"Στη μνήμη του Βίλχελμ Φουρτβαίνγκλερ"

"Ορισμένοι βασίλευαν με τον τρόμο. Άλλοι με την καλοσύνη. Άλλοι, πάλι, χάρη σ’ αυτή τη μυστηριώδη δύναμη που ονομάστηκε κύρος. Ο Φουρτβαίνγκλερ, διευθύνοντας την ορχήστρα, ήταν η εικόνα της τραγικής μεγαλοπρέπειας. Μερικές φορές, ένας ποδήρης μανδύας, αντί για την τυπική περιβολή, θα του προσέδιδε ένα μεγαλοπρεπές παρουσιαστικό με το οποίο θα διέπρεπε στα δράματα του Ευριπίδη, του Αισχύλου ή του Σοφοκλή.
Κυρίως αν του είχαν δώσει το ρόλο του Δία! Ένας βροντώδης Δίας που θα κεραυνοβολούσε τα υποταγμένα έθνη, συσπώντας την αριστερή του γροθιά, ή τείνοντας μια λεπτή μπαγκέτα από λεύκα, προέκταση του δεξιού του χεριού.
Αυτός ο αυταρχικός μαέστρος είχε έναν ολότελα δικό του τρόπο, συνάμα αβέβαιο και αδιαφιλονίκητο, να δίνει το σήμα της εκκίνησης στους μουσικούς του. Ίσιωνε τον κορμό του, ταλαντευόταν για μια στιγμή, συντάρασσε την ορχήστρα του με μια κίνηση του ώμου, δίκην ηνίοχου, και αυτή ακολουθούσε"…

Ο λόγος φυσικά, φίλοι μου για τον Βίλχελμ Φουρτβαίνγκλερ, το γερμανό αρχιμουσικό και μουσικοσυνθέτη που σήμερα συμπληρώνονται 64 χρόνια από το θάνατό του στο Μπάντεν-Μπάντεν στις 30 Νοεμβρίου 1954.

Διακρίθηκε για την ακρίβεια, την κομψότητα και την υψηλή αισθητική απόδοση! Λεπτομερειακές οι ερμηνείες του, πάλλονταν από εσωτερική δύναμη, παρότι κάποιοι τις χαρακτήρισαν φορτωμένες ηχητικό ηδονισμό.
Η αξία του Φουρτβαίνγκλερ συγκρινόταν μόνο με εκείνη του Αρτούρο Τοσκανίνι.

Ταυτόχρονα με τη διεύθυνση ορχήστρας ασχολήθηκε και με τη σύνθεση μουσικών έργων, αλλά και με τη συγγραφή δοκιμίων.
Στα κείμενά του επιχειρεί να ερμηνεύσει τη μουσική -κάτι που γνώριζε καλά- όμως όχι κρατώντας μπαγκέτα, αλλά με τον λόγο.
Η προσέγγιση του απτή και ξεκάθαρη, αλλά συχνά και άκρως ποιητική.

Λέει για τον Μπετόβεν: 

"Ο γνήσιος συνθέτης συμφωνικής μουσικής αφήνει να ξετυλιχτεί μπροστά στον ακροατή ένα πεπρωμένο. Αυτή του η ικανότητα ήταν ισχυρότερη και από την ικανότητα να κάνει μουσική"

Aκούμε την Πέμπτη Συμφωνία του Μπετόβεν, "της Μοίρας", μια εκτέλεση, που από πολλούς μουσικοκριτικούς θεωρήθηκε μεγαλειώδης!

Παρότι ο Φουρτβαίνγκλερ έχει ηχογραφήσει τουλάχιστον δέκα φορές τη Συμφωνία του Πεπρωμένου, η ιστορική εκτέλεση του 1943 ξεχωρίζει για τον συμπαγή ήχο της, που αναδεικνύει την δραματικότητα της σύνθεσης...
Δεν χρειάζεται να είσαι ειδήμων για να κατανοήσεις το μεγαλείο της ερμηνείας...Η παντοδυναμία του στο πόντιουμ και το ταλέντο του στην ερμηνευτική απόδοση, αδιαμφισβήτητα!

Μπετόβεν -Φουρτβενγκλερ 1943, μια εκτέλεση ανεξίτηλα γραμμένη στην Ιστορία της Μουσικής.

Beethoven "5th Symphony"/ Furtwängler-Berlin Philharmonic Orchestra 1943:

Πηγές: "Μουσική και λόγος":W. Furtwangler,μτφ: Β.Τομανάς, εκδ.Printa, poiein, Ελευθεροτυπία-άρθρο Γ. Νοταρά

"ΜΑΡΙΑ ΘΗΡΕΣΙΑ, τρεις αφιερώσεις στην Αυτοκράτειρα"

"Μaria Theresia", Martin van Meytens

Ήταν απόγονος των Αψβούργων κι έγινε μονάρχης της Αυστροουγγαρίας. Η Μαρία Θηρεσία είναι γνωστή σε όλους μας για την διακυβέρνησή της και τις μεταρρυθμίσεις που έκανε ιδιαίτερα στην εκπαίδευση, τη γεωργία και τον πολιτισμό.
Υπηρέτησε ως αυτοκράτειρα από το 1792 μέχρι το θάνατό της, σαν σήμερα 29 Νοέμβρη 1807.
Μεγάλο μέρος της ζωής της το αφιέρωσε στη μουσική.
Σαν έφηβη έλαβε μαθήματα πιάνου και τραγουδιού. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας της η μουσική σκηνή της Βιέννης λάμπρυνε και απέκτησε αξιοθαύμαστο κύρος.
Κυρίως όμως η Μαρία Θηρεσία υποστήριξε παραστάσεις και συναυλίες και είναι μια από τις κορυφαίες πάτρονες της τέχνης της Μουσικής.

Ας θυμηθούμε πως επί των ημερών της στη Βιέννη του 1762 έπαιξαν στο παλάτι του Σεμπρούν τα δυο ταλαντούχα αδέρφια Βόλφγκαγκ και Άννα Μαρία Μότσαρτ.
Θαύμασε επίσης τις τελευταίες αναλαμπές του Χάυντν, τον οποίο θαύμαζε...Η αυτοκράτειρα διέθετε μια όμορφη φωνή σοπράνο και λέγεται πως κάποια φορά ο Χάυντν την συνόδευσε σε μια ιδιωτική παράσταση στο μέρος για υψίφωνο από το ορατόριό του, "Δημιουργία".
Εκτός από το Χάυντν, η Μαρία Θηρεσία έζησε και τα πρώτα αριστουργήματα του Μπετόβεν!

Χάυντν και Μπετόβεν, τής αφιέρωσαν και κάποια από τα έργα τους που με την ευκαιρία προτείνω να ακούσουμε σήμερα...

I. Η "ΣΥΜΦΩΝΙΑ 48 σε Ντο μείζονα" του Γιόζεφ Χάυντν φέρει το προσωνύμιο "Μαρία Θηρεσία" γιατί πιστευόταν πως γράφτηκε με αφορμή την επίσκεψη της αυτοκράτειρας στην Ουγγαρία στο ανάκτορο του κόμητα Εστερχάζυ, στην Αυλή του οποίου εργαζόταν ο Χάυντν.

Παρότι αργότερα οι έρευνες απέδειξαν πως η συμφωνία της επίσκεψης ήταν η 50 και όχι η 48, το "παρατσούκλι" παραμένει.
Ο λαμπρός, επιβλητικός, βασιλικός ήχος από τα κόρνα, τής προσδίδουν μεγαλοπρέπεια, ώστε αξίζει να φέρει το όνομα της Μαρίας Θηρεσίας.

Ακούμε μια από τις εκδοχές της με Sir Neville Marriner:

ΙΙ. Ο Χάυντν σίγουρα θεωρείται ένας από τους πυλώνες της Κλασικής περιόδου, ο πατέρας της συμφωνίας και του κουαρτέτου. Όμως, εξίσου αξιοσημείωτη είναι και η συνεισφορά του στη φωνητική μουσική.
Το "TE DEUM" του, ένα από τα τελευταία του έργα(περ. 1800) είναι μια σύνθεση πολύπλευρη, ένα δοξαστικό χορωδιακό σε όλη του την έκταση, χωρίς να ακούγονται σολιστικά μέρη, όπως συνηθίζεται στις λειτουργίες και σε άλλα έργα ιερής μουσικής. Δύο μακροσκελή allegro περιβάλλουν το κεντρικό adagio, καθιστώντας μεγαλοπρεπή την σύνθεση, έργο για 4φωνη μικτή χορωδία και μεγάλη ορχήστρα βασισμένο στους περίφημους Αμβροσιανούς ύμνους, που λόγω της λαμπρότητάς τους αφιερώθηκε στην αυτοκράτειρα Mαρία Θηρεσία.

HAYDN : "TE DEUM" fur die Marie Therese:

ΙΙΙ. Τέλος, ο Μπετόβεν αφιέρωσε το μπαλέτο του "ΠΛΑΣΜΑΤΑ του ΠΡΟΜΗΘΕΑ" στην αυτοκράτειρα.

Πρωτοπαρουσιάστηκε το 1801 στο Θέατρο της Αυλής της Βιέννης με τεράστια επιτυχία.
Το λιμπρετο του ήταν του χορογράφου του Σαλβατόρε Ριγκάνο(συγγενη του Μποκερίνι), που έδωσε και την παραγγελία στον Μπετόβεν, εμπνευσμένο από τον αρχαιοελληνικό μύθο.
Ειναι εποχή που η Βιέννη ήταν εκθαμβωτική πόλη. Υπό τη Μαρία Θηρεσία έγινε λαμπρό πολιτιστικό κέντρο με τις παραγωγές όπερας και μπαλέτων να αριθμώνται στις 3 τουλάχιστον μηνιαίως, πραξη που ο Μπετόβεν θεωρούσε ηρωική...Ισως γι΄αυτό το θέμα από το επιβλητικότατο φινάλε του έργου αναπαράγει ο Μπετόβεν στο τέλος της περίφημης "Ηρωικής" συμφωνίας του.
Ο συνθέτης αντιλαμβανόταν τη θυσία του Προμηθέα επίσης ύψιστη πράξη ηρωισμού. Έτσι ήρθε και η αφιέρωση στην αυτοκράτειρα.
Άλλοι -πάλι- λένε πως ο Μπετόβεν είδε την αυτοκράτειρα (γι'άλλους τον εαυτό του) στην απεικόνιση του Προμηθέα, που φέρνει στον άνθρωπο την πνευματική φωτιά, αφού είναι ο ήρωας που χάρισε στην ανθρωπότητα την επιστήμη και την τέχνη..Είναι ο ήρωας που ταιριάζει στην προσωπικότητα του Μπετόβεν, που εγκωμίασε τη δύναμη της ανθρώπινης θέλησης και την αρχή της ηθικής..

Ακούμε την έξοχη ουβερτούρα σε μια εκπληκτική απόδοση με Jos van Immerseel και το σύνολο που ίδρυσε Anima Eterna:

Beethoven: "Die Geschöpfe des Prometheus Op.43"/Overture:

"Η άγνοια πιο συχνά γεννά εμπιστοσύνη απ' ό, τι η γνώση", Δαρβίνεια φράση ντυμένη ...μουσικά...

Συγκεκριμένη και ουσιαστική η θέση του Δαρβίνου για την Τέχνη και την επιρροή της στην διατήρηση της  πνευματικής μας διαύγειας:

"Εάν είχα τη δυνατότητα να ξαναζήσω, θα ακολουθούσα τον κανόνα να διαβάζω ποίηση
και ν'ακούω μουσική τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα.
Ίσως με αυτόν τον τρόπο είχαν διατηρηθεί ενεργά κάποια τμήματα του εγκεφάλου μου
και να μην είχαν ατροφήσει... 

Η απώλεια αυτών των γεύσεων -Ποίησης και Μουσικής- είναι  απώλεια Ευτυχίας".

(Κάρολος Δαρβίνος)

***

Ο Κάρολος Δαρβίνος, θεμελιωτής της ιστορίας της εξέλιξης, καθώς καταγόταν από οικογένεια ιατρών ακολούθησε την επιθυμία των δικών του και γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή του Εδιμβούργου. Ωστόσο, η απέχθειά του για τις χειρουργικές μεθόδους τον οδήγησε στο Κέημπριτζ να παρακολουθεί προπτυχιακά μαθήματα με σκοπό να γίνει κληρικός. Συγχρόνως με τη θεολογία, παρακολουθούσε μαθήματα φυσικής ιστορίας, μαθηματικά και φυσική, όμως το ενδιαφέρον του κέρδισε η Γεωλογία και η μελέτη της φύσης. Με το πανεπιστήμιο έλαβε μέρος στην σε ερευνητική αποστολή στη Ν. Αμερική , διάρκειας πέντε χρόνων. Με την επιστροφή του είχε καταλήξει στις θεωρίες του τις οποίες δημοσίευσε -ως καταξιωμένος φυσιοδίφης- στο δοκίμιό του: "Καταγωγή των ειδών", σαν σήμερα 24 Νοεμβρίου 1859. Μια σπουδαία μελέτη και για πολλούς το πιο σημαντικό βιβλίο του 19ου αιώνα, παρότι η έκδοση προκάλεσε πολλές αντιδράσεις...

Η "Missa Charles Darwin" είναι μια σύνθεση του αμερικανού Gregory W. Brown για φωνητικό κουαρτέτο ανδρών με κείμενα του Δαρβίνου από το βιβλίο του: "Η καταγωγή των ειδών".

Είναι επιστημονικό σύγγραμμα που έθεσε τις βάσεις της εξελικτικής βιολογίας και προκαλεί ακόμα και σήμερα την έντονη αντίδραση όσων ασπάζονται την κυριολεκτική αλήθεια της "Γενέσεως", καθώς ο Δαρβίνος εισήγαγε την άποψη ότι οι πληθυσμοί εξελίσσονται από γενιά σε γενιά με τη διαδικασία της φυσικής επιλογής. Με απλά λόγια, ο άνθρωπος δε δημιουργήθηκε με κάποιο υπερφυσικό τρόπο, αλλά είναι το αποτέλεσμα της εξελικτικής διαδικασίας στο ζωικό βασίλειο.

Η μουσική σύνθεση του Gregory W. Brown (γραμμένη σε ελεύθερο μέτρο)ακολουθεί την τυποποιημένη δομή της "Λειτουργίας" των 5 μερών:

I. Kyrie
II. Gloria
III. Credo
IV. Sanctus
V. Agnus Dei.
με Προοίμιο( είσοδος-Introitus).

Όμως, τα ιερά κείμενα έχουν αντικατασταθεί με αποσπάσματα από τις σπουδαίες μελέτες του Δαρβίνου: "Καταγωγή των ειδών" και "Εξέλιξη του Ανθρώπου".


