"Βαλπούργια Νύχτα και Μουσική"

«Βαλπούργια Νύχτα»- σύναξη των Μαγισσών στο βουνό Brocken.
Αφίσα, για την παράσταση του «Φάουστ» του Γκαίτε, με τον Lewis Morrison, έναν από τους
σπουδαιότερους παγκοσμίως ηθοποιούς στο ρόλο του Μεφιστοφελή.

Η αποψινή νύχτα της 30ής του Απρίλη ξημερώνοντας Πρωτομαγιά, είναι γνωστή ως «Βαλπούργια Νύχτα ή Νύχτα των Μαγισσών».

Νύχτα, κατά την οποία λαμβάνουν χώρα τελετουργίες μαγισσών που συγκεντρώνονται στην κορυφή Brocken της οροσειράς Harz με άλλους δαίμονες, πνεύματα σκότους και ξωτικά για να γιορτάσουν τον ερχομό της άνοιξης.
Πήρε το όνομά της από την αγία Βαλπούργη, που συνέβαλε στον εκχριστιανισμό των γερμανικών φύλων και για το έργο και τις αρετές της ανακηρύχτηκε αγία που γιορτάζεται την 1η Μαΐου. Γιορτή, που  συνδέθηκε με τα παγανιστικά έθιμα της παραμονής της πρωτομαγιάς.Τις Βαλπούργιες Νύχτες, που αναδύονται από τα Μεσαιωνικά χρόνια  γίνονται οργιαστικές τελετές, με καθαρτήριους χορούς και άναμμα μεγάλων, υπαίθριων πυρκαγιών και τις μάγισσες να διαπράττουν τη μαγεία τους αναδυόμενες απ’το σκοτάδι και πάνω σε πύρινα σκουπόξυλα.

Περιγραφή της Νύχτας των Μαγισσών κάνει ο Γκαίτε στην αρχή της τελευταίας πράξης του αριστουργήματός του: «ΦΑΟΥΣΤ», που τιτλοφορείται: «Η Νύχτα της Βαλπούργης»:

H Βαλπούργια νυξ

Praetorius Blocksberg

(Στα όρη του Χαρτς)

ΜΕΦΙΣΤΟΦΕΛΗΣ:

Θέλεις ένα σκουπόξυλο; Ήθελα να’χω εγώ

τον τράγο τον πιο δυνατό, τον πιο γοργό[…]

ΦΑΟΥΣΤ

Μεσ’τον λαβύρινθο των λόγγων να πλανάσαι

στους βράχους ύστερα ν’αναρριχάσαι

που αιώνι’ αναβρύζουν, πέφτουν τα νερά

αυτή’ναι τέτοιων δρόμων η χαρά

Η άνοιξις μεσ’στη σημύδα κλώθει

ως και το πεύκο αρχίζει να τη νοιώθει[…]

ΦΑΟΥΣΤ-ΜΕΦΙΣΤΟΦΕΛΗΣ-ΛΑΜΠΥΡΙΣ

(εν αμοιβαίω άσματι)

Ιδού μπαίνομεν στη σφαίρα των ονείρων, της μαγείας

έλα συ, φιλοτιμήσου να μας φέρεις εκεί πέρα

στις απέραντες εκτάσεις μυστηρίου κι ερημίας[…]

Ρύακες μες στα χορτάρια

τρέχουνε και στα λιθάρια

Άκουσα μουρμουρισμόν;

ή τραγούδια, ή λυγμόν;

Είναι τάχα η φωνή ουρανίων ημερών;

Πόθους, έρωτα υμνεί

elibrary.club

κι η ηχώ αντιφωνεί[…]

ΜΕΦΙΣΤΟΦΕΛΗΣ

Ο Μαμμωνάς ο άρχων για την παννυχίδα

τ’ ανάκτορά του μεγαλοπρεπώς φωταγωγεί

να φθάσει δεν αργεί το σμήνος

των οργιαστών, ωσάν την καταιγίδα

ΦΑΟΥΣΤ

Φρενιάζει στον αέρα η τρικυμία

με πόση με κτυπά μανία!

ΜΕΦΙΣΤΟΦΕΛΗΣ

Επύκνωσε η καταχνία το σκότος

μέσα στα δάση, άκουσε ποιος κρότος

οι κουκουβάγιες τρομαγμένες φτερουγίζουν

άκουσε, πώς οι στύλοι, τρίζουν![…]

ΧΟΡΟΣ ΜΑΓΙΣΣΩΝ

Ο δρόμος είν’ευρύχωρος ποιος μας βιάζει;

σε στρίμωξη τόσο μεγάλη;

ξεσχίζει το σκουπόξυλο κεντάει το διχάλι[…]

Το μαγεμένο μύρωμα δίνει σε μας καρδιά

κάθε κουρέλι γίνεται περίφημο πανάκι

και κάθε σκάφη, καϊκάκι![…]

ΜΕΦΙΣΤΟΦΕΛΗΣ

Στριμώχνονται και σπρώχνονται

γλιστρούν και πλαταγούν

λάμπουν, σπιθοβολούνε και βρωμολογούν!

ΦΑΟΥΣΤ

Να!βλέπω λάμψιν και καπνού στροβιλισμόν!

εκεί, το πλήθος σπεύδει προς τον πειρασμόν!

Εκεί, θα λύνονται αινίγματα πολλά!

ΜΕΦΙΣΤΟΦΕΛΗΣ

…αλλά και δένονται πολλά!![…]

ΦΑΟΥΣΤ

Τι ηδονη!Τι πόνος!Αχ, αδυνατώ

Το βλέμμα ν’αποσπάσω απ’αυτό..

ΜΕΦΙΣΤΟΦΕΛΗΣ

Μαγεία είναι, ευκολόπιστε, ανόητε, μωρέ…»

(Γκαίτε, ΦΑΟΥΣΤ, μτφ:Αρ. Προβελέγγιος, εκδ. Ι.Ν Σιδέρης)

***

1. ΒΑΛΠΟΥΡΓΙΑ ΝΥΧΤΑ και ΜΕΝΤΕΛΣΟΝ:

Από το παραπάνω απόσπασμα εμπνεύστηκε ο Φέλιξ Μέντελσον την καντάτα του: «Die erste Walpurgisnacht».
Πρόκειται για μια κοσμική καντάτα για 4 σολίστες όλων των φωνητικών κατηγοριών, χορωδία και ορχήστρα. Αναπτύσσεται σε εννέα μέρη και την εισαγωγή που προηγείται.

Ο Γκαίτε είχε προτείνει στον φίλο του Καρλ Τσέλτερ να μελοποιησει το κείμενο, ο οποίος παρά τις προσπάθειές του δεν ολοκλήρωσε τη σύνθεση.
Μην σας φανεί παράξενο, όμως ο Τσέλτερ υπέδειξε στον Γκαίτε για την εργασία τον 12χρονο -τότε- Μέντελσον, πρόταση, για την οποία ο ποιητής κράτησε επιφυλάξεις.
Ο Μέντελσον, καταπιάστηκε πολύ αργότερα και η προσπάθειά του δεν ολοκληρώθηκε ως το 1832, χρονιά θανάτου του Γκαίτε. Ωστόσο, παρουσιάστηκε αρκετά αργότερα και μετά από πολλές αναθεωρήσεις, το 1842.
Κάποιοι αναλυτές κάνουν λόγο για ρηχή μουσική, την οποία αν άκουγε ο Γκαίτε δεν θα ενέκρινε, καθώς δεν εμβαθύνει στα φιλοσοφικά νοήματα του γερμανού ποιητή, ενώ άλλοι μιλούν για λαμπρό, αριστοτεχνικό έργο με επιρροές από το «Όνειρο Νυχτερινής Σύναξης Μαγισσών» 5ο και τελευταίο μέρος απ’τη «Φανταστική Συμφωνία» του Μπερλιόζ, που είναι συνθέσεις της ίδιας περιόδου.
Eδώ, αξίζει να αναφέρουμε πως την καντάτα επαίνεσε μετά την ακρόασή της κι ο Μπερλιόζ για την τελειότητα και τη συνάφεια φωνών και οργάνων.

Θα την απολαύσουμε υπό την καθοδήγηση του τρανού Christoph von Dohnányi, φυσικά με την  Ορχήστρα του Κλίβελαντ, η σχέση του με την οποία διήρκεσε δύο ολόκληρες δεκαετίες:

F.Mendelssohn – Die erste Walpurgisnacht. Op. 60

2. ΒΑΛΠΟΥΡΓΙΑ ΝΥΧΤΑ,  GOUNOD και ΜΠΑΛΕΤΟ:

H Βαλπούργια Νύχτα παρουσιάστηκε κι ως μπαλέτο-μέρος της όπερας του Σαρλ Γκουνώ «Φάουστ», ενός από τα σπουδαιότερα έργα του γαλλικού ρομαντισμού.
Είναι έργο εμπνευσμένο και αυτό από το ποιητικό κείμενο του Γκαίτε.
Η χορογραφία αποτυπώνει το πανηγύρι των νεκρών κατά τη διάρκεια της 30ής του Απρίλη, όταν απελευθερώνονται οι ψυχές και περιπλανώνται όπως και όπου επιθυμούν.
Τα βήματα των χορευτών ακολουθούν τη μυστηριακή ατμόσφαιρα που σκιαγραφούν οι μελωδίες… Η σκηνή που μουσικά πλάθει ο Γκουνώ διαδραματίζεται στα όρη Χαρτς. Εκεί, που ο Μεφιστοφελής υπόσχεται στον Φάουστ να του χαρίσει δυνατές συγκινήσεις με πανώριες γυναίκες κι έτσι συναντούν τις μάγισσες που τους διασκεδάζουν με φωτιές, οργιαστικές τελετές και σαγηνευτικούς πειρασμούς καθόλη τη διάρκεια της νύχτας.

Να υπενθυμίσουμε πως ο Γκουνώ γνώρισε τον «Φάουστ» του Γκαίτε από την αδερφή του Φέλιξ Μέντελσον, Φάννυ, το 1839. Από τότε δεν αποχωριζόταν ποτέ το βιβλίο.Το είχε πάντα μαζί του ώστε να σημειώνει σκέψεις που του  γεννούσε η ανάγνωσή του και ίσως χρησιμοποιούσε όταν θα αποφάσιζε να κάνει όπερα με αυτό σαν θέμα. Μέχρι να ξεκινήσει η σύνθεση να παίρνει μορφή, πέρασαν 2 και πλέον δεκαετίες…

Gounod: Faust-Walpurgis Night / ΜΑΓΙΑ ΠΛΙΣΕΤΣΚΑΓΙΑ

To Μάιο του 1980 στο Λινκολν Σέντερ της Ν.Υόρκης παρουσιάστηκε για πρώτη φορά από το Théâtre National de l'Opéra ως ανεξάρτητο μπαλέτο, τιτλοφορούμενο «Walpurgisnacht Ballet ». 
H χορογραφία στηρίχτηκε σε κείνη του Μπαλανσίν, για την παραγωγή του Μόντε Καρλο το 1925 από τα Ρωσικα Μπαλέτα του Ντιάγκιλεφ.

Charles Gounod: «Walpurgisnacht Ballet»

χορογραφία: George Balanchine

3. ΒΑΛΠΟΥΡΓΙΑ ΝΥΧΤΑ, BRAHMS Duet

O Γιόχαν Μπραμς στήνει ένα ντουέτο για σοπράνο και μέτζο ή άλτο και πιάνο με τίτλο: "Walpurgisnacht"

Είναι το 4ο και τελευταίο ληντ του κύκλου: "Balladen und Romanzen,Op. 75", που συνέθεσε το 1878.
Η "Βαλπούργια νύχτα" του γερμανού συνθέτη ξεκινά με μια συζήτηση ανάμεσα σε μητέρα και κόρη. Όταν το κορίτσι ακούει τις βροντές από μακριά, η μητέρα τής εξηγεί πως πρόκειται για θορύβους από μάγισσες, καθώς ξημερώνει Πρωτομαγιά. Οι μάγισσες, προσθέτει, εμφανίζονται πάνω σε σκούπες.
Το κορίτσι παρατηρεί ότι κατά τη διάρκεια της νύχτας και η δική τους σκούπα λείπει, ενώ το κρεβάτι της μάνας είναι άθικτο. Η μητέρα αναγκάζεται να ομολογήσει πως είναι μάγισσα και τη νύχτα είχε πετάξει στην κορυφή Brocken για το πανηγύρι των Μαγισσών. 

Ο Μπραμς σε αυτό το σημείο υπογραμμίζει ένταση της δυναμικής για να προκαλέσει και συναισθηματική ένταση και χρησιμοποιώντας ευρηματικότατα ένα διάστημα 4ης αυξημένης, το γνωστό στη μουσική "τρίτονο του διαβόλου", απομακρύνεται για λίγο από την  αρχική τονικότητα με μια μουσική τραχύτητα, καθόλα ταιριαστή στο θέμα.

Brahms: "Walpurgisnacht", Duet

Στην ΕΙΚΟΝΑ: «Βαλπούργια Νύχτα»- σύναξη των Μαγισσών και δαιμονικών πλασμάτων στο βουνό Brocken.
Αφίσα, για την παράσταση του «Φάουστ» του Γκαίτε, με τον Lewis Morrison, έναν από τους σπουδαιότερους παγκοσμίως ηθοποιούς στο ρόλο του Μεφιστοφελή.

Λόενγκριν: Καβάφης-Βάγκνερ

«Η εμφάνιση του Λόενγκριν», Walter Crane 

Oμορφοφορεμένη η καλημέρα μου σήμερα, φίλοι μου!
Ντυμένη με ένδυμα ποιητικό, κεντημένο με Αλεξανδρινά σιρίτια.

Σαν σήμερα γεννήθηκε και πέθανε ο μεγάλος μας ποιητής Κ.Καβάφης (29 Απριλίου 1863 - 29 Απριλίου 1933).


Και με αφορμή τον Αλεξανδρινό ποιητή μας σας μεταφέρω στον τόπο και το χρόνο...

Έτσι, βρισκόμαστε αίφνης στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1892, όταν ο Καβάφης θα παρακολουθήσει μια ιταλική παράσταση του δημοφιλούς Βαγκνερικού μελοδράματος: «ΛΟΕΝΓΚΡΙΝ».
Η επίδραση που του ασκεί, είναι κυρίαρχη τόσο, που θα εμπνευστεί δυο ποιήματα.
Αρχικά το «Λοεγκρίν» (ο ποιητής μας επιθυμούσε τον τονισμό στη λήγουσα και χωρίς "ν") και λίγο αργότερα το «Υποψία».

Ο «Λοεγκρίν» του Καβάφη είναι μια ειρωνική παρωδία πάνω στην ομώνυμη όπερα, καθώς ο μεσαιωνικός ιππότης Λοεγκρίν εμφανίζεται ως από μηχανής θεός για να σώσει το κρατίδιο της Βραβάντης και την Έλσα, κόρη του νεκρού πλέον βασιλιά του.

Ο Καβάφης επιλέγει τη σκηνή της εμφάνισης του Λοεγκρίν, για να δώσει ένα εντελώς άλλο νόημα στην ιστορία, αντιστρέφοντάς τη σε μια ανελέητη κριτική της μοναρχίας...
Στόχος του είναι να καταδείξει δραστικά το γεγονός ότι οι από μηχανής θεοί δεν είναι λύση και δεν μπορεί να ελπίζουμε σε αυτούς, αφού στην πραγματική ζωή δεν εμφανίζονται ποτέ.

«Λυπάται ο καλός ο βασιλεύς την Έλσα

και προς τον Aυλικό τον Κήρυκα γυρίζει.

Καλεί ο Κήρυξ, και οι σάλπιγγες ηχούνε.

A βασιλέα, σε παρακαλώ ακόμη,

ακόμη μια φορά ο Κήρυξ να καλέσει.

Ο Κήρυξ πάλι προσκαλεί.

Σε ικετεύω,

πέφτω στα πόδια σου. Λυπήσου με, λυπήσου.

Είναι μακριά, πολύ μακριά και δεν ακούει.

Για τελευταία μια φορά ο Κήρυξ τώρα

ας προσκαλέσει. Ίσως θα φανεί.

Ο Κήρυξ

εκ νέου προσκαλεί.

Και νά, σαν κάτι

άσπρο εις τον ορίζοντα εφανερώθη.

Εφάνηκεν, εφάνηκεν – είναι ο κύκνος».

***

Την ίδια χρονιά στο άλλο ποίημά του «Υποψία»:

Και ποιος θα ομιλήσει το χειρότερο.

(Aυτό καλύτερα να μη ελέγονταν).

Ποιος θα ’λθει να μας πει (Μη τον ακούσομεν.

Μη τον ακούσομεν. Θα τον ηπάτησαν)

την άδικη κατηγορία· κ’ έπειτα

το κάλεσμα, το ξανακάλεσμα του Κήρυκος,

τον ένδοξο τον ερχομό του Λοεγκρίν 

κύκνο, και μαγικό σπαθί, και άγιο Γκραλ 

αι επί τέλους την μονομαχίαν του,

εις την οποίαν τον ενίκησεν ο Τελραμόνδος».

Να θυμίσουμε πως το λιμπρέτο της τρίπρακτης ρομαντικής όπερας είχε γράψει ο ίδιος ο Βάγκνερ, όπως συνήθιζε.
Πρωτοπαρουσιάστηκε στη  Βαϊμάρη, το καλοκαίρι του 1850 απουσία του Βάγκνερ, καθώς ο καλλιτέχνης είχε αυτοεξοριστεί στην Ελβετία, λόγω της συμμετοχής του στην Επανάσταση του 1849.
Την ορχήστρα διηύθυνε ο τότε καρδιακός φίλος-υποστηρικτής του, μετέπειτα πεθερός του, Φραντς Λιστ.
Ο θρύλος θέλει τον Βάγκνερ να κάθισε στο ξενοδοχείο "Κύκνος" της Λουκέρνης(με όποια σημειολογία συνεπάγεται η επιλογή του ονόματος) με το ρολόι στο χέρι, μεταφερόμενος νοερώς στη Βαϊμάρη.

Για να συνταιριάξουμε μουσικά το ποίημα, θα ανατρέξουμε στην πρώτη πράξη του μελοδράματος όπου γίνεται η συνάντηση του Λόενγκριν με την Έλσα της Βραβάντης, που φυλακισμένη κατηγορείται για τη δολοφονία του αδερφού της. Η κοπέλα δεν κάνει καμμιά προσπάθεια να υπερασπιστεί τον εαυτό της, καθώς σε όραμα έχει δει πως θα έρθει ο μυστηριώδης, γενναίος ιππότης να σώσει την τιμή της.Ο ιππότης εμφανίζεται από το ποτάμι, πάνω σε μια βάρκα που τη σέρνει ένας κύκνος.
Θα ξιφομαχήσει και θα νικήσει τον κόμη Τελράμουντ …
Oι προσευχές του πλήθους να κυριαρχήσει το δίκαιο που προηγήθηκαν, εισακούστηκαν…

Εμβληματικές, γεμάτες ένταση, με φιλοσοφική διάθεση, μα και αέρινα διάφανες, όπου απαιτείται, οι σκηνές...Επιβλητική, όλο δυναμισμό, μα και ρομαντισμό και λυρικές πινελιές και η μουσική του Βάγκνερ, σε ένα έργο που σηματοδοτεί τη μετάβαση του μουσουργού στην ώριμη περίοδό του.
Στην πρώτη πράξη, τα ηχηρά, συνθηματικά τρία σαλπίσματα προϊδεάζουν το θαύμα, τη σκηνή της εμφάνισης του μυστηριώδους ιππότη, που δεν πρέπει να αποκαλυφθεί η ταυτότητά του…Η μελωδία δονεί, σαγηνεύει…Κι η γοητεία αυτή συναρπάζει τους ακροατές με την ευαισθησία και την παντελή έλλειψη ο,τιδήποτε πομπώδους…
Ο Βάγκνερ στήνει ένα θαυμάσιο τελετουργικό. Με μαεστρία περιγράφει την ανθρώπινη ανάγκη για πίστη πως κάποιος μάς προστατεύει...Θέτει φυσικά και ζητήματα αμφιβολιών κι αβεβαιότητας, διόλου όμως παρόμοια με κείνα που το Καβαφικό ποίημα, υπονοεί…

Wagner - Lohengrin - Act I Scene II:

www.enetpress.
Τα Μουσικά Δράματα του Ρ. Βάγκνερ, Carl Dahlhaus
Αρχείο Καβάφη
Politicaldoubts.

"Nτελακρουά και Μότσαρτ"

Ντελακρουά-Αυτοπροσωπογραφία

Ο Ευγένιος Ντελακρουά, ένας από τους μεγαλύτερους ρομαντικούς ζωγράφους του 19ου αι, γεννήθηκε σαν σήμερα, 26 Απριλίου 1798.

Ο Ντελακρουά μπορεί να είναι γνωστός για τα εικαστικά του αριστουργήματα-εμπνεύσεις από τη Γαλλική και Ελληνική επανάσταση, όμως θα πρέπει να γνωρίζουμε πως υπήρξε και "Εραστής της ΜΟΥΣΙΚΗΣ"!

Μικρός, είχε δείξει ιδιαίτερη κλίση στη μουσική τέχνη με τον δάσκαλό του στο βιολί να τον επαινεί τόσο, που ο μικρός Ευγένιος είχε αποφασίσει να ασχοληθεί με αυτήν, όταν θα μεγάλωνε…Τον κέρδισε όμως η Ζωγραφική...

Πρόσφατα τέλειωσα ένα από τα βιβλία της σειράς "The Journal of Eugene Delacroix", με πολλά κείμενα, άρθρα, σημαντικά έγγραφα, που πραγματικά αποτελούν πηγή γνώσης ζωτικής σημασίας όχι μόνο για τις πληροφορίες τέχνης και πολιτιστικής ιστορίας που παρέχουν,  αλλά και γιατί αναφέρονται στις δημιουργικές και πνευματικές ανησυχίες του Ντελακρουά συνδυαστικά με κείνες των καλλιτεχνών της εποχής του.

Ο Ντελακρουά θαύμαζε πολύ τη μουσική των συγχρόνων του Ροσσίνι και Σοπέν.
Ιδιαίτερα με τον δεύτερο,  όπως γνωρίζουμε, ήταν προσωπικός φίλος. Είχε μάλιστα φιλοτεχνήσει τα πορτραίτα του "ποιητή του πιάνου" και της ερωμένης του, Γεωργίας Σάνδη.

Το 1855, όταν ο Ντελακρουά εργαζόταν στο Παρίσι για τις αγιογραφίες στον Άγιο Σουλπίκιο εμπνεύστηκε από την εκκλησιαστική μουσική, καθώς ήταν πεπεισμένος πως "τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί με το συναίσθημα που προκαλείται από τους μελωδικούς ήχους, την αρμονία τους και πείστηκε για το πόσο συνταιριάζουν εκφραστικά τα χρώματα, με τις αποχρώσεις του συναισθήματος!"

Για τον Ντελακρουά, όμως, πάνω απ’όλα ήταν η μουσική του ΜΟΤΣΑΡΤ!
Την προτιμούσε από κείνη του Μπετόβεν, που ενώ θαύμαζε, αποκαλούσε: "άγρια, ηχητική πρωτοτυπία". Είχε την αίσθηση, όπως έλεγε, πως ο Μπετόβεν "γυρίζει την πλάτη του στις αρχές, αντίθετα με τον Μότσαρτ που παραμένει πιστός στην τάξη και ενότητα". 
Φυσικά δεν αμφισβητούσε τη μεγαλοσύνη του Μπετοβενικού έργου, όπως και εκπροσώπων άλλων τεχνών, π.χ του Ρούμπενς από τους εικαστικούς ή του Σαίξπηρ από τους συγγραφείς.
Ωστόσο, θεωρούσε πιο ολοκληρωμένη την τέχνη των Ρακίνα και Μότσαρτ, που  αντιπροσώπευαν μια μορφή "αιώνιας ομορφιάς".

Ανάμεσα στα Μοτσάρτια έργα, ιδιαιτέρως αγαπημένο του ήταν η ουβερτούρα από το "Μαγικό Αυλό" και η όπερα "Ντον Τζοβάννι".
Ιδιαίτερα το δεύτερο, είναι εκείνο, που αναφέρει πιο συχνά και πάντα με την ίδια θέρμη, κι όταν το πρωτοείδε, το χαρακτήρισε: "αριστούργημα του ρομαντισμού!"…
Δεν άντεξε και λέγεται πως ξαναείδε την όπερα μετά από τρεις μέρες.
Κι έπειτα, στο σημειωματάριό του κάνει λόγο για "κράμα κομψότητας και εκφραστικότητας, δραματικού και κωμικού στοιχείου, ειρωνίας και τρυφερότητας".
Τονίζει, πως τέτοιου είδους μουσική είναι ικανή να τού εμπνεύσει μεγάλες ιδέες. Είναι μουσική, που του γεννά την επιθυμία να δημιουργήσει, καλλιτεχνικά.

Delacroix: "Don Giovanni, Last scene"

Ο Μότσαρτ, μπορούμε να πούμε, ήταν για τον Ντελακρουά το πρότυπο, το μέτρο με το οποίο μετρά τη μεγαλοφυία!

Ζωγραφίζει την τελευταία σκηνή από τον αγαπημενο του "Ντον Τζοβάννι", εικαστικό έργο που ανακαλύφθηκε πρόσφατα..


Σε αυτό το εικαστικό, ο Ντελακρουά αποτυπώνει την τελευταία σκηνή της όπερας, στην οποία λαμβάνουν μέρος ο Δον Ζουάν, ο Λεπορέλλο και η δόνα Ελβίρα.
Σκηνή, έντονα φορτισμένη συναισθηματικά. 
Παρότι ο γυναικοκατακτητής ετοιμάζεται για το δείπνο με τον παράξενο καλεσμένο του, οι σκούρες αποχρώσεις, που επιλέγει να χρησιμοποιήσει ο Ντελακρουά, φανερώνουν την ένταση των στιγμών που θα ακολουθήσουν…

Ο Λεπορέλο σερβίρει τον αφέντη του...
Σε λίγο η δόνα Ελβίρα εμφανίζεται και ικετεύει τον άκαρδο Δον Ζουάν να αλλάξει τρόπο ζωής και συμπεριφοράς.
Εκείνος, αδιάφορος, είρων και κυνικός, την σπρώχνει. Γεμάτος έπαρση αποθεώνει τις υλικές απολαύσεις, το κρασί και τις γυναίκες...
Είναι ένας επικούρειος, που προκαλεί ανερυθρίαστα το θείο και τον θάνατο που οσονούπω εμφανίζεται  με τη μορφή του "πέτρινου" φίλου...

Απολαμβάνουμε και μουσικά τη εικαστική αποτύπωση του μεγάλου ζωγράφου που σήμερα γιορτάζουμε τα γενέθλιά του με ένα από τους διασημότερους βαθύφωνους στο ρόλο, τον Cesare Siepi.
Την χορωδία και τη Φιλαρμονική της Βιέννης διευθύνει ο Βίλχελμ Φουρτβαίνγκλερ:

MOZART: "Don Giovanni", Cesare Siepi:

The Journal of Eugene Delacroix - Arts and Letters
aplvblog/delacroix-don-giovanni

Τρεις Αρμένικες Ραψωδίες για τη Γενοκτονία...

"Επιζώντες Μάρτυρες", Raffi Yedalian, Μουσείο Γενοκτονίας Ερεβάν-Αρμενία.

Σαν σήμερα,  24 Απριλίου 1915 ξεκινά η Αρμενική Γενοκτονία.

 Με αφορμή τη μαύρη επέτειο σας καλημερίζω με έναν μεγάλο συνθέτη Αρμενικής καταγωγής.

Αlan Hovhaness: "3 Armenian Rapsodies"

Ο Άλαν Χοβχάνες  γεννήθηκε στη Βοστόνη από Αρμένιο πατέρα, και Αμερικανίδα μητέρα, σκοτσέζικης καταγωγής. 

Η κλίση του στη μουσική φάνηκε πολύ νωρίς κι είναι άξιο θαυμασμού το ότι πριν ακόμη ξεκινήσει μαθήματα μουσικής, συστηματικά είχε ανακαλύψει τη δική του σημειογραφία, προκειμένου να  βρίσκει στο πιάνο που είχαν στο σπίτι του, τα πλήκτρα.

Ανήκει στους δημιουργούς που θαυμάστηκε από συγχρόνους του όπως ο Μπερνστάιν και ο Κέητζ.

Ενα έργο του , δημιουργία της λεγόμενης "Αρμενικής περιόδου" θα σας παρουσιάσω λόγω της Ημέρας. 

Η περίοδος δημιουργίας πήρε ατό το όνομα γιατί είναι η εποχή που ο συνθέτης διερευνώντας τις αρμένικες ρίζες του στρέφεται στον πολιτισμό της Ανατολής κι ακούει πολύ αρμένικη λαϊκή και εκκλησιαστική μουσική και διήρκεσε περίπου από τα μέσα της δεκαετίας του 1940 έως τις αρχές της δεκαετίας του 1950.

Οι "Τρεις Αρμένικες Ραψωδίες" για ορχήστρα εγχόρδων ήταν οι πρώτες προσπάθειές του στη χρήση παραδοσιακών στοιχείων της πατρίδας του πατέρα του κι αποτελεί -σύμφωνα με δήλωσή του- μια βαθιά ανάγκη του να εξωτερικεύσει την εσώτερη,  δημιουργική φωνή του, μια κραυγή για τον Αρμένικο λαό, του οποίου νοιώθει μέρος. 

Παρότι τα μοτίβα στα οποία βασίζεται είναι αυθεντικά αρμένικα, το αποτέλεσμα φέρει την προσωπική σφραγίδα του Χοβχάνες και χαρακτηρίζει μοναδικό και πρωτότυπο το αποτέλεσμα. 

Οι συνθέσεις στηρίζονται στην τροπική πολυφωνία και δημιουργούν  αίσθηση μυστικισμού, καθώς αναμιγνύονται παραδοσιακοί ρυθμοί και μακρές μελισματικές γραμμές με στοιχεία δυτικής αντίστιξης, όπως φούγγες και κανόνες. 

Με τις "Τρεις Αρμένικες Ραψωδίες" ο Χοβχάνες πετυχαίνει την επιστροφή του στις αρμένικες ρίζες του και την έκφραση της οδύνης του για τις κακουχίες του λαού απ' όπου προέρχεται. Μια σύνθεση - τιμή σε χιλιάδες Αρμένιους, που σε κείνα τα φρικιαστικά γεγονότα πνίγηκαν, γκρεμίστηκαν, σταυρώθηκαν, κάηκαν ζωντανοί, αφανίστηκαν σα γένος...

Το εικαστικό "Επιζώντες Μάρτυρες" απεικονίζει πρόσωπα θλιμμένα που κρατούν κεριά για τους κεκοιμημένους τους. Στο κάτω μέρος του πίνακα παρατηρούμε δακτυλικά αποτυπώματα. Δημιουργήθηκαν από Αρμένιους επιζώντες της γενοκτονίας και απογόνους τους. 

  Alan Hovhaness: "Three Armenian Rhapsodies for String Orchestra"

Σχετικά με άλλα έργα για τη Γενοκτονία των Αρμενίων μπορείτε να διαβάσετε κι εδώ.

Sir Ε. ELGAR: "Banner of St. George"

     

Ραφαήλ: "San Giorgio e il drago"

Ο Άγιος Γεώργιος γεννήθηκε στην Καππαδοκία της Μ. Ασίας στα χρόνια του αυτοκράτορα Διοκλητιανού, μεγάλου διώκτη των χριστιανών. Κατατάχτηκε στο ρωμαϊκό στρατό κι  έφτασε στο αξίωμα του χιλίαρχου.
Ως τροπαιοφόρος  άγιος και ελευθερωτής συγκεντρώνει πολλές θαυμάσιες διηγήσεις και θρύλους, ανάμεσα στις οποίες δεσπόζει εκείνος που αναφέρεται στην εξόντωση του δράκοντα και της σωτηρίας της βασιλοπούλας.
Σύμφωνα με το θρύλο, την πηγή απ'όπου έπαιρναν νερό οι κάτοικοι της Σιλήνας στη Λιβύη, την φύλαγε ένας δράκος, που  άφηνε το νερό να τρέχει μόνον όταν έβρισκε κάποιον άνθρωπο να φάει. Κάθε φορά αυτός που θα θυσιαζόταν οριζόταν μέσω κλήρου.
Ολόκληροι στρατοί είχαν αντιταχθεί με αυτό το τέρας, χωρίς όμως αποτέλεσμα.
Ο κλήρος έφερε και τη σειρά της κόρης του βασιλιά.
Τότε, λέει η παράδοση εμφανίστηκε έφιππος ο Άη Γιώργης, σκότωσε το τρομερό τέρας και έσωσε την ζωή της νεαρής γαλαζοαίματης.

Λόγω της ιπποτικής συμπεριφοράς του, θεωρήθηκε Αγιος προστάτης της Αγγλίας και  Άγιος των ιπποτών της Στρογγυλής Τράπεζας.

***

"San Giorgio e il drago", Ραφαήλ

Πρόκειται για ελαιογραφία σε ξύλο, χρονολογίας 1504, που εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου.

Καβάλα στο άσπρο άλογο ο τροπαιοφόρος Άγιος Γεώργιος ετοιμάζεται να δώσει όλο γενναιότητα με το σπαθί του το καίριο χτύπημα στον φοβερό δράκο, ενώ έχουν προηγηθεί χτυπήματα με λόγχες.
Τις βλέπουμε σπασμένες, πεσμένες στο έδαφος και μία μπηγμένη στο σώμα του δράκου.
Την ένταση των στιγμών υπογραμμίζει η στάση του αλόγου που χλιμιντρίζει ανασηκωμένο στα δυο πισινά πόδια,  και ο μανδύας του Αγίου που ανεμίζει.
Στο φόντο, απέραντο, καταπράσινο λιβάδι και λόφοι, ενώ δεξιά φεύγει τρέχοντας από τρόμο, η διασωθείσα βασιλοπούλα.

***

Η ΜΟΥΣΙΚΗ: Sir Ε. ELGAR: "Banner of St. George"

Τον παραπάνω θρύλο του Αγίου Γεωργίου, που σώζει τη βασιλοπούλα από το τέρας και στη συνέχεια στήνεται γιορτή από τους κατοίκους της Σιλήνας για να τού εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους, στηρίζεται η σύνθεση του αγαπημένου βρετανού Σερ Έντουαρντ Ελγκαρ: "Banner of St. George" .

Γράφτηκε κατόπιν παραγγελίας το 1897 για τους εορτασμούς του Ιωβηλαίου έτους της Βασίλισσας Βικτωρίας της Αγγλίας.

Ας θυμηθούμε πως ο Έλγκαρ ήταν αναθρεμμένος σύμφωνα με τα πρότυπα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.Ο πατέρας του, του οποίου ο Έλγκαρ υπήρξε για χρόνια βοηθός, ήταν οργανίστας της  εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου στο Γούστερ. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου έγραψε τα πρώτα λειτουργικά έργα του βασισμένα στη Ρωμαιοκαθολική παράδοση, (Μοτέτα, Ave Verum, Ave Maria) που αργότερα εντάχθηκαν στο χορωδιακό εκκλησιαστικό ρεπερτόριο.
Έτσι, μπορούμε να κάνουμε λόγο για σχετική εμπειρία.

Η σύνθεσή του, είχε συγκρατημένη υποδοχή, όμως επαινέθηκε για αυθεντική, ραφινάτη βρετανική ποιότητα.
Το επίπεδο της έμπνευσής του, υψηλό, κι εμφανής η  ικανότητά του στην ενορχήστρωση.
Ως σύνθεση ενίσχυσε το μουσικό ανάστημα του Έλγκαρ και έθεσε βάσεις για την θριαμβευτική υποδοχή των "Παραλλαγών Enigma", δύο χρόνια αργότερα.

Το έργο, για χορωδία και ορχήστρα, ακολουθεί τον τύπο της καντάτας κι αναπτύσσεται σε δυο σκηνές και επίλογο.
Το λιμπρέτο, που είναι βασισμένο σε μακροσκελές ποίημα του Shapcott Wensley, ενισχύει η μουσική, προσδίδοντας δύναμη και δραματική ένταση στα σημεία που απαιτείται.
Χαρακτηριστικό το φινάλε, τύποις δοξαστικό , όπου ο ευγενής ιππότης-Άγιος  αναχωρεί, ενώ ψάλλεται ένας δοξαστικός ύμνος, σχεδόν  ιαχή με τίτλο: "It comes from the misty ages" (23:35).

"It comes from the misty ages,

The banner of England’s might,

The blood-red cross of the brave St George,

That burns on a field of white!"

Ισχυρός ο συμβολισμός-παραλληλισμός με τη δύναμη της Αγγλίας, μια και ο "αιματόχρωμος  σε λευκό φόντο" σταυρός του Αγίου Γεωργίου αποτελεί σημαία κι έμβλημα για τους Βρετανούς.
Ολάκερο το θεματικό υλικό σε έξαρση, με τις κρούσεις των κυμβάλων να υπογραμμίζουν φράσεις θριάμβου και λαμπρότητας!

Καλή ακρόαση!

Edward Elgar: "The Banner of St George, op. 33" for Chorus and Orchestra