Άρχισε με ένα φτηνό μαντολίνο.
Ήταν δεν ήταν έξι χρονών, όταν γρατζούναγε τις χορδές του...Έτσι, χωρίς δάσκαλο...
Συνέχισε με κιθάρα κι αργότερα βιολί...
Είχε ανάγκη να πειραματίζεται μουσικά, να σβήνει με αυτόν τον τρόπο ό,τι τού φλόγιζε τα σωθικά...πόνο, έρωτα, απορία, μόχθο, αδικία, χαρά και λύπη...
Μαντολίνο, κιθάρα, βιολί...
Ακόμα αμούστακος, έπιασε το μπαγλαμά και το μπουζούκι, όργανο "απαγορευμένο" στην εποχή του...
Με το τελευταίο έκανε και μια μεταγραφή της οπερέτας του Κάλμαν "Bayadere"(ινδή χορεύτρια), γεγονός που του έδωσε το ψευδώνυμό του: ΜΠΑΓΙΑΝΤΕΡΑΣ...
Ο Δημήτρης Γκόγκος, λαϊκός συνθέτης και τραγουδιστής, γνωστός ως Μπαγιαντέρας, γεννήθηκε σαν σήμερα 28 Φλεβάρη του 1903 στον Πειραιά.
Από τις πολύ μεγάλες επιτυχίες του το: "Σα μαγεμένο το μυαλό μου", ένα αρχοντορεμπέτικο πολλάκις διασκευασμένο.
Γι'αυτό το πρωινό έχω επιλέξει να ακούσουμε την εκδοχή του πολυτάλαντου Νίκου Πλατύραχου, για πιάνο και τσέλο.
Ο Πλατύραχος, που μας έχει συνηθίσει σε τέτοιες ευρηματικές μουσικές προκλήσεις, χωρίς να αλλοιώνει την αυθεντικότητα της λαϊκής μελωδίας μεταλλάσσει μαγικά την αύρα της που ευωδιάζει ιδιαίτερες οσμές από τσέλο και πιάνο.
Μια ζεστή αντήχηση η συνύπαρξη των δυο οργάνων, με την αρμονία να προσαρμόζεται ευφυώς κρατώντας έντονο τον παλμό και διαρκή τη συγκίνηση, που πάντα προσφέρει η αρχική μελωδία.
Ηχοχρώματα που σπινθηροβολούν...
Το τσέλο ζωγραφίζει με σκούρες, μελαγχολικές μπογιές τον πόθο της αγάπης και το πιάνο με μια θεσπέσια λεπτότητα απαλύνει, γλυκαίνει, μα ταυτόχρονα υποβάλλει καθώς διατηρεί τη φλόγα, τον αισθησιασμό και την ευγένεια του συναισθήματος.
Τόλμημα, που δίνει ένα ενδιαφέρον αποτέλεσμα κι ελπίζω να βρει στέγη στην καρδιά σας ως μεταλλαγμένο της -έτσι κι αλλιώς- αγαπημένης μελωδίας του Μπαγιαντέρα.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr
"Οι άνθρωποι ζητάνε να ζήσουν μια ζωή πρεπούμενη και να αναθρέψουν τα παιδιά τους. Και σαν γεράσουν πια, να κάθονται στην πόρτα τους και ν’ αγναντεύουν το ηλιοβασίλεμα. Και όσο είναι νέοι, να χορεύουν, να τραγουδούν και να πλαγιάζουν μαζί. Θέλουν να τρώνε, να μεθούν και να δουλεύουν...[...]
Θα βρίσκομαι παντού μέσα στο σκοτάδι. Θα βρίσκομαι εκεί όπου δίνουν μάχη για να φάνε οι πεινασμένοι. Θα βρίσκομαι εκεί όπου ο μπάτσος δέρνει τον ανήμπορο. Θα βρίσκομαι εκεί όπου οι άνθρωποι φωνάζουν επειδή είναι έξαλλοι και δεν αντέχουν άλλο. Αλλά θα βρίσκομαι και εκεί όπου τα παιδιά γελούν επειδή πεινούν μα ξέρουν ότι το δείπνο τα περιμένει. Και θα βρίσκομαι εκεί όταν οι άνθρωποι θα τρώνε τους δικούς τους καρπούς και θα ζουν στα σπίτια που οι ίδιοι έφτιαξαν..."
[Απόσπασμα από "Τα Σταφύλια της Οργής", Τζον Στάινμπεκ, μτφ: Κ. Πολίτης. [doctv.gr]
***
Ο Τζον Ερνστ Στάινμπεκ γεννήθηκε σαν σήμερα, 27 Φεβρουαρίου 1902. Ο "γίγαντας των αμερικανικών γραμμάτων", όπως έχει χαρακτηριστεί, έγραψε το βραβευμένο με Πούλιτζερ μυθιστόρημά του, το 1939, απομονωμένος στο σπίτι του στο Los Gatos της Καλιφόρνια και κατά τη διάρκεια της συγγραφής τον βοηθούσε να ακούει τον αγαπημένο του συνθέτη, Γ.Σ.Μπαχ και συγκεκριμένα το αριστούργημά του: "Η Τέχνη της Φούγκας" ...
Τον ενθουσίαζε ο πλούσιος και επιβλητικός ήχος του εκκλησιαστικού οργάνου, τού προκαλούσαν δέος τα διαφορετικά ηχοχρώματα που μπορούσαν να παραχθούν από κάθε ρετζίστρο του...
Μνημειώδες έργο, η "Τέχνη της Φούγκας" αποτελεί το επιστέγασμα της δημιουργίας του Μπαχ, καθώς ειναι η τελευταία δημιουργία του κάντορα.
Τα δυο τελευταία χρόνια της ζωής του ασχολείτο με τη σύνθεσή του, που όμως δεν κατάφερε να ολοκληρώσει αφού αναγκάστηκε λόγω των προβλημάτων όρασης που αντιμετώπιζε να εγκαταλείψει την εργασία, ελάχιστους μήνες πριν τον βρει ο θάνατος... Στο χειρόγραφο της τελευταίας φούγκας ο γιός του, Καρλ Φίλιπ Εμάνουελ Μπαχ σημείωσε: "Κατά τη σύνθεση αυτής της Φούγκας, και στο σημείο όπου το όνομα BACH εμφανίζεται ως αντίθεμα, ο συνθέτης απεβίωσε".
"The Child Handel, Discovered by His Parents", Margaret Isabel Dicksee
Ο πατέρας του Χαίντελ δεν έβλεπε με καλό μάτι τις μουσικές φιλοδοξίες του γιου του.
Όταν ο Χαίντελ ήταν μικρό αγόρι, μελετούσε κρυφά στη σοφίτα σε ένα τσέμπαλο που είχε κρυμμένο εκεί.
Δεν μπορείτε να φανταστείτε τι έγινε τη στιγμή, που ανακαλύπτει το μεγάλο μυστικό ο αυστηρός πατερας, ένας κουρέας-χειρουργός στην υπηρεσία του δούκα της Σαξωνίας!!!
Η σκηνή αυτή αποτυπώνεται στον καμβά από την Margaret Isabel Dicksee το 1893 και βλέπουμε παραπάνω.
O Xαίντελ σε νεαρή ηλικία
Σύμφωνα με το τότε ισχύον ημερολόγιο, ο Φρειδερίκος Χαίντελ γεννήθηκε σαν σήμερα 23 Φλεβάρη στο Χάλλε της Σαξωνίας το 1685, ίδια χρονιά με τους Μπαχ και Ντομένικο Σκαρλάτι.
Ευτυχώς για όλους μας, ο σάξωνας Δούκας εκτίμησε τα μουσικά χαρίσματα του μικρού Γκέοργκ-Φρήντριχ κι έτσι μερίμνησε ώστε να αρχίσει μαθήματα εκκλησιαστικού οργάνου, βιολιού και φωνητικής.
Περίφημος φυσικά για τα αριστουργηματικά του ορατόρια, όμως συνέβαλε τα μάλα και στον τομέα της όπερας.(Στην Αγγλία όπου διέπρεψε ίδρυσε δυο σχολές όπερας κι έχει γράψει περίπου 50 όπερες).
