Η τράπουλα και τα παιχνίδια της κατά την περίοδο των γιορτών κάνουν αισθητή την παρουσία τους.
Έτσι, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, "για το καλό του χρόνου" παίζουμε ένα από τα δημοφιλέστερα τυχερά παιχνίδια, το "τριάντα ένα".
Η τράπουλα προέρχεται από το ιταλικό "trappola", που σημαίνει "παγίδα".
Αποτελείται από τα "τραπουλόχαρτα" και προήλθε από το ιταλικό παιχνίδι "ταρόκο", που παιζόταν με χοντρά παραλληλόγραμμα χαρτιά με αριθμημένες φιγούρες τόσο για ψυχαγωγία, όσο και για κερδοσκοπία.
Πιθανή άποψη θεωρείται ότι τα παιγνιόχαρτα εμφανίστηκαν στην Αίγυπτο, έχοντας επάνω τους θρησκευτικές απεικονίσεις, και ότι τα τραπουλόχαρτα, αποτύπωναν συμβολικά την αρχέγονη γνώση, αποτελούσαν ένα μέρος της λατρείας του Αιγυπτίου θεού Τοθ και με τη βοήθειά τους μπορούσε να προβλεφθεί η μοίρα των ανθρώπων και το μέλλον τους, να δοθούν συμβουλές προς αυτούς και να εξηγηθεί η θέληση των θεών.
Τα "Φύλλα της Τύχης" λέγονταν "Τάροκ" απ' όπου και η ονομασία Ταρό.
Τραπουλόχαρτα (1545)
Άλλη άποψη είναι ότι επινοήθηκαν το 10ο αιώνα στην Ινδία και είχαν πολεμικές αναπαραστάσεις.
Η περισσότερο κρατούσα άποψη, όμως, είναι αυτή που συνδέει την τράπουλα με την Κίνα, όπου μάλιστα, ως γνωστό, εφευρέθηκε και το χαρτί.
Τα παιγνιόχαρτα θεωρούνται εξέλιξη των κινέζικων ντόμινο, γιατρικού της πλήξης.
Σύμφωνα με μια εκδοχή, ο Κινέζος αυτοκράτορας του 12ου αιώνα Σεν-Χο, ανέθεσε στους σοφούς του να βρουν ένα αντίδοτο στην πλήξη που ένιωθαν στο παλάτι οι τριακόσιες παλλακίδες του, οπότε και κάποιος σοφός του έφερε μια συλλογή από μικρές, ωραία διακοσμημένες, πλάκες από ελεφαντόδοντο, με τις οποίες, κατά τα λεγόμενά του, μπορούσαν να παιχτούν πολλά και διαφορετικά παιχνίδια. Τόσο ο αυτοκράτορας, όσο και οι παλλακίδες του, ενθουσιάστηκαν και, πλέον, το πρόβλημα της ανίας λύθηκε.
Στην Ευρώπη η τράπουλα ήρθε από την Ασία. Είτε από τους Σταυροφόρους, είτε από τους Άραβες της Ισπανίας, είτε, πάλι από τους Σαρακηνούς ή τους Μαμελούκους.
Στα τραπουλόχαρτα υπήρχαν σύμβολα, όπως ο ήλιος, η σελήνη ή το σπαθί. Η τράπουλα των Μαμελούκων αποτελείτο από 52 φύλλα χωρισμένα σε τέσσερις σειρές (τα κύπελλα, τα νομίσματα, τα σπαθιά και τα μπαστούνια).
Στην κεντρική Ευρώπη οι τέσσερις σειρές ονομάζονταν: φύλλα, κουδούνια, βελανίδια και καρδιές.
Στην Ιταλία υποτίθεται πως συμβόλιζαν, αντίστοιχα, τέσσερις μεσαιωνικές τάξεις: τους αγρότες, τους εμπόρους, τους ευγενείς και τον κλήρο.
Τελικά το σύστημα που επικράτησε έχει τις ρίζες του στη Γαλλία του 16ου αι. και γι’ αυτό οι φιγούρες της παριστάνουν ενδυμασίες της εποχής. Αποτελεί συγκερασμό των παραπάνω, και έχει τριφύλλια, καρό, πίκες και καρδιές. Οι δε φιγούρες είναι βασιλιάς, ιππότης και υπηρέτης, ενώ αργότερα προστίθεται η βασίλισσα.
***
"Xαρτοπαίκτες", Cezanne
Διαβάζοντας για την τράπουλα, μάς έρχονται στο νου οι εθισμένοι στο τζόγο και συνδυαστικά με την Τέχνη, πρώτος ο "Παίκτης" του Ντοστογιέφσκυ, ένα μυθιστόρημα αυτοβιογραφικό, καθώς ο συγγραφέας τυραννίστηκε από το πάθος της χαρτοπαιξίας.
Αυτόματα οδηγούμαστε στον Ρώσο Προκόφιεφ, που με βάση το βιβλίο του Ντοστογιέφσκυ εμπνεύστηκε την ομώνυμη όπερά του "The Gambler", που γράφτηκε το 1916 και στην πλοκή της περιλαμβάνει μια ερωτική ιστορία με τραγικές συνέπειες εξαιτίας της εμμονής και του πάθους του άνδρα για τα χαρτιά.
Και ο επίσης ρώσος Τσαϊκόφσκι δίνει μια αριστουργηματική όπερα με πυρήνα της το πάθος της χαρτοπαιξίας. Η 3 πράξεων όπερά του: "Ντάμα Πίκα" βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Αλεξάντερ Πούσκιν. Περιγράφει μια ατυχή ιστορία αγάπης και θίγει θέματα όπως αλλοίωση της ψυχής και απομόνωσης του ανθρώπου λόγω του εθισμού, που τον οδηγεί τελικά στην αυτοκαταστροφή.
Τζογαδόροι ή λάτρεις της τράπουλας, υπήρξαν και μουσικοί.
1. Ο Ιταλός βιρτουόζος του βιολιού και συνθέτης Νικολό Παγκανίνι έπαιζε χαρτιά συστηματικά και μάλιστα συχνά χρεωνόταν με μεγάλα ποσά. Λέγεται πως κάποτε αναγκάστηκε να πουλήσει το βιολί του προκειμένου να ξεπληρώσει το τεράστιο χρέος! Επίσης στο Παρίσι, συμμετείχε ως μέτοχος ενός καζίνο που έφερε το όνομά του, όπου 2 φορές την εβδομάδα έδινε και ρεσιτάλ.
2. Άπληστος με τα τυχερά παιχνίδια ήταν και ο Μότσαρτ, ένας τζογαδόρος που τα περισσότερα από τα κέρδη του από τις παραστάσεις -λένε οι κακές γλώσσες- διοχετεύονταν στην αποπληρωμή των οφειλών σε πιστωτές τους.
3. Από τη χαρτοπαιξία ίσως κάπως ωφελημένος, λόγω του επιχειρηματικού μυαλού του, μπορούμε να ισχυριστούμε πως υπήρξε ο Τζοακίνο Ροσίνι. Μέτοχος ενός καζίνο-όπερα, συνδύαζε τα δυο μεγάλα πάθη του: μουσική και τυχερά παιχνίδια. Οι λάτρεις της μουσικής τέχνης έρχονταν στο χώρο να ψυχαγωγηθούν και συγχρόνως -αν επιθυμούσαν- συμμετείχαν σε κάποιο από τα τραπέζια της χαρτοπαικτικής λέσχης.
4. Ο Ρίχαρντ Στράους, αλλά και το ζεύγος Γκριγκ αρεσκόταν να παίζει παιχνίδια με τράπουλα τις μέρες των Χριστουγέννων.
Όπως το 1887 στη Λειψία, όπου η πράσινη τσόχα στρώθηκε για τους συνθέτες Frederik Delius, Johan Halvorsen και Christian Sinding, και τη Νίνα, σύζυγο του Έντβαρντ Γκριγκ που ο φακός την τσάκωσε κάνοντας τη "μάνα" υπό το βλέμμα του Γκριγκ.
5. Τέλος, ο Ιγκόρ Στραβίνσκι έπαιζε κι αυτός τυχερά παιχνίδια, με ιδιαίτερη αδυναμία στο πόκερ. Το 1937 έγραψε το "Jeu de cartes-Παιχνίδι με τράπουλα", ένα μπαλέτο σε "τρεις παρτίδες" -όπως συνηθίζεται να χαρακτηρίζεται- σε χορογραφία Μπαλανσίν και ανήκει στη νεοκλασική περίοδο του συνθέτη.
Ο Στραβίνσκι στήνει την υπόθεση με τραπουλόχαρτα, ανάμεσα στα οποία κυρίαρχη θέση κρατά ο "Τζόκερ", συχνά αήττητος, καθώς ως μπαλαντέρ μπορεί να υποκαθιστά άλλα τραπουλόχαρτα, πλαισιωμένος από τους Άσσο, Ρήγα και Ντάμα.
Στις δυο πρώτες "παρτίδες" ο Τζόκερ επικρατεί όλων, όμως στο τέλος ο παίκτης επιτυγχάνει το ανώτερο πάντων "φλος ρουαγιάλ" (Άσσος, Ρήγας, Ντάμα, Βαλές, Δέκα του ίδιου χρώματος σε σειρά) και βγαίνει νικητής, με προφανείς τους συμβολισμούς.
Στο παρακάτω βίντεο ακούμε από την "Πρώτη παρτίδα" το "Χορό του Τζόκερ" ....και από την τελική "Τρίτη παρτίδα" τη "Μάχη ανάμεσα σε μπαστούνια και κούπες".
Igor Stravinsky: "Jeu de Cartes":
I:
Dance of the Joker , Waltz-Coda Tranquillo
ΙΙΙ:
Battle between Spades and Hearts, Final Dance - Coda
Μπορεί να μην μού αρέσουν τα χαρτιά, όμως βρήκα την ιστορία της τράπουλας πολύ ενδιαφέρουσα κι αφού εναρμονίζεται στο πνεύμα των ημερών, είπα να τη συνδυάσουμε με κάτι σχετικό μουσικά...
Καλή Χρονιά σε όλους, με υγεία, αγάπη, αισιοδοξία και την τύχη -ει δυνατόν- με το μέρος μας!
Αν δε, κάποιος αποφασίσει να "τζογάρει" ας τού ευχηθούμε "καλά κέρδη"!
