Μεσσιάν: "Είκοσι βλέμματα πάνω στο Θείο Βρέφος"

 

"La Nativité" Geertgen tot Sint Jans 

Από τα σπουδαιότερα πιανιστικά έργα του 20ου αι. και συγχρόνως το κορυφαίο έργο του Ολιβιέ Μεσσιάν για πιάνο είναι το "Είκοσι βλέμματα πάνω στο Θείο Βρέφος".

Γράφτηκε από το συνθέτη για την δεύτερη σύζυγο του πιανίστα, Yvonne Loriod, το 1944 .

Eίναι μια από τις συνθέσεις του Μεσσιάν που σύμφωνα με τον ίδιο απεικονίζουν αυτό, που προσδιόριζε ως "τις θαυμάσιες πτυχές της πίστης" βασισμένες στον ακλόνητο Ρωμαιοκαθολικισμό του.

Τα "Είκοσι βλέμματα πάνω στο Θείο Βρέφος" είναι μια σουίτα είκοσι μερών, που έχει χαρακτηριστεί  "μουσικός στοχασμός" καθώς κάθε μέρος αποτελεί "διαλογισμό" πάνω στην παιδική ηλικία του Χριστού,  ένα είδος στοχαστικής ενατένισης του Θείου Βρέφους. 

Το έργο είναι εξαιρετικά δύσκολο και απαιτητικό, με το συνθέτη να συνδυάζει κελαηδισμούς, διαφωνίες, μοτίβα από έργα άλλων συνθετών όπως του Λιστ, μέσα σε ένα σύννεφο μυστικισμού και  αισθησιασμού. 

Αποτελεί δε, μια από τις πολύ αγαπημένες συνθέσεις του σπουδαίου  Δανιήλ Τριφόνοφ, ο οποίος δηλώνει πως  "υπάρχει στο δικό του χρονικό σύμπαν, βοηθώντας τον ακροατή να συνειδητοποιήσει γιατί χρειάζεται την κλασική μουσική, να εκτιμήσει τους ήχους όπως είναι, σε έναν απεριόριστο ηχητικό χώρο. Το πρωτάκουσα σε ένα θαλάσσιο θέρετρο με μόνη συνοδεία των κυμάτων του ωκεανού και τον φρέσκο αέρα να μού δροσίζει το πρόσωπο κι ήταν μια πρωτόγνωρη, διαλογιστική εμπειρία", λέει.

Olivier Messiaen και Yvonne Loriod

Ο ίδιος ο Μεσσιάν περιγράφει τη σύνθεση ως "Ενατένιση του Θείου βρέφους στη φάτνη και οράματα που το περιβάλλουν. Από την άφατη θεώρηση του Θεού, στη θεώρηση της Εκκλησίας της Αγάπης, το Άγιο Πνεύμα, τη στοργική θεώρηση της Παρθένου, των Αγγέλων, των Μάγων και των άυλων συμβόλων(Χρόνος, Σιωπή,Αστερι ή Σταυρός)".

Τέσσερα λάιτ-μοτίφς διατρέχουν το σύνολο του έργου κι επανέρχονται κυκλικά:

1. Το θέμα του Θεού,
2. της Μυστικής Αγάπης,
3. το θέμα του Άστρου και του Σταυρού και
4. το θέμα των Συγχορδιών.

Το Άστρο και ο Σταυρός έχουν κοινό θέμα γιατί αποτελούν αντίστοιχα την έναρξη και το κλείσιμο της επίγειας ζωής του Χριστού.

Θα ακούσουμε το "Βλέμμα στο Άστρο" και το "Φιλί του μικρού Ιησού", δυο ζεστά, απαλά, φωτεινά μελωδίσματα και ίσως τα πιο εκστατικά από τα μουσικά θρησκευτικά οράματα του συνθέτη... Ανάμεσά τους παρεμβάλλεται το "Noël".

1. Messiaen: "Vingt regards sur l'Enfant-Jésus. II-Regard de l'étoile" / Yvonne Loriod:

2. Messiaen: "Vingt regards sur l'Enfant-Jésus. ΧV-Le baiser de l'Enfant-Jésus" / Yvonne Loriod:

3. Messiaen: "Vingt regards sur l'Enfant-Jésus. ΧΙΙΙ-Noël / Yvonne Loriod: