνο του Μπετόβεν και το πρώτο μέρος της Συμφωνίας 38 σε Ρε μείζονα του Μότσαρτ, την επονομαζόμενη "της Πράγας", (από το 8:02).

Εξάλλου, οι μουσικολόγοι πολλές φορές έχουν συσχετίσει τους δυο κλασικούς για τα δυο έργα τους, όπου ο Μότσαρτ ακολουθεί μια ασυνήθιστη διάθεση, πλησιέστερη στο γοητευτικό δρόμο που χαράζει με το μοτίβο του στην τρίτη κίνηση ο Μπετόβεν δεκαπέντε χρόνια αργότερα.

Στην τέχνη, φίλοι μου δεν υπάρχει παρθενογένεση!Ας αρκεστούμε στην αισθητική απόλαυση που μάς προσφέρει  και στη μοναδικότητα της ένωσής μας -για όσο διαρκεί η επίδρασή της- από κοινή καλλιτεχνική συγκίνηση!

Το Χατζιδακικό απόσπασμα από τους ΟΡΝΙΘΕΣ:

η Μπετοβενική Σονάτα :

η Μοτσάρτια Συμφωνία, για σύγκριση.

«Φραντς Λιστ:Μια πένθιμη γόνδολα για το Βάγκνερ»

 thebluelantern.blogspot.com

<Πένθιμη γόνδολα αρ. 2>

«Δυο γερόντια, πεθερός και γαμπρός, ο Λιστ και ο Βάγκνερ, μένουν στο Canale Grande μαζί με την αεικίνητη γυναίκα που είναι παντρεμένη με τον βασιλιά Μίδα, αυτόν που μεταμορφώνει ό,τι αγγίξει σε Βάγκνερ.

Το πράσινο ψύχος της θάλασσας διαπερνά τα δάπεδα του μεγάρου.

Ο Βάγκνερ είναι καταβεβλημένος, η γνώριμη κατατομή που μοιάζει φασουλή είναι κουρασμένη όσο ποτέ άλλοτε,

το πρόσωπό του λευκή σημαία.

Η γόνδολα είναι βαριά φορτωμένη με τις ζωές τους, δυο εισιτήρια μ’ επιστροφή και ένα απλό».

(Ποίημα από την ποιητική συλλογή του νομπελίστα Transtrοmer Tomas: «Πένθιμη Γόνδολα», μτφρ: Β. Παπαγεωργίου/εκδ.Νεφέλη)

[Ο ούγγρος Φραντς Λιστ ήταν ρομαντικός συνθέτης και βιρτουόζος πιανίστας, από τους σπουδαιότερους της εποχής του.

Γεννήθηκε σαν σήμερα  22 Οκτωβρίου του 1811 κι έτσι η μέρα, δικαιωματικά του ανήκει…]

*****

Ηρεμία, σιωπή, νηφαλιότητα…Ένας ζωγράφος αδιάφορος παντελώς για την έντονη μυρωδιά της μούχλας προσπαθεί με το κάρβουνο ν’αποτυπώσει στον καμβά του αυτή την οχληρή μειλιχιότητα και αταραξία….

Παίρνεις  το βαπορέτο, μάλλον τη γραμμή 1, που διανύει κατά μήκος το  Grande Canale στη Βενετία.

Κατεβαίνεις στη στάση του San Marcuolo και κατευθύνεσαι μέσα από στενά δρομάκια. 

Οι πέτρινοι τοίχοι των ψηλών αρχοντικών δεξιά-αριστερά μυρίζουν ιστορία.Περιγράφουν με λόγια όμορφα και πλήθος κοσμητικών επιθέτων την αίγλη αυτής της πόλης. 

Τα δαντελωτά μπαλκονάκια τους δίνουν την αίσθηση πως από κάπου θα εμφανιστεί μια δούκισσα ν΄αγναντεύει στο θαλασσινό πέρασμα το γονδολιέρη της, ν’ ακούσει την ερωτική του καντσονέτα, να καταλαγιάσει η λάβρα της ερωτευμένης καρδιάς της μ’ένα του νεύμα.

Περπατάς, και σε λίγο μπροστά σου ορθώνεται το Palazzo Vendramin.

Αφήνεσαι στην ποιητική διάθεση των στιγμών.

Στο διαλογισμό, που μ’ένα μαγικό τρόπο σε έλκει μακριά από τη μάζα, σ’ένα δικό του μυστικό κόσμο…

Σε καλεί να βιώσεις την εμπειρία σε ένα αντάμωμά σου με ένα κομμάτι της μουσικής ιστορίας.

Κλείνεις τα μάτια, ταξιδεύεις …φαντάζεσαι μια κυρία ψηλή, μάλλον αυταρχική μα συγχρόνως γλυκειά περιτριγυρισμένη απ’τα παιδιά της να προσμένουν στην πόρτα κάποιον λατρεμένο επισκέπτη.

Πίσω τους, ένας γκριζομάλλης κύριος με καβουράκι, αμούστακος μεν, μα με ιδιότροπες φαβορίτες.

Είναι τα μέλη της οικογένειας Βάγκνερ…

Ο συνθέτης Ρίχαρντ, η γυναίκα του Κόζιμα και τα παιδιά τους.

Αναμένουν από στιγμή σε στιγμή τον πατέρα, πεθερό και παππού Φραντς Λιστ.

Έρχεται να τους επισκεφθεί μετά από πρόσκλησή τους αφού τον τελευταίο χρόνο οι επαγγελματικές υποχρεώσεις του Βάγκνερ τον κρατούν εδώ στη Βενετία.

Χειμώνας  1882-1883.

Οι μέρες κυλούν ευχάριστα οικογενειακά, μιλώντας και παίζοντας μουσική, με φίλους ή παιχνίδι με τα μικρά εγγόνια.

Τις ώρες της περισυλλογής ο Φραντς βγαίνει στο μπαλκόνι.

Πόσο απολαμβάνει αυτές τις στιγμές κι ας είναι η υγρασία ανυπόφορη…Τον γαληνεύει η μολυβένια λάμψη των νερών.

Από κει ατενίζει τα πλοιάρια, που πηγαινοέρχονται μέσα σε βουή και οχλαγωγία, ατενίζει όμως συχνά και τις επικήδειες γόνδολες  να ρέουν στις θαλερές λιμνοθάλασσες της ημιβυθισμένης πόλης.

Είναι άσχημοι οιωνοί…Θανατικές προαισθήσεις…

Το μυαλό παραδομένο παίζει ακούσια το ύπουλο παιχνίδι του φόβου…

Διαισθάνεται  το θάνατο του Βάγκνερ…, που ολονυχτίς καραδοκεί έξω απ’το παραθυρόφυλλο…

Τού δημιουργούνται εντυπωσιακά οράματα επικήδειων νηοπομπών…

http://www.iconsofeurope.com/liszt.htm

Σηκώνεται και μπαίνει στο δωμάτιο.

Τα πλήκτρα ακολουθούν την έμπνευσή του. 

Μια μελωδία-ελεγεία σε λίγες μέρες είναι σχεδόν έτοιμη.

[Όταν μετά λίγους μήνες, το Φεβρουάριο του 1883 πέθανε ο Βάγκνερ και η νεκρική πομπή για το Μπαυρόιτ ξεκίνησε με μια γόνδολα, δόθηκε στο πιανιστικό αυτό έργο ο τίτλος «πένθιμη γόνδολα».

Το έργο, που υπάρχει σε αρκετές εκδόσεις(πιάνο, τσέλλο ή βιολί και πιάνο)αναπτύσσεται σε μια λυρική, ελεγειακή, ρομαντική γραμμή με ομοιότητες από τον «Τριστάνο ​​και Ιζόλδη» του Βάγνερ].

Η μελωδία θρηνεί γοερά, κάθε πάτημα του πλήκτρου και μια σταλαγματιά στο νέφος των δακρύων, θλιβερός ο ήχος…μα, πιο καθάριος σε συναίσθημα κι από το κρούσταλλο της Βενετιάς…

Liszt : <La lugubre gondola> - piano : Alfred Brendel

«Μια μαγιάτικη νύχτα με κρύο φεγγαρόφωτο

Αποβιβάστηκα 

εκεί που το χορτάρι και τα λουλούδια ήταν γκρίζα 

αλλά η μυρωδιά πράσινη.

Πήρα γλιστρώντας τον ανήφορο 

στην άχρωμη νύχτα 

ενώ λευκές πέτρες 

κάνανε σήματα στο φεγγάρι».

[Ο Λιστ, γνωστός για τις αναθεωρήσεις και τις εκ νέου επεξεργασίες των συνθέσεών του έχει δώσει τρεις εκδόσεις του έργου , όλες το 1882, για πιάνο, για τσέλο ή βιολί και πιάνο.

Πάνω στην αρχική πιανιστική έκδοση βασίζεται ο Τζον Άνταμς και δίνει μια εκδοχή για ορχήστρα με τίτλο «The Black  gondola»].

Άλλοι το λένε «θλίψη ατέρμονη»…Άλλοι, «ήχο του πένθους»,  κι άλλοι «απέραντο κενό».

Εγώ;…Εγώ σιωπώ..

Μονάχα αγαπώ και υποκλίνομαι στην τέχνη, που στο σπάραγμα κάνει τη γύμνια της ψυχής ανάγκη, στο αιώνιο ν’αγκιστρωθώ…