Μέρος του κειμένου έχει δημοσιευτεί παλαιότερα στην Κοινότητα The Mythologists
Πηγές για ιστορία τράπουλας: Εγκ. "Πάπυρος Larousse Britannica",Wikipedia
Από τα σπουδαιότερα πιανιστικά έργα του 20ου αι. και συγχρόνως το κορυφαίο έργο του Ολιβιέ Μεσσιάν για πιάνο είναι το "Είκοσι βλέμματα πάνω στο Θείο Βρέφος".
Γράφτηκε από το συνθέτη για την δεύτερη σύζυγο του πιανίστα, Yvonne Loriod, το 1944 .
Eίναι μια από τις συνθέσεις του Μεσσιάν που σύμφωνα με τον ίδιο απεικονίζουν αυτό, που προσδιόριζε ως "τις θαυμάσιες πτυχές της πίστης" βασισμένες στον ακλόνητο Ρωμαιοκαθολικισμό του.
Τα "Είκοσι βλέμματα πάνω στο Θείο Βρέφος" είναι μια σουίτα είκοσι μερών, που έχει χαρακτηριστεί "μουσικός στοχασμός" καθώς κάθε μέρος αποτελεί "διαλογισμό" πάνω στην παιδική ηλικία του Χριστού, ένα είδος στοχαστικής ενατένισης του Θείου Βρέφους.
Το έργο είναι εξαιρετικά δύσκολο και απαιτητικό, με το συνθέτη να συνδυάζει κελαηδισμούς, διαφωνίες, μοτίβα από έργα άλλων συνθετών όπως του Λιστ, μέσα σε ένα σύννεφο μυστικισμού και αισθησιασμού.
Αποτελεί δε, μια από τις πολύ αγαπημένες συνθέσεις του σπουδαίου Δανιήλ Τριφόνοφ, ο οποίος δηλώνει πως "υπάρχει στο δικό του χρονικό σύμπαν, βοηθώντας τον ακροατή να συνειδητοποιήσει γιατί χρειάζεται την κλασική μουσική, να εκτιμήσει τους ήχους όπως είναι, σε έναν απεριόριστο ηχητικό χώρο. Το πρωτάκουσα σε ένα θαλάσσιο θέρετρο με μόνη συνοδεία των κυμάτων του ωκεανού και τον φρέσκο αέρα να μού δροσίζει το πρόσωπο κι ήταν μια πρωτόγνωρη, διαλογιστική εμπειρία", λέει.
Olivier Messiaen και Yvonne Loriod
Ο ίδιος ο Μεσσιάν περιγράφει τη σύνθεση ως "Ενατένιση του Θείου βρέφους στη φάτνη και οράματα που το περιβάλλουν. Από την άφατη θεώρηση του Θεού, στη θεώρηση της Εκκλησίας της Αγάπης, το Άγιο Πνεύμα, τη στοργική θεώρηση της Παρθένου, των Αγγέλων, των Μάγων και των άυλων συμβόλων(Χρόνος, Σιωπή,Αστερι ή Σταυρός)".
Τέσσερα λάιτ-μοτίφς διατρέχουν το σύνολο του έργου κι επανέρχονται κυκλικά:
1. Το θέμα του Θεού, 2. της Μυστικής Αγάπης, 3. το θέμα του Άστρου και του Σταυρού και 4. το θέμα των Συγχορδιών.
Το Άστρο και ο Σταυρός έχουν κοινό θέμα γιατί αποτελούν αντίστοιχα την έναρξη και το κλείσιμο της επίγειας ζωής του Χριστού.
Θα ακούσουμε το "Βλέμμα στο Άστρο" και το "Φιλί του μικρού Ιησού", δυο ζεστά, απαλά, φωτεινά μελωδίσματα και ίσως τα πιο εκστατικά από τα μουσικά θρησκευτικά οράματα του συνθέτη... Ανάμεσά τους παρεμβάλλεται το "Noël".
1. Messiaen: "Vingt regards sur l'Enfant-Jésus. II-Regard de l'étoile" / Yvonne Loriod:
2. Messiaen: "Vingt regards sur l'Enfant-Jésus. ΧV-Le baiser de l'Enfant-Jésus" / Yvonne Loriod:
3. Messiaen: "Vingt regards sur l'Enfant-Jésus. ΧΙΙΙ-Noël / Yvonne Loriod:
Την τελευταία πενταετία της ζωής του ο Μωρίς Ραβέλ άρρωστος βαριά δεν μπορούσε ούτε να κινηθεί, ούτε και να μιλά. Το 1937 υποβλήθηκε σε μια αποτυχημένη χειρουργική επέμβαση που επέφερε το θάνατό του σαν σήμερα 28 Δεκεμβρίου.
Ο Ραβέλ την περίοδο σύνθεσης του έργου
Πάντα υπέρμαχος της ομορφιάς και της ευγένειας, ένας δανδής αριστοκράτης, διακρινόταν για την περιποιητική συμπεριφορά του και δικαίως χαρακτηρίζεται ως ένας από τους "Ιππότες της κλασικής μουσικής". Κυριολεκτικά, τo 1920 ανακηρύχθηκε "Ιππότης επί τιμή", τίτλος που αποκήρυξε μεν, όμως έδωσε την αφορμή στον φίλο του Ερίκ Σατί να γράψει: "Ravel vient de refuser la Légion d'honneur, mais toute sa musique l'accepte - O Ραβέλ μπορεί να αρνήθηκε τον τίτλο τιμής αλλά όλη η μουσική του τον αποδέχεται".
Δεν παντρεύτηκε ποτέ και είχε λιγοστούς φίλους, μολονότι εξαιρετικά κοινωνικός, αν και κάπως εκκεντρικός... Άγαμος και άτεκνος, όμως ο Ραβέλ λάτρευε τα παιδιά και τον κόσμο της φαντασίας τους. Υπήρξε ένας ανεξάντλητος παραμυθάς, αφού συχνά κατασκεύαζε δικές του ιστορίες και τις έλεγε στα παιδιά των φίλων του, διατηρώντας έτσι καθόλη τη διάρκεια της ζωής του την ικανότητα να βλέπει τον κόσμο με τα μάτια ενός παιδιού...
Το "Noël des jouets - Χριστούγεννα των παιχνιδιών" συνέθεσε ο Ραβέλ το 1905, και είναι εκείνο με το οποίο ο τριαντάχρονος συνθέτης έκανε το λογοτεχνικό του ντεμπούτο, αφού εκτός από τη μουσική έγραψε και το κείμενο.
Θυμίζουμε πως τα παιχνίδια, και ιδιαίτερα τα μηχανικά, ασκούσαν μια ιδιαίτερη γοητεία στον Ραβέλ.
Το έργο που είναι για φωνή και πιάνο, βασίζεται σε μια παλιά παραδοσιακή γαλλική μελωδία και αναδύει μελωδικούς, λεπτεπίλεπτους απόηχους από την ορχήστρα γκαμελάν, αλλά και συνθέσεων των Μασνέ και Μουσόργκσκι.
"Jouets de Noël", Emilio Grau Sala (από mutualart)
Αναπτύσσεται σε 5 σύντομα μέρη που εκτελούνται ενιαία, όμως αντιστοιχούν σε ξεχωριστούς τίτλους:
Τα πρόβατα στην παιδική φάτνη
Η Παναγία με το κρινολίνο της
Ο σκύλος Βελζεβούλης απειλεί το Χριστούλη
Ο Χριστός ως ζαχαρωτό, και
Η Προσκύνηση
Πρόκειται για μια πρωτότυπη, γοητευτική πιανιστική μινιατούρα-τραγούδι για τα Χριστούγεννα, για παιδιά και όσους αισθάνονται παιδιά. Η σύντομη πιανιστική εισαγωγή υποβάλλει την ονειρική ατμόσφαιρα του κειμένου και η φωνή που ακολουθεί αναπτύσσει περαιτέρω το υλικό της μέσα σε ένα παραμυθικό, ηχητικό τοπίο. Τα ιριδίζοντα μέρη του πιάνου ηχούν σα γλυκές, λαχταριστές λιχουδιές υποστηρίζοντας την με εκφραστική, παιχνιδιάρικη ενέργεια, φωνή, σ' αυτό το απαράμιλλης ομορφιάς δείγμα ασματικής γραφής του Ραβέλ.
Το έργο αφιερώθηκε στην Mme Louise Cruppi, συγγραφέα, ακτιβίστρια και πιανίστα, που ενθάρρυνε το έργο του Ραβέλ στην πρώιμη συνθετική του περίοδο και κείνος για να την ευχαριστήσει τής αφιέρωσε πλην των "Noël des jouets" και την μεταγενέστερη όπερα του "Η ισπανική ώρα". Το "Noël des jouets" πρωτοπαρουσιάστηκε με τον ίδιο τον Ραβέλ στο πιάνο, που λίγο αργότερα ολοκλήρωσε και την ορχηστρική του εκδοχή.
"Δως του κλώτσο να γυρίσει, παραμύθι ν' αρχινήσει..."
Οι λαοί θεωρούν το τραγούδι του γρύλου καλό, αλλά και κακό οιωνό. Έτσι στη Βραζιλία είναι σημάδι είτε επικείμενης βροχής, είτε προαναγγέλλει θάνατο. Για το λόγο αυτό αν βρεθεί γρύλος να τραγουδά μέσα σε σπίτι, θανατώνεται. Στα Μπαρμπέιντος, όμως, όπως και για τους λαούς της Βόρειας Ευρώπης ο ήχος του εντόμου θεωρείται οιωνός για οικονομική ευημερία, ενώ υπάρχει η δοξασία ότι όποιος δει γρύλο θα του φέρει καλοτυχία!
Από εικονογράφηση της νουβέλας "Γρύλος στο τζάκι" του Ντίκενς (1846)
Ανάμεσα στις πέντε νουβέλες, που έγραψε ο Κάρολος Ντίκενς για τα Χριστούγεννα, το λιγότερο γνωστό (παρότι για χρόνια ήταν δημοφιλέστερο στη σκηνή ακόμα κι από το "Christmas Carol") είναι ο "Γρύλος στο τζάκι", που κυκλοφόρησε τέλη Δεκεμβρίου του 1845.