Ο συνθέτης μεταφέρει  τις ακολουθίες του DNA σε μουσικές φράσεις, εκφράζοντας με αυτόν τον τρόπο τον θαυμασμό του στον κορυφαίο και μεγαλοφυή μελετητή, αλλά ταυτόχρονα διερωτάται τη σχέση μεταξύ πίστης και λογικής.

Πληροφοριακά, να αναφέρουμε πως ο συνθέτης είναι αδερφός του Νταν Μπράουν, συγγραφέα του βιβλίου "Κώδικας ντα Βίντσι", το οποίο -σύμφωνα με ομολογίες του- εμπνεύστηκε όταν άκουσε τη "Λειτουργία Κάρολος  Δαρβίνος".

Ακούμε το "Kyrie", βασισμένο στη Δαρβίνεια φράση από την "Καταγωγή του Ανθρώπου":
"Ignorance more frequently begets confidence than does knowledge - Η άγνοια πιο συχνά γεννά εμπιστοσύνη από ό, τι η γνώση" , να μπλέκεται με το "Κύριε Ελέησον".

Χωρίς επιτηδευμένη έκφραση, μα με απόκοσμη ηρεμία και καθαρότητα ο Μπράουν μάς κινεί σε δρόμους, που οδηγεί η εσωτερική αναζήτηση και ανησυχία κάποιων δημιουργών...

Gregory W. Brown: "Missa Charles Darwin-Kyrie"

Καλημέρα με δυο αγαπημένους Maurice...

 Maurice  Ravel - Maurice Bejart

Σαν σήμερα, 22 Νοεμβρίου 2007, πέρασε στην αιωνιότητα ο Μωρίς Μπεζάρ, ο σπουδαίος αναμορφωτής του σύγχρονου χορού, που ξεκίνησε να ασχολείται με το χορό, καθώς έπρεπε να ασκείται μετά από συμβουλή γιατρών επειδή ήταν καχεκτικός και  μικρόσωμος.

Διακρίθηκε για την πρωτοτυπία των χορογραφιών του, οι οποίες συνδύαζαν τον κλασικό με το μοντέρνο χορό, ακροβατικά και φολκλορικά στοιχεία.
Παράλληλα όμως  αναμόρφωσε και την αισθητική της σκηνογραφίας και των κοστουμιών...

Η πρώτη του χορογραφία ήταν για το "Πουλί της φωτιάς", όμως εμείς σήμερα θα απολαύσουμε την προσέγγισή του στο θαυμάσιο "Μπολερό" του Μωρίς Ραβέλ, μια και η αγαπημένη σύνθεση έκανε πρεμιέρα στην Παρισινή Όπερα σαν σήμερα, 22 Νοεμβρίου 1928. 

"Ravel's Bolero" της Andrea Ellis (Saatchi Art)

Το "Bolero" θεωρείται ένα από τα πιο συχνά παιζόμενα κομμάτια κλασικής μουσικής και υπολογίζεται ότι εκτελείται κάθε 15 λεπτά, κάπου στον κόσμο!

Είναι η πιο δημοφιλής σύνθεση του Μωρίς Ραβέλ και παραγγέλθηκε από την Ίντα Ρουμπινστάιν...
Το "Μπολερό" δεν έχει φόρμα, ούτε θεματική ανάπτυξη, ούτε καν μετατροπίες -μόνο ρυθμό και ενορχήστρωση...
Ο Ραβέλ σκέφτεται συνεχώς τη φράση..Ηχεί τόσο επίνομα...Την αξιοποιεί επαναλαμβάνοντάς τη πολλές φορές, αφήνοντας την ορχήστρα να ανεβαίνει, κλιμαμώνοντάς τη.
Το ταμπούρο εισάγει το μοτίβο σε ρυθμό μπολέρο, που ενισχύεται από τις βιόλες και τα βιολοντσέλα. Η μουσική ατμόσφαιρα σκιαγραφείται αισθησιακή και το ήρεμο, απαλά λικνιστικό θέμα αναδεικνύεται άκρως ερωτικό. Ακούγεται ξανά και ξανά, ιδρώνει αισθήσεις, καθώς η ηχοχρωματική μεταβολή του οδηγεί σε μια σχεδόν οργασμική κορύφωση.

Κατά δήλωση του Ραβέλ, εμπνεύστηκε τους ρυθμούς του Μπολέρο από το ρυθμικό βόμβο των μηχανών στο μηχανοστάσιο του πατέρα του και ο μελωδικός πυρήνας προέρχεται από νανούρισμα που τού τραγουδούσε η μητέρα του...

Aξίζει να θυμηθούμε πως το "Μπολέρο" -όπως και ο δημιουργός της- ήταν πολύ αγαπημένη σύνθεση του ποιητή μας, Γιώργου Σεφέρη. 
Επίσης, γνωστή είναι και η διαμάχη  για το tempo με τον Αρτούρο Τοσκανίνι: 

Ο Ραβέλ ήθελε ένα συγκεκριμένο τέμπο για το έργο του, το οποίο δεν ακολούθησε ο Αρτούρο Τοσκανίνι όταν κλήθηκε να το διευθύνει με την NBC.
Ο μέγας ιταλός μαέστρος σχεδόν το διπλασίασε σε ταχύτητα, κάτι που εκνεύρισε τον Ραβέλ τόσο, που  αρνήθηκε να σφίξει το χέρι του Τοσκανίνι. Ο δεύτερος του απάντησε πως η μουσική θα ήταν ανούσια αν δεν την εκτελούσε με τον τρόπο του..με τον Ραβελ να απαντά: "Τότε μην την ξαναπαίξετε!"

