Mπήκε στη μουσική σε μια περίοδο μεταβατική, που κυριαρχούσε ο δωδεκαφθογγισμός του Σαίνμπεργκ. Όμως οι συνθέτες ένιωθαν να βρίσκονται σε αδιέξοδο, και μεγάλο ποσοστό ακροατών μισούσε το είδος αυτό...
Ο γεννημένος σαν σήμερα, 31 Γενάρη 1937 Φίλιπ Γκλας προσπαθεί να βρει νέο δρόμο, με κατανοητές αρμονίες στον ακροατή, αλλά συγχρόνως να ανοίγει νέες προοπτικές...
Ο ίδιος σχολιάζοντας, δικαιολογεί την αποστασιοποίησή του από την πολυπλοκότητα του σύγχρονού του μοντερνισμού:
"Υπήρχε μία γενιά, μια δεκαετία πριν από μένα, ο Ξενάκης, ο Στοκχάουζεν, ο Μπουλέζ, που δημιουργούσαν εξαιρετικά. Έτσι, δεν έβλεπα λόγο να γραφεί άλλο τέτοια μουσική. Δουλεύοντας με τον Ραβί Σανκάρ είδα πως υπήρχε κι άλλος δρόμος, εκείνος της οργάνωσης της μουσικής, όχι γύρω από τη δομή, αλλά γύρω από ρυθμικές ιδέες. Σκέφτηκα πως ο ρυθμός δεν θα' πρεπε να είναι απλά διακοσμητικός, αλλά η δομική βάση της μουσικής".
Έτσι, ελαχιστοποίησε το μουσικό του υλικό με τη χρήση της επανάληψης. Χρησιμοποίησε μία σειρά σύντομων μελωδικών μοτίβων που επαναλαμβάνονταν, δημιουργώντας τη χαρακτηριστική "έμμονη συνωδία". Αυτό δηλαδή που οδήγησε στον ορισμό του μινιμαλισμού.
Ένα έργο, που στηρίζεται στους επαναλαμβανόμενους ρυθμούς είναι η "Σονάτα για βιολί και πιάνο", που συνέθεσε το 2008 μετά από παραγγελία του αρχιτέκτονα Martin Murray για να τιμήσει τα 70α γενέθλια της γυναίκας του, Lucy.(philipglass)
Η Σονάτα πρωτοπαρουσιάστηκε από τους Maria Bachmann στο βιολί και Jon Klibanoff στο πιάνο στο Whitaker Center της Πενσυλβάνια.
Στο έργο αυτό ο συνθέτης εμπνέεται φανερά από τις σονάτες των κλασικών, καθώς σαν παιδί και έφηβος άκουγε πολλές ώρες με τον πατέρα του, ιδιοκτήτη δισκοπωλείου στη Βαλτιμόρη, σονάτες για βιολί και πιάνο των Μπραμς, Φωρέ και Φρανκ... Ο Γκλας παραδέχεται πως: "αναμνήσεις με ακροάσεις αυτών των έργων ανασύρθηκαν απευθείας όταν κλήθηκα να γράψω το έργο".
Η τριμερής σονάτα ακολουθεί την παραδοσιακή φόρμα σονάτας, με κλασικές επιρροές από τους αγαπημένους "μεγάλους δασκάλους". Η ήρεμη μελωδικότητα του βιολιού και η μυστηριακή, γεμάτη -συχνά- συγκοπές, πιανιστική συνοδεία, η μετατροπική επεξεργασία που γίνεται αρωγός στην εναλλαγή διαθέσεων, το τελικό μοτίβο με νύξεις ανιούσας χρωματικής και ήρεμη κατάληξη, μπορεί να παραπέμπουν στα αντίστοιχα ακούσματα της εφηβείας του, η σονάτα όμως φέρει την αδιαμφισβήτητη προσέγγιση και τον ήχο του μινιμαλιστή δημιουργού, την αύρα της διαισθητικής μουσικής του.
Philip Glass: "Sonata for Violin and Piano", mov. I:
Philip Glass: "Sonata for Violin and Piano", mov. II:
Philip Glass: "Sonata for Violin and Piano", mov. III:
Για τον Φίλιπ Γκλας υπάρχουν πολλά κείμενα στο μπλογκ. Περιηγηθείτε!
Mια ξεχωριστή μορφή στην Ιστορία της Μουσικής γεννήθηκε σαν σήμερα, 29 Γενάρη του 1862. Πρόκειται για τον άγγλο, ολλανδογερμανικής καταγωγής, Φρέντερικ Ντήλιους, που από μικρός έδειξε τα ιδιαίτερα μουσικά του χαρίσματα. Όμως, οι πλούσιοι γονείς του αντιτάχθηκαν στο όνειρο του γιου τους να ασχοληθεί με τη μουσική. Ο Φρέντερικ αναγκάστηκε να φύγει από το σπίτι, όπου έφθασε στην Αμερική να ασχολείται με την καλλιέργεια εσπεριδοειδών. Τελικά, κατάφερε να πάρει τη συγκατάθεση των γονιών του κι έτσι άρχισε τις σπουδές του στο Ωδείο της Λειψίας, όπου γνωρίστηκε με τον Έντβαρντ Γκριγκ με τον οποίο συνδέθηκε με μια βαθιά φιλία, που κράτησε ως το τέλος της ζωής τους. O Γκριγκ χαρακτήριζε τον Ντήλιους : "ποιητή και ονειροπόλο".
Η μουσική του Ντήλιους δεν εντάσσεται σε κανένα συγκεκριμένο είδος, ούτε σε Εθνικές Σχολές και διακρίνεται για το μυστικιστικό χαρακτήρα της, όπως επίσης είναι διαποτισμένη με παγανιστική θρησκευτικότητα, πλάθοντας μυστηριακή ατμόσφαιρα, λεπτής γοητείας.
Ο Ντήλιους έγραψε έξι όπερες και μία απ'αυτές, την πιο επιτυχημένη και δημοφιλέστερη, θα απολαύσουμε σήμερα.
Πρόκειται για την όπερα: "A Village Romeo and Juliet-Ρωμαίος και Ιουλιέτα του χωριού", που ο συνθέτης έγραψε το 1907. Εκτός από τη μουσική υπογράφει και το αγγλικό λιμπρέτο μαζί με τη ζωγράφο σύζυγό του, Γιέλκα.
Αποτελεί ένα έξοχο δείγμα της δημιουργίας του, που χαρακτηρίστηκε ως "ζωγραφικός πίνακας σμιλευμένος με ήχους".
Η υπόθεση θυμίζει την ομότιτλη Σαιξπηρική τραγωδία:
Δυο νέοι μεγαλώνoυν μαζί σε ένα χωριό της Γερμανίας και μεταξύ τους αναπτύσσεται πλατωνική αγάπη. Όμως οι οικογένειές τους βρίσκονται στα μαχαίρια και μισιούνται για θέματα ιδιοκτησίας αγροτικής γης. Οι δυο ερωτευμένοι αποφασίζουν να το σκάσουν. Έτσι δίνουν ραντεβού μια σκοτεινή νύχτα στην όχθη του ποταμού που διαρρέει το χωριό. Μπαίνουν στη βάρκα, που τούς απομακρύνει από το μίσος και τις φιλονικίες των δικών τους που τούς στερεί την ευτυχία. Η βάρκα παρασύρεται από το ρεύμα...Αποφασίζουν να ενωθούν μέσω του θανάτου τους. Αφαιρούν τη βαλβίδα της βάρκας, που βυθίζεται παίρνοντας στο βυθό τους δυο ερωτευμένους.
Η όπερα ίσως θυμίζει το Βαγκνερικό "Τριστάνο και Ιζόλδη" και την "Liebesnacht", μια νύχτα αγάπης των εραστών, μαζί και για πάντα ενωμένοι στο θάνατο.
Και πράγματι η πυκνή ορχηστρική γραφή του Ντήλιους παραπέμπει σε παρόμοιες τεχνικές του Βάγκνερ, όπως και η χρήση λαϊκών παραδοσιακών μελωδιών. Ωστόσο, οι περιγραφικές, ζωγραφικές αρμονίες του Ντήλιους είναι πρωτότυπες και χαρακτηριστικές, μακριά από το ορχηστρικό ένδυμα που επιλέγει ο γερμανός συνθέτης.
Πιο δημοφιλές από τα μέρη της όπερας είναι το συμφωνικό ιντερλούδιο "Περίπατος στον Κήπο του Παραδείσου" που ακούγεται μεταξύ πέμπτης και έκτης σκηνής και συχνά εκτελείται και μεμονωμένα.
Thomas Beecham
Η όπερα "A Village Romeo and Juliet" αποτελεί σπουδαία σελίδα του οπερατικού ρεπερτορίου. Ο συνθέτης "ζωγραφίζει" περίτεχνα τη ιδανική αγάπη και υπέρτατη θυσία των δυο νέων μέσα σε κλίμα παραδείσιας γαλήνης.
Οι μουσικολόγοι επισημαίνουν πως μπορεί η μουσική του Ντήλιους να μην είναι αρχιτεκτονικά αυστηρά δομημένη, έχει όμως τη χάρη της ηχητικής ζωγραφικής, ένα στυλ "πουαντιγισμού των ήχων", καταφέρνοντας να συγχωνεύει τις λεπτομέρειες των ηχοχρωμάτων ως ολότητα, όχι μόνο με τη βοήθεια της ακοής, αλλά και του εγκεφάλου.
Το έργο του Nτήλιους έγινε ευρύτερα γνωστό χάριν στον μαέστρο Τόμας Μπήτσαμ που υπήρξε ενθουσιώδης θαυμαστής του και είναι εκείνος που οργάνωσε κατά καιρούς Φεστιβάλ με έργα Ντήλιους με σκοπό την διάδοσή τους και γνωριμία τους με το φιλότεχνο ακροατήριο. Έτσι, επιλέγουμε να ακούσουμε υπό την μπαγκέτα του την όπερα, όπως και τη διασκευή του στο περίφημο "Walk to the Paradise Garden".
F. Delius: "A Village Romeo and Juliet" / Thomas Beecham:
Delius: "The Walk to the Paradise Garden" (arr. Beecham):
[Στη μνήμη του Τζουζέπε Βέρντι - 27 Ιανουαρίου 1901]
Ένας φανταστικός χαρακτήρας που έπλασε ο Σαίξπηρ είναι ο καυχησιάρης Sir John Falstaff, που τον παρουσιάζει σε κάποια από τα θεατρικά του, αρχικά στον "Ερρίκο τον Δ'" και στη συνέχεια στις "Εύθυμες Κυράδες του Ουίνδσορ".
Ο Φάλσταφ είναι ένας άξεστος μέθυσος, εύθυμος καβγατζής και γλεντζές αρχιψευταράς, που παραμυθιάζει τους πάντες, τούς κοροιδεύει, τούς χλευάζει και διασκεδάζει μαζί τους, απολαμβάνοντας με αυτόν τον τρόπο τη ζωή. Αγαπάει πολύ το φαγητό και το ποτό γι' αυτό και εμφανισιακά ο Σαίξπηρ τον σκιαγραφεί παχουλό με φουσκωτά, ροδαλά μάγουλα και πρικοίλι.
Ο Σαιξπηρικός χαρακτήρας του Φάλσταφ βασίστηκε στον σερ Τζον Όλντκαστλ, έναν ιππότη, που απαγχονίστηκε ως αιρετικός και συνωμότης κατά του βασιλιά γι' αυτό και στα αρχικά κείμενα ο Φάλσταφ ονομαζόταν Όλντκαστλ.Στη συνέχεια όμως, μάλλον επειδή διαμαρτυρήθηκαν οι απόγονοι του σερ Τζον, το άλλαξε.
Ανάμεσα στους πολλούς συνθέτες που εμπνεύστηκαν από τον χαρακτήρα του άγγλου δραματουργού Σαίξπηρ είναι και ο τιμώμενος σήμερα, Τζουζέπε Βέρντι.
Ο "Φάλσταφ" είναι η τελευταία όπερα του ιταλού συνθέτη και η δεύτερη κωμωδία στην πολύχρονη συνθετική του πορεία.
Ο Βέρντι γοητεύτηκε από τον χαρακτήρα Φάλσταφ, έναν τύπο που απολαμβάνει όλες τις χαρές της ζωής, κι έτσι ανέθεσε στο φίλο του, Αρρίγκο Μπόιτο να γράψει το λιμπρέτο.
Η υπόθεση εκτυλίσσεται στην Αγγλία. Ο παχύς και φαιδρότατος σερ Τζων Φάλσταφ ερωτεύεται δύο εύθυμες αρχόντισσες στο Ουίνδσορ και αποφασίζει να τούς εξομολογηθεί τον έρωτά του γράφοντάς τους τρυφερά ραβασάκια γεμάτα ερωτόλογα. Όμως, καθώς οι δυο κυρίες είναι φίλες και γειτόνισσες συγκρίνουν τις ερωτικές επιστολές που το περιεχόμενό τους είναι ίδιο κι απαράλλαχτο κι αποφασίζουν να τιμωρήσουν τον Φάλσταφ για την κοροϊδία του. Στήνουν μία φάρσα με ψεύτικες ερωτοτροπίες, όπου διαδραματίζονται πολλά ευτράπελα επεισόδια, με τον Φάλσταφ να γίνεται ο περίγελος του Ουίνδσορ...Στο τέλος θριαμβεύει ο έρωτας, το κέφι και η χαρά της ζωής...
Ο Βέρντι στο μεγαλύτερο μέρος της όπεράς του αποφασίζει να αξιοποιήσει μοτίβα που η μελωδία, ο ρυθμός, η δυναμική τους ενισχύουν το εύθυμο ύφος, όπου σκέρτσο και νάζι περισσεύουν σε κάθε σκηνή. Ετσι, οι μελωδίες είναι εορταστικές, χαρούμενες, καθώς ο Φάλσταφ ενδιαφέρεται για όλες τις χαρές της σάρκας, λατρεύει το φαγητό και το ποτό...
Πρόκειται για αριστουργηματική κωμική όπερα του Βέρντι, που με τη σύνθεσή της απαντάει στις αιχμές του Ροσσίνι που κάποτε τού είχε πει πως "δεν θα είναι ποτέ ικανός να ασχοληθεί με επιτυχία με μια θεατρική κωμωδία"...
Η πρεμιέρα της όπερας έγινε στη Σκάλα του Μιλάνου στις 9 Φεβρουαρίου 1893, μια πεντετία σχεδόν από την τελευταία παρουσίαση Βερντικού έργου κι έτσι το κοινό ανυπομονώντας να ακούσει τη νέα δημιουργία του συνθέτη δεν δίστασε να πληρώσει το φουσκωμένο αντίτιμο εισιτηρίου.
Εκείνο το βράδυ της πρώτης παράστασης παρέστησαν στη Σκάλα βασιλείς, εκπρόσωποι ευγενών και αριστοκράτες φιλόμουσοι, κριτικοί και καλλιτέχνες από κάθε χώρο. Η επιτυχία ήταν τεράστια και στο τέλος κλήθηκαν στη σκηνή ο συνθέτης και ο λιμπρετίστας που το ενθουσιώδες κοινό χειροκροτούσε επί μία ώρα!
Στην πρεμιέρα του Βερολίνου δε, λίγους μήνες αργότερα, παραβρέθηκε ο Ferruccio Busoni που εντυπωσιασμένος έγραψε στον Βέρντι πως ο "Φάλσταφ κατά την άποψή του προκάλεσε επανάσταση στα μουσικά χρονικά, τόση ώστε να σηματοδοτεί μια νέα εποχή στην καλλιτεχνική ζωή της Ευρώπης". Χαρακτήρισε δε τον Βέρντι ως "κορυφαίο συνθέτη της Ιταλίας και ένα από τα ευγενέστερα πρόσωπα της εποχής"!
Προτείνω να ακούσουμε το χορωδιακό φινάλε της κωμικής όπερας. Κι αυτό γιατί παρουσιάζει την ιδιαιτερότητα να ολοκληρώνεται σε μορφή φούγκας. Ευφάνταστη και σαφώς ασυνήθιστη σκέψη και μάλιστα περισσότερο εντυπωσιακή αν σκεφτούμε πως είναι μια μοντέρνα και πέρα από τα τετριμμένα, προσέγγιση ενός "ηλικιωμένου" δημιουργού...Σίγουρα δεν είναι σύνηθες στην σύνθεση μελοδραμάτων να τελειώνει με φούγκα μια όπερα...
Ακούμε το "Tutto nel mondo e burla - Όλα σ' αυτόν τον κόσμο είναι μια φάρσα", από το κύκνειο άσμα του Τζουζέπε Βέρντι, όπου σε μορφή φούγκας χρωματίζεται η φαιδρή, λεπτά ειρωνική και φιλοσοφική διάθεση της όλης όπερας-μπούφα.
Verdi: "Falstaff" , Fuga finale - "Tutto nel mondo è burla":
Πολλοί διακρίνουν ένα τελείως διαφορετικό συνθετικό ύφος στην τελευταία αυτή όπερα του Βέρντι, όπως και στην προηγούμενή του "Οθέλλος", κάτι που παραπέμπει στην επιρροή που ίσως ο συνθέτης δέχτηκε από τον σύγχρονό του, Ρίχαρντ Βάγκνερ. Ο γερμανός στοχεύοντας στη δραματική ενότητα, υιοθετεί μια συνεχή ροή της μελωδίας του. Λέγεται πως ακολουθώντας τα βήματά του, παρόμοια κινείται και ο Βέρντι και πως ο "Φάλσταφ" αποτελεί -τρόπον τινά- τη μουσική του απάντηση στο Βαγκνερικό "Αρχιτραγουδιστές της Νυρεμβέργης".
Αξίζει να αναφέρουμε πως μια μεγάλη μερίδα βρετανών μουσικοκριτικών μετά τον "Φάλσταφ" ισχυρίζονται πως αυτή η όπερα αποτελεί "την κορωνίδα της μουσικής κωμωδίας! Είναι η ωραιότερη όπερα, εμπνευσμένη από τον μεγαλύτερο δραματουργό όλων των εποχών και τον πιο ταλαντούχο συνθέτη όπερας που γέννησε μέχρι τώρα ο κόσμος".
Ο Βέρντι πέρασε στην αιωνιότητα σαν σήμερα 27 Γενάρη του 1901 ύστερα από βαρύ εγκεφαλικό επεισόδιο. Την κηδεία του συνόδευσαν πάνω από 200.000 συνάνθρωποι, που αναγνώρισαν τον καλοσυνάτο χαρακτήρα του και τις αγαθοεργίες του. Αξίζει να αναφερθεί πως ο Βέρντι διακριτικά χρηματοδότησε την ανέγερση νοσοκομείου και δημιούργησε έναν Οίκο Ανάπαυσης για τους αναξιοπαθούντες μουσικούς, σε μια κρύπτη του οποίου τάφηκε και ο ίδιος.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε και στο μουσικό περιοδικό TAR Magazine.
Στο μπλογκ υπάρχουν πάρα πολλά κείμενα για τον Βέρντι. Περιηγηθείτε!
Ο σουρεαλιστής Σαλβαντόρ Νταλί υπήρξε εκκεντρική και ιδιόρρυθμη προσωπικότητα.
Πολλοί τον χαρακτήρισαν παραδοξολόγο, μεγαλομανή, σκανδαλώδη, ως και παρανοϊκό!
Όμως, κανείς δεν αμφισβήτησε την καλλιτεχνική του μεγαλοφυία! Από τις εντυπωσιακότερες φυσιογνωμίες της σύγχρονης τέχνης!
S. Dali: "Cellini and Jupiter"
Ανάμεσα στα πολλά που κατά καιρούς αναφέρονται για τον μεγάλο καλλιτέχνη ίσως πρέπει να θυμίσουμε πως "ήρωας" για τον Σαλβαντόρ Νταλί υπήρξε κι ο Μπενβετούτο Τσελίνι. Ενας επίσης εκκεντρικός και ιδιόρρυθμος πολυκαλλιτέχνης της Αναγέννησης, με ζωή πολυτάραχη, οξύθυμος, εγωπαθής, είρωνας, παθιασμένος, λάτρης των απολαύσεων της ζωής, αλλά συγχρόνως μεγαλοφυής και πολυτάλαντος!
Μάλλον είναι αρκετά τα κοινά τους στοιχεία, δεν βρίσκετε; Γι' αυτό και ένοιωθε πως ταυτιζόταν μαζί του ο Νταλί, ο οποίος εικονογράφησε την έκδοση της "Αυτοβιογραφίας" του Τσελίνι το 1946.
Χαρακτηριστική είναι η απεικόνιση της προετοιμασίας του γλυπτού "Δίας" του Τσελίνι, ένα έργο τεραστίων διαστάσεων παραγγελία του βασιλιά της Γαλλίας φτιαγμένο από ασήμι.
Ο γλύπτης -κατά την παράδοση- όταν ολοκλήρωσε τη σύνθεση, την τοποθέτησε σε σκοτεινό δωμάτιο και ανέθεσε σε έναν υπηρέτη να στέκεται δίπλα στο γλυπτό και να κρατά δάδα προκειμένου το αργυροκατασκευασμένο άγαλμα να λάμπει στο σκοτάδι.
Τη σκηνή αυτή αποτύπωσε ο Νταλί.
S. Dali: "Cellini's portrait"
Επίσης ένα σκίτσο-πορτρέτο του Τσελίνι από τον Νταλί έχει τα χαρακτηριστικά του ζωγράφου, αν κανείς παρατηρήσει τις λεπτομέρειες. Στοιχείο που μαρτυρά τον απερίγραπτο θαυμασμό του Νταλί προς την προσωπικότητα του Τσελίνι! Γιατί και ο Νταλί ήταν εκκεντρικός, ισχυρογνώμων, πεισματάρης, επιθετικός και απερίσκεπτος ενίοτε, τολμηρός και "αντάρτης".
Λάτρευε να αυτοδιαφημίζεται και να προκαλεί με τις κινήσεις του.
Κάποιοι δε, τον είπαν και τρομερά φιλοχρήματο! Μάλιστα αυτό το χαρακτηριστικό της απληστίας του οδήγησε στον αναγραμματισμό του ονόματός του Salvador Dali=Avida Dollars, που μεταφράζεται σε "άπληστος για δολάρια".
'Οπως και να'χει κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την καλλιτεχνική και πνευματική του "ιδιοφυία", κάτι, που δηλώνεται και σε ένα από τα ονόματά του : "Eungenio", που στα ισπανικά σημαίνει "Είναι ιδιοφυής".
Το αγαπημένο ισπανικό συγκρότημα, οι Μecanο, δίνουν αυτό το όνομά του σε ένα από τα τραγούδια τους, αφιερωματική τιμή στο μεγάλο συντοπίτη τους καλλιτέχνη με το χαρακτηριστικό μουστάκι...
"Si te reencarnas en cosa hazlo en lapiz o en pincel
y gala de piel sedosa que lo haga en lienzo o en papel
andamos justos de genios "eungenio" salvador dali!"
"Αν μετενσαρκωθεί,
πάλι με μολύβι ή πινέλο
τη Γκαλά θα σκιτσάρει τη μεταξωτή
σε καμβά ή χαρτί
η ιδιοφυία
"Eungenio" Σαλβαντόρ Νταλί!"