Πρόκειται για μια Χριστουγεννιάτικη ιστορία που ο βρετανός συγγραφέας χαρακτήρισε ως "ήσυχη, όλο αθωότητα και ομορφιά", απάντηση σε όσους τον κατηγόρησαν για υπερβολική συναισθηματικότητα. Προσέλκυσε εκατομμύρια αναγνωστών, καθώς το ξετύλιγμά της τούς χρίζει επισκέπτες ενός ευτυχισμένου σπιτικού της Βικτωριανής εποχής, ιδανικού στα μάτια ενός παιδιού, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που φτώχια, καταφρόνια, κοινωνικές ανισότητες και εκμετάλλευση ήταν καθημερινά βιώματα. Στην ιστορία του ο Ντίκενς υπογραμμίζει πως πάντα ανάμεσά μας υπάρχουν κακοί, μεταμορφωμένοι σε τέρατα. Όμως επίσης πάντα υπάρχει κι ένας φύλακας άγγελος, υπάρχει ένας "γρύλλος στο τζάκι" κάθε σπιτιού, που αποκαθιστά τα πράγματα, παίρνει το μέρος των καλών και οι κακοί ρίχνονται στην άβυσσο της ανυπαρξίας.
Η ΥΠΟΘΕΣΗ:
Ένα ζευγάρι, o Tζων και η πολύ νεότερή του Ντοτ, ζει ευτυχισμένο με το μικρό γιο τους και την γκουβερνάντα του. Ενας γρύλος ενεργεί ως φύλακας άγγελος για την οικογένεια. Όταν τα πράγματα πάνε καλά, το έντομο γρυλίζει στο τζάκι, ενώ παραμένει σιωπηλό όταν υπάρχουν σκοτούρες, λογής δυσκολίες και θλίψη. Κατά την περίοδο των Γιορτών η οικογένεια φιλοξενεί στο σπίτι της έναν μυστηριώδη ξένο. Ο Tάκλετον, ένας ζηλιάρης γέρος, προσπαθεί να σπείρει ζιζάνια ανάμεσα στο ζευγάρι. Έτσι δηλητηριάζει το μυαλό του Τζων για την Ντοτ, λέγοντάς του πως αντιλήφθηκε τη γυναίκα του να τον απατά με τον επισκέπτη τους. Ο Τζων από τη θλίψη του δεν μπορεί να σκεφτεί καθαρά και αποφασίζει να χωρίσει τη γυναίκα του για να την απαλλάξει από ένα γάμο που τής είναι βάρος. Ο γρύλος σταματά το χαρούμενο τραγούδι του... Μέσω των υπερφυσικών του δυνάμεων όμως, τα ψέματα του συκοφάντη αποκαλύπτονται και ...έζησαν αυτοί καλά και μεις καλύτερα...
"Ιllustration for Charles Dickens's "Cricket on the Hearth", Fred Barnard (1896)
Παρόλο το αίσιο τέλος, η ιστορία του Ντίκενς εστιάζει στο ύπουλο και σκοτεινό πάθος της ζήλιας. Είναι ο γρύλος, που με το χαρούμενο, επίμονο φτερούγισμα και παιχνιδιάρικο γρύλισμά του, αλλά και τις ενδιάμεσες συμβολικές σιωπές του υπενθυμίζει στον Τζον, την αγάπη του για την σύζυγό του και τον οδηγεί να συγχωρήσει την υποτιθέμενη απιστία του προτού αποκαλυφθεί η αλήθεια της αθωότητας της.
Ο Ντίκενς για μια ακόμη φορά εξυψώνει το δίκαιο και την επικράτησή του. Κάθε τζάκι, φίλοι μου, κάθε εστία έχει το δικό της γρύλο. Κι αν δεν τον έχει, πρέπει να ψάξουμε να τον βρούμε. Γιατί τζάκι δίχως γρύλο είναι ζωή δίχως όνειρα, άνθρωπος δίχως ελπίδα...
Ο "Γρύλος στο τζάκι" του Ντίκενς δραματοποιήθηκε σε πολλές γλώσσες και μελοποιήθηκε πολλάκις, επίσης.
1."The Cricket On The Hearth" είναι μια μικρή όπερα με στοιχεία πρόζας, τριών πράξεων του σκωτσέζου σερ Alexander Mackenzie, που συνέθεσε το 1904 κι έκανε πρεμιέρα στη Βασιλική Ακαδημία Μουσικής μια δεκαετία αργότερα. Ο συνθέτης αγαπούσε ιδιαίτερα τη συγκεκριμένη όπερα(ήταν εξάλλου δεμένος με τα αναγνώσματα του Ντίκενς) και δήλωσε πως την έγραψε "για την Αγάπη".
Ο Μακένζι κινείται σε ρυθμική αγωγή διακυμάνσεων, άλλοτε γρήγορη κι άλλοτε αργή, σε ύφος ανάλαφρο, πρόσχαρο, όπου το σκέρτσο και το παιχνίδισμα υπερτερούν, κι άλλοτε μικρές, μελαγχολικές ή ταραγμένες φράσεις να υποδεικνύουν τη διάθεση των ηρώων της ιστορίας. Απλές, βηματικές κινήσεις μικρών διαστημάτων πλάθουν μoυσικές συλλαβές, που ακολουθούν ένα απότομο σκαμπανέβασμα, σαν μίμηση του τιτιβίσματος του γρύλου.
Ακούμε την ουβερτούρα με τη χαρακτηριστική αρχική σκηνή της τσαγιέρας "εν βρασμώ", έμπνευση από την πρώτη πρόταση της νουβέλας του Ντίκενς: "The kettle began it", με τα πνευστά κυρίως, να μιμούνται τους ήχους από τη διαδικασία του βρασμού. Καθώς η θερμοκρασία του νερού αυξάνεται, σχηματίζονται φυσαλίδες. Ο ατμός τους υγροποιείται με αποτέλεσμα να "εξαφανίζονται" κάνοντας χαρακτηριστικούς ήχους... Οι μαθητές του Μακένζι μετά το τέλος της πρεμιέρας τού χάρισαν μια μινιατούρα τσαγιέρα που με ανάλογο μηχανισμό μπορούσε να βγάζει ατμούς.
Sir Alexander Mackenzie: "The Cricket on the Hearth Op 62 - Overture" Charles Dickens Christmas tale
2.Νωρίτερα, το 1896 ο Karl Goldmark είχε συνθέσει την όπερά του σε 3 πράξεις: "Das Heimchem am Herd" με γερμανικό λιμπρέτο-έμπνευση από την Χριστουγεννιάτικη ιστορία του Ντίκενς . Ακούμε την Άρια της Dot, γυναίκας του ευαίσθητου αχθοφόρου που έπεσε θύμα συκοφαντίας. Από την Μοραβικής καταγωγής περίφημη υψίφωνο, Maria Jeritza, που μάγεψε και σε αυτό το ρόλο.
"Das Heimchen am Herd-Ach, das ist herrlich"; Karl Goldmark / Maria Jeritza
(H εξαίσια φωτογραφία είναι του φυσιολάτρη γαμπρού μου, Andreas, που ζει με την οικογένειά του στο Σιάτλ, τραβηγμένη πριν λίγες μέρες από εξόρμησή του στα γύρω βουνά)
Η 11η Δεκεμβρίου έχει καθιερωθεί από τα Ηνωμένα Έθνη ως "Διεθνής Ημέρα Βουνού", με στόχο να αναδειχθεί ο ζωτικός ρόλος, που παίζει το βουνό στη ζωή των ανθρώπων.
Ετσι για το απομεσήμερο προτείνω να ακούσουμε το έργο ενός φυσιολάτρη συνθέτη, που λάτρεψε την ανάβαση σε κατάφυτα βουνά και εγκωμίασε το ορεινό περιβάλλον με τη μουσική του.
Ο αρμενικής καταγωγής, Αlan Hovhaness αρχές της δεκαετίας του 1970, εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Σιάτλ της Πολιτείας της Ουάσινγκτον, μια πανέμορφη πόλη, κτισμένη μέσα σε μια στενή λωρίδα του Ειρηνικού ωκεανού, τριγυρισμένη από πλουσιότατα σε βλάστηση βουνά, εξ ού και το προσωνύμιο "σμαραγδένια πόλη".
Ο Χοβχάνες είχε εντυπωσιαστεί, όταν επισκέφτηκε την περιοχή πριν χρόνια:
"Μου αρέσει πολύ η φύση εδω, κυρίως τα υψώματα. Δεν χρειάζεται να πάω στις Ελβετικές Αλπεις...Εδώ τα βουνά έχουν μια ιερότητα...Είναι εκείνα που σε οδηγούν στο Θεό... Βρίσκονται στα μισά του δρόμου, ανάμεσα στη Γη και τον Ουρανό..."
Η Συμφωνία του, Νο. 2, έχει τον υπότιτλο: "Mysterious Mountain" και είναι εμπνευσμένη από τα γύρω βουνά του Σιάτλ.
Η τριών κινήσεων ορχηστρική σύνθεση παραγγέλθηκε το 1955 από τον Leopold Stokowski προκειμένου να παρουσιαστεί στην παρθενική εμφάνιση του μαέστρου ως δ/ντής στην Συμφωνική Ορχήστρα του Χιούστον.
Η εντυπωσιακή σύνθεση στηρίζεται σε πεντατονικές κλίμακες, που δίνουν ένα άρωμα εξωτισμού, ενώ εμφανή είναι στοιχεία αναγεννησιακής πολυφωνίας και θρησκευτικών ύμνων της Δυτικής μουσικής, που ίσως μαρτυρούν επιρροές από Part και Tavener.
Μελωδική γραμμή, αρμονίες και ενορχήστρωση σκιαγραφούν τη μυστηριώδη ατμόσφαιρα, την ιερότητα των βουνών, στην γαλήνη και τη σιωπή των οποίων μπορεί κανείς να αφεθεί, να καθαρίσει η ψυχή, να φρεσκαριστεί η σκέψη ...
Ο Χοβχάνες πετυχαίνει έναν μουσικοπνευματικό διαλογισμό, που ενθουσίασε τον Ραλφ Βον Ουίλιμς, τόσο, που σχολίασε χαρακτηριστικά:
"Τα "βουνά" του Χοβχάνες γεμάτα μυστήριο γίνονται σύμβολα, όπως οι πυραμίδες. Είναι η προσπάθεια του ανθρώπου να γνωρίσει το Θεό..."
Η πρώτη και πιο δημοφιλής ηχογράφηση του έργου, (θεωρείται από τους κριτικούς ως η σημαντικότερη) έγινε με τη Chicago Symphony Orchestra υπό τον Fritz Reiner.
Ο Μασκάνι παίζοντας μπιλιάρδο με πούρο στο στόμα, καθώς δεν το αποχωριζόταν ποτέ.. (απόpietromascagni.com)
Ο συνθέτης είχε πολλά πάθη...Έπαιζε χαρτιά μανιωδώς, κάπνιζε πούρα επίσης μανιωδώς, μάλιστα πριν από κάθε ταξίδι του ετοίμαζε προσεκτικά το απόθεμα πούρων που θα είχε μαζί του, καθώς κάπνιζε το λιγότερο 36 μισά ημερησίως.
Τού άρεσε να παίζει με φίλους μπιλιάρδο, να κάνει ποδήλατο, όπως και να συλλέγει διάφορα παλιά αντικείμενα. Από μουσικά όργανα, σπιρτόκουτα και ρολόγια τσέπης ως πένες, νομίσματα, γραβάτες, τσοπστικς και μπαστούνια.
Καμάρωνε γιατί είχε στην κατοχή του το μπαστούνι του Τζοακίνο Ροσίνι, αλλά και ένα πολύτιμο μουσικό όργανο, το σπινέτο του Μότσαρτ...
Δεν ξέρω, εκλεκτοί μου φίλοι, αν καταλάβατε, αλλά όλα αυτά αφορούν τον αγαπημένο βεριστή συνθέτη, Πιέτρο Μασκάνι.
Ο συνθέτης της Καβαλλερία Ρουστικάνα, και τόσων άλλων δημιουργιών γεννιέται στο Λιβόρνο σαν σήμερα, 7 Δεκέμβρη του 1863.
Ο Πιέτρο ξεκίνησε κρυφά μαθήματα μουσικής, καθώς ο πατέρας του δεν συμφωνούσε με την αποφασή του να ασχοληθεί με την τέχνη και τον προόριζε για τη Νομική επιστήμη...
Στα πρώτα χρόνια των σπουδών του στο Ωδείο θα γράψει μια μικρή όπερα με τίτλο: "Zilia" αναφερόμενη στα ταξίδια του Κολόμβου, μια συμφωνία, διάφορα εκκλησιαστικά έργα και δυο καντάτες, που θα παρουσιαστούν στο Λιβόρνο και θα ενθουσιάσουν.
Πρόκεται για τις καντάτες "In Filanda" και "Alla Gioia- Ωδή στη χαρά", πάνω σε κείμενο του Φρήντριχ Σίλλερ, που μελοποίησε και ο Μπετόβεν, αλλά σε μετάφραση στην ιταλική γλώσσα από τον Αντρέα Μαφέι. Η ωραία καντάτα για σοπράνο, τενόρο, βαρύτονο και μπάσο αφιερώθηκε στον κόμη Μαρντερέλ, που εντυπωσιασμένος με το ταλέντο του νεαρού Μασκάνι αποφασίζει να χρηματοδοτήσει τις σπουδές του στο Μιλάνο.
Η "Ωδή στη Χαρά", πρόκειται για καντάτα που μαρτυρά τη μουσική ιδιοφυία του δημιουργού της και την εξέλιξή του φυσικά.. Οι δάσκαλοι του Μασκάνι χαρακτήρισαν αυτή τη νεανική σύνθεση, "φιλόδοξο έργο, κομψό και εκλεπτυσμένο μελωδικά", ενώ ο ίδιος ο Μασκάνι μετά από χρόνια το έκρινε, ως "σύνθεση ανώτερη από τη δύναμή του παρά την τεράστια ομορφιά της νιότης του".
Στην παρουσίαση της καντάτας ο Μασκάνι ήταν 19 χρονών και είχε αναλάβει να ερμηνεύσει το μέρος του βαρύτονου. Ο φιλόδοξος νεαρός συνθέτης ακολουθεί την τυπική δομή της καντάτας, που είχε μελετήσει στο Ωδείο του Λιβόρνο και παρότι δεν παρουσιάζει κάποιες πρωτοτυπίες , ωστόσο αναδύεται η χάρη και ο αυθορμητισμός του, αλλά κυρίως η αγάπη του για το λυρικό τραγούδι. Ιδιαίτερα είναι τα μιμητικής τεχνικής χορωδιακά μέρη στο ύφος της φούγκας, η κατανυκτική σόλο "Προσευχή", και η ειδυλλιακή "Romance" του βαρύτονου που ξεχωρίζουν για την εκφραστικότητα και το λυρισμό τους.
1. Μascagni "Ωδή στη Χαρά": Coretto (χορωδιακό):
2. Μascagni "Ωδή στη Χαρά": Preghiera(Προσευχή):
3. Μascagni "Ωδή στη Χαρά": Romanza-Baritone:
Για τον Μασκάνι μπορείτε να διαβάσετε αρκετά άρθρα στο μπλογκ. Περιηγηθείτε!
"Η Κάλλας είναι η Βίβλος της όπερας"(Λεονάρντ Μπερνστάιν)
"Η φωνή της Κάλλας είναι η Pieta του Μικελάντζελο...,η ζωγραφική της Καπέλα Σιξτίνα,που έγινε ουράνιο τραγούδι!Η φωνή της δονεί την ψυχή, όπως το τσέλο του Casals"(Phyllis Chesler)
"Το πιο αξιοπρόσεκτο για τη Μαρία είναι ότι, για πολλούς, η φωνή της δεν ήταν "κλασικά όμορφη".Η φωνή της, διαυγέστατη μεν, αλλά δεν διέθετε στοιχεία που θα την περιεγραφαν "βελούδο ή λούστρο", αλλά πιστεύω ότι μέρος της ομορφιάς της οφείλεται ακριβώς σε αυτό. Επειδή η έλλειψη λούστρου, έκανε τη φωνή να αποκτά ιδιαίτερο τίμπρο, τόσο διακριτικά χρώματα, ώστε να μένει αξέχαστη" (Rodolfo Celletti)
"Η φωνή της Κάλλας είχε απίστευτη γοητεία, αυτό το είδος ήχου, που σε κερδιζει στο πρώτο άκουσμα, μια μαγική ποιότητα" (Carlo Maria Giulini)
"Από τότε που άκουσα την Κάλλας σε ρόλους στις όπερες: "Puritani", "Madama Butterfly" και "Norma" έγινε το υπέροχο είδωλό μου..Η φωνή της τραγουδάει πέρα από τις νότες"(Leontyne Price)
Η Μαρία δεν ήταν απλώς μια σοπράνο. Ήταν ένα "νέο, απίστευτο ηχητικά όργανο" και όλοι ήταν θαυμαστές της, από τη Γκρέις Κέλι ως τη Βασίλισσα της Αγγλίας…
Εξακολουθεί, ακόμα και μετά το θάνατό της, να είναι ο ορισμός της ντίβας ως καλλιτέχνη. Αλλά ο τύπος ήταν σπάνια στο πλευρό της και καθ 'όλη τη διάρκεια της καριέρας της χαρακτηρίστηκε μεν ως "Divina prima donna", αλλά και "Tίγρης"...Τίγρης με την έννοια της αυστηρά απαιτητικής.
Η Κάλλας στο ρόλο της Τόσκα(ΜΕΤ 1965) Δίπλα της ο Γκόμπι ως Σκάρπια (operametro.com)
Ο ιμπρεσάριος της Met, Rudolf Bing, είχε δηλώσει ότι η "Κάλλας ήταν ο πιο δύσκολος καλλιτέχνης με τον οποίο συνεργάστηκα ποτέ! Κι αυτό γιατί ήταν πανέξυπνη, δεν μπορούσες να ξεφύγεις από την Κάλλας. Ήξερε ακριβώς τι ήθελε και γιατί το ήθελε".
Το 1958 ο Μπινγκ ακύρωσε το συμβόλαιο της Κάλλας με τη Μητροπολιτική Όπερα γιατί προηγήθηκε κάποια διαφωνία τους. Το ρόλο της Λαίδης Μάκβεθ στην όπερα του Βέρντι πήρε η Λεόνι Ρισάνεκ. Ο Μπινγκ επειδή φοβόταν πως το κοινό θα αντιδρούσε άσχημα στην απουσία της Κάλλας και η Ρισάνεκ θα είχε εχθρική υποδοχή, προσέλαβε κάποιον να φωνάζει "Μπράβα, Κάλλας", κατά την πρώτη είσοδο της πριμαντόνας. Ορθώς προνοητικός ο Μπινγκ, κατάφερε να παραπλανήσει τουλάχιστον για τα πρώτα κρίσιμα λεπτά το ακροατήριο και η παράσταση ήταν τελικά επιτυχής.
Πάντως, ακόμα και κατά τη διάρκεια της μεταξύ Μπινγκ-Κάλλας, μεγάλης διαμάχης, ο θαυμασμός του ιμπρεσάριου της ΜΕΤ για την λυρική τραγουδίστρια δεν άλλαξε ποτέ. Μάλιστα παραδέχτηκε πως κάποια φορά τρύπωσε κρυφά στη Σκάλα του Μιλανου, προκειμένου να την ακούσει κατά τη διάρκεια μιας ηχογράφησης.
Το πλήθος ενώ περιμένει στην είσοδο της ΜΕΤ (operametro.com)
Η σχέση των δυο τους αποκαταστάθηκε τελικά και η Κάλλας επέστρεψε στη Met της Νέας Υόρκης για τις παραστάσεις της "Tosca" το Μάρτιο του'65.
Hταν ένας προσωπικός θρίαμβος της Κάλλας και οι εφημερίδες έγραφαν πως "επιτέλους! η λατρεμένη σοπράνο επέστρεψε στο σπίτι της!"
Η Νέα Υόρκη από τη στιγμή ανακοίνωσης της παράστασης είχε πέσει σε κατάσταση παραζάλης!Από νωρίς είχε συγκεντρωθεί κόσμος στην είσοδο της Όπερας αψηφώντας το τσουχτερό κρύο.
Οι επευφημίες στις εισόδους της Κάλλας αντηχούσαν ως έξω!Μετά δε, την άρια "Vissi d'arte", τα χειροκροτήματα ηχούσαν ασταμάτητα, εκφραζοντας τη θερμή υποδοχή, το γεμάτο ευγνωμοσύνη καλωσόρισμα του Νεοϋορκέζικου κοινού προς την αγαπημένη του πριμαντόνα!
.jpg)