Με την Ουβερτούρα από την όπερά του "Ταμερλάνος", θα τον τιμήσουμε σήμερα!
Ως αφετηρία έμπνευσης έχει έναν σκληρό κατακτητή της Μογγολικής αυτοκρατορίας, τον αιμοδιψή Ταμερλάνο, ανηλεή και αμείλικτο, μεθυσμένο για εξουσία, γνωστό και ως "Τιμούρ Λενκ", δηλαδή Τιμούρ ο κουτσός, μιας και γεννήθηκε με σωματική αναπηρία…
Ενα ιστορικό πρόσωπο, έναν μεγάλο κατακτητή και εισβολέα!
Η όπερα που ολοκληρώθηκε σε λιγότερο από τρεις εβδομάδες από τον Χαίντελ, θεωρείται η πιο εντυπωσιακή όπερά του!!!
Γράφτηκε για τη Βασιλική Ακαδημία Μουσικής το 1724 και εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο King's Theater του Λονδίνου το ίδιο έτος.
Είναι ένα από τα πιο "σκοτεινά" σε υπόθεση, έργα του Χαίντελ.
Στο λιμπρέτο υπάρχουν δεκάδες φορές οι λέξεις "θάνατος", και "νεκρός"...
Ο μουσικός τόνος και η ενορχηστρωτική παλέτα κινούνται στις "αποχρώσεις του γκρι", όπως γράφτηκε επανειλειμμένως για τις παραστάσεις της όπερας.
Παρόλο το σκούρο της χρώμα και τη μελαγχολική διάθεση που τής δίνει η ντο ελάσσονα πάνω στην οποία στηρίζεται η μελωδική γραμμή της ουβερτούρας, η ενορχήστρωσή της παραμένει λαμπρότατη και μεγαλοπρεπής!
Χαρακτηριστική είναι η χρήση ενός νέου τότε μουσικού οργάνου, τύπου κλαρινέτου, του chalumeau, που Χαίντελ και Ραμώ πρωτοχρησιμοποίησαν...
<<Handel: Tamerlano Ouverture>>
Αυθεντική, δυναμική ερμηνεία από το σύνολο Ιl pomo d'oro(η ουβερτούρα από 0:00-5:01):
Για τον αιμοδιψή Ταμερλάνο και την αποτύπωσή του στην κλασική μουσική μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Ο χαιρετισμός μου σήμερα έχει την αύρα μιας καλλιτεχνικής προσωπικότητας παγκοσμίου φήμης!...
Σαν σήμερα, 22 Φεβρουαρίου 1973 αφήνει την τελευταία πνοή της η κορυφαία ελληνίδα ηθοποιός, Κατίνα Παξινού!
Με απαράμιλλη παιδεία και υποδομή πίσω από το μέγιστο υποκριτικό της ταλέντο, αφού είχε ανώτερες σπουδές στην κλασική μουσική, το πιάνο και το λυρικό τραγούδι σε καταξιωμένα Ωδεία και Μουσικές Σχολές όπως της Γενεύης, της Βιέννης και του Βερολίνου.Μάλιστα, ο καρδιακός φίλος της Δ.Μητρόπουλος έγραψε ειδικά γι' αυτήν το ρόλο της Βεατρίκης, στην ομώνυμη όπερά του "Αδελφή Βεατρίκη", που ανέβηκε το 1920 στο Δημοτικό θέατρο Πειραιά.
Εκείνο, που ίσως δεν είναι και τόσο γνωστό είναι πως συνέθετε και μουσική.
Συγκεκριμένα, για την παράσταση "Οιδίπους Τύρρανος", σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή, με τον ίδιο στον πρωταγωνιστικό ρόλο και την Παξινού στο ρόλο της Ιοκάστης,η μεγάλη πρωταγωνίστρια "υπογράφει και τη μουσική"!!!Την ορχήστρα διηύθυνε ο Δ. Μητρόπουλος.
Ο Μινωτής θυμάται:
"Το 1951 έκανα τον Οιδίποδα για το Αρχαίο Θέατρο των Δελφών με μουσική της Παξινού.
Θυμάμαι, η Κατίνα βοηθήθηκε από τα negro spirituals
γι΄αυτό και έβγαλε παρόμοιες μουσικές σπαρακτικές κραυγές.
Το παίξιμό της λιτό, πυκνό και μερικά σχηματοποιημένο..."
Επιδαύρια 1965
Στο βίντεο, που με χαρά σάς κοινοποιώ, παρακολουθούμε την παράσταση από τα Επιδαύρια του '65 με τους ίδιους συντελεστές.
Η μόνη διαφορά βρίσκεται στη δ/νση ορχήστρας, που τον Μητρόπουλο αντικαθιστά η μαγική μπαγκέτα του συντοπίτη μου Πατρινού, Ανδρέα Παρίδη.
Από την ίδια παράσταση είναι και η διπλανή φωτό από το αρχείο του Εθνικού Θεάτρου, με την Ιοκάστη(Παξινού) ανάμεσα στις νέες τότε ηθοποιούς: Μ.Χρονοπούλου, Μ.Κοντού, Φ.Στυλιανέα.
Εστιάστε στο μουσικό προοίμιο, φίλοι αγαπημένοι(0:00-02:24)!
Η Παξινού επιλέγει μοτίβα λιτά, μα επιβλητικά.
Με πυρήνα τα αρχαιοελληνικά ηχοχρώματα-αυλούς και τύμπανα- προϊδεάζει για όσα πρόκειται το δράμα να θίξει, φως-σκοτάδι...γνώση- άγνοια...κλπ...
Στην παρτιτούρα της βλέπουμε υπόνοιες φόρμιγγας ή αρχαίας βαρβίτου, τα χορδόφωνα που ανεπαίσθητα χρησιμοποιεί...Ακούμε σείστρα, κρόταλα και κύμβαλα για ρυθμική έμφαση, δημιουργώντας τα ανάλογα συναισθήματα.
Έτσι, αναδεικνύεται η αρχαιοελληνική αντίληψη για τη μουσική "περί ήθους".
Η Παξινού ξετυλίγει μια μουσική μελέτη, που η δυναμική των ήχων συμπορεύεται με τη δυναμική του λόγου και των νοημάτων με στόχο τη σύμπτυξη των δύο πυλώνων που θεμελιώνουν την αρχαία τραγωδία: τον γήινο και τον υπερκόσμιο.
Οι γνώσεις της μεγάλης μας τραγικής ηθοποιού πάνω στη θεωρία και ιστορία της Μουσικής οδηγούν την έμπνευσή της, που βαδίζει παράλληλα με όσα η ετυμολογία της λέξης "μουσική" σήμαινε για τους αρχαίους Έλληνες: την αδιάλυτη δηλαδή ενότητα ήχου και λόγου, δώρο των Μουσών, που χαρακτήριζε τον άνθρωπο που "σκέφτεται, πράττει και αισθάνεται".
Κάθεται για ώρες στο μπαλκόνι ακούνητη...Με το βλέμμα κολλημένο στο κάπου και χωρίς να αρθρώνει λέξη...
Ο Φραντς είναι αρραβωνιασμένος με τη Σβανίλντα, όμως η πανέμορφη κοπέλα, η "άλλη", όπως την αποκαλεί στον εαυτό του, φαίνεται να του έχει κλέψει την καρδιά...
Πώς να ομολογήσει πως είναι ερωτευμένος μαζί της;
Ένα βράδυ, η Σβανίλντα βλέπει τον Φραντς να στέλνει φιλιά στο άγνωστο κορίτσι με τα ξανθά μαλλιά...
Αποφασίζει να δράσει προκειμένου να ξανακερδίσει την καρδιά του αγαπημένου της...
Η αναζήτηση στοιχείων για την πανώρια του μπαλκονιού την οδηγεί στον τρελό επιστήμονα και μάγο, Κοπέλλιους...
Μαθαίνει ότι αυτός έχει κατασκευάσει μια κούκλα, που αναζητά τρόπο να τής δώσει ζωή...
Η Σβανίλντα θέτει σε ενέργεια ένα πονηρό, ριψοκίνδυνο σχέδιο... Αποφασίζει να υποδυθεί εκείνη την κούκλα και να συναντηθεί με τον Φραντς ...
H Giuseppina Bozzacchi στο ρόλο της Σβανίλντα
Ακολουθούν πολλές χαοτικές σκηνές, λέγονται σκληρά λόγια, όμως σύντομα όλα ξεχνιούνται, με τους δυο νέους να οδηγούνται στα σκαλιά της εκκλησίας.
Το "Κοππέλια" είναι ένα κωμικό μπαλέτο σε μουσική του γεννημένου σαν σήμερα 21 Φλεβάρη 1836, Λεό Ντελίμπ και λιμπρέτο που βασίζεται σε δύο ιστορίες του Χόφμαν: το "Ζάντμαν" και την "Κούκλα".
Το μπαλέτο παρουσιάστηκε το 1870 στο Παρίσι με πρωταγωνίστρια στο ρόλο της Σβανίλντα την 16χρονη τότε ταλαντούχα μπαλαρίνα Giuseppina Bozzacchi, που συγκινεί πολύ με την τραγική της κατάληξη.
Πέθανε στα δεκαεπτά της, ένα χρόνο μετά τη μπαλετική επιτυχία της, ανήμερα στα γενέθλιά της από ασιτία κατά τη διάρκεια του γαλλο-πρωσικού πολέμου, που εν τω μεταξύ είχε ξεσπάσει...
Υπέροχη και κωμική η ιστορία της Coppélia, μια τρυφερή ιστορία αγάπης, που ανήκει στον εκλεκτό κόσμο των μπαλέτων του 19ου αιώνα!
Παρακολουθούμε τη σκηνή του φινάλε, όπου ο Ντελίμπ δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει πλήθος λαϊκών μελωδιών, με τους κορυφαίας τεχνικής Νατάλια Οσίποβα(Σβανίλντα) και Βιατσεσλάβ Λοπατέν (Φραντς).
Αψεγάδιαστο στυλ, εκρηκτικό ταμπεραμέντο και ερμηνευτική δεινότητα, που σε αφήνουν άφωνο από τα Μπαλέτα Μπολσόι!
Leo Delibes: "Coppelia-finale scene", Bolshoi Ballet
«…Αυτό θα πει άνθρωπος: να πονάς, ν’ αδικιέσαι, να παλεύεις και να μην το βάνεις κάτω!
Αν ήταν να με ρωτούσαν ποιος δρόμος πάει στον ουρανό, θ’ απαντούσα: ο πιο δύσκολος.
Μεγάλη κολυμπήθρα τα δάκρυα, παιδί μου…
Θα βρούμε, εκεί που πάμε, το Θεό. Και θα τον βρούμε, όχι όπως τον παριστάνουν όσοι δεν τον είδαν ποτέ τους, ένα ροδομάγουλο γέρο, που κάθεται μακάρια σε πουπουλένια σύννεφα και προστάζει.
Μα σα μικρή φωνή που τινάζεται από τα σωθικά μας και σηκώνει πόλεμο.
[...]
Όταν πολυσυχάσει το νερό, βουρκιάζει, όταν πολυσυχάσει η ψυχή, βουρκιάζει.
Και στο πιο μικρό πετραδάκι, και στο πιο ταπεινό λουλούδι, και στην πιο σκοτεινή ψυχή,
βρίσκεται ολάκερος ο Θεός»
[Απόσπασμα από το : «Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΞΑΝΑΣΤΑΥΡΩΝΕΤΑΙ»]
Αναγνωρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες διανοούμενους, με πλούσιο λογοτεχνικό, ποιητικό και μεταφραστικό έργο.
Ο Νίκος Καζαντζάκης, αυτός ο μεγάλος στοχαστής, γεννήθηκε σαν σήμερα 18 Φλεβάρη του 1833 στο Ηράκλειο.
"Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται" είναι αναμφίβολα έργο υψηλής καλλιτεχνικής τάξεως,
δημιουργημένο από ένα τρυφερό και σταθερό χέρι, και χτισμένο με έντονη δυναμική ισχύ.
Θαύμασα την ποιητική διακριτικότητα στη διατύπωση των, λεπτών αλλά αλάθευτων, νύξεων στην ιστορία του Χριστιανικού Πάθους",
θα πει ο Τόμας Μανν.
Τη δεκαετία του ’20 ο έλληνας λογοτέχνης έζησε στο Bozi Dar της Τσεχοσλαβακίας. Από την Τσεχοσλοβακία και ο συνθέτης Bohuslav Martinu, τον οποίο ο Καζαντζάκης γνωρίζει πολύ αργότερα, το 1954.
Είναι η εποχή που ο Μartinu έχει διαβάσει το «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» του συγγραφέα και ενθουσιασμένος θέλει να του ζητήσει την άδεια να το μεταγράψει για μουσικό θέατρο.
Η συνάντηση γίνεται στην Αντίμπ, όπου ζούσε τότε ο Καζαντζάκης, ο οποίος του προτείνει να μελοποιήσει το «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» και όχι το «Ζορμπά».
Ο Μαρτινού διαβάζοντας το μυθιστόρημα αντιλήφθηκε την οικουμενικότητα του θέματος και συμφώνησε με την πρόταση του συγγραφέα.
Η δημιουργία του λιμπρέτου απασχολεί το συνθέτη δύο χρόνια γιατί προσπαθεί να ακολουθήσει όσο πιο πιστά γίνεται τη δράση του έργου, κάτι αρκετά δύσκολο.
Σχετικά με τη σύνθεση, για να έρθει πιο κοντά στην ελληνική μουσική παράδοση ζητά από τον Καζαντζάκη να του δώσει ελληνικά λαϊκά κομμάτια, ύμνους και ψαλμούς.
Το 1957 η μουσική έχει ολοκληρωθεί εκτός από την τελική σκηνή.
Το κλείσιμο του έργου απασχολεί ακόμα τον Μartinu και θέλει να συναντηθεί με τον Καζαντζάκη, για να το συζητήσουν.
Αυτή η συνάντηση δε θα γίνει ποτέ, καθώς ο τελευταίος πεθαίνει στις 26 Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου. Το φινάλε ολοκληρώνεται το ’59 επιλέγοντας να δώσει ως τέλος της όπερας τον θρήνο της Κατερίνας για τον αδικοχαμένο Μανωλιό που συνοδεύεται από διπλή χορωδία.
«Αυτού του νέου τ’όνομα στο χιόνι είναι γραμμένο.
Το πήρε ο ήλιος κι έλιωσε και το νερό και χάθη…»
Αυτά είναι τα λόγια της Κατερίνας, ένα δίστιχο με το οποίο κλείνει το μουσικό δράμα.
Στοιχείο διαφορετικό από το μυθιστόρημα. Ενώ στην όπερα η Κατερίνα παραμένει ζωντανή, στο μυθιστόρημα με τo παραπάνω δίστιχο θρηνεί τον νεκρό Μανωλιό μια γριούλα κατά τη διάρκεια της ταφής του.
Η όπερα «Řecké pašije-Τhe Greek Passion-Ελληνικό πάθος», είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα του σύγχρονου λυρικού ρεπερτορίου και υπάρχει σε δύο εκδοχές:
Την πρώτη εκδοχή, τη λεγόμενη και ως «εκδοχή του Λονδίνου», που προοριζόταν να παιχτεί στη Βασιλική Όπερα του Covenr Garden του Λονδίνου τη συνέθεσε ο Μartinu από το 1954 ως το 1957.
Τη δεύτερη, αυτή «της Ζυρίχης», που είναι και η πιο γνωστή, τη συνέθεσε από το 1957 ως το θάνατό του, το 1959.
Λέγεται πως ο λόγος για τον οποίο ο Μartinu έκανε δύο εκδοχές είναι ότι η καινοτομία της πρώτης σόκαρε το διοικητικό συμβούλιο της όπερας του Covent Garden το οποίο και την απέρριψε.
Τη Φιλαρμονική της Τσεχίας διευθύνει ο, για μεγάλο διάστημα διευθυντής της, Jiří Bělohlávek, με διεθνή φήμη και αναγνώριση για τις παραστάσεις του έργων τσέχων συνθετών όπως ο Ντβόρζακ, ο Μαρτινού κλπ.
Ο Μπελογλάβεκ έχει χαρακτηριστεί ως "ο πιο βαθύς υποστηρικτής της τσεχικής ορχηστρικής μουσικής".
Φωτισμένοι καλλιτέχνες και οι δυο, που με τη σύμπραξή τους δίνουν ένα σπουδαίο αποτέλεσμα!
Ο Καζαντζάκης, δάσκαλος!
Σε κάθε βήμα της ζωής έχει και μια σοφία να σε συντροφεύσει σα συμβουλή, σα διδαχή, σα βάλσαμο...
Ο Μαρτινού, καταθέτοντας αίμα καρδιάς, κατανοεί τα νοήματα του έργου του κορυφαίου λογοτέχνη, και αποδίδει πιστότατα το πνεύμα του, όπου εκτυλίσσεται μουσικά μια ιστορία αγάπης και μίσους, ζήλιας και κακίας, θάρρους και εγκαρτέρησης.
Ένα έργο "αμείλικτου ρεαλισμού", όμως διαποτισμένου από ένα βαθύ ποιητικό αίσθημα, όπως και στην αριστοτεχνική γραφή του Καζαντζάκη.
Με τη "φαρσοκωμωδία" να έχει την τιμητική της εν όψει Καρναβαλιού και στη μνήμη του ΜΟΛΙΕΡΟΥ, που πέθανε σαν σήμερα 17 Φλεβάρη το 1673, χαιρετίζω με Λυλλί και την ουβερτούρα από τον "Αρχοντοχωριάτη".
Ο μεγάλος γάλλος θεατρικός συγγραφέας, Μολιέρος διετέλεσε διευθυντής του θεατρικού θίασου του Λουδοβίκου ΙΔ΄ της Γαλλίας.
Ιδρυτής της "φαρσοκωμωδίας", ένας μάστορας της θεατρικής σκηνής, στα έργα του αντανακλά τα ήθη όλων των κοινωνικών στρωμάτων, τα οποία καυτηρίαζε με απαράμιλλο τρόπο!
Γνωρίστηκε με τον Ζαν Μπατίστ Λυλλί, που εργαζόταν στην αυλή του βασιλιά ως χορευτής.Ο μετέπειτα πατέρας του γαλλικού ύφους της Μπαρόκ μουσικής δημιούργησε από κοινού με το Μολιέρο το κωμικό μπαλέτο, ένα είδος κωμικού θεάτρου, που πλαισιώνεται με χορευτικά.
Ο "ΑΡΧΟΝΤΟΧΩΡΙΑΤΗΣ" πραγματεύεται τη ματαιοδοξία και τη ματαιοπονία του ανθρώπου, που πασχίζει να υπερβεί το φραγμό της κοινωνικής του θέσης ...
Ο Μολιέρος καυτηριάζει, "ξεφωνίζει" τα κακώς κείμενα και συγχρόνως ενσαρκώνει επιδέξια την ενεργητικότητα και την αισιοδοξία των λαϊκών μαζών.
(Απόσπασμα...)
ΖΟΥΡΝΤΑΙΝ:
-Μόνον το πεζόν και οι στίχοι υπάρχουν; Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ: -Μάλιστα, κύριε. Ό,τι δεν είναι πεζόν είναι στίχοι και ό,τι δεν είναι στίχοι είναι πεζόν. ΖΟΥΡΝΤΑΙΝ: -Και όπως μιλούμε, τι είναι αυτό το όπως μιλούμε; Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ: -Πεζόν. ΖΟΥΡΝΤΑΙN: -Πώς! όταν λέω: Νικολέτα, φέρε μου τις παντούφλες μου δώσε μου το νυχτικό μου σκούφο, είναι πεζό; Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ: Μάλιστα, κύριε. ΖΟΥΡΝΤΑΙΝ: -Τι διάβολο! απάνω από σαράντα χρόνια μιλώ πεζό χωρίς να το ξέρω; Σας είμαι καταϋποχρεωμένος, φίλτατε, που μου το μάθατε αυτό!!!"
*****
Προτείνω να ακούσουμε την ουβερτούρα από το κωμικό μπαλέτο σε μια ηχογράφηση με εξαιρετικό ήχο με Jordi Savall και το σύνολο Le Concert des Nations.
Απολαυστικές οι μελωδίες του Λυλλί, ευρηματικότατος αρμονικά , πολυποίκιλος στα χορευτικά στυλ, πλούσιο ηχόχρωμα οργάνων.
Στο πρώτο βιολί ο πολυτάλαντος, πολυβραβευμένος και πολυπράγμων μουσικά, Manfredo Kraemer.
ΜΟΛΙΕΡΟΣ-ΛΥΛΛΙ: "Ο Αρχοντοχωριάτης"-Ουβερτούρα:
Άλλα κείμενα για το Μολιέρο μπορείτε να διαβάσετε εδώ κι εδώ.
Σαν σήμερα το 1945 ξεκινά η σφοδρή Bομβιστική επίθεση της Δρέσδης…
Η πόλη καταδικάστηκε σε θάνατο και αφανισμό, λίγο πριν τη λήξη του πολέμου.
"Μέσα από τα χαλάσματα εξείχαν χέρια, κεφάλια, πόδια, σπασμένα κρανία.
Οι δεξαμενές νερού ήταν γεμάτες μέχρι τα χείλη με πτώματα
και με μεγάλα κομμάτια τσιμέντου από πάνω.
Οι περισσότεροι φαίνονταν πρησμένοι, με μεγάλα κίτρινα και καφέ σημάδια στα σώματά τους(…).
Νομίζω ήμουν ανίκανη να αντιληφθώ τη σημασία αυτής της απάνθρωπης πράξης,
γιατί υπήρχαν και πάρα πολλά μωρά, φρικτά ακρωτηριασμένα
κι οι άνθρωποι ήταν στοιβαγμένοι τόσο κοντά ο ένας στον άλλον,
ώστε σχημάτιζες την εντύπωση ότι κάποιος τους είχε στριμώξει εκεί μέσα σκόπιμα"
(Μάργκαρετ Φρέγερ, Ο βομβαρδισμός της Δρέσδης, "Τα μεγάλα Ρεπορτάζ", εκδ. Νάρκισσος)
***
Shostakovich: "Dresden Quartet"
Από τα δεκαπέντε κουαρτέτα που συνολικά συνέθεσε ο Σοστακόβιτς, εξαιρετικής ομορφιάς είναι το Ν.8, γνωστό και ως "Dresden Quartet".
Είναι σύνθεση του 1960, που γράφτηκε σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, σε τρεις μόνο ημέρες, στη Δρέσδη, όπου είχε βρεθεί ο Σοστακόβιτς για να συνθέσει τη μουσική για την ταινία "Five Days Five Nights", με θέμα τον βομβαρδισμό της γερμανικής πόλης κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο Σοστακόβιτς αναπτύσσει το έργο με γνώμονα τις εντυπώσεις από τις αφηγήσεις των κατοίκων της πόλης για τη φρίκη του βομβαρδισμού της.
Στα πέντε μέρη του έργου που ακούγονται χωρίς διακοπή, ο Σοστακόβιτς χρησιμοποιεί ως βασικό μοτίβο τις τέσσερις νότες: ρε - μι ύφεση - ντο - σι, (DSCH, ένα κρυπτογράφημα του ονόματός του), που παρουσιαζόμενο σε παραλλαγές δομεί τα θέματα των επιμέρους μερών.
Είναι γραμμένο στη ντο ελ.( κλίμακα που παραδοσιακά, από τον Πέρσελ ως τον Σούμπερτ και τον Μπραμς χρησιμοποιείται για να εκφραστεί η τραγικότητα ή στον Μπετόβεν ο ηρωισμός) και στην παρτιτούρα ο συνθέτης ιδιοχείρως το αφιέρωσε "στα θύματα του φασισμού και του πολέμου".
Είναι έργο με έντονη δραματικότητα και ποιητικό λυρισμό.Ιδιαίτερα στα μέρη των εγχόρδων οφείλεται ο χαρακτηρισμός ενός από τα πιο "σκοτεινά" έργα του ρώσου δημιουργού, που με αυτό το αριστούργημα υπεραμύνεται της ειρήνης, εκφράζει τον αποτροπιασμό και καυτηριάζει τις φρικτές συνέπειες και τα δεινά του πολέμου.
Σε μια άλλη εκδοχή υποστηρίζεται πως το κουαρτέτο γράφτηκε για τον ίδιο τον Σοστακόβιτς.
Ήταν περίοδος που είχε διαγνωστεί με μια σοβαρή εκφυλιστική ασθένεια και ίσως είχε σκεφτεί ακόμα και την αυτοκτονία.
Ετσι ,όπως εκμηστυρρεύτηκε σε φίλο του αργότερα:
<<Σκέφτηκα ότι αν πεθάνω μια μέρα τότε είναι δύσκολο να γράψει κάποιος ένα έργο στη μνήμη μου. Έτσι αποφάσισα να το κάνω εγώ ο ίδιος. Να γράψετε στο εξώφυλλο: "Αφιερωμένο στη μνήμη του συνθέτη αυτού του κουαρτέτου">>
O συνθέτης με τα μέλη του Κουαρτέτου Borodin
Λέγεται πως πριν ηχογραφήσουν τη σύνθεση, τα μέλη του Κουαρτέτου Borodin πήγαν και το εκτέλεσαν στο σπίτι του συνθέτη προκειμένου να τους δώσει την εκτίμησή του για την ερμηνεία.
Ο Σοστακόβιτς εκστασιασμένος, έκρυψε το κεφάλι με τα χέρια του και άρχισε να κλαίει...
Toπράσινο της φύσης, καταιγιστικό. Μια τροπική
ζούγκλα, όπου συχνά-πυκνά ξεπετάγονταν ανάμεσα στα πανύψηλα δέντρα της βουδιστικοί
ναοί και χρυσά αγάλματα…
Ταξίδι στο βορρά της Ταϊλάνδης…
Περιπλανώμενοι σε τόπους με πυκνή
βλάστηση στα σύνορα με τη Βιρμανία, για
μια γνωριμία με τις ορεσίβιες φυλές της περιοχής…
Απομονωμένοι, αόρατοι σχεδόν οι οικισμοί τους, τα σπίτια και τα διάφορα οικήματά
τους φτιαγμένα από μπαμπού και χόρτο, οργανωμένα πάνω σε χοντρούς πασσάλους…
Tα πρόσωπα πάντα χαμογελαστά... Οι περισσότεροι την ώρα που έφτασα εγώ στο χωριό τους, γυναίκες και παιδιά.
Άλλες ύφαιναν στον αργαλειό, άλλες πότιζαν τα χωράφια με καλλιέργειες
βοτάνων, τσαγιού και ρυζιού, άλλες κεντούσαν ή σκάλιζαν πάνω στο ξύλο διάφορα
χειροποιήματα…κι άλλες διασκέδαζαν τη σχόλη τους παίζοντας παράξενα πολυκάλαμα αερόφωνα...
Τα παιδιά έτρεχαν τριγύρω χαρούμενα, που ξένοι είχαν έρθει να τους επισκεφτούν.
Το τόπι που κλωτσούσαν, οι κούκλες που νανούριζαν, το μικρό πατίνι που τσούλαγε στους χωματένιους δρόμους, όλα πρωτόγονης κατασκευής κι από υλικά ακατέργαστα.
Όλες τους, φιγούρες χαρακτηριστικές.
Όμως εκείνες που ξεχώρισαν με την
εντυπωσιακή αμφίεσή τους ήταν οι γυναίκες με τους μακριούς λαιμούς!
Η παράδοση θέλει τη γυναίκα της φυλής Κάρεν
από μικρή να φορά γύρω από το λαιμό χάλκινους κρίκους που με το πέρασμα των
χρόνων επιμηκύνει το μέρος αυτό του σώματος.
Μια μακρόχρονη
παράδοση που ο μεγάλος αριθμός των κρίκων στον λαιμό αποτελεί σύμβολο αξιοπρέπειας.
Λένε, πως αρχικός σκοπός της παράξενης αυτής συνήθειας
ήταν να προφυλάσσονται οι γυναίκες της φυλής από επιθέσεις τίγρεων ή επειδή
θεωρούσαν πως οι μακρύλαιμες, σαν κύκνος ή καμηλοπαρδάλεις γυναίκες, έμοιαζαν ομορφότερες…
Όταν μέσω του τοπικού ξεναγού ρώτησα μια ηλικιωμένη Κάρεν πώς νοιώθει που τόσα χρόνια φορά στο λαιμό της αυτά τα επίχρυσα
δαχτυλίδια μού απάντησε πως γι’αυτήν αποτελεί σεβασμό στους προγόνους της, σκοπός της διατήρησης της πολιτιστικής
ταυτότητας της φυλής της, που δεν σχετίζεται με την ομορφιά και το να κάνει την
εμφάνισή της ελκυστικότερη.
Οι συμβολισμοί του εθίμου χάνονται στα βάθη
του χρόνου. Άλλοι μιλούν για προστασία από δαγκώματα άγριων ζώων...άλλοι για
προστασία των γυναικών από τη δουλεία, καθώς δεν θα ήταν εύκολα εμπορεύσιμες φορώντας
τους κρίκους…κι άλλοι πως αυτός είναι ο τρόπος να τιμηθεί ο «δράκος», μια
σημαντική, μακρυσώματη φιγούρα στη λαογραφία των Kayan, όπως ονομάζεται η αρχηγός-φυλή, της οποίας
οι Κάρεν αποτελούν υποομάδα.
Χαμογέλασα και μάλλον κατάλαβε πως
ενστερνιζόμουν την άποψή της, γι’αυτό ίσως προθυμοποιήθηκε να «μεταμορφώσει» και μένα σε μια Κάρεν, έστω για λίγο…
Με ευγένεια (που πραγματικά με ξένισε για φυλή
που οι ταξιδιωτικοί οδηγοί χαρακτηρίζουν απολίτιστη), με ρώτησε αν επέτρεπα τα
μπρούτζινα δαχτυλίδια της να «αγκαλιάσουν» και το δικό μου λαιμό.
Μια πατέντα τους, ευχαριστήριο σε όσους είναι
πρόθυμοι να αναζητήσουν τη φυλή, τα ήθη της και να μεταδώσουν την ύπαρξή της.
Ανασήκωσα τα μαλλιά μου. Με απαλές κινήσεις
κάλυψε με κρίκους το λαιμό μου, ενώ ψέλιζε μια μονότονη μελωδία…
Σούφρωσα τη μύτη κι έσμιξα τα
φρύδια ασυναίσθητα. Αντιλήφθηκε πώς και γιατί απορούσα και στην ακαταλαβίστικη γλώσσα της έδωσε την εξήγηση:
Ήταν τραγούδι, κάτι σαν επίκληση στο πνεύμα του καλού να με
ευλογήσει με αφθονία και τύχη.
Τα πνεύματα για τους Κάρεν, μού είπε, είναι οι
ταχυδρόμοι τους…αυτοί που τους μεταφέρουν τις επιθυμίες και τους πόθους τους. Ο
θεός έπειτα τούς στέλνει απάντηση με κάποιο σημάδι…με τη βροχή, τις αστραπές,
τα πουλιά, το κακάρισμα του κόκορα…
-Πόσο μακρινοί, σκέφτηκα, και πόσο συνάμα κοντινοί
οι τόποι, οι λαοί, οι πίστεις και οι δοξασίες μας…
Ρώτησα το όνομά της…
Ήταν η σεβαστή Πι…
«Pi», στη γλώσσα τους είναι η γιαγιά, που χαίρει
εκτίμησης όλης της οικογένειας.Το όνομά της ήταν Μποέιπόο, δηλαδή "δροσιά λουλουδιού".
Tο πρόσωπό της χαρακωμένο βαθιά απ’τις ρυτίδες του χρόνου, όμως φωτισμένο
σαν μια αντανάκλαση απροσμέτρητης ομορφιάς σε λείο καθρέφτη.
Αυθόρμητα ήρθε η σκέψη να την αγκαλιάσω, όμως σα να θέλησε να με προλάβει, καθώς η
κουλτούρα τους δεν επιτρέπει εναγκαλισμό, ούτε καν χειραψία στο χαιρετισμό τους
και σηκώθηκε…
Στάθηκε όρθια, έσμιξε τις παλάμες σα να προσεύχεται και
υποκλίθηκε μπρος μου.
Με ευχαριστούσε για τη συνομιλία μας με τον τρόπο, που η
παράδοσή της επιτάσσει…
Τη μιμήθηκα και γω χαμογελώντας αληθινά! Έπειτα διάλεξα για ενθύμιο δυο από τις ξύλινες κούκλες-ομοιώματα γυναικών Κάρεν από την πραμάτεια της... Μια με κόκκινη και μια με πράσινη φορεσιά. Τις κοιτάζω τώρα στο ράφι μου κι αναπολώ αυτή την ιδιαίτερη γνωριμία πριν μερικούς μήνες στα Ταϊλανδέζικα δάση στα σύνορα με τη Βιρμανία.
Δυο ξύλινες κούκλες με μπρούτζινα δαχτυλίδια στο λαιμό,
σουβενίρ από το συναπάντημα της Ελπίδας με μια ρυτιδιασμένη, μα όλο γλυκύτητα
Δροσιά Λουλουδιού…
Γεννήθηκε σαν σήμερα, 10 Φεβρουαρίου 1831. Η ρωσίδα, πάμπλουτη βαρώνη Ναντιέζντα φον Μεκ, στάθηκε μεγάλη ευεργέτις του Πιοτρ ΊλιτςΤσαϊκόφσκυ, υποστηρίζοντάς τον οικονομικά για δεκατρία χρόνια, δίνοντάς του τη δυνατότητα να αφοσιωθεί στη σύνθεση ολοκληρωτικά. Μόνος όρος, να μην συναντηθούν ποτέ.
Η βαρώνη, πλην του Τσαϊκόφσκυ, υποστήριξε τους: Νικολάι Ρουμπινστάιν και Κλωντ Ντεμπισί.
"Η Ναντιέζντα το γένος Φλορόφσκι βασιλεύει με τρόπο θαυμαστό στο πλευρό του συζύγου της, του βαρώνου Καρλ φον Μεκ.[...] Τον παντρεύτηκε αυτόν τον ευγενή για να ικανοποιήσει την επιθυμία του πατέρα της. Γιατί αυτός ο πατέρας ήταν κάτι παραπάνω από ένας απλός συγγενής. Μαγεμένη από τη γλυκύτητα του λάτρη της τέχνης, η Ναντιέζντα θαύμαζε την εξυπνάδα, την ευαισθησία και την ειλικρίνειά του. Φιλόμουσος και λάτρης των ταξιδιών, ο Φιλάρετος έπαιζε βιολί, συναναστρεφόταν ανθρώπους από τον καλλιτεχνικό χώρο και δεν δίσταζε να τραβολογά την κόρη του από πόλη σε πόλη, από κονσέρτο σε κονσέρτο.[...] Η Ναντιέζντα επιβλέπει τα πάντα..Τα ενδιαφέροντά της είναι τέτοια που μπορεί να συγκινηθεί εξίσου από έναν ισολογισμό κι ύστερα ένα μουσικό κομμάτι. Εχει πολυάριθμα ταλέντα και κινείται άνετα ανάμεσα σε αριθμούς και νότες[...]Ο καλόκαρδος Καρλ αποφασίζει πως η καλύτερη αμοιβή για κείνη είναι να τη διασκεδάζει[...] Σεβόμενος τις προτιμήσεις της γυναίκας του, ο Καρλ ακολουθεί μαζί της τους πιανίστες, τους βιολονίστες και τους διευθυντές ορχήστρας, που εκείνη θαυμάζει. [...] Κάποιο βράδυ, ντύνεται με ιδιαίτερη φροντίδα, διότι αποφάσισε να παρευρεθεί σε ένα κονσέρτο. Την ορχήστρα θα διευθύνει ένας οικογενειακός φίλος, ο διάσημος Νικολάι Ρουμπινστάιν. Στο πρόγραμμα γίνεται λόγος για ένα συμφωνικό ποίημα που αποτελεί προσαρμογή του δράματος του Σαίξπηρ "Η Τρικυμία". Πρόκειται για το τελευταίο έργο ενός συνθέτη για τον οποίον ακούγονται καλά λόγια: τον Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι. Η Ναντιέζντα γνωρίζει πως ο Ρουμπινστάιν εκτιμά το νεαρό δημιουργό.[...] Στο άκουσμα των πρώτων κιόλας μέτρων, νιώθει να ανασηκώνεται απ' τη γη, έρμαιο της πνοής ενός ανέμου που ήρθε απ' το υπερπέραν. Αυτό που ακούει είναι ο θόρυβος μιας λυσσασμένης θάλασσας που απειλεί το άσυλο ενός συμβολικού νησιού και η οποία γαληνεύει σιγά σιγά, μέχρι που γίνεται ένα απαλό αεράκι κι ένας αναστεναγμός της ψυχής. Αυτό το κρυφό μήνυμα, έχει την εντύπωση πως απευθύνεται μόνο σ' εκείνη ανάμεσα σε εκατοντάδες ανώνυμους ακροατές. Είναι μάλιστα τόσο συγκινημένη από αυτή την πνευματική ταύτιση, που ξεχνά να χειροκροτήσει στο τέλος του κομματιού. [...] Ενώ οι μουσικοί, όρθιοι, χτυπούν, όπως συνηθίζεται, τα όργανά τους με το δοξάρι ή με το χέρι, ο Ρουμπινστάιν φιλά τον Τσαϊκόφσκι και, γυρίζοντας προς τον κόσμο, δηλώνει με στομφώδες ύφος: "Ιδού η ρωσική μεγαλοφυΐα της εποχής μας, ο μοναδικός Τσαϊκόφσκι, δημιουργός της υπέροχης Τρικυμίας, την οποία μόλις ακούσατε χάρη σε μένα!"
(Ανρί Τρουαγιά, "Η βαρώνη και ο μουσικός", εκδ. Σοκόλη, μτφ. Ελ. Ανδριανού, σελ.8-16)
ΤΟ ΕΡΓΟ:
Η Συμφωνική Φαντασία "Τρικυμία" του Τσαϊκόφσκυ είναι φυσικά εμπνευσμένη από τον άγγλο λογοτέχνη Σαίξπηρ, που τόσο θαύμαζε και διάβαζε μανιωδώς ο συνθέτης και γράφτηκε το 1873, ενώ η πρεμιέρα του έγινε την ίδια χρονιά με τον Νικολάι Ρουμπινστάιν στο πόντιουμ.
Ο ρώσος δημιουργός πετυχαίνει μια μουσική απεικόνιση της θάλασσας και των ποικίλων διαθέσεών της. Ήρεμη αρχικά, που απότομα μεταμορφώνεται σε ταραγμένη θαλασσοταραχή, όλο ένταση και βιαιότητα καθώς αποτυπώνει το υπάκουο πνεύμα, Άριελ, να κατυθύνει μαγικά το καράβι σε ναυάγιο. Πλούσια και λεπτομερής ενορχήστρωση δημιουργεί τη συγκλονιστική ατμόσφαιρα της πλεύσης και βύθισης του πλοίου. Χαρακτηριστική είναι επίσης η δύναμη της ερωτικής αίσθησης που πραγματικά ξεχειλίζει στη Φαντασία, για να εκφράσει τα συναισθήματα μεταξύ Μιράντας και Φερδινάνδου, τόσο που αναλυτές παραλληλίζουν με τα αντίστοιχα από το "Ρωμαίος και Ιουλιέτα".
Το έργο ολοκληρώθηκε μέσα σε μόλις δέκα μέρες "σαν να τον καθοδηγούσε μία υπερφυσική δύναμη" όπως έγραψε ο Τσαϊκόφσκυ.
Tchaikovsky: "The Tempest, Symphonic Fantasia after Shakespeare, Op. Το 18" Evgeny Svetlanov:
Το Μάιο του 1876 κατά τη διάρκεια ενός Κονσέρτου της Ρωσικής Μουσικής Εταιρίας, η Ναντιέζντα πιστεύει πως τής έχει αποκαλυφθεί ένα δεύτερο σημάδι της μοίρας, όταν ακούει το "Πρώτο Κονσέρτο για πιάνο" του Τσαϊκόφσκυ, και πάλι, εκτελεσμένο από τον Σέργιο Τανέγιεφ, έναν εικοσιδυάχρονο βιρτουόζο.
"Με την έναρξη του κομματιού, οι επικοί τόνοι του Κονσέρτου την παρασέρνουν με την ορμή τους. Και δεν μπορεί παρά να σκεφτεί μ' ένα μεταφυσικό δέος πως ο Μότσαρτ, ο Μπετόβεν, αναστήθηκαν κι επέστραψαν στη γη με τα χαρακτηριστικά και το όνομα κάποιου άλλου. [...] Επιτρέφοντας στο σπίτι, η Ναντιέζντα αποφασίζει αμέσως να απευθυνθεί σ'αυτόν τον εξαιρετικό συνθέτη για να τού αναθέσει κάποιες μεταγραφές για τις οποίες θα τον πληρώσει αδρά:
"Αξιότιμε, Πιοτρ Ίλιτς, επιτρέψτε μου να σάς απευθύνω τις ειλικρινείς ευχαριστίες μου[...]Θα μου φαινόταν άτοπο να σάς εκφράσω το θαυμασμό μου, διότι είστε, δίχως αμφιβολία, συνηθισμένος σε επαίνους ανωτέρου επιπέδου[...] Θα σας πω μονάχα πως χάρη στη μουσική σας η ζωή γίνεται πιο εύκολη και πιο ευχάριστη"
(Ανρί Τρουαγιά, "Η βαρώνη και ο μουσικός", εκδ. Σοκόλη, μτφ. Ελ. Ανδριανού, σελ. 17-18)
ΤΟ ΕΡΓΟ:
Το Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 1, έργο 23 εΊναι έργο του 1875, γραμμένο στη Σι ύφ. ελ. και θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της πιανιστικής φιλολογίας. Όταν ο Τσαϊκόφσκυ έστειλε την παρτιτούρα στον πιανίστα και φίλο του, Νικολάι Ρουμπινστάιν εκείνος το χαρακτήρισε "ελαφρό και δημιουργία προχειρότητος" οπότε ο συνθέτης παρότι είχε κατά νου να τού το αφιερώσει, μετανοιωμένος στράφηκε προς τον μαέστρο και πιανίστα, φον Μπύλοβ, που εκτιμούσε τη μουσική του και εκείνο το διάστημα είχε επαινέσει ανοιχτά τον Τσαϊκόφσκι για τις συνθέσεις του.
Ο Τσαϊκόφσκυ έγραψε στη βαρώνη Φον Μεκ:
"Έπαιξα στο Νικολάι το πρώτο μέρος. Ούτε μία λέξη, ούτε μία παρατήρηση. Αν ήξερες μόνο πόσο απογοητευτικό είναι όταν κάποιος προσφέρει σε έναν φίλο του ένα “πιάτο” από το έργο του και εκείνος τρώει και παραμένει σιωπηλός... Οπλίστηκα με υπομονή και συνέχισα ως το τέλος. Πάλι σιωπή. Σηκώθηκα και ρώτησα: Λοιπόν; Εν τέλει ο Ρουμπινστάιν εκφράστηκε: ...στην αρχή ήρεμα, έπειτα όλο και περισσότερο σαν τον Δία, τον κύριο των κεραυνών...".
Θα ακούσουμε το εξαιρετικά επιβλητικό πρώτο μέρος: "Allegro non troppo e molto maestoso". Στην εισαγωγή πρωταγωνιστούν τα κόρνα που ακολουθούνται από όλα τα όργανα της ορχήστρας. Τα βιολιά σε μια "αιχμηρά κοφτή" εκτέλεση, αναδεικνύουν με το πιτσικάτο τους το κύριο θέμα-έμπνευση από λαϊκή μελωδία, που ο συνθέτης άκουσε να εκτελείται στην Ουκρανία από ένα τυφλό ζητιάνο στο δρόμο...
"Η Ναντιέζντα μαθαίνει πως ο Τσαϊκόφσκυ θα διευθύνει στο Θέατρο Μπολσόι το νέο του έργο, το "Σερβικό Εμβατήριο". [...] Προσέρχεται στο κονσέρτο... Τα πρώτα μέτρα, γεμάτα πατριωτισμό, την τραντάζουν ως τα βάθη της ψυχής της. Ο στρατιωτικός ρυθμός των χάλκινων πνευστών ξυπνά το μαχητικό της πνεύμα.[...] Εκείνος, δεν μοιάζει να συμμετέχει στην εορταστική ατμόσφαιρα. Καθοδηγεί τους μουσικούς διστακτικά, με σκυμμένο κεφάλι σαν να τον έχει τρομάξει η λαίλαπα που εξαπολύει. Θα έλεγε κανείς πως δεν είναι ο δημιουργός αυτού του θριαμβευτικού εμβατηρίου. Στο τέλος αποκαμωμένος, χαιρετά αδέξια το κοινό και καταφεύγει στα παρασκήνια [...] Είναι άραγε τόσο ντροπαλός όσο και μεγαλοφυής; Αυτή η υπόθεση τον κάνει πιο ελκυστικό στα μάτια της[...] Ξεχειλίζει από αισθήματα μητρικής τρυφερότητας απέναντι σ' αυτόν τον ώριμο άντρα, που ήδη ξέρει πως δεν μπορεί παρά να' ναι ένα μεγάλο παιδί"
(Ανρί Τρουαγιά, "Η βαρώνη και ο μουσικός", εκδ. Σοκόλη, μτφ. Ελ. Ανδριανού, σελ. 22-23)
ΤΟ ΕΡΓΟ:
O Τσαϊκόφσκι το 1876 και για τον εορτασμό της Ρωσικής επέμβασης στον Σερβοτουρκικό πόλεμο συνέθεσε το "Σέρβικο Εμβατήριο- Marche slave". Η ανάθεση της σύνθεσης έγινε από τη Ρωσική Μουσική Εταιρεία προκειμένου να εκτελεστεί σε Φιλανθρωπική Συναυλία του Ερυθρού Σταυρού, τα έσοδα της οποίας θα διοχετεύονταν στους Σέρβους τραυματίες του πολέμου.
Το φολκλόρ ύφος είναι και εδώ εμφανές, καθώς ο συνθέτης χρησιμοποιεί ως μοτίβα του λαϊκα σερβικά τραγούδια συνδυασμένα και αρμονικά επεξεργασμένα με τον Εθνικό ύμνο της Ρωσίας. Στο πόντιουμ και σε αυτή την πρεμιέρα ήταν ο Νικολάι Ρουμπινστάιν.
Tchaikovsky: "Marche slave, Op. 31" / Zubin Mehta
Καθώς σύμφωνα με το ρωσικό πρωτόκολλο καλλιτέχνης και πάτρονας θεωρούνταν ίσοι, συχνά οι πρώτοι αφιέρωναν μουσικές συνθέσεις τους ώστε πέρα από την ένδειξη εκτίμησης να επιβεβαιώσουν αυτή την ισοτιμία. Ο Τσαϊκόφσκι αφιέρωσε στην προστάτιδά του Ναντιέζντα φον Μεκ την 4η Συμφωνίατου.
Παρότι δεν συναντήθηκαν ποτέ, συγγένεψαν καθώς ο Νικολάι, ο γιος της Ναντιέζντα , παντρεύτηκε την ανιψιά του Tσαϊκόφσκυ.
Κι αν αναρωτηθείτε, ούτε στο γάμο συναντήθηκαν, αφού μόνο ο συνθέτης παρευρέθηκε. Η Ιστορία της Μουσικής έχει διασώσει τις πολύτιμες επιστολές τους...
Λαϊκό είδωλο στην πατρίδα του, που η ημερομηνία γέννησής του "6 Φλεβάρη" τιμάται ως Εθνική γιορτή.
Από τους διασημότερους καλλιτέχνες της ρέγγε. Μπομπ Μάρλεϊ...
Τζαμαϊκανός... Από πατέρα λευκό και μητέρα μαύρη...
Ως μιγάς, βίωσε το ρατσισμό λόγω της ανάμικτης καταγωγής του.
Ο ίδιος κάποτε είχε δηλώσει σχετικά:
"Δεν είμαι σε καμία πλευρά.
Ούτε στην μαύρη, ούτε στην λευκή.
Είμαι στου Θεού την πλευρά.
Αυτού που με έπλασε και με έκανε να προέρχομαι από την μαύρη και την λευκή".
Αν και πέθανε νέος, μόλις 36 ετών, απέκτησε μεγάλη φήμη και καταξιώθηκε σαν καλλιτέχνης.
Στα τραγούδια του ύμνησε τον έρωτα, την ανεξαρτησία, την ελευθερία...
Ξεχωρίζω και αγαπώ πολύ το "Redemption Song".
Μια δημιουργία από το τελευταίο του άλμπουμ, που τους στίχους του εμπνεύστηκε από μια ομιλία του πολιτικού ηγέτη και ρήτορα Marcus Garvey:
"…Απελευθερώστε τον εαυτό σας από την σκλαβιά του νου.
Μόνο εμείς μπορούμε να αποδεσμεύσουμε το μυαλό μας..."
Σε αντίθεση με τα περισσότερα κομμάτια του Μάρλεϊ, στο συγκεκριμένο ο καλλιτέχνης τραγουδά και παίζει ακουστική κιθάρα, χωρίς συνοδεία.
Την εποχή που έγραψε το τραγούδι, γύρω στο 1979, ο Μπομπ είχε διαγνωστεί με καρκίνο.
Πολλοί λένε πως μέσα από την αρμονική απλότητα και τη μοναχικότητα αυτού του τραγουδιού εκφράζεται ο κρυφός του πόνος...
Ό,τι λέει, ό,τι προτρέπει ο στίχος του, μού ακούγεται κλάμα...
Κλάμα που σκεπάζει τη φωνή του ανέμου, τρυφερό μουρμουρητό, αδιάφορο σε όποια πληγή σιγοτρώει την ύπαρξή του.
Μόνη έγνοια να θυμήσει πως έχει φτερά ο νους να πετάξει...
Κλάμα πεισμωμένο, προκαλεί σμιχτά μελανά χείλια να δαγκωθούν, να φωνάξουν...
Ελευθερία του νου, λύτρωση!
Πέταγμα γλάρων εκεί που ευδοκιμούν όνειρα...
Το κείμενο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr
"Ο Κλαούντιο Αρράου άρχισε να παίζει. Σοπέν, το Νυχτερινό σε φα δίεση ελάσσονα. [...] Ο Αράου θεωρείται ο Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ των πιανιστών, σκέφτομαι. Ο αληθινός εραστής, που όλες του οι ιστορίες χαρακτηρίζονται από αχαλίνωτο πάθος. Και αυτό όμως το στοιχείο του Αράου είναι συγκρατημένο, αλλά όχι αόρατο, ακριβώς όπως και το παίξιμό του: πάντοτε πένθιμο, στα όρια του μελαγχολικού. Κάτω από αυτή τη συστολή, ωστόσο, κρύβονται συναισθήματα που κοχλάζουν..."
(Kέτιλ Μπγιόρνσταντ: "Η λέσχη των νέων πιανιστών", εκδ.Πόλις, σελ.281)
Eίναι πιανίστας, που θαυμάζω απεριόριστα, γιατί καταφέρνει να ισορροπεί ανάμεσα στην δεξιοτεχνική τελειότητα και την βαθειά εμπνευσμένη ερμηνευτική δύναμη!
Τον θαυμάζω όμως και για τις απόψεις του σχετικά με την ανάπτυξη μιας "ολοκληρωμένης" καλλιεργημένης προσωπικότητας.
Πίστευε στην αλληλεπίδραση των τεχνών, προέτρεπε για μελέτη κλασικών συγγραφέων, ιστορίας, τις επισκέψεις Μουσείων και θεατρικών παραστάσεων. "Όλ’αυτά, -έλεγε-, επιδρούν και φαίνονται στην ερμηνεία!!"
Και νομίζω, έχει δίκιο γιατί οι ερμηνείες υψηλού επιπέδου απαιτούν συνδυασμό φυσικών και πνευματικών προσόντων.
Ας επιστρέψουμε όμως στο αποσπασμα από το εκπληκτικό μυθιστόρημα του Μπγιόρνσταντ...
Παραλληλίζει τον Χιλιανό δεξιοτέχνη του πιάνου, φημισμένο για τη ρωμαλεότητα της τεχνικής του με τον Χάμφρει Μπόγκαρτ...
Ποτέ δεν το είχα σκεφτεί, αλλά θα'λεγα πως είναι απόλυτα ακριβής...
Ας αναλογιστούμε το δυναμισμό που συνυπάρχει με την ευαισθησία στο "Γεράκι της Μάλτας", έναν ρόλο στον οποίο άφησε εποχή ο Μπόγκαρτ,....μα και στη θρυλική "Καζαμπλάνκα", που υποδύεται έναν ήρωα απόμακρο, που πίσω από την επιφανειακή σκληρότητά του υποβόσκει μια έντονη συναισθηματικότητα!
Κάπως έτσι δεν είναι στις εκτελέσεις του ο μεγάλος και αγαπημένος πιανίστας, Κλαούντιο Αρράου;
"Ο Αρράου άρχισε να παίζει. Σοπέν, το Νυχτερινό σε φα δίεση ελάσσονα...", γράφει ο Μπγιόρνσταντ...
Το συγκεκριμένο Νυχτερινό αποτελεί δείγμα ωριμότατης πιανιστικής γραφής και συνθετικής σκέψης.
Είναι το δεύτερο από το ζευγάρι του op. 48, που έγραψε ο Σοπέν το 1841 και αφιέρωσε στην δεσποινίδα Laure Duperré.
Πολλοί, λόγω της κυλαριστής, ρέουσας μελωδίας το χαρακτηρίζουν ως "μπαλάντα σε μικρογραφία, λεπτεπίλεπτη και καταπραϋντική".
Claudio Arrau, Chopin: "Nocturne Op. 48 No 2"
Ο Κλαούντιο Αρράου γεννήθηκε σαν σήμερα 6 Φλεβάρη 1903.
Μάλλον κληρονόμησε το ταλέντο και την αγάπη για τη μουσική από τη μητέρα του που ήταν ερασιτέχνις πιανίστα. Από κείνη πήρε και τα πρώτα μαθήματα.
Υπήρξε παιδί-θαύμα και αναγνώριζε νότες και άλλα μουσικά σύμβολα στο πεντάγραμμο πολύ πριν μάθει ανάγνωση. Σε ηλικία 4 ετών μελετούσε τις σονάτες του Μπετόβεν, δίνοντας το πρώτο του ρεσιτάλ ένα χρόνο αργότερα.
Στα έξι εντυπωσίασε τον Πρόεδρο της Χιλής Pedro Montt με τη δεξιοτεχνία του που μερίμνησε ώστε ο Κλαούντιο να φύγει για σπουδές στη Γερμανία με κρατική υποτροφία, όπως κι έγινε.
Η εξέλιξή του αντάμειψε την απόφασή του...
.jpg)