Θα απολαύσουμε τη χορογραφική προσέγγιση του έργου από τον Μωρίς Μπεζάρ, που θεωρίται η "απόλυτη" χορογραφία. Ο Μπεζάρ τη δημιούργησε  στις Βρυξέλλες το 1961 δίνοντας τον κεντρικό ρόλο της "Μελωδίας" σε μια χορεύτρια και στη συνέχεια σ’ έναν χορευτή. Ο "Ρυθμός" ερμηνεύεται από μια ομάδα χορευτών. (news247)

Στον κεντρικό ρόλο η Mάγια Πλισέτσκαγια.

Maurice Ravel - Maurice Béjart: "Bolero" / Maya Plisetskaya:

 

Χένρυ Πέρσελ: στη μνήμη του βρετανού Ορφέα...

Στη μνήμη του Χένρυ Πέρσελ η καλησπέρα μου, αγαπημένοι φίλοι.

Του σπουδαίου Άγγλου συνθέτη και οργανίστα της Μπαρόκ, που έφυγε σαν σήμερα  21 Νοεμβρίου 1695. 

Ανέπτυξε ένα εξαιρετικά ιδιότυπο "Αγγλικό" ύφος, γι'αυτό από πολλούς ονομάστηκε "Βρετανός Ορφέας"!Από άλλους πήρε το προσωνύμιο:  "Βρετανός Μότσαρτ", καθώς συγκρίνουν τον Πέρσελ με τον Σαλτσβουργιανό Βόλφγκαγκ, που εκτός της μουσικής ιδιοφυίας, και οι δυο πέθαναν στην ίδια περίπου ηλικία (35 χρόνων ο Μότσαρτ, 36 ο Πέρσελ)...

Και αφού έφυγε μια μέρα σαν τη σημερινή, ας θυμηθούμε και την αιτία θανάτου του....

Οι κακές -λοιπόν- γλώσσες αναφέρονται σε ένα περιστατικό που -αν μη τι άλλο- φανερώνει και την αδυναμία του συνθέτη στο αλκοόλ.

Πιθανή αιτία του θανάτου του ήταν ένα γερό κρυολόγημα που άρπαξε μια νύχτα που άργησε να γυρίσει από το καπηλειό και η εξοργισμένη σύζυγός του τον κλείδωσε και τον άφησε μέχρι τα ξημερώματα έξω από το σπίτι!

Επιλέγω να ακούσουμε ένα από τα έργα του που εκτός από το ότι το αγαπώ πολύ, την ιδέα μού την έδωσε η αυριανή  γιορτή της Αγίας Καικιλίας, της προστάτιδας της Μουσικής και των Μουσικών.

"Ωδή στην αγία Καικιλία", γράφει ο Χένρυ Πέρσελ με τίτλο : "Hail, Bright Cecilia-Χαίρε, λαμπρή Καικιλία", ένα λαμπρό έργο για  μεγάλη χορωδία, ορχήστρα, σολίστ και φωνητικό σύνολο.

Αποτελείται από 13 μέρη και η σύνθεση ανοίγει με τη χορωδία να ψάλλει τον ύμνο σε ποίηση του αιδεσιμότατου Nicholas Brady, όπου αναφέρεται πως "η μουσική είναι απαραίτητη για τα γήινα,τα ουράνια και την αιώνια ευτυχία!!".

Ύμνος, που βασίστηκε σε παλαιότερο  ποίημα του  John Dryden, όπου συχνά αναφέρονται μουσικά όργανα, αρχής γενομένης από το εκκλησιαστικό όργανο, που ο θρύλος θέλει να εφευρέθηκε από την Αγία Καικιλία.

Στη σύνθεση ο Πέρσελ μαζί με τα έγχορδα και το τσέμπαλο χρησιμοποιεί φλάουτα, όμποε, τρομπέτες και τύμπανα.

Θα ακούσουμε το  τελικό χορωδιακό, με ύφος θριαμβευτικό.
Ανοίγει με τυμπανοκρουσίες στη λέξη "Χαίρε!", σα να προαναγγέλλεται η άφιξη της Αγίας Καικιλίας!!
Συναισθήματα ευφροσύνης και ευδαιμονίας!

Το ακούμε από το μουσικό σύνολο Taverner Consort and Players, που ίδρυσε και διευθύνει ο Andrew Parrott.
Σύνολο, ειδικευμένο στην πρώιμη και μπαρόκ μουσική, κάτι που παραπέμπει και το όνομά του από τον άγγλο συνθέτη Τζων Τάβενερ του 16ου αι.

"Hail! Bright Cecilia, Hail to thee!

Great Patroness of Us and Harmony!"

Φιντέλιο, η πρεμιέρα της μιας και μοναδικής Μπετοβενικής όπερας

 "Απ’ όλα τα παιδιά μου, αυτό είναι που μου προξένησε τις μεγαλύτερες ωδίνες, 

που μου προξένησε τη μεγαλύτερη λύπη...γι’ αυτό είναι και το πιο αγαπημένο μου"   

Τα λόγια ανήκουν στον Μπετόβεν και τα είπε για τη μία και  μοναδική του όπερα: ΦΙΝΤΕΛΙΟ.

Έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα 20 Νοέμβρη του 1805, υπό τον τίτλο "Λεονόρα", αρχικά σε τρεις πράξεις με το κοινό να την υποδέχεται χλιαρά...Λίγους μήνες αργότερα ξαμαπαρουσιάζεται ελαφρώς αναθεωρημένη αλλά και πάλι δεν ευτύχησε.
Ο Μπετόβεν για μια δεκαετία σχεδόν την καταχώνιασε στα συρτάρια του, όμως από καιρό εις καιρόν επανερχόταν και την σκάλιζε μουσικά…Ώσπου το 1814 η μορφή που της είχε δώσει ήταν παντελώς διαφορετική από την αρχική, έτσι της αλλάζει και τον τίτλο σε Φιντέλιο.
Ο ίδιος ήταν τόσο ικανοποιημένος με το αποτέλεσμα που φαίνεται να είπε στο φιλικό του περίγυρο πως αυτή η όπερα "θα του χαρίσει το φωτοστέφανο του μάρτυρα".

Το έργο αναδεικνύει τις αρχές και τα οράματα του Διαφωτισμού και διακρίνεται για τον  φιλελεύθερο, πολιτικό χαρακτήρα του. Τα  δημοκρατικά φρονήματα του Μπετόβεν είναι γνωστά , όπως επίσης πόση γοητεία ασκούσαν στο συνθέτη η Γαλλική Επανάσταση και τα ιδανικά της!
 Παρομοίως και ο λιμπρετίστας  Μπουϊγί , που είχε λάβει ενεργά μέρος στη Γαλλική Επανάσταση…  Πίστεις όπως, η αγάπη για την ελευθερία είναι πάνω απ’όλα,….ή η ισονομία μεταξύ πολιτών…ή πως δεν πρέπει να αποκρύπτεται η αλήθεια, ούτε και στο θρόνο…χρησιμοποιούνται ως φράσεις σε εντονότατη μορφή στο "Φιντέλιο" ….

Μια όπερα που ο Μπετόβεν βρίσκει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να εκφράσει το αντιτυρρανικό μένος του και να στραφεί κατά οποιουδήποτε  δεσποτισμού.

Προτείνω να ακούσουμε το περίφημο "Χορωδιακό των φυλακισμένων".

 "...μιλάτε σιγά, μιλάτε ψιθυριστά, υπάρχουνε μάτια παντού!

μιλάτε σιγά... και οι τοίχοι έχουν αυτιά!"

Χορωδιακό που απαιτεί από τους ερμηνευτές τεράστιες εκφραστικές δυνατότητες.
Παρατηρείστε την κίνηση και το βλέμμα των προσώπων στο βίντεο, που αποδεικνύει του λόγου το αληθές...
Eίναι στο τέλος της πρώτης πράξης όπου οι φυλακισμένοι εγκωμιάζουν την ελευθερία…Ξαφνικά παρατηρούν το δεσμοφύλακα και συνωμοτικά ο ένας στον άλλο υποδεικνύει μην κάνουν θόρυβο και μη μιλούν δυνατά γιατί ακόμα και οι τοίχοι έχουν αυτιά….

"Τι ευτυχία 

να τ’ανασαίνεις ξανά

το φρέσκο αγέρι!

Μονάχα εδώ ειν’η ζωή

και τάφος είναι η φυλακή

Στο Θεό έχουμε πίστη 

και στο ιερό έλεός του

την ελπίδα ακούω 

να μου ψιθυρίζει

θα λευτερωθούμε και 

θα λυτρωθούμε!

Ω, ουρανοί!Τι ευτυχία ειν’ η λευτεριά!

Αραγε θα τη ζήσουμε ξανά;

Μιλάτε σιγά…με προσοχή…ψιθυριστά..

στραμμένα είναι πάνω μας μάτια κι αυτιά

Μιλάτε σιγανά, ψιθυριστά

και οι τοίχοι έχουν αυτιά"

Για την ιστορία να πούμε πως αυτό το χορωδιακό τραγουδήθηκε επί Όθωνα σε μία από τις μουσικές βραδιές, που οργάνωνε η Αμαλία . Όταν λοιπόν οι αντιοθωνικοί άκουσαν τη φράση "και οι τοίχοι έχουν αυτιά", βρήκαν την ευκαιρία να διαδώσουν την φράση σαν σύνθημα, λέγοντας συγχρόνως να φυλάγονται από τους κατασκόπους του βασιλιά...

Beethoven: Φιντέλιο, το χορωδιακό των φυλακισμένων:

Ένα πολύ όμορφο στιγμιότυπο της όπερας είναι στην τελική σκηνή, όπου εγκωμιάζεται η πιστή και αφοσιωμένη σύζυγος, η τολμηρή Λεονόρα που αψηφά τον κίνδυνο και ρισκάρει ακόμα και τη ζωή της προκειμένου να σώσει τον άνδρα που αγαπά…
Σε αυτή τη σκηνή η Λεονόρα απελευθερώνει με τα ίδια της τα χέρια τον Φλορεστάν απ' τις αλυσίδες του, ενώ οι συγκεντρωμένοι εξυμνούν τις αρετές της ως πιστής και τολμηρής γυναίκας.

"Οποιος έχει δίπλα του ένα τέτοιο σύντροφο της καρδιάς, 

τόσο αφοσιωμένο, αξίζει τον απόλυτο σεβασμό μας!

Δυνατά ας ακουστεί ο επαινετικός ύμνος  

αυτής που είναι ο σωτήρας του συζύγου της!"

Όλα τα στοιχεία, μουσικά και ερμηνευτικά συμβάλλουν στη δημιουργία της δραματικής έντασης και της συγκίνησης, που χαρακτηρίζουν το έργο.
Παρατηρείστε στο 3:00 όπου η Λεονόρα λύνει τις αλυσίδες και τις πετά μακριά, πώς ξεσπά το πλήθος σε μουσικές επευφημίες!

Mε τον Λ.Μπερνστάιν στο πόντιουμ:

Carl Maria Von Weber: "ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΣΚΟΠΕΥΤΗΣ"

Γραμματόσημο που εκδόθηκε το 1986 για τα 200 χρόνια από τη γέννηση του Βέμπερ στη Γερμανία,
με αναφορές στον "Ελεύθερο Σκοπευτή" και τα ονόματα των συντελεστών της πρεμιέρας το 1821.

Ένας λαϊκός θρύλος με έναν δασοφύλακα, τον Μαξ, που για να κερδίσει την αγαπημένη του κάνει συμφωνία με το διάβολο, προκειμένου να επιτύχει την τέλεια βολή με επτά μαγικές σφαίρες που μπορούν να πυροβολήσουν ό,τι επιθυμεί, δίνει έμπνευση για την πρώτη γερμανική όπερα με εθνική ταυτότητα.
Πρόκειται για τον "Ελεύθερο Σκοπευτή" του γεννημένου σαν σήμερα (18 Νοεμβρίου 1786) Καρλ Μαρια φον Βέμπερ, που ο λαϊκός θρύλος και το υπερφυσικό στοιχείο είναι εμφανέστατα, ίσως γι αυτό από πολλούς θεωρείται πρόδρομος του Βάγκνερ.

Τα μέρη του "Ελεύθερου Σκοπευτή" χαρακτηρίζονται από λαμπρότητα και γοητεία, εκφράζουν πλήρως τα ιδεώδη του γερμανικού ρομαντισμού, σε μια εποχή, όπου κυριαρχούσαν τα ιταλικά και τα γαλλικά μοντέλα, όταν τα έργα γερμανικής γλώσσας θεωρούνταν κατώτερες περιγραφές.

Λέγεται πως όταν ο Μπετόβεν άκουσε και είδε το μελόδραμα είπε ότι "ο Βέμπερ σφραγίζει με αυτό το έργο τη μεγαλειώδη γερμανική όπερα και πρέπει να ασχοληθεί μόνο με αυτό το είδος", καθώς μέχρι τότε ο συνθέτης εργαζόταν ως τραγουδιστής, πιανίστας, σκηνοθέτης και οργανωτής σκηνικών έργων.

Η πρεμιέρα του μελοδράματος είχε τεράστια επιτυχία.
Πρόκειται για έργο το οποίο ξεχωρίζει μέχρι σήμερα για την ασυνήθιστη ενορχήστρωση, τις χρωματικές αρμονίες και που η έμφαση στο υπερφυσικό χρησιμοποιείται ως μέσο για διδαχή και προβολή ηθικών και φιλοσοφικών μηνυμάτων.
Μια αρχετυπική όπερα του γερμανικού ρομαντισμού που έκανε πρεμιέρα το 1821 στο Βερολίνο παρουσιάζοντας για πρώτη φορά στη σκηνή τη συναλλαγή του ανθρώπου με υπερφυσικές, κακές δυνάμεις για την απόκτηση γνώσης, δύναμης, εξουσίας και έρωτα με αντάλλαγμα τη ψυχή του.

Πολύ συχνά εκτελείται η ουβερτούρα του μελοδράματος,την οποία ακούμε σε διεύθυνση Carlos Kleiber:

Carl Maria von Weber : "Der Freischütz-Overture"/Carlos  Kleiber

Δυνατή και υποβλητική η "Wolf Glen's Scene" της 2ης πράξης, όπου τα μεσάνυχτα στο φαράγγι του Μαύρου Λύκου  -έναν άγριο, φυσικό χώρο- γίνεται η συνάντηση του Μαξ και Κάσπαρ με το  διάβολο, Ζάμιελ και τα υπόλοιπα σκοτεινά πνεύματα...

Χαρακτικό για τη Σκηνή στο Φαράγγι του Μαύρου Λύκου I

Λέγεται πως ο  Βέμπερ, εμπνεύστηκε τη σκηνή από το άγριο βραχώδες τοπίο της Σαξονικής Ελβετίας και πιο συγκεκριμένα το φαράγγι στο Rathen,  κοντά στη Δρέσδη.Πράγματι, κάθε ταξιδευτής θα επιβεβαιώσει πως η περιοχή είναι επιβλητικότατη με τους ορεινούς όγκους να ορθώνονται κατά μήκος του Έλβα, κάτι για το οποίο είναι γνωστή στους αναρριχητές και ορειβάτες. Μεσαιωνικά κάστρα, γεωλογικοί σχηματισμοί, πλάθουν ένα υπέροχο παραμύθι άλλης εποχής

Xαρακτικό ΙΙ της Σκηνής στο Φαράγγι

Μουσικά ο Βέμπερ επιλέγει να ξεκινήσει με τρέμολο στα έγχορδα και φυσήματα σε χαμηλές περιοχές στο τρομπόνι, ένα όργανο που παραδοσιακά συνδέεται  με σατανικές αναφορές.

Συνεχίζει με ανθρώπινες φωνές που εγείρουν τρόμο και μυστήριο, προετοιμάζοντας την είσοδο των κακών πνευμάτων, που πλαισιώνεται με καταιγίδες, αστραπές και φωτιές, λίγο πριν την εμφάνιση του διαβόλου Ζάμιελ. Υπόκωφοι τυμπανισμοί ενισχύουν αδυσώπητα την αγωνία τω ηρώων όταν έντρομοι περιβάλλονται από τις υπερφυσικές σκοτεινές δυνάμεις του κακού.

Παρακολουθούμε τη σκηνή από την τηλεοπτική μεταφορά του 1968, παραγωγής της Hamburg State Opera.

Στο ρόλο του Max ο Ernst Kozub, του Kaspar ο Gottlob Frick
 και του Samiel ο Bernhard Minetti.
Διευθύνει ο Leopold Ludwig:

Φυσικά, το Καλό επικρατεί και στο τέλος ο Μαξ μετα ενός χρόνου μετάνοιες και προσευχές παντρεύεται με την κόρη του δούκα, το κορίτσι που για χάρη του κινδύνεψε να χάσει τη ψυχή του, Αγάθη.

Αγαπημένο μου είναι το ανάλαφρο, κεφάτο, εγκωμιαστικό "χορωδιακό των κυνηγών" από την 3η πράξη, όπου σε ένα ρομαντικό τοπίο, οι κυνηγοί υμνούν τις χαρές της ζωής τους στη φύση.

"Στην πλάση, ποια απόλαυση μπορεί να συγκριθεί με τη χαρά του κυνηγού;"

Το ακούμε από τη Χορωδία της Φιλαρμονικής της Βιέννης. Διευθύνει ο Νικόλαους Χάρνονκουρτ:

"Φτωχό κομπολογάκι μου..."

φωτό από www.dieleusis.gr

Ήταν στην κατοχή...Ο ρεμπέτης συνθέτης και στιχουργός Γιώργος Μητσάκης ήτανε δεν ήτανε είκοσι χρονώ...

"Νεανικά μυαλά", έλεγε ο ίδιος...
Τού άρεσε να το "παίζει...άντρας και μάγκας..."

Ετσι, αγόρασε από το Γιουσουρούμ μια καμπαρντίνα, φόρεσε γιλέκο κι ένα καβουράκι...
Όμως, πάει μάγκας χωρίς μπεγλέρι;...Το κομπολόι ήταν σύμβολο κοινωνικού κύρους...
Αγόρασε ένα με μαύρες χοντρές χάντρες περασμένες σε άσπρη κλωστή...

Έψαχνε για δουλειά...
Κίνησε για το Μεταξουργείο..Τον είχαν προτείνει για την ορχήστρα σε ένα κουτουκάκι ...
Το'χε πάρει με τα πόδια κι είχε λίγο λαχανιάσει...
Έτσι, πριν φτάσει στον προορισμό του έκατσε σε ένα παγκάκι να ξαποστάσει...
Έβαλε το χέρι στην τσέπη να βρει το κομπολογάκι, να το στριφογυρίσει στα δάχτυλα, να παίξει , να ξεχαστεί στο βροντοχτύπημα από τις χάντρες του...
Όμως, πουθενά εκείνο...
Η τσέπη του γιλέκου ήταν τρύπια και το φτωχό κομπολογάκι είχε παραπέσει κάπου στο δρόμο...
Τον πήραν τα δάκρυα..
Έψαξε πιο βαθειά, μπας και λάθεψε...Του κάκου!...
Μονάχα βρήκε το μπλοκάκι που πάντα κουβαