Η τράπουλα και τα παιχνίδια της κατά την περίοδο των γιορτών κάνουν αισθητή την παρουσία τους.
Έτσι, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, "για το καλό του χρόνου" παίζουμε ένα από τα δημοφιλέστερα τυχερά παιχνίδια, το "τριάντα ένα".
Η τράπουλα προέρχεται από το ιταλικό "trappola", που σημαίνει "παγίδα".
Αποτελείται από τα "τραπουλόχαρτα" και προήλθε από το ιταλικό παιχνίδι "ταρόκο", που παιζόταν με χοντρά παραλληλόγραμμα χαρτιά με αριθμημένες φιγούρες τόσο για ψυχαγωγία, όσο και για κερδοσκοπία.
Πιθανή άποψη θεωρείται ότι τα παιγνιόχαρτα εμφανίστηκαν στην Αίγυπτο, έχοντας επάνω τους θρησκευτικές απεικονίσεις, και ότι τα τραπουλόχαρτα, αποτύπωναν συμβολικά την αρχέγονη γνώση, αποτελούσαν ένα μέρος της λατρείας του Αιγυπτίου θεού Τοθ και με τη βοήθειά τους μπορούσε να προβλεφθεί η μοίρα των ανθρώπων και το μέλλον τους, να δοθούν συμβουλές προς αυτούς και να εξηγηθεί η θέληση των θεών.
Τα "Φύλλα της Τύχης" λέγονταν "Τάροκ" απ' όπου και η ονομασία Ταρό.
Τραπουλόχαρτα (1545)
Άλλη άποψη είναι ότι επινοήθηκαν το 10ο αιώνα στην Ινδία και είχαν πολεμικές αναπαραστάσεις.
Η περισσότερο κρατούσα άποψη, όμως, είναι αυτή που συνδέει την τράπουλα με την Κίνα, όπου μάλιστα, ως γνωστό, εφευρέθηκε και το χαρτί.
Τα παιγνιόχαρτα θεωρούνται εξέλιξη των κινέζικων ντόμινο, γιατρικού της πλήξης.
Σύμφωνα με μια εκδοχή, ο Κινέζος αυτοκράτορας του 12ου αιώνα Σεν-Χο, ανέθεσε στους σοφούς του να βρουν ένα αντίδοτο στην πλήξη που ένιωθαν στο παλάτι οι τριακόσιες παλλακίδες του, οπότε και κάποιος σοφός του έφερε μια συλλογή από μικρές, ωραία διακοσμημένες, πλάκες από ελεφαντόδοντο, με τις οποίες, κατά τα λεγόμενά του, μπορούσαν να παιχτούν πολλά και διαφορετικά παιχνίδια. Τόσο ο αυτοκράτορας, όσο και οι παλλακίδες του, ενθουσιάστηκαν και, πλέον, το πρόβλημα της ανίας λύθηκε.
Στην Ευρώπη η τράπουλα ήρθε από την Ασία. Είτε από τους Σταυροφόρους, είτε από τους Άραβες της Ισπανίας, είτε, πάλι από τους Σαρακηνούς ή τους Μαμελούκους.
Στα τραπουλόχαρτα υπήρχαν σύμβολα, όπως ο ήλιος, η σελήνη ή το σπαθί. Η τράπουλα των Μαμελούκων αποτελείτο από 52 φύλλα χωρισμένα σε τέσσερις σειρές (τα κύπελλα, τα νομίσματα, τα σπαθιά και τα μπαστούνια).
Στην κεντρική Ευρώπη οι τέσσερις σειρές ονομάζονταν: φύλλα, κουδούνια, βελανίδια και καρδιές.
Στην Ιταλία υποτίθεται πως συμβόλιζαν, αντίστοιχα, τέσσερις μεσαιωνικές τάξεις: τους αγρότες, τους εμπόρους, τους ευγενείς και τον κλήρο.
Τελικά το σύστημα που επικράτησε έχει τις ρίζες του στη Γαλλία του 16ου αι. και γι’ αυτό οι φιγούρες της παριστάνουν ενδυμασίες της εποχής. Αποτελεί συγκερασμό των παραπάνω, και έχει τριφύλλια, καρό, πίκες και καρδιές. Οι δε φιγούρες είναι βασιλιάς, ιππότης και υπηρέτης, ενώ αργότερα προστίθεται η βασίλισσα.
***
"Xαρτοπαίκτες", Cezanne
Διαβάζοντας για την τράπουλα, μάς έρχονται στο νου οι εθισμένοι στο τζόγο και συνδυαστικά με την Τέχνη, πρώτος ο "Παίκτης" του Ντοστογιέφσκυ, ένα μυθιστόρημα αυτοβιογραφικό, καθώς ο συγγραφέας τυραννίστηκε από το πάθος της χαρτοπαιξίας.
Αυτόματα οδηγούμαστε στον Ρώσο Προκόφιεφ, που με βάση το βιβλίο του Ντοστογιέφσκυ εμπνεύστηκε την ομώνυμη όπερά του "The Gambler", που γράφτηκε το 1916 και στην πλοκή της περιλαμβάνει μια ερωτική ιστορία με τραγικές συνέπειες εξαιτίας της εμμονής και του πάθους του άνδρα για τα χαρτιά.
Και ο επίσης ρώσος Τσαϊκόφσκι δίνει μια αριστουργηματική όπερα με πυρήνα της το πάθος της χαρτοπαιξίας. Η 3 πράξεων όπερά του: "Ντάμα Πίκα" βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Αλεξάντερ Πούσκιν. Περιγράφει μια ατυχή ιστορία αγάπης και θίγει θέματα όπως αλλοίωση της ψυχής και απομόνωσης του ανθρώπου λόγω του εθισμού, που τον οδηγεί τελικά στην αυτοκαταστροφή.
Τζογαδόροι ή λάτρεις της τράπουλας, υπήρξαν και μουσικοί.
1. Ο Ιταλός βιρτουόζος του βιολιού και συνθέτης Νικολό Παγκανίνι έπαιζε χαρτιά συστηματικά και μάλιστα συχνά χρεωνόταν με μεγάλα ποσά. Λέγεται πως κάποτε αναγκάστηκε να πουλήσει το βιολί του προκειμένου να ξεπληρώσει το τεράστιο χρέος! Επίσης στο Παρίσι, συμμετείχε ως μέτοχος ενός καζίνο που έφερε το όνομά του, όπου 2 φορές την εβδομάδα έδινε και ρεσιτάλ.
2. Άπληστος με τα τυχερά παιχνίδια ήταν και ο Μότσαρτ, ένας τζογαδόρος που τα περισσότερα από τα κέρδη του από τις παραστάσεις -λένε οι κακές γλώσσες- διοχετεύονταν στην αποπληρωμή των οφειλών σε πιστωτές τους.
3. Από τη χαρτοπαιξία ίσως κάπως ωφελημένος, λόγω του επιχειρηματικού μυαλού του, μπορούμε να ισχυριστούμε πως υπήρξε ο Τζοακίνο Ροσίνι. Μέτοχος ενός καζίνο-όπερα, συνδύαζε τα δυο μεγάλα πάθη του: μουσική και τυχερά παιχνίδια. Οι λάτρεις της μουσικής τέχνης έρχονταν στο χώρο να ψυχαγωγηθούν και συγχρόνως -αν επιθυμούσαν- συμμετείχαν σε κάποιο από τα τραπέζια της χαρτοπαικτικής λέσχης.
4. Ο Ρίχαρντ Στράους, αλλά και το ζεύγος Γκριγκ αρεσκόταν να παίζει παιχνίδια με τράπουλα τις μέρες των Χριστουγέννων.
Όπως το 1887 στη Λειψία, όπου η πράσινη τσόχα στρώθηκε για τους συνθέτες Frederik Delius, Johan Halvorsen και Christian Sinding, και τη Νίνα, σύζυγο του Έντβαρντ Γκριγκ που ο φακός την τσάκωσε κάνοντας τη "μάνα" υπό το βλέμμα του Γκριγκ.
5. Τέλος, ο Ιγκόρ Στραβίνσκι έπαιζε κι αυτός τυχερά παιχνίδια, με ιδιαίτερη αδυναμία στο πόκερ. Το 1937 έγραψε το "Jeu de cartes-Παιχνίδι με τράπουλα", ένα μπαλέτο σε "τρεις παρτίδες" -όπως συνηθίζεται να χαρακτηρίζεται- σε χορογραφία Μπαλανσίν και ανήκει στη νεοκλασική περίοδο του συνθέτη.
Ο Στραβίνσκι στήνει την υπόθεση με τραπουλόχαρτα, ανάμεσα στα οποία κυρίαρχη θέση κρατά ο "Τζόκερ", συχνά αήττητος, καθώς ως μπαλαντέρ μπορεί να υποκαθιστά άλλα τραπουλόχαρτα, πλαισιωμένος από τους Άσσο, Ρήγα και Ντάμα.
Στις δυο πρώτες "παρτίδες" ο Τζόκερ επικρατεί όλων, όμως στο τέλος ο παίκτης επιτυγχάνει το ανώτερο πάντων "φλος ρουαγιάλ" (Άσσος, Ρήγας, Ντάμα, Βαλές, Δέκα του ίδιου χρώματος σε σειρά) και βγαίνει νικητής, με προφανείς τους συμβολισμούς.
Στο παρακάτω βίντεο ακούμε από την "Πρώτη παρτίδα" το "Χορό του Τζόκερ" ....και από την τελική "Τρίτη παρτίδα" τη "Μάχη ανάμεσα σε μπαστούνια και κούπες".
Igor Stravinsky: "Jeu de Cartes":
I:
Dance of the Joker , Waltz-Coda Tranquillo
ΙΙΙ:
Battle between Spades and Hearts, Final Dance - Coda
Μπορεί να μην μού αρέσουν τα χαρτιά, όμως βρήκα την ιστορία της τράπουλας πολύ ενδιαφέρουσα κι αφού εναρμονίζεται στο πνεύμα των ημερών, είπα να τη συνδυάσουμε με κάτι σχετικό μουσικά...
Καλή Χρονιά σε όλους, με υγεία, αγάπη, αισιοδοξία και την τύχη -ει δυνατόν- με το μέρος μας!
Αν δε, κάποιος αποφασίσει να "τζογάρει" ας τού ευχηθούμε "καλά κέρδη"!
Μέρος του κειμένου έχει δημοσιευτεί παλαιότερα στην Κοινότητα The Mythologists
Πηγές για ιστορία τράπουλας: Εγκ. "Πάπυρος Larousse Britannica",Wikipedia
Από τα σπουδαιότερα πιανιστικά έργα του 20ου αι. και συγχρόνως το κορυφαίο έργο του Ολιβιέ Μεσσιάν για πιάνο είναι το "Είκοσι βλέμματα πάνω στο Θείο Βρέφος".
Γράφτηκε από το συνθέτη για την δεύτερη σύζυγο του πιανίστα, Yvonne Loriod, το 1944 .
Eίναι μια από τις συνθέσεις του Μεσσιάν που σύμφωνα με τον ίδιο απεικονίζουν αυτό, που προσδιόριζε ως "τις θαυμάσιες πτυχές της πίστης" βασισμένες στον ακλόνητο Ρωμαιοκαθολικισμό του.
Τα "Είκοσι βλέμματα πάνω στο Θείο Βρέφος" είναι μια σουίτα είκοσι μερών, που έχει χαρακτηριστεί "μουσικός στοχασμός" καθώς κάθε μέρος αποτελεί "διαλογισμό" πάνω στην παιδική ηλικία του Χριστού, ένα είδος στοχαστικής ενατένισης του Θείου Βρέφους.
Το έργο είναι εξαιρετικά δύσκολο και απαιτητικό, με το συνθέτη να συνδυάζει κελαηδισμούς, διαφωνίες, μοτίβα από έργα άλλων συνθετών όπως του Λιστ, μέσα σε ένα σύννεφο μυστικισμού και αισθησιασμού.
Αποτελεί δε, μια από τις πολύ αγαπημένες συνθέσεις του σπουδαίου Δανιήλ Τριφόνοφ, ο οποίος δηλώνει πως "υπάρχει στο δικό του χρονικό σύμπαν, βοηθώντας τον ακροατή να συνειδητοποιήσει γιατί χρειάζεται την κλασική μουσική, να εκτιμήσει τους ήχους όπως είναι, σε έναν απεριόριστο ηχητικό χώρο. Το πρωτάκουσα σε ένα θαλάσσιο θέρετρο με μόνη συνοδεία των κυμάτων του ωκεανού και τον φρέσκο αέρα να μού δροσίζει το πρόσωπο κι ήταν μια πρωτόγνωρη, διαλογιστική εμπειρία", λέει.
Olivier Messiaen και Yvonne Loriod
Ο ίδιος ο Μεσσιάν περιγράφει τη σύνθεση ως "Ενατένιση του Θείου βρέφους στη φάτνη και οράματα που το περιβάλλουν. Από την άφατη θεώρηση του Θεού, στη θεώρηση της Εκκλησίας της Αγάπης, το Άγιο Πνεύμα, τη στοργική θεώρηση της Παρθένου, των Αγγέλων, των Μάγων και των άυλων συμβόλων(Χρόνος, Σιωπή,Αστερι ή Σταυρός)".
Τέσσερα λάιτ-μοτίφς διατρέχουν το σύνολο του έργου κι επανέρχονται κυκλικά:
1. Το θέμα του Θεού, 2. της Μυστικής Αγάπης, 3. το θέμα του Άστρου και του Σταυρού και 4. το θέμα των Συγχορδιών.
Το Άστρο και ο Σταυρός έχουν κοινό θέμα γιατί αποτελούν αντίστοιχα την έναρξη και το κλείσιμο της επίγειας ζωής του Χριστού.
Θα ακούσουμε το "Βλέμμα στο Άστρο" και το "Φιλί του μικρού Ιησού", δυο ζεστά, απαλά, φωτεινά μελωδίσματα και ίσως τα πιο εκστατικά από τα μουσικά θρησκευτικά οράματα του συνθέτη... Ανάμεσά τους παρεμβάλλεται το "Noël".
1. Messiaen: "Vingt regards sur l'Enfant-Jésus. II-Regard de l'étoile" / Yvonne Loriod:
2. Messiaen: "Vingt regards sur l'Enfant-Jésus. ΧV-Le baiser de l'Enfant-Jésus" / Yvonne Loriod:
3. Messiaen: "Vingt regards sur l'Enfant-Jésus. ΧΙΙΙ-Noël / Yvonne Loriod:
Την τελευταία πενταετία της ζωής του ο Μωρίς Ραβέλ άρρωστος βαριά δεν μπορούσε ούτε να κινηθεί, ούτε και να μιλά. Το 1937 υποβλήθηκε σε μια αποτυχημένη χειρουργική επέμβαση που επέφερε το θάνατό του σαν σήμερα 28 Δεκεμβρίου.
Ο Ραβέλ την περίοδο σύνθεσης του έργου
Πάντα υπέρμαχος της ομορφιάς και της ευγένειας, ένας δανδής αριστοκράτης, διακρινόταν για την περιποιητική συμπεριφορά του και δικαίως χαρακτηρίζεται ως ένας από τους "Ιππότες της κλασικής μουσικής". Κυριολεκτικά, τo 1920 ανακηρύχθηκε "Ιππότης επί τιμή", τίτλος που αποκήρυξε μεν, όμως έδωσε την αφορμή στον φίλο του Ερίκ Σατί να γράψει: "Ravel vient de refuser la Légion d'honneur, mais toute sa musique l'accepte - O Ραβέλ μπορεί να αρνήθηκε τον τίτλο τιμής αλλά όλη η μουσική του τον αποδέχεται".
Δεν παντρεύτηκε ποτέ και είχε λιγοστούς φίλους, μολονότι εξαιρετικά κοινωνικός, αν και κάπως εκκεντρικός... Άγαμος και άτεκνος, όμως ο Ραβέλ λάτρευε τα παιδιά και τον κόσμο της φαντασίας τους. Υπήρξε ένας ανεξάντλητος παραμυθάς, αφού συχνά κατασκεύαζε δικές του ιστορίες και τις έλεγε στα παιδιά των φίλων του, διατηρώντας έτσι καθόλη τη διάρκεια της ζωής του την ικανότητα να βλέπει τον κόσμο με τα μάτια ενός παιδιού...
Το "Noël des jouets - Χριστούγεννα των παιχνιδιών" συνέθεσε ο Ραβέλ το 1905, και είναι εκείνο με το οποίο ο τριαντάχρονος συνθέτης έκανε το λογοτεχνικό του ντεμπούτο, αφού εκτός από τη μουσική έγραψε και το κείμενο.
Θυμίζουμε πως τα παιχνίδια, και ιδιαίτερα τα μηχανικά, ασκούσαν μια ιδιαίτερη γοητεία στον Ραβέλ.
Το έργο που είναι για φωνή και πιάνο, βασίζεται σε μια παλιά παραδοσιακή γαλλική μελωδία και αναδύει μελωδικούς, λεπτεπίλεπτους απόηχους από την ορχήστρα γκαμελάν, αλλά και συνθέσεων των Μασνέ και Μουσόργκσκι.
"Jouets de Noël", Emilio Grau Sala (από mutualart)
Αναπτύσσεται σε 5 σύντομα μέρη που εκτελούνται ενιαία, όμως αντιστοιχούν σε ξεχωριστούς τίτλους:
Τα πρόβατα στην παιδική φάτνη
Η Παναγία με το κρινολίνο της
Ο σκύλος Βελζεβούλης απειλεί το Χριστούλη
Ο Χριστός ως ζαχαρωτό, και
Η Προσκύνηση
Πρόκειται για μια πρωτότυπη, γοητευτική πιανιστική μινιατούρα-τραγούδι για τα Χριστούγεννα, για παιδιά και όσους αισθάνονται παιδιά. Η σύντομη πιανιστική εισαγωγή υποβάλλει την ονειρική ατμόσφαιρα του κειμένου και η φωνή που ακολουθεί αναπτύσσει περαιτέρω το υλικό της μέσα σε ένα παραμυθικό, ηχητικό τοπίο. Τα ιριδίζοντα μέρη του πιάνου ηχούν σα γλυκές, λαχταριστές λιχουδιές υποστηρίζοντας την με εκφραστική, παιχνιδιάρικη ενέργεια, φωνή, σ' αυτό το απαράμιλλης ομορφιάς δείγμα ασματικής γραφής του Ραβέλ.
Το έργο αφιερώθηκε στην Mme Louise Cruppi, συγγραφέα, ακτιβίστρια και πιανίστα, που ενθάρρυνε το έργο του Ραβέλ στην πρώιμη συνθετική του περίοδο και κείνος για να την ευχαριστήσει τής αφιέρωσε πλην των "Noël des jouets" και την μεταγενέστερη όπερα του "Η ισπανική ώρα". Το "Noël des jouets" πρωτοπαρουσιάστηκε με τον ίδιο τον Ραβέλ στο πιάνο, που λίγο αργότερα ολοκλήρωσε και την ορχηστρική του εκδοχή.
"Δως του κλώτσο να γυρίσει, παραμύθι ν' αρχινήσει..."
Οι λαοί θεωρούν το τραγούδι του γρύλου καλό, αλλά και κακό οιωνό. Έτσι στη Βραζιλία είναι σημάδι είτε επικείμενης βροχής, είτε προαναγγέλλει θάνατο. Για το λόγο αυτό αν βρεθεί γρύλος να τραγουδά μέσα σε σπίτι, θανατώνεται. Στα Μπαρμπέιντος, όμως, όπως και για τους λαούς της Βόρειας Ευρώπης ο ήχος του εντόμου θεωρείται οιωνός για οικονομική ευημερία, ενώ υπάρχει η δοξασία ότι όποιος δει γρύλο θα του φέρει καλοτυχία!
Από εικονογράφηση της νουβέλας "Γρύλος στο τζάκι" του Ντίκενς (1846)
Ανάμεσα στις πέντε νουβέλες, που έγραψε ο Κάρολος Ντίκενς για τα Χριστούγεννα, το λιγότερο γνωστό (παρότι για χρόνια ήταν δημοφιλέστερο στη σκηνή ακόμα κι από το "Christmas Carol") είναι ο "Γρύλος στο τζάκι", που κυκλοφόρησε τέλη Δεκεμβρίου του 1845.
Πρόκειται για μια Χριστουγεννιάτικη ιστορία που ο βρετανός συγγραφέας χαρακτήρισε ως "ήσυχη, όλο αθωότητα και ομορφιά", απάντηση σε όσους τον κατηγόρησαν για υπερβολική συναισθηματικότητα. Προσέλκυσε εκατομμύρια αναγνωστών, καθώς το ξετύλιγμά της τούς χρίζει επισκέπτες ενός ευτυχισμένου σπιτικού της Βικτωριανής εποχής, ιδανικού στα μάτια ενός παιδιού, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που φτώχια, καταφρόνια, κοινωνικές ανισότητες και εκμετάλλευση ήταν καθημερινά βιώματα. Στην ιστορία του ο Ντίκενς υπογραμμίζει πως πάντα ανάμεσά μας υπάρχουν κακοί, μεταμορφωμένοι σε τέρατα. Όμως επίσης πάντα υπάρχει κι ένας φύλακας άγγελος, υπάρχει ένας "γρύλλος στο τζάκι" κάθε σπιτιού, που αποκαθιστά τα πράγματα, παίρνει το μέρος των καλών και οι κακοί ρίχνονται στην άβυσσο της ανυπαρξίας.
Η ΥΠΟΘΕΣΗ:
Ένα ζευγάρι, o Tζων και η πολύ νεότερή του Ντοτ, ζει ευτυχισμένο με το μικρό γιο τους και την γκουβερνάντα του. Ενας γρύλος ενεργεί ως φύλακας άγγελος για την οικογένεια. Όταν τα πράγματα πάνε καλά, το έντομο γρυλίζει στο τζάκι, ενώ παραμένει σιωπηλό όταν υπάρχουν σκοτούρες, λογής δυσκολίες και θλίψη. Κατά την περίοδο των Γιορτών η οικογένεια φιλοξενεί στο σπίτι της έναν μυστηριώδη ξένο. Ο Tάκλετον, ένας ζηλιάρης γέρος, προσπαθεί να σπείρει ζιζάνια ανάμεσα στο ζευγάρι. Έτσι δηλητηριάζει το μυαλό του Τζων για την Ντοτ, λέγοντάς του πως αντιλήφθηκε τη γυναίκα του να τον απατά με τον επισκέπτη τους. Ο Τζων από τη θλίψη του δεν μπορεί να σκεφτεί καθαρά και αποφασίζει να χωρίσει τη γυναίκα του για να την απαλλάξει από ένα γάμο που τής είναι βάρος. Ο γρύλος σταματά το χαρούμενο τραγούδι του... Μέσω των υπερφυσικών του δυνάμεων όμως, τα ψέματα του συκοφάντη αποκαλύπτονται και ...έζησαν αυτοί καλά και μεις καλύτερα...
"Ιllustration for Charles Dickens's "Cricket on the Hearth", Fred Barnard (1896)
Παρόλο το αίσιο τέλος, η ιστορία του Ντίκενς εστιάζει στο ύπουλο και σκοτεινό πάθος της ζήλιας. Είναι ο γρύλος, που με το χαρούμενο, επίμονο φτερούγισμα και παιχνιδιάρικο γρύλισμά του, αλλά και τις ενδιάμεσες συμβολικές σιωπές του υπενθυμίζει στον Τζον, την αγάπη του για την σύζυγό του και τον οδηγεί να συγχωρήσει την υποτιθέμενη απιστία του προτού αποκαλυφθεί η αλήθεια της αθωότητας της.
Ο Ντίκενς για μια ακόμη φορά εξυψώνει το δίκαιο και την επικράτησή του. Κάθε τζάκι, φίλοι μου, κάθε εστία έχει το δικό της γρύλο. Κι αν δεν τον έχει, πρέπει να ψάξουμε να τον βρούμε. Γιατί τζάκι δίχως γρύλο είναι ζωή δίχως όνειρα, άνθρωπος δίχως ελπίδα...
Ο "Γρύλος στο τζάκι" του Ντίκενς δραματοποιήθηκε σε πολλές γλώσσες και μελοποιήθηκε πολλάκις, επίσης.
1."The Cricket On The Hearth" είναι μια μικρή όπερα με στοιχεία πρόζας, τριών πράξεων του σκωτσέζου σερ Alexander Mackenzie, που συνέθεσε το 1904 κι έκανε πρεμιέρα στη Βασιλική Ακαδημία Μουσικής μια δεκαετία αργότερα. Ο συνθέτης αγαπούσε ιδιαίτερα τη συγκεκριμένη όπερα(ήταν εξάλλου δεμένος με τα αναγνώσματα του Ντίκενς) και δήλωσε πως την έγραψε "για την Αγάπη".
Ο Μακένζι κινείται σε ρυθμική αγωγή διακυμάνσεων, άλλοτε γρήγορη κι άλλοτε αργή, σε ύφος ανάλαφρο, πρόσχαρο, όπου το σκέρτσο και το παιχνίδισμα υπερτερούν, κι άλλοτε μικρές, μελαγχολικές ή ταραγμένες φράσεις να υποδεικνύουν τη διάθεση των ηρώων της ιστορίας. Απλές, βηματικές κινήσεις μικρών διαστημάτων πλάθουν μoυσικές συλλαβές, που ακολουθούν ένα απότομο σκαμπανέβασμα, σαν μίμηση του τιτιβίσματος του γρύλου.
Ακούμε την ουβερτούρα με τη χαρακτηριστική αρχική σκηνή της τσαγιέρας "εν βρασμώ", έμπνευση από την πρώτη πρόταση της νουβέλας του Ντίκενς: "The kettle began it", με τα πνευστά κυρίως, να μιμούνται τους ήχους από τη διαδικασία του βρασμού. Καθώς η θερμοκρασία του νερού αυξάνεται, σχηματίζονται φυσαλίδες. Ο ατμός τους υγροποιείται με αποτέλεσμα να "εξαφανίζονται" κάνοντας χαρακτηριστικούς ήχους... Οι μαθητές του Μακένζι μετά το τέλος της πρεμιέρας τού χάρισαν μια μινιατούρα τσαγιέρα που με ανάλογο μηχανισμό μπορούσε να βγάζει ατμούς.
Sir Alexander Mackenzie: "The Cricket on the Hearth Op 62 - Overture" Charles Dickens Christmas tale
2.Νωρίτερα, το 1896 ο Karl Goldmark είχε συνθέσει την όπερά του σε 3 πράξεις: "Das Heimchem am Herd" με γερμανικό λιμπρέτο-έμπνευση από την Χριστουγεννιάτικη ιστορία του Ντίκενς . Ακούμε την Άρια της Dot, γυναίκας του ευαίσθητου αχθοφόρου που έπεσε θύμα συκοφαντίας. Από την Μοραβικής καταγωγής περίφημη υψίφωνο, Maria Jeritza, που μάγεψε και σε αυτό το ρόλο.
"Das Heimchen am Herd-Ach, das ist herrlich"; Karl Goldmark / Maria Jeritza
(H εξαίσια φωτογραφία είναι του φυσιολάτρη γαμπρού μου, Andreas, που ζει με την οικογένειά του στο Σιάτλ, τραβηγμένη πριν λίγες μέρες από εξόρμησή του στα γύρω βουνά)
Η 11η Δεκεμβρίου έχει καθιερωθεί από τα Ηνωμένα Έθνη ως "Διεθνής Ημέρα Βουνού", με στόχο να αναδειχθεί ο ζωτικός ρόλος, που παίζει το βουνό στη ζωή των ανθρώπων.
Ετσι για το απομεσήμερο προτείνω να ακούσουμε το έργο ενός φυσιολάτρη συνθέτη, που λάτρεψε την ανάβαση σε κατάφυτα βουνά και εγκωμίασε το ορεινό περιβάλλον με τη μουσική του.
Ο αρμενικής καταγωγής, Αlan Hovhaness αρχές της δεκαετίας του 1970, εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Σιάτλ της Πολιτείας της Ουάσινγκτον, μια πανέμορφη πόλη, κτισμένη μέσα σε μια στενή λωρίδα του Ειρηνικού ωκεανού, τριγυρισμένη από πλουσιότατα σε βλάστηση βουνά, εξ ού και το προσωνύμιο "σμαραγδένια πόλη".
Ο Χοβχάνες είχε εντυπωσιαστεί, όταν επισκέφτηκε την περιοχή πριν χρόνια:
"Μου αρέσει πολύ η φύση εδω, κυρίως τα υψώματα. Δεν χρειάζεται να πάω στις Ελβετικές Αλπεις...Εδώ τα βουνά έχουν μια ιερότητα...Είναι εκείνα που σε οδηγούν στο Θεό... Βρίσκονται στα μισά του δρόμου, ανάμεσα στη Γη και τον Ουρανό..."
Η Συμφωνία του, Νο. 2, έχει τον υπότιτλο: "Mysterious Mountain" και είναι εμπνευσμένη από τα γύρω βουνά του Σιάτλ.
Η τριών κινήσεων ορχηστρική σύνθεση παραγγέλθηκε το 1955 από τον Leopold Stokowski προκειμένου να παρουσιαστεί στην παρθενική εμφάνιση του μαέστρου ως δ/ντής στην Συμφωνική Ορχήστρα του Χιούστον.
Η εντυπωσιακή σύνθεση στηρίζεται σε πεντατονικές κλίμακες, που δίνουν ένα άρωμα εξωτισμού, ενώ εμφανή είναι στοιχεία αναγεννησιακής πολυφωνίας και θρησκευτικών ύμνων της Δυτικής μουσικής, που ίσως μαρτυρούν επιρροές από Part και Tavener.
Μελωδική γραμμή, αρμονίες και ενορχήστρωση σκιαγραφούν τη μυστηριώδη ατμόσφαιρα, την ιερότητα των βουνών, στην γαλήνη και τη σιωπή των οποίων μπορεί κανείς να αφεθεί, να καθαρίσει η ψυχή, να φρεσκαριστεί η σκέψη ...
Ο Χοβχάνες πετυχαίνει έναν μουσικοπνευματικό διαλογισμό, που ενθουσίασε τον Ραλφ Βον Ουίλιμς, τόσο, που σχολίασε χαρακτηριστικά:
"Τα "βουνά" του Χοβχάνες γεμάτα μυστήριο γίνονται σύμβολα, όπως οι πυραμίδες. Είναι η προσπάθεια του ανθρώπου να γνωρίσει το Θεό..."
Η πρώτη και πιο δημοφιλής ηχογράφηση του έργου, (θεωρείται από τους κριτικούς ως η σημαντικότερη) έγινε με τη Chicago Symphony Orchestra υπό τον Fritz Reiner.
Ο Μασκάνι παίζοντας μπιλιάρδο με πούρο στο στόμα, καθώς δεν το αποχωριζόταν ποτέ.. (απόpietromascagni.com)
Ο συνθέτης είχε πολλά πάθη...Έπαιζε χαρτιά μανιωδώς, κάπνιζε πούρα επίσης μανιωδώς, μάλιστα πριν από κάθε ταξίδι του ετοίμαζε προσεκτικά το απόθεμα πούρων που θα είχε μαζί του, καθώς κάπνιζε το λιγότερο 36 μισά ημερησίως.
Τού άρεσε να παίζει με φίλους μπιλιάρδο, να κάνει ποδήλατο, όπως και να συλλέγει διάφορα παλιά αντικείμενα. Από μουσικά όργανα, σπιρτόκουτα και ρολόγια τσέπης ως πένες, νομίσματα, γραβάτες, τσοπστικς και μπαστούνια.
Καμάρωνε γιατί είχε στην κατοχή του το μπαστούνι του Τζοακίνο Ροσίνι, αλλά και ένα πολύτιμο μουσικό όργανο, το σπινέτο του Μότσαρτ...
Δεν ξέρω, εκλεκτοί μου φίλοι, αν καταλάβατε, αλλά όλα αυτά αφορούν τον αγαπημένο βεριστή συνθέτη, Πιέτρο Μασκάνι.
Ο συνθέτης της Καβαλλερία Ρουστικάνα, και τόσων άλλων δημιουργιών γεννιέται στο Λιβόρνο σαν σήμερα, 7 Δεκέμβρη του 1863.
Ο Πιέτρο ξεκίνησε κρυφά μαθήματα μουσικής, καθώς ο πατέρας του δεν συμφωνούσε με την αποφασή του να ασχοληθεί με την τέχνη και τον προόριζε για τη Νομική επιστήμη...
Στα πρώτα χρόνια των σπουδών του στο Ωδείο θα γράψει μια μικρή όπερα με τίτλο: "Zilia" αναφερόμενη στα ταξίδια του Κολόμβου, μια συμφωνία, διάφορα εκκλησιαστικά έργα και δυο καντάτες, που θα παρουσιαστούν στο Λιβόρνο και θα ενθουσιάσουν.
Πρόκεται για τις καντάτες "In Filanda" και "Alla Gioia- Ωδή στη χαρά", πάνω σε κείμενο του Φρήντριχ Σίλλερ, που μελοποίησε και ο Μπετόβεν, αλλά σε μετάφραση στην ιταλική γλώσσα από τον Αντρέα Μαφέι. Η ωραία καντάτα για σοπράνο, τενόρο, βαρύτονο και μπάσο αφιερώθηκε στον κόμη Μαρντερέλ, που εντυπωσιασμένος με το ταλέντο του νεαρού Μασκάνι αποφασίζει να χρηματοδοτήσει τις σπουδές του στο Μιλάνο.
Η "Ωδή στη Χαρά", πρόκειται για καντάτα που μαρτυρά τη μουσική ιδιοφυία του δημιουργού της και την εξέλιξή του φυσικά.. Οι δάσκαλοι του Μασκάνι χαρακτήρισαν αυτή τη νεανική σύνθεση, "φιλόδοξο έργο, κομψό και εκλεπτυσμένο μελωδικά", ενώ ο ίδιος ο Μασκάνι μετά από χρόνια το έκρινε, ως "σύνθεση ανώτερη από τη δύναμή του παρά την τεράστια ομορφιά της νιότης του".
Στην παρουσίαση της καντάτας ο Μασκάνι ήταν 19 χρονών και είχε αναλάβει να ερμηνεύσει το μέρος του βαρύτονου. Ο φιλόδοξος νεαρός συνθέτης ακολουθεί την τυπική δομή της καντάτας, που είχε μελετήσει στο Ωδείο του Λιβόρνο και παρότι δεν παρουσιάζει κάποιες πρωτοτυπίες , ωστόσο αναδύεται η χάρη και ο αυθορμητισμός του, αλλά κυρίως η αγάπη του για το λυρικό τραγούδι. Ιδιαίτερα είναι τα μιμητικής τεχνικής χορωδιακά μέρη στο ύφος της φούγκας, η κατανυκτική σόλο "Προσευχή", και η ειδυλλιακή "Romance" του βαρύτονου που ξεχωρίζουν για την εκφραστικότητα και το λυρισμό τους.
1. Μascagni "Ωδή στη Χαρά": Coretto (χορωδιακό):
2. Μascagni "Ωδή στη Χαρά": Preghiera(Προσευχή):
3. Μascagni "Ωδή στη Χαρά": Romanza-Baritone:
Για τον Μασκάνι μπορείτε να διαβάσετε αρκετά άρθρα στο μπλογκ. Περιηγηθείτε!
"Η Κάλλας είναι η Βίβλος της όπερας"(Λεονάρντ Μπερνστάιν)
"Η φωνή της Κάλλας είναι η Pieta του Μικελάντζελο...,η ζωγραφική της Καπέλα Σιξτίνα,που έγινε ουράνιο τραγούδι!Η φωνή της δονεί την ψυχή, όπως το τσέλο του Casals"(Phyllis Chesler)
"Το πιο αξιοπρόσεκτο για τη Μαρία είναι ότι, για πολλούς, η φωνή της δεν ήταν "κλασικά όμορφη".Η φωνή της, διαυγέστατη μεν, αλλά δεν διέθετε στοιχεία που θα την περιεγραφαν "βελούδο ή λούστρο", αλλά πιστεύω ότι μέρος της ομορφιάς της οφείλεται ακριβώς σε αυτό. Επειδή η έλλειψη λούστρου, έκανε τη φωνή να αποκτά ιδιαίτερο τίμπρο, τόσο διακριτικά χρώματα, ώστε να μένει αξέχαστη" (Rodolfo Celletti)
"Η φωνή της Κάλλας είχε απίστευτη γοητεία, αυτό το είδος ήχου, που σε κερδιζει στο πρώτο άκουσμα, μια μαγική ποιότητα" (Carlo Maria Giulini)
"Από τότε που άκουσα την Κάλλας σε ρόλους στις όπερες: "Puritani", "Madama Butterfly" και "Norma" έγινε το υπέροχο είδωλό μου..Η φωνή της τραγουδάει πέρα από τις νότες"(Leontyne Price)
Η Μαρία δεν ήταν απλώς μια σοπράνο. Ήταν ένα "νέο, απίστευτο ηχητικά όργανο" και όλοι ήταν θαυμαστές της, από τη Γκρέις Κέλι ως τη Βασίλισσα της Αγγλίας…
Εξακολουθεί, ακόμα και μετά το θάνατό της, να είναι ο ορισμός της ντίβας ως καλλιτέχνη. Αλλά ο τύπος ήταν σπάνια στο πλευρό της και καθ 'όλη τη διάρκεια της καριέρας της χαρακτηρίστηκε μεν ως "Divina prima donna", αλλά και "Tίγρης"...Τίγρης με την έννοια της αυστηρά απαιτητικής.
Η Κάλλας στο ρόλο της Τόσκα(ΜΕΤ 1965) Δίπλα της ο Γκόμπι ως Σκάρπια (operametro.com)
Ο ιμπρεσάριος της Met, Rudolf Bing, είχε δηλώσει ότι η "Κάλλας ήταν ο πιο δύσκολος καλλιτέχνης με τον οποίο συνεργάστηκα ποτέ! Κι αυτό γιατί ήταν πανέξυπνη, δεν μπορούσες να ξεφύγεις από την Κάλλας. Ήξερε ακριβώς τι ήθελε και γιατί το ήθελε".
Το 1958 ο Μπινγκ ακύρωσε το συμβόλαιο της Κάλλας με τη Μητροπολιτική Όπερα γιατί προηγήθηκε κάποια διαφωνία τους. Το ρόλο της Λαίδης Μάκβεθ στην όπερα του Βέρντι πήρε η Λεόνι Ρισάνεκ. Ο Μπινγκ επειδή φοβόταν πως το κοινό θα αντιδρούσε άσχημα στην απουσία της Κάλλας και η Ρισάνεκ θα είχε εχθρική υποδοχή, προσέλαβε κάποιον να φωνάζει "Μπράβα, Κάλλας", κατά την πρώτη είσοδο της πριμαντόνας. Ορθώς προνοητικός ο Μπινγκ, κατάφερε να παραπλανήσει τουλάχιστον για τα πρώτα κρίσιμα λεπτά το ακροατήριο και η παράσταση ήταν τελικά επιτυχής.
Πάντως, ακόμα και κατά τη διάρκεια της μεταξύ Μπινγκ-Κάλλας, μεγάλης διαμάχης, ο θαυμασμός του ιμπρεσάριου της ΜΕΤ για την λυρική τραγουδίστρια δεν άλλαξε ποτέ. Μάλιστα παραδέχτηκε πως κάποια φορά τρύπωσε κρυφά στη Σκάλα του Μιλανου, προκειμένου να την ακούσει κατά τη διάρκεια μιας ηχογράφησης.
Το πλήθος ενώ περιμένει στην είσοδο της ΜΕΤ (operametro.com)
Η σχέση των δυο τους αποκαταστάθηκε τελικά και η Κάλλας επέστρεψε στη Met της Νέας Υόρκης για τις παραστάσεις της "Tosca" το Μάρτιο του'65.
Hταν ένας προσωπικός θρίαμβος της Κάλλας και οι εφημερίδες έγραφαν πως "επιτέλους! η λατρεμένη σοπράνο επέστρεψε στο σπίτι της!"
Η Νέα Υόρκη από τη στιγμή ανακοίνωσης της παράστασης είχε πέσει σε κατάσταση παραζάλης!Από νωρίς είχε συγκεντρωθεί κόσμος στην είσοδο της Όπερας αψηφώντας το τσουχτερό κρύο.
Οι επευφημίες στις εισόδους της Κάλλας αντηχούσαν ως έξω!Μετά δε, την άρια "Vissi d'arte", τα χειροκροτήματα ηχούσαν ασταμάτητα, εκφραζοντας τη θερμή υποδοχή, το γεμάτο ευγνωμοσύνη καλωσόρισμα του Νεοϋορκέζικου κοινού προς την αγαπημένη του πριμαντόνα!
Οι προγονοί μας -ως γνωστόν- προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να ερμηνεύσουν όσα ανεξήγητα και ακατανόητα συνέβαιναν γύρω τους...Από φυσικά φαινόμενα ως τις ανθρώπινες ιδιότητες και αδυναμίες. Ανάμεσά τους και η αόρατη, κινητήρια δύναμη του έρωτα. Δύναμη που ασκεί τεράστια επιρροή πάνω σε όσους τον βιώνουν κι αποτελεί για κείνους, τουλαχιστον για όσο διάστημα υφίσταται, το βαθύτερο νόημα της ζωής.
Σε αυτή τη σειρά αναρτήσεων κάθε Παρασκευή βράδυ θα αναφερόμαστε συνοπτικά σε δημοφιλή ζευγάρια της μυθολογίας, που ερωτεύτηκαν σφοδρά και σε κάποιες περιπτώσεις καταστροφικά, καθώς η δύναμη του έρωτά τους τέθηκε εκτός ελέγχου.
Μαρμάρινο ανάγλυφο "Ηρώ και Λέανδρος", Henry Hugh Armstead-Τate Gallery UK
Απόψε, μια ερωτική ιστορία, που συγκίνησε πλήθος καλλιτεχνών από την αρχαιότητα ως σήμερα, μα και κάθε αναγνώστη του μύθου.
"Ξέρεις τη χώρα που ανθούν μύρτα και κυπαρίσσια...[...] Που τα τρυγώνια του έρωτα και τα’ άγρια τα γεράκια Σε θλίψη μαραζώνουνε ή για το κρίμα ορμάνε; Πού ‘ναι ολάνθιστη η γης και που ο ήλιος λάμπει, Που των παρθένων η δροσιά ρόδων δροσούλα μοιάζει;"
"H Hρώ με τη λυχνάρι" Evelyn de Morgan
Με αυτή την όμορφη περιγραφή των Δαρδανελίων ξεκινά ο λόρδος Μπάυρον τη "Νύφη της Αβύδου". Η νύφη της Αβύδου ήταν η Ηρώ. Ενα μυθολογικό πρόσωπο, που σύμφωνα με την παράδοση έμενε στη Σηστό, αρχαία πόλη της Θράκης, κτισμένη στα παράλια του Ελλησπόντου στο στενότερο μέρος του. Πάνω σε έναν απόκρημνο βράχο της παραλίας της Σηστού υψωνόταν ο ναός της Αφροδίτης. Ιέρεια του Ναού η νεαρή και πανέμορφη Ηρώ. Κάθε χρόνο την άνοιξη τελούνταν στο ναό η γιορτή της Αφροδίτης και του Άδωνη. Προσκυνητές πολλοί κάθε χρόνο. Για πρώτη του φορά ήρθε ως προσκυνητής και ένας ωραίος νεαρός, ο Λέανδρος, που έμενε στην απέναντι ακτή του Ελλησπόντου, την Άβυδο.
Ο έρωτάς τους ήταν κεραυνοβόλος, ο πόθος τους ακατανίκητος!!! Υπερπηδούν κάθε ανθρώπινο και ιερό φραγμό. Η Ηρώ την ιεροσύνη της, ο Λέανδρος την ιερότητα της παρθένου. Μετά τη γιορτή, η Ηρώ δέχτηκε τον Λέανδρο στον πύργο όπου κατοικούσε όταν τελείωνε η υπηρεσία της στον ναό. Από τότε, ο Λέανδρος περνούσε κάθε βράδυ τον Ελλήσποντο, έχοντας για οδηγό το φως ενός λυχναριού που έβαζε η Ηρώ στο ψηλότερο σημείο του ναού και, κατάκοπος, έπεφτε στην αγκαλιά της.
Μια χειμωνιάτικη νύχτα όμως, ο άνεμος έσβησε το λυχνάρι και ο Λέανδρος έχασε τον προσανατολισμό του, χωρίς τον φωτεινό οδηγό, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί στα βράχια...
Το πρωί, η Ηρώ είδε από το παράθυρό της το πτώμα του Λέανδρου που είχαν ξεβράσει στη στεριά τα κύματα. Μεσ' στην οδυνη και την απελπισιά του χαμού του αγαπημένου της κρίνει πως δεν μπορεί να ζήσει χωρίς αυτόν…Ετσι, ρίχτηκε από τον πύργο στη θάλασσα και πνίγηκε. Οι κάτοικοι της Σηστού έθαψαν τους δύο εραστές σε κοινό τάφο.
Joseph Mallord William Turner
Κι ο ευαίσθητος Ελληνικός λαός θρηνεί στα δημοτικά του τραγούδια…
"…στο’ να φυτρώνει κάλαμος και στ’ άλλο κυπαρίσι… για δέστε τα βαριόμοιρα για δέστε τα καημένα σαν δεν φιλιούνται ζωντανά φιλιούνται πεθαμένα…"
Ο μύθος του ερωτευμένου ζευγαριού ενέπνευσε το Λόρδο Μπάυρον στη Νύμφη της Αβύδου και μάλιστα ο ίδιος ο ποιητής λέγεται πως διέσχισε κολυμπώντας το στενό που, κατά τον μύθο, περνούσε κάθε νύχτα ο Λέανδρος.
Εκτός από το Μπάυρον και το Μουσαίο (5ος αι. μ.Χ.), που έγραψε "Τα καθ’ Ηρώ και Λέανδρον", ένα ποίημα σε 343 δακτυλικούς εξάμετρους στίχους.
"Πες μου τον λύχνο, δέσποινα, που είδε κρυφές αγάπες,
της νύκτας τον κολυμπητή, που για γαμπρός πρυμίζει,
τον γάμο πες τον σκοτεινό, που δεν είδ᾽ η Αυγούλα,
και την Σηστό, που της Ηρώς ενυκτογίνη ο γάμος.
[...]
Έλα, θεά, τραγούδα μου, να πούμε το ᾽να τέλος
του λυχναριού που απόσβησε και του παιδιού που εχάθη.
Αντικρινές γειτόνισσες Σηστός και Άβυδος ήταν
κατάγιαλα. Το τόξο του τάνυσ᾽ επάνω ο Έρως
και μες στες χώρες και τες δυο μιαν τόξεψε σαγίτα
και μια κορασιάν έκαψε και νιο ένα παλληκάρι.
Λέανδρο τον ομορφονιό κι Ηρώ την κόρη ελέγαν.
Η Ηρώ στην Σηστόν έμενε, στην Άβυδο ο νιος ήτον·
άστρα κι οι δυο γλυκόφωτα στες δυο μέσα τες χώρες..."
(μτφ: Σίμος Μεναρδος)
"Hero and Leander", Peter Paul Rubens
Το ποίημα του Μουσαίου είναι από τα δημοφιλέστερα πάνω στο θέμα. Από αυτόν εμπνέονται αργότερα και γράφουν ο Σίλλερ μια μπαλάντα, ο Γκριλμπατσέρ μια λυρική τραγωδία, ενώ πλήθος εικαστικών και μουσικών δημιουργών αποτυπώνουν το ειδύλλιο των δυο νέων στον καμβά τους...
"Της Ηρώς και του Λεάνδρου η καρδιά Απ’ το βέλος του Έρωτα, που θεϊκιά Έχει δύναμη, οδυνηρά επλήγη. Η Ηρώ, ανθηρή ως Ήβη, όμορφη κόρη· Κείνος εύρωστος, που κίναγε στα όρη Με ορμή για να ριχτεί μες στο κυνήγι...", γράφει ο ΣΙΛΛΕΡ ...
και συνεχίζει:
"Και με ντύμα που ο αέρας το σηκώνει
Ρίχνεται από του πύργου το μπαλκόνι,
Στους γιαλούς του Πόντου τους κατάφωτους.
Στα βασίλειά του πάνω τα πελάγια
Τα δυο λείψανα ο θεός φέρει τα άγια,
Κι είναι αυτός που αποτελεί τον τάφο τους.
Κι απ’ τη λεία του αυτή ευχαριστημένος
Κινά ολόχαρος, μακριά να την φυλά,
Κι απ’ την ανεξάντλητή του υδρία χύνει
Τη ροή του, ποταμό που αιωνίως κυλά"
( Φρήντριχ Σίλλερ, Μπαλάντες, μτφ. Κ.Γ.Σαμέλη)
Στη θάλασσα του Βοσπόρου υπάρχει ο "Πύργος του Λεάνδρου" ή "Πύργος της κόρης", γνωστός με την τουρκική ονομασία "Kız Kulesi" .Το όνομα του πύργου συνδέεται με διάφορους θρύλους. Σύμφωνα με την αρχαιοελληνική εκδοχή ο πύργος οφείλει την ονομασία του στο μύθο της Ηρώς και του Λέανδρου. Η Ηρώ όταν κατάλαβε τι συνέβη αυτοκτόνησε πηδώντας από τον πύργο.
Τα μουσικά έργα, τα εμπνευσμένα απο αυτόν τον τρυφερό, αγάπης μύθο, είναι πολλά.
Ξεχωρίζουμε:
1) Ο γάλλος Louis-Nicolas Clérambault διέπρεψε ως οργανίστας, βιολιστής και συνθέτης και είναι εκεινος που ανέπτυξε το είδος των "γαλλικών καντατών ", που συγκεντρωθηκαν σε 5 τόμους. Από το 2ο τόμο είναι η καντάτα "Λέανδρος και Ηρώ" εμπνευσμένη απο το μύθο, σε κείμενο αγνώστου. Ποτισμένη με εντονο λυρισμό, ευγενεια και τρυφεροτητα. Ιδιαιτερα εκφραστικό το μέρος που απεικονιζει το στροβίλισμα των ανέμων...Τσέμπαλο και ταχυτατες δοξαριές ηχούν σαν να βροντοφωναζουν τη δόξα και το θρίαμβο του αγέρα , που "ξεσκίζει" το άψυχο, αιμόφυρτο κορμί του νεου στις όχθες...
Clerambault: "Leandre et Hero"
2) Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Ρώμη το 1707, ο Φρειδερίκος Χαίντελ έγραψε μια καντάτα εμπνευσμένη από το μύθο του Λέανδρου και της Ηρώς σε λιμπρέτο του καρδινάλιου Οτομπόνι. Είναι το έργο με το οποίο ο συνθέτης αντικατέστησε με ιταλικό το πρώην γερμανικό ύφος σύνθεσης του, που έκτοτε θα χρησιμοποιούσε. Ο Χαίντελ προσεγγίζει με συγκλονιστικό τρόπο την απώλεια της αγάπης και καθηλώνει με τη θρηνητική άρια της Ηρως μέσα στην παραφροσύνη που τής δημιουργεί η εικόνα του νεκρού αγαπημένου:
Handel: "Ero e Leandro":
3) Το 1837 ο Ρόμπερτ Σούμαν με πυρήνα τους χαρακτήρες Φλορεστάν κα Ευσέβιο, που αντιπροσωπεύουν τη δυαδικότητα της προσωπικότητάς του, ο ένας ορμητικός και όλο πάθος και ο άλλος ονειροπόλος και ευαίσθητος συνθέτει το "Fantasiestücke, Op. 12", μια πιανιστική συλλογή από οκτω μινιατούρες τις οποίες αφιέρωσε στην δεκοχτάχρονη πιανίστα και φίλη του, Anna Robena Laidlaw...Θρυλείται πως στο μέρος της συλλογής με τίτλο: "In der Nacht -Στη Νύχτα", όπου συνδυάζεται η ηρεμία της νυχτας με το πάθος που γεννά σε δυο ερωτευμένους, πως ο Σούμαν όταν το συνέθετε είχε κατά νου το μύθο του Λέανδρου και της Ηρώς.
Schumann Fantasiestücke, Op.12 - 5. In der Nacht:
3)Το 1853 ο Φραντς Λιστ γράφει τη δεξιοτεχνικότατη μπαλάντα του Ν.2 για πιάνο, που κατά δήλωση του Claudio Arrau σκιαγραφεί τον αρχαιοελληνικό μύθο της Ηρώς και του Λέανδρου με την τραγική του κατάληξη. Πιιθανολογείται πως την εκδοχή αυτή άκουσε από το δάσκαλό του, Martin Krause που υπήρξε μαθητής του Λιστ. Η μπαλάντα στηρίζεται σε δυο θέματα. Το ένα αναπτύσσεται στην χαμηλή περιοχή του πιάνου αναδύοντας απειλητική αίσθηση με τη συνεχή εκτέλεση από τρίηχα και το άλλο στη μεσαία και την υψηλή περιοχή, περισσότερο φωτεινό και με στοχαστική διάθεση.Ενα επίμονο χρωματικό ostinatο αντιπροσωπεύει τη θάλασσα. Ακούγοντας την τρομερά δεξιοτεχνική σύνθεση μπορεί κανείς να πλάσει με τη φαντασία του την εικόνα της δύσκολης νυχτερινής πλεύσης του ερωτευμένου νέου που παλεύει με τα κύματα προκειμένου να φθάσει στην αγαπημένη του...
Liszt: "Ballade No. 2" / Claudio Arrau :
4)Ο Giovanni Bottesini, ο επονομαζόμενος"Παγκανίνι του κοντραμπάσου", φίλος και ίνδαλμα του Βερντι, γράφει την όπερα: "Ero e Leandros" σε λιμπρέτο του Αρίγκο Μπόιτο. Παρουσιάστηκε το 1879 στο Teatro Regio στο Τορίνο. Χαιρετίστηκε με θερμή επιτυχία για τις "γεμάτες μαγεία" στιγμές της σύνθεσης, όπως οι άριεs της Ηρώς, ο λυρισμός των ειδυλλιακών ντουέτων μεταξύ των εραστών και ο δραματικος επίλογος.
5) Mπορεί ο Alfredo Catalani να είναι γνωστός για τις όπερές του, κυρίως την αγαπημένη του Τοσκανίνι, "La Wally", αλλά πειραματίστηκε επίσης με μια σειρά από ορχηστρικά έργα. Τελευταίο αυτής της κατηγορίας είναι το συμφωνικό ποίημα: "Ero e Leandro", σύνθεση του 1884 κι έμπνευση απο την τραγική ερωτική ιστορία των νέων στα Δαρδανέλια, που από πολλούς θεωρήθηκε "το καλύτερο όλων, μακράν".
Alfredo Catalani - Ero e Leandro:
6) Victor Herbert – "Hero and Leander" : Πρόκειται για απαράμιλλης ομορφιάς συμφωνικό ποίημα, που ο Βικτόρ Χέρμπερτ εμπνευστηκε μετά την ανάγνωση του ποιήματος του Μπάυρον που τον ενθουσίασε!Ιδιαίτερης αξίας είναι η "Σκηνή της Αγάπης", όπου ο δημιουργός αναθέτει ένα αισθησιακό διάλογο ανάμεσα στο όμποε και το φαγκότο, έκφραση της έκρηξης πάθους των δυο εραστών.
Victor Herbert: "Hero and Leander" Op.33: 2nd mov- Love Scene":
Όλα τα έργα που έχει εμπνεύσει ο συγκεκριμένος μύθος για τη "Νύφη της Αβύδου και τον αγαπημένο της Λέανδρο" συγκινούν βαθειά....Η ποιητική τέχνη από το Μουσαίο ως τον Μπάυρον και τον Σίλλερ..Η Χαιντελική καντάτα, η όπερα του Καταλάνι ή του Μποτεσίνι, ο Σούμαν και ο Λιστ, υμνούν τον έρωτα των δυο νέων που η ιστορία τους τούς χάρισε την αιωνιότητα!
"Η Βασίλισσα του χιονιού", Rudolf Koivu (από εικονογράφηση του παραμυθιού του Άντερσεν)
"Αφιερώνω αυτό το μπαλέτο στη μνήμη του Τσαϊκόφσκυ συσχετίζοντας τη Μούσα του με τη Νεράιδα, ως αλληγορία. Αυτή η Μούσα τον σφράγισε με το μοιραίο φιλί της, το μυστηριώδες αποτύπωμα του οποίου γίνεται αισθητό σ'όλο το έργο του μεγάλου καλλιτέχνη"
Παραμυθένια καλησπέρα, αγαπημένοι φίλοι, καθώς όχι μόνο οι μικροί, μα και οι μεγάλοι αγαπάμε τα παραμύθια, ιδιαίτερα αυτή την εποχή, που ο καιρός έχει κρυώσει και το τζάκι ανάβει τα βράδια... Η ψυχή που αναζητά το άπιαστο και ψάχνει ν'ακουμπήσει τ' όνειρο, χάνεται στη μαγεία των παραμυθιών...
Από τα αγαπημένα παραμύθια είναι και η "Βασίλισσα του χιονιού" του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν...
Αυτό θα απολαύσουμε σήμερα στη μουσική-μπαλετική του εκδοχή, καθώς ως τέτοιο έκανε πρεμιέρα στις 27 Νοεμβρίου 1828.
Πρόκειται για το τελευταίο από τα μπαλέτα που παρουσιάσε ο Ντιάγκιλεφ σε μουσική του Ιγκόρ Στραβίνσκι και προσαρμοσμένο τίτλο: "Le baiser de la fée - Το φιλί της νεράιδας".
Μια σύνθεση, αφιερωμένη στη μνήμη του Τσαϊκόφσκι.
Mην ξεχνάμε πως ήταν ένδεκα χρονών ο Στραβίνσκι όταν σε παράσταση στο θέατρο Mariinsky της Αγίας Πετρούπολης, που τραγουδούσε ο μπάσος πατέρας του είδε τον Τσαϊκόφσκι, ακριβως δύο εβδομάδες πριν το θάνατό του. Ο ίδιος χαρακτήριζε ως βαθιά χαραγμένη στη μνήμη του, ανάμνηση , την εικόνα του άνδρα με τα άσπρα μαλλιά, τους φαρδείς ώμους και το ασθενικό πρόσωπο.
Είναι η εποχή που ο Στραβίνσκι στρέφεται στις μουσικές μορφές του παρελθόντος, χρησιμοποιώντας τες στο πλαίσιο των δικών του αισθητικών επιδιώξεων. Θυμίζουμε πως το έργο του έχει βαθιά τις ρίζες του στα δυο παράλληλα ρεύματα του 19ου αι. Ο δάσκαλός του, Ρίμσκι-Κόρσακοφ, του έμαθε να εκτιμά την ρωσική μουσική παράδοση και τα επιτεύγματα της εθνικής ρωσικής μουσικής, ενώ ο Πιότρ - Ιλιτς Τσαϊκόφσκι, του μετέδωσε την αγάπη του για τη μουσική της Δύσης, καθώς και για τη μουσική μπαλέτου.
Έτσι, στο "Φιλί της Νεράιδας" ο Στραβίνσκυ βρίσκει ευκαιρία να εκφράσει την αγάπη του για τις συναισθηματικές σελίδες του Τσαϊκόφσκι, κάτι που προκαλεί εντύπωση αν αναλογιστούμε πως ο συνθέτης ανήκει στους νεωτεριστές-πρωτοπόρους, ένα "πρότυπο καινοτομιών", ενώ ο συμπατριώτης του Τσαϊκόφσκι θεωρήθηκε απο πολλούς "δημιουργός παλαιάς κοπής".
Ο ίδιος ομολογεί:
"Οταν στο τέλος του 1927 η Ίντα Ρουμπινστάιν μού ζητησε να συνθέσω κάτι γι'αυτήν, μού προτάθηκαν δυο ιδέες. Η μια ήταν άκρως ελκυστική, καθώς μού παρείχε τη δυνατότητα να εκφράσω την απεριόριστη αγάπη και θαυμασμό μου για τη μουσική του Τσαϊκόφσκι.Η εκτέλεση είχε οριστεί για το Νοέμβριο, μήνα του θανάτου του που εκείνη τη χρονιά συμπληρώνονταν η 35η επέτειος. Ετσι δέχτηκα την πρόταση".
To μπαλέτο ευτύχησε σε πολλές χορογραφικές αναθεωρήσεις Αξιοσημείωτη και κείνη του Μπαλανσίν με το American Ballet το 1937, απ' όπου και η φωτογραφία. Συνθέτης και χορογράφος αναζητούν κοστούμια για το μπαλέτο τους: "Le Baiser de la Fee"(pinterest)
Ο Στραβίνσκι σε αναζήτηση υλικού ώστε να στηθεί το λιμπρέτο του μπαλέτου, στράφηκε προς την παραμυθική λογοτεχνία. Επέλεξε το παραμύθι της "Βασίλισσας του Χιονιού" του Άντερσεν, το οποίο επεξεργάστηκε διαμορφώνοντας το λιμπρέτο:
Στον παγωμένο βορρά μια μητέρα με το μωρό της πέφτουν σε χιονοθύελλα. Μια μυστηριακή νεράιδα με τα ξωτικά της τούς παρακολουθούν. Πλησιάζει και δίνει ένα φιλί στο μωρό για να το γλιτώσει. Το χωρίζει από τη μάνα και κείνη εξαφανίζεται. Το παιδί βρίσκουν κάποιοι χωρικοί... Είκοσι χρόνια αργότερα κι όταν ο νέος βρίσκεται στην κορύφωση της ευτυχίας του, τη μέρα του γάμου του με την αγαπημένη του, θα τον ξαναφιλήσει. Κάτω από τις υπερφυσικές δυνάμεις της νεράιδας ο νέος δεν μπορεί να αντιδράσει... Εκείνη τον οδηγεί στην ουράνια χώρα της και τού χαρίζει την αιωνιότητα.
Η αλληγορία του θέματος ειναι εμφανής, καθώς και ο Τσαϊκόφκι δέχτηκε το μοιραίο φιλί της Μούσας και το σημάδι της είναι αισθητό σε κάθε δημιούργημα αυτού του καλλιτέχνη. Το τέλος του με τον βιολογικό θάνατο, τού χαρίζει την αθανασία.
Στο παραμύθι του Αντερσεν η βασίλισσα του πάγου μισεί τον άνθρωπο, όμως ο Στραβίνσκι επιθυμεί άλλη διάσταση των νοημάτων. Προσπάθησε να δώσει στην πλοκή συμβολικές αναφορές που θα τον εξυπηρετούσαν στη σύνθεση ενός έργου ως σεβασμό στον Τσαϊκόφσκι. Το φιλί της νεράιδας είναι φιλί τρυφερότητας σαν ένα φιλί καλής τύχης, ένα δώρο για τη ζωή.
Το μπαλέτο αναπτύσσεται σε τέσσερις σκηνές με τον Στραβίνσκι να επεξεργάζεται πιανιστικές κυρίως μελωδίες της πρώιμης περιόδου του Τσαικόφσκυ, που δεν είχαν ενορχηστηθεί ποτέ. Ο συνθέτης μετουσιώνει το θεματικό υλικό αρμονικά, ορχηστρικά και ρυθμικά συμβάλοντας στη διαμόρφωση παραμυθικής, υποβλητικής ατμόσφαιρας. Τα θέματα άλλοτε ζωηρά και με ορμητική διαθεση ή με λαϊκότροπο χορευτικό παλμό κι άλλοτε με ιδιαίτερο λυρισμό, αιθέρια ή ελεγειακού χαρακτήρα οδηγούν στην ανατρεπτική κατάληξη.Στην τελική σκηνή, όπου ακούγεται το Νανούρισμα της αιωνιότητας, ο ακροατής παρασύρεται μέσα στο ονειρικό, υπνωτιστικό, ηχητικό τοπίο...
Τα Μέρη:
1. Πρόλογος-Νανούρισμα της καταιγίδας
2. Μια γιορτή στο χωριό
3. Η σκηνή στο μύλο-Pas de deux, Entree, Adagio, Variation, Coda
4. Νανούρισμα της αιωνιότητας
Igor Stravinsky: "Le baiser de la fée", LSO - Evgeny Mravinsky:
Το μπαλέτο: "Rudy is Haunted by a vision of the Fairy" / Tatiana Yatsenko-Vladimir Malakhov:
Με το Θερβάντες μοιράζεται το στέμμα της ισπανικής λογοτεχνίας. Ο γεννημένος σαν σήμερα, 25 Νοεμβρίου 1562, Λόπε ντε Βέγκα, είναι ένας από τους κορυφαίους της Χρυσής Ισπανικής εποχής. Παραγωγικότατος θεατρικός συγγραφέας, μα και με πρωτόγνωρο πάθος για το γυναικείο φύλο!Ασυγκράτητος σε συναίσθηματα, ερωτύλος και παρορμητικός, σαγήνευε με το ιπποτικό στυλ του κάθε γυναικεία ύπαρξη!
Γύρω στα 1600 γράφει τη θεατρική κωμωδία: "Η χήρα της Βαλένθια", μια παραλλαγή του μύθου του "Ερωτα και της Ψυχής", όπου αναθέτει στο φτερωτό θεό της αγάπης το ρόλο του μυστικού εραστή και ίσως αποτελεί και μια μορφή αυτοβιογραφίας, καθώς ο ισπανός συγγραφέας μετά τις πολλές επιπόλαιες ερωτικές υποθέσεις και το θάνατο της νόμιμης συζύγου του ερωτεύθηκε τη χήρα Αντόνια Τρίγιο δε Αρμέντα, με την παράνομη συμβίωσή τους να οδηγεί σε σκάνδαλο και τη δημόσια διαπόμπευσή του. Γεγονός, που τον ανάγκασε να απομακρυνθεί από τη Μαδρίτη.
Λόπε ντε Βέγκα: "Η χήρα της Βαλένθια" (χειρόγραφο)
Ας δούμε όμως λίγο την ΥΠΟΘΕΣΗ του θεατρικού έργου:
Η Λεονάρντα μένει χήρα...Σύμφωνα με τα στερότυπα της εποχής πρέπει να παραμείνει σεμνή και αφοσιωμένη στον εκλιπόντα σύζυγό της. Όμως κάτω από τα πλούσια στήθη της φλογίζεται η καρδιά της για τον εραστή της, Καμίλο.
Για να έχει την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο οργανώνει με τη βοήθεια των υπηρετών της ένα πονηρό σχέδιο…Κάθε βράδυ και μέσα στο σκοτάδι ο Καμίλο μπαίνει στο σπίτι από την πίσω πόρτα, μακριά από αδιάκριτα βλέμματα.. Εκείνη, πάντα καλυμμένη –είναι η αόρατη ερωμένη- απολαμβάνει τον έρωτα χωρίς να διακυβεύεται το όνομα και η θέση της.
Η διασκεδαστική και συναρπαστική πλοκή εκτυλίσσεται στην ισπανική Βαλένθια, μια πόλη που σφύζει από ζωντάνια και το εορταστικό κλίμα κορυφώνεται, ιδιαίτερα την καρναβαλική περίοδο … Ο ντε Βέγκα επιλέγει αυτή την πόλη όπου επικρατεί χάος και τα πρόσωπα παρουσιάζονται με ψεύτικες ταυτότητες προκειμένου να θίξει θέματα του έρωτα, της κοινωνικής θέσης, των στερεοτύπων, της εξουσίας, αλλά κυρίως να αναδείξει το στοιχείο της ίντριγκας και της γυναικείας σεξουαλικότητας.
Αυτά είναι και τα στοιχεία που εντυπωσιάζουν τον Αράμ Χατσατουριάν, όταν το 1940, διαβάζει το θεατρικό του τιμώμενου σήμερα ισπανού συγγραφέα και εμπνέεται τη σκηνική μουσική του που αντανακλά τέλεια το θεατρικό κείμενο, το πνεύμα και τις αρχές της εποχής στην οποία αναφέρεται.
Ο αρμένης συνθέτης αργότερα θα δώσει και την ομώνυμη Σουίτα που δομείται σε 5 μέρη μαζί με τον πρόλογο, μεταφέροντάς μας στην ισπανική πόλη της χαράς, των άκρατων επθυμιών και ερώτων.
Επιστρατεύει ρυθμούς άλλοτε γρήγορους με τα χάλκινα κρουστά να υπογραμμίζουν την κεφάτη, εορταστική ατμόσφαιρα κι άλλοτε πιο αργούς να σκιαγραφούν την ρομαντική, αισθησιακή και ειδυλλιακή διάθεση των εραστών.
Ι - ΙΙ: Μετά το σύντομο Πρόλογο, μια εξόχως δυναμική ορχηστρική εισαγωγή με θέματα που παραπέμπουν σε ζωηρούς ισπανικούς λαϊκούς χορούς, εμφανίζεται η "Σερενάτα", ένα τραγούδι που με το βασικό του λυρικό θέμα διεγείρει τις αισθήσεις.
ΙΙΙ: Το "Άσμα", που ακολουθεί μοιάζει με μουσικό ψίθυρο καμωμένο από ωραίες, τρυφερές, ερωτικές λέξεις-νότες. Πρόκειται για ένα "εξωτικό" μελωδικό ανάπτυγμα από τα κλαρινέτα και τα όμποε, αργό, σαγηνευτικό, διεγερτικό.
IV: Ο "Κωμικός χορός" ξετυλίγεται με στοιχεία ευθυμίας και μουσικής ιλαρότητας, έμπνευση από την αρμένικη παραδοσιακή μουσική με ρυθμούς εμβατηριακούς, απότομους να εναλλάσσονται και να παρασύρουν τη διάθεση του ακροατή, ανάλογα.Τα φλάουτα αναλαμβάνουν να ολοκληρώσουν ήρεμα το μέρος, με μια αυτοσχεδιαστικού ύφους μελωδικότατη καντέντσα.
V: Ακολουθεί το ραψωδικό "Intermezzo" σε πνεύμα μυστηριώδες, αινιγματικό να υπενθυμίζει την ερωτική λάβρα, που διαπνέει το σύνολο του έργου, με εμφανή την ισπανική επιρροή.
VI: Ο "Τελικός χορός" συναρπαστικός, ενθουσιάζει και ξεσηκώνει με την πολύχρωμη μελωδική γραμμή του, όπου δεσπόζει το λαμπερό μοτίβο, που κολακεύει ιδιαίτερα την δεξιοτεχνία των σολιστών που το εκτελούν, πίκολι, φλάουτα, φαγκότα αρχικά και σε απαντητική επανάληψη τρομπέτες και τρομπόνια.
Ο Χατσατουριάν είναι από τους διαπρεπέστερους συνθέτες της εποχής του, που διαμόρφωσε ένα δικό του, προσωπικό ύφος, το οποίο διακρίνεται για την νεοκλασσικιστική του καθαρότητα αλλά και για τις αναφορές του στην λαϊκή μουσική παράδοση της πατρίδας του. Στη σύνθεση αυτή ξεχωρίζει ο τρόπος με τον οποίο ο δημιουργός χειρίζεται την ορχήστρα. Πρόκειται για έργο μελωδικό, πολύχρωμο, αισθησιακό και λυρικό, το πρώτο έργο μεγάλης κλίμακας του συνθέτη που συνδυάζει το αρμένικο φολκλόρ με τη λαϊκή ισπανική μουσική παράδοση. Έργο, που αναδεικνύει την μελωδική ευρηματικότητα του συνθετη, τη δεξιότητά του στην ενορχήστρωση και έμφαση στις ρυθμικές κορυφώσεις.
Ο Πάουλ Χίντεμιτ θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Γερμανούς μουσικούς του 20ου αι. Εκτός από συνθέτης και μαέστρος, υπήρξε βιολιστής, βιολονίστας, μουσικοδιδάσκαλος και διαπρεπής μουσικολόγος.
Τα έργα του χαρακτηρίζονται "νεοκλασικά" κι είναι εμφανώς επηρεασμένα από την αντιστικτική γλώσσα του Μπαχ.
"Septet for Winds":
Ο Πάουλ Χίντεμιτ μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο μεταναστεύει στην Αμερική. Εκεί, και με διάθεση νοσταλγίας για την πατρίδα, όπως κάθε μετανάστης γράφει μια από τις δημοφιλέστερες της δημιουργικής του πορείας, σύνθεση, το "Σεπτέτο" του για σύνολο πνευστών.
Βρισκόταν στην Ταορμίνα στα πλαίσια μιας Ευρωπαϊκής περιοδείας τo 1948, όταν συνέθεσε το "Septet".
Ο ίδιος σημειώνει στο ημερολόγιό του:
"Αυτός ο κήπος της Ταορμίνα που βρίσκομαι, είναι πανέμορφος! Η θάλασσα βρίσκεται στα πόδια μου και πίσω υψώνεται η Αίτνα χιονισμένη... Αν κάποιος θεωρεί πως η ποιότητα μιας σύνθεσης επηρεάζεται από το περιβάλλον μας, τότε σίγουρα ο τόπος αυτός είναι ο ιδανικός ώστε να τού γεννηθούν οι ωραιότερες ιδέες!"
Rudolf Heinisch: "Ο Χίντεμιτ διευθύνει"
Το Σεπτέτο αναπτύσσεται σε 5 μέρη σχεδιασμένα ώστε να εκτελούνται ενιαία, όμως ως διακριτές ενότητες. Εκτελείται από σύνολο: φλάουτο-όμποε-κλαρινέτο-μπάσο κλαρινέτο-φαγκότο-κόρνο και τρομπέτα.
1.Lebhaft
2.Intermezzo, Sehr langsam, frei
3.Variationen, Mäßig schnell
4. Intermezzo, Sehr langsam
5. Fuge Alter Berner Marsch, Schnell
1. Το εναρκτήριο μέρος "Lebhaft-ζωηρά", εκτελείται από το σύνολο των ξύλινων πνευστών στα οποία ανατίθεται ένα σαρκαστικού ύφους βασικό θέμα, που θυμίζει μουσική συνοδεία σε ταινία κινουμένων σχεδίων.
2. Ακολουθεί το "Intermezzo: Sehr langsam, frei-πολύ αργά και ελεύθερα" με χαρακτήρα αυτοσχεδιαστικό.
3. Το 3ο μέρος περιλαμβάνει εννέα παραλλαγές μια μελωδίας έντονου λυρισμού, που καθεμία ξετυλίγεται πάνω σε ξεχωριστό ρυθμικό χαρακτήρα.
4. Το 4ο μέρος απαρτίζεται από ένα σύντομο δεύτερο ιντερμέτζο ρευστής μουσικής υφής, σε τέμπο Sehr langsam-πολύ αργά επίσης, το οποίο οδηγεί στο
5. φινάλε, όπου ο Χίντεμιτ μεγαλουργεί αντιστικτικά. Στα πλαίσια ενός ελεύθερα ατονικού, όμως οργανωμένου υλικού και σε μορφή διπλής φούγκας "ομολογεί" τις αισθητικές επιλογές του, που έχουν πυρήνα τους μεν τον εκφραστικό εξπρεσιονισμό , όμως με νύξεις και του υστερο-ρομαντικού ιδιώματος της πρώιμης περιόδου του Χίντεμιτ. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το κλείσιμο, όπου η τρομπέτα εμφανίζεται απρόσμενα εκτελώντας τη μελωδία του γνωστού εμβατηρίου:"Gruß an Bern", που "σβήνει" αμέσως μετά την ολοκλήρωσή του ..
Αξίζει να σημειωθεί πως όταν το 1952 παρουσιάστηκε στις ΗΠΑ, το έργο είχε τεράστια επιτυχία!Μάλιστα βραβεύτηκε και χαρακτηρίστηκε απ΄τους μουσικοκριτικούς ως "το καλύτερο έργο μουσικής δωματίου της χρονιάς". Χαριτολογώντας, η σύζυγος του συνθέτη Γερτρούδη, έγραψε σε κάποιο φίλο του ζευγαριού, εκδότη:
"Δεν έχουμε ιδέα τι σημαίνει πραγματικά το βραβείο, αλλά τα συγχαρητήρια πέφτουν βροχή από όλες τις πλευρές. Ξαφνικά το "Σεπτέτο" βρέθηκε στα χείλη όλων των παντοπωλών και των ιχθυοπωλών, που μας έχουν δεχθεί -πλέον- στις τάξεις του εκλεκτού πελατολογίου τους!"
Paul Hindemith: "Septet for Winds":
[Ο Πάουλ Χίντεμιτ γεννήθηκε σαν σήμερα, 16 Νοεμβρίου 1895 Τα ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ του γερμανού, Rudolf Heinisch, στενού φίλου του συνθέτη, φιλοτεχνήθηκαν την περίοδο σύνθεσης του Σεπτέτου]
πηγές: www.umwindorchestra.com nyphil.org προσωπικές εκτιμήσεις μετά την ακρόαση
Οι προγονοί μας -ως γνωστόν- προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να ερμηνεύσουν όσα ανεξήγητα και ακατανόητα συνέβαιναν γύρω τους...Από φυσικά φαινόμενα ως τις ανθρώπινες ιδιότητες και αδυναμίες. Ανάμεσά τους και η αόρατη, κινητήρια δύναμη του έρωτα. Δύναμη που ασκεί τεράστια επιρροή πάνω σε όσους τον βιώνουν κι αποτελεί για κείνους, τουλαχιστον για όσο διάστημα υφίσταται, το βαθύτερο νόημα της ζωής. Σε αυτή τη σειρά αναρτήσεων κάθε Παρασκευή βράδυ θα αναφερόμαστε συνοπτικά σε δημοφιλή ζευγάρια της μυθολογίας, που ερωτεύτηκαν σφοδρά και σε κάποιες περιπτώσεις καταστροφικά, καθώς η δύναμη του έρωτά τους τέθηκε εκτός ελέγχου.
Απόψε ένας έρωτας πάνω κι από το θάνατο…
"Καλλιρόη και Κόρεσος"
"Η θυσία του Κόρεσου για να σωθεί η Καλλιρόη", Jean-Honoré Fragonard, Λούβρο
Σύμφωνα με το μύθο, η Καλλιρόη ήταν μια πανέμορφη νεανίδα της Καλυδώνας.Στην Καλυδώνα ζούσε και ο Κόρεσος, που δεν φημιζόταν για την ομορφάδα του. Αδικημένος απ'τη φύση, όσον αφορά την εξωτερική του εμφάνιση, είχε και την ατυχία να ερωτευθεί την πανώρια Καλλιρόη, η οποία όμως τον περιφρονούσε, θεωρώντας την αγάπη του ως την μεγαλύτερη προσβολή που της είχε γίνει. Απογοητευμένος και θλιμμένος αποφάσισε να κρύψει την ασχήμια του κάτω από το χιτώνα των ιερέων του Διονύσου και αφοσιώθηκε στη λατρεία του θεού. Θεωρούσε πως με αυτή τη μεταμόρφωση θα μπορούσε τουλάχιστον να εμπνεύσει τον σεβασμό. Έτσι, μια μέρα, πήρε το θάρρος και πήγε στον πατέρα της Καλλιρόης για να τη ζητήσει σε γάμο. Φυσικά η όμορφη παρθένα αρνήθηκε! Η απελπισία και η θλίψη του νέου ήταν τόση, που γυρνώντας στο ναό του Διονύσου άρχισε να εκστομίζει κατάρες, ζητώντας από τον θεό εκδίκηση για την προσβολή που έγινε στον ιερέα του. Πάνω στoν παραλογισμό του καταράστηκε ακόμα και την πατρίδα του και τους κατοίκους της. Δεν πέρασε πολύς καιρός και στην Καλυδώνα ξέσπασε θανατηφόρα επιδημία!
Το μαντείο της Δωδώνης έδωσε χρησμό πως η επιδημία θα κατάπαυε μόνο εάν οι Καλυδώνιοι θυσίαζαν στον Διόνυσο την Καλλιρόη ή άν θυσιάζονταν κάποιος άλλος στην θέση της. Αφού, κανείς δεν προσφέρθηκε,η παρθένος οδηγήθηκε στον βωμό. Πιεζόμενος όμως ο Κόρεσος από τον έρωτά της προς αυτήν, και που ως ιερέας θα την έσφαζε ο ίδιος, σφάχτηκε εκείνος αντί αυτής.
Η κοπέλα βλέποντας νεκρό το νέο στα πόδια της κατάλαβε πόσο μεγάλη ήταν η αγάπη του για κείνη, καθώς προτίμησε να πεθάνει ο ίδιος για να την γλυτώσει. Τότε, βλέποντας την ευγένεια της ψυχής που καθρεπτιζόταν στη μορφή του νεκρού άνδρα και έδινε στο γαληνεμένο πρόσωπό του μια ομορφιά θεϊκή η νέα ένιωσε ένα πρωτόγνωρο συναίσθημα: τον έρωτα! Μια ακατανίκητη δύναμη την έσπρωχνε κοντά του. Ντροπή, τύψεις μα και ο έρωτας, που είχε ξαφνικά γεννηθεί μέσα της την έκαναν να σφαχτεί και κείνη, στην πηγή της Καλυδώνας, που αργότερα οι άνθρωποι ονόμασαν Καλλιρόη από το όνομα της νέας.
Σας παραθέτω το τέλος από ένα παλιό σχετικό διήγημα του Σταματίου Βάλβη, που ανακάλυψα...
"...Η μήνις του Διονύσου εξιλεώθη...Η νόσος της πόλεως έπαυσεν αυθωρεί.Πάντες οι Καλυδώνιοι θρηνούσι τον θείον ιερέα...[...]Ολίγην ώρα μετά,την μάχαιραν του Κορέσου έλαβεν η Καλλιρόη προς ανάμνησιν της αυταπαρνήσεως εκείνου και την μάχαιραν ταύτν ενέπηξεν εις το στήθος αυτής!Την στιγμήν καθ' ην είδον πίπτοντα τον Κόρεσον,ηγάπησεν πρώτη φορά και η Καλλιρόη.Και ηγάπησε εκείνον,ον τοσούτον εμίσησεν!!Τοιαύτη η ανθρωπίνη καρδία!..."
Ο μύθος αυτός μάς φέρνει στο νου τόσες και τόσες περιπτώσεις έρωτα που δεν βρήκαν ανταπόκριση καθώς η εξωτερική εμφάνιση του ενός έπαιξε ρόλο ανασταλτικό ώστε να αναπτυχθεί το ερωτικό συναίσθημα. Όταν αποκαλύπτεται με πράξεις η εσωτερική ομορφιά κι ο πλούτος της ψυχής αυτού που απορρίψαμε, εκτός από τη συνειδητοποίηση της ουσίας της αγάπης, τα συναισθήματα μπορεί και ν' αλλάξουν...
Η τέχνη έχει αποτυπώσει θαυμάσια το μύθο, που μας διδάσκει την αυτοθυσία. Ένα υπέροχο δείγμα εικαστικής δημιουργίας υψηλής αισθητικής είναι του Jean-Honoré Fragonard, που κοσμεί τις αίθουσες του Λούβρου. Ο ζωγράφος με βάση την περιγραφή του Παυσανία αποτυπώνει την έντονης δραματικότητας σκηνή της θυσίας του ερωτευμένου Κόρεσου ώστε να σώσει την αγαπημένη του Καλλιρόη.
Andre Destouches
Επίσης το μύθο περιγράφει με τα μουσικά ηχοχρώματα στην ομώνυμη όπερά του ο Andre Destouches. Ο γάλλος συνθέτης εμπνεύστηκε από τον έρωτα του Κόρεσου προς την Καλλιρόη όπως την διέσωσε ο Παυσανίας στα Αχαϊκά του, την λυρική τραγωδία του "Callirhoé" με πρόλογο και πέντε πράξεις σε λιμπρέτο του Pierre-Charles Roy, που από τους συγχρόνους του θεωρήθηκε "ως το αριστούργημά του". Η πρεμιέρα της όπερας έγινε το 1712 στο Βασιλικό Θέατρο του Παρισιού. Ο συνθέτης βασίστηκε στο μοντέλο της λυρικής τραγωδίας του Lulli, συμβάλλοντας έτσι στην εξέλιξη του είδους αυτού υπογραμμίζοντας τη σύνδεση λόγου, μουσικής και κίνησης.
Χαρακτηριστικός είναι ο ρόλος που ανατίθεται στη χορωδία, η οποία όχι μόνο παρεμβαίνει ως μάρτυρας του δράματος, αλλά και συμμετέχει σε αυτό σχολιάζοντας.Η σύνθεση, μέσα από τα ηχοχρώματα των οργάνων και τη δυναμική δημιουργεί την κατάλληλη ατμόσφαιρα αναδεικνύοντας τέλεια τις ψυχολογικές περιγραφές των χαρακτήρων της τραγωδίας.
Ο λιμπρετίστας παραλλάσσει ελαφρώς το μύθο, με την Καλλιρόη να εξαναγκάζεται από τους γονείς της να πατρευτεί τον ιερέα Κόρεσο. Εκείνη, που είναι κρυφά ερωτευμένη με τον Αγήνορα, κατά τη διάρκεια της γαμήλιας τελετής λιποθυμά και ο νέος ομολογεί την αγάπη τους. Ο Κόρεσος οργισμένος για την ασέβεια προς το πρόσωπό του-ιερέα του Διονύσου, καταριέται το λαό της Καλυδώνας να τον βρουν πολλά δεινά, όπως και γίνεται. Η Καλλιρόη με τη μητέρα της συμβουλεύονται το Μαντείο κι ο χρησμός απαιτεί το αίμα της Καλλιρόης ή κάποιου που την αγαπά πραγματικά για να σωθεί το βασίλειο. Η κοπέλα παίρνει την απόφαση να θυσιαστεί , ενώ ο ερωτευμένος Αγήνωρ είναι πρόθυμος να πεθάνει στη θέση της, ώστε να σωθεί η αγαπημένη του.Ο Κόρεσος βλέπει πως αν θυσιαστεί ο Αγήνορας, η Καλλιρόη θα τον μισήσει για πάντα. Έτσι, μαχαιρώνεται εκπληρώνοντας τη θυσία που ζήτησε ο θεός, να χυθεί αίμα από κάποιον που αγαπούσε βαθιά την Καλλιρόη..
Θα ακούσουμε την εισαγωγή της λυρικής τραγωδίας και την άρια της Καλλιρόης από την Πρωτη πράξη , οπου η κοπέλα θρηνεί τη μοίρα της, καθώς αντιλαμβάνεται πως χανει το νεο που αγαπα. …Μέρος έντονης εκφραστικότητας, οδύνης και σπαραγμού..
Andre Destouches: "Callirhoé, Ouverture":
Andre Destouches: "Callirhoé, O nuit temoin de mes soupirs secrets":
"Ω, νύχτα, μάρτυρα των μυστικών μου στεναγμών. για πάντα έχασα το νέο π'αγαπώ!"
Η λυρική τραγωδία κλείνει με τις τελευταίες λέξεις που απευθύνει ο Κόρεσος στους εραστές:
"Πεθαίνοντας, μπορεί το χέρι μου να σας ενώσει…Να θυμάστε τον Κόρεσο…"
.jpg)
_-_The_Parting_of_Hero_and_Leander_-_from_the_Greek_of_Musaeus_-_NG521_-_National_Gallery.jpg)