Mecano: "Eugenio Salvador Dali"
Φυσιογνωμία εκκεντρική ο Σαλβαντόρ Νταλί, αλλά ενδιαφέρουσα...
Από τους πιο πρωτοπόρους και προοδευτικά πνεύματα της εποχής, με αχαλίνωτη φαντασία, οι αλληγορικές εικόνες του αποτελούν ονειρική παραίσθηση!
Σίγουρα οι προσεγγίσεις των θεμάτων του αποτελούν πρόκληση, άλλοτε σκανδαλίζουν ή σοκάρουν, άλλοτε ωθούν σε βαθύτερες σκέψεις και προβληματισμούς, σίγουρα πάντως μιλούν στην ψυχή εκείνου που θα σταθεί μπροστά στη δημιουργία του...
Από τα πλάσματα που λάτρεψε η αιωνιότητα...
Ο Νταλί πέθανε σαν σήμερα, 23 Ιανουαρίου 1989 από καρδιακή ανακοπή στο Φιγέρες τη γενέτειρά του. Ο τάφος του βρίσκεται μέσα στο Μουσείο του...
Το άρθρο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr
Δεν είναι λίγες οι φορές που ο Γιάννης Τσαρούχης φιλοτέχνησε και εξώφυλλα δίσκων, που αποτελούν εικαστικά αριστουργήματα!
Στην εικόνα βλέπουμε το σχέδιο του Τσαρούχη για το δίσκο του Μάνου Χατζιδάκι: "Λειτουργικά".
Το ροζ φόντο έρχεται σε αντίθεση με το μαύρο χρώμα του πιάνου, ενώ σε πρώτο πλάνο ένας γυμνός από τη μέση και πάνω άντρας με μυώδες, καλλίγραμμο κορμί πατά τα πλήκτρα του μουσικού οργάνου. Χωρίς ίχνος επιτήδευσης, μέσα από τις γραμμές και τα χρώματα αφήνει να αναδυθεί η γνησιότητα και η αλήθεια.
Το αντρικό σώμα ήταν αγαπημένο θέμα του γιατί όπως έγραψε ο ίδιος στο κείμενό του: "Για το ζεϊμπέκικο": "...πρέπει να αντιμετωπίζει κανείς το σώμα σαν έργο του αγαθού πατρός Θεού και όχι του σατανά..."
Τα "Λειτουργικά" ηχογραφήθηκαν το 1971, στο σπίτι του Μάνου Χατζιδάκι, με τον ίδιο στο πιάνο και την Φλέρυ Νταντωνάκη να ερμηνεύει. Είναι η εποχή που ο συνθέτης μόλις έχει ανακαλύψει την τραγουδίστρια κι είναι τρομερά ενθουσιασμένος.
Ο Μάνος ζητά από τον φίλο του τον Τσαρούχη να φιλοτεχνήσει το εξώφυλλο του δίσκου που περιλαμβάνει επιλογές από επιτυχίες μεγάλων λαϊκών συνθετών σε μεταγραφή για φωνή και πιάνο.
Ο Τσαρούχης ανταποκρίθηκε με χαρά, άλλο αν το σχέδιο της ηχογράφησης εγκαταλείφθηκε, μάλλον γιατί ο Χατζιδάκις βρισκόταν στην Αμερική.
Από τα λαϊκά τραγούδια του δίσκου επιλέγω να ακούσουμε ένα του Βασίλη Τσιτσάνη, τον οποίο θαύμαζε ο μέγας Τσαρούχης για την αυθεντικότητά του.
Είναι ένα ζεϊμπέκικο που συχνά χόρευε ο ζωγράφος μας όταν διασκέδαζε στα κέντρα που εμφανιζόταν ο Τσιτσάνης, "ρίχνοντας" τις θρυλικές στροφές του και κάνοντας τα γνώριμα τσακίσματά του πάνω στον ρυθμό των 9/8...
Το "Αντιλαλούνε τα βουνά" που έγραψε ο Τσιτσάνης αρχές της δεκαετίας του '50 είναι φαινομενικά ένα ερωτικού περιεχομένου τραγούδι, όμως -όπως συνήθιζε ο λαϊκός μας συνθέτης και στιχουργός- είχε και συμβολιστικό χαρακτήρα, καθώς αντανακλούσε το κλίμα δυσφορίας της εποχής, όπου φτώχεια, πόνος, βάσανα και μια γενική ανέχεια ταλαιπωρούσαν τα λαϊκά στρώματα την περίοδο εκείνη...
Θα το ακούσουμε στην εκδοχή των "Λειτουργικών" με τη φωνή της Φλέρυ και στο πιάνο τον Μάνο...
"Αντιλαλούνε τα βουνά, σαν κλαίω εγώ τα δειλινά.
Περνούν οι ώρες θλιβερές σ’ ένα παλιό ρολόι
κι εγώ τους αναστεναγμούς τούς παίζω κομπολόι.
Εμπάφιασα απ’ τα ντέρτια μου κι απ’ τα πολλά σεκλέτια μου.
Κουράγιο είχα στη ζωή, μα τώρα που σε χάνω
θα ήταν προτιμότερο για μένα να πεθάνω.
Μουγκρίζω απ’ τις λαβωματιές κι απ’ τις δικές σου μαχαιριές.
Ο Πωλ Βερλαίν ξεκίνησε ως ποιητής των σαλονιών, πέρασε από τη φάση των ερωτικών και άλλων υπερβολών για να καταλήξει χωρίς να το θέλει, ο ηγέτης της "παρακμιακής σχολής" κάνοντας γνωστούς τους "καταραμένους ποιητές". Συνδέθηκε με τη σχολή του παρνασσισμού, χαρακτηρίζεται ως λυρικός ποιητής που σημάδεψε τη μετάβαση από το ρομαντισμό στο συμβολισμό και διακρίνεται για τo μουσικό αποτέλεσμα της γραφής του.
Πλούσια η εργογραφία του, ο ποιητής υιοθέτησε ένα μοναδικό, δικό του ύφος και εξέφρασε με λυρισμό και γλαφυρότητα τις έντονες εμπειρίες του.
Τα ταραχώδη συμβάντα στο βίο του, το ποτό, οι ουσίες, και η ρέμπελη ζωή κλόνισαν την υγεία του με αποτέλεσμα, τον σχετικά πρόωρο θάνατό του, σε ηλικία μόλις 51 ετών στο Παρίσι. Θάφτηκε δυο μέρες αργότερα στο Cimetière des Batignolles, σαν σήμερα 10 Γενάρη 1896.
1. Η ποίηση του Βερλαίν επηρέασε βαθιά τη μουσική του Kλωντ Ντεμπισί.
Κι οι δυο τους εμπνεύστηκαν από την λεπτότητα και την απόχρωση των μορφών, στοιχεία τα οποία έθεσαν ως βάση για μια νέα μορφή στην προϋπάρχουσα τέχνη.
Απόψε θα σας καληνυχτίσω με ένα μελοποιημένο από τον Κλωντ Ντεμπισί ποίημά του με τίτλο: "Il Pleure dans mon Coeur".
Ανήκει στον κύκλο τραγουδιών με ποιήματα του Βερλαίν κι έχει τίτλο: "Ariettes oubliées-Ξεχασμένα Τραγούδια".
"Να κλαίει μες στην καρδιά μου
και στην πόλη να βρέχει...
Ποια να' ν' αυτή που τρέχει
η πίκρα ως την καρδιά μου;
Ω, γλυκός ήχος της βροχής
απ 'τις σκιές και κατά γης!
Για τον καημό μιανής ψυχής
ω, το τραγούδι της βροχής!
Δίχως αιτία να βρέχει,
-μα η καρδιά δεν αντέχει
Σε πρόδωσε κανείς;
Όχι, Άδικα πονείς.
Αχ, ποια άλλη θλίψη, ανίσως
δεν το ξέρεις γιατί
-δίχως αγάπη ή μίσος-
η θλίψη σου κρατεί;"
(μτφ: Τέλλος Άγρας, Νέα Εστία, τεύχος 167)
Debussy : "Ariettes Oubliées: Il Pleure dans mon Coeur"
2. Το ίδιο ποίημα αποτέλεσε θεματικό υλικό για την πιανιστική μινιατούρα του Zoltán Kodály:"Il pleut dans la ville". Είναι το τρίτο από τα "Seven Pieces for Piano, op. 11".
Κανείς διακρίνει την επίδραση της γαλλικής τέχνης (συγκεκριμένα του Ντεμπισιανού ύφους) στην καλλιτεχνική ανάπτυξη του νεαρού Ζόλταν, και μαρτυρά την εκτίμηση του ούγγρου συνθέτη προς τον ιμπρεσιονιστή γάλλο δημιουργό.
Kodaly - Il pleut dans la ville:
To κείμενο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr.
Παλαιότερο κείμενο για τους Βερλαίν - Ντεμπισί μπορείτε να διαβάσετε και εδώ.
Γεννήθηκε σαν σήμερα, 8 Ιανουαρίου 1788 και μάς είναι γνωστός από τη σχέση του με τον Μπετόβεν.
Ο Αρχιδούκας Ροδόλφος του Οίκου των Αψβούργων και καρδινάλιος γνώρισε τον Μπετόβεν όταν το 1803 προσελήφθη ως δάσκαλός του στο πιάνο και τη σύνθεση. Ήταν ο μόνος μάλιστα μαθητής στη σύνθεση που ανέλαβε ποτέ ο Μπετόβεν..
Ο Αρχιδούκας θαύμαζε τον τιτάνα και υπήρξε εκτός από μαθητής του, δια βίου υποστηρικτής, προστάτης και χρηματοδότης του, ενώ συνδέθηκαν με στενή φιλία.
Λέγεται πως όταν προσφέρθηκε στον Μπετόβεν η θέση του αρχιμουσικού στο Κάσελ από τον αδελφό του Ναπολέοντα, ο Αρχιδούκας ήταν εκείνος που έπεισε άτομα του πριγκιπικού κύκλου να καταβάλουν στον Μπετόβεν εγγυημένο ετήσιο μισθό 4000 φιορινιών, 1500 από τα οποία θα κατέβαλε ο Ροδόλφος, όπως κι έγινε, πείθοντας τελικά το Μπετόβεν να μείνει στη Βιέννη. Αξιοσημείωτο είναι πως μετά από καιρό που το αυστριακό νόμισμα υποτιμήθηκε και πολλοί χρεωκόπησαν, ο Αρχιδούκας αντί να διακόψει την καταβολή την αύξησε καθώς δεν ήθελε επουδενί ο αγαπημένος του φίλος και δάσκαλος να υποφέρει οικονομικά.
Από επιστολές γνωρίζουμε πως ο Μπετόβεν -προφασιζόμενος ασθένεια- συχνά ακύρωνε τα μαθήματα, ώσπου μια μέρα προκάλεσε την αντίδραση του νεαρού Ροδόλφου, που παρά το σεβασμό προς το δάσκαλό του, έδειξε ευθαρσώς το παράπονο και τη δυσαρέσκειά του. Ο Μπετόβεν που δεν χαριζόταν σε κανένα, τού απάντησε με τη γνωστή φράση: "Θυμίζω πως δεν είμαι υπηρέτης σου!"
Βέβαια, πάντα ο Ροδόλφος μιλούσε με σεβασμό για το δάσκαλό του και κείνος αναγνώριζε πως τού φερόταν ίσος προς ίσο κοινωνικά και ως φίλος. -"Ποτέ δεν με αντιμετώπισε ως κατώτερο ή ως δούλο", έλεγε...
Απόδειξη, πως του αφιέρωσε τα καλύτερα έργα του, ανάμεσά τους το "Αυτοκρατορικό" κονσέρτο για πιάνο, τη Σονάτα No. 26 σε Μι ύφ. μείζ., γνωστή ως "Les Adieux", την απαιτητική Σονάτα για Πιάνο No. 29 σε Σι ύφ. μείζ, ( "Hammerklavier"), το επονομαζόμενο "Archduke Piano Trio" αλλά και την "Μίσα Σολέμνις" προγραμματισμένη να εκτελεστεί στη χειροτόνηση του Ροδόλφου.
Σήμερα όμως, ημέρα της γενέθλιας επετείου του Αρχιδούκα, προτείνω να ακούσουμε μια δική του σύνθεση, καθώς ο Ροδόλφος υπήρξε κι ο ίδιος αξιολογότατος μουσικός, εξαιρετικός πιανίστας και ικανότατος συνθέτης.
Πρόκειται για τη Σονάτα για βιολί και πιάνο σε Φα μείζονα. Ενα σύνολο παραλλαγών πάνω σε ένα θέμα του Φερδινάνδου της Πρωσίας, που και κείνος υπήρξε -εκτός από γαλαζοαίματος-, ταλαντούχος μουσικός, φλαουτίστας και συνθέτης. Τη σύνθεση έγραψε ο Ροδόλφος το 1806 λίγο μετά το θάνατο του Πρώσου βασιλιά στη μάχη της Ιένα, θέλοντας να τον τιμήσει. Ο Ροδόλφος ακολουθεί τη γνωστή αρμονική πορεία από την τονική προς την δεσπόζουσα, ενώ η βηματική μελωδία διανθίζεται από λογής φιοριτούρες, όπως τρίλλιες και διαφόρων ειδών ποικιλματικούς φθόγγους. Η ανάπτυξη περιλαμβάνει έναν ισόρροπο διάλογο ανάμεσα στα δυο όργανα με λυρισμό και θέρμη, συχνά με ορμητικότητα αλλά και σκοτεινές, μελαγχολικές αποχρώσεις, πλούσιο όμως σε φαντασία και ευρηματικότητα...
Archduke Rudolph: "Violin Sonata and Variations on a Theme by Prince Louis Ferdina"
_1.jpg)
:format(jpeg):mode_rgb():quality(90)/discogs-images/R-6983826-1430992299-2723.jpeg.jpg)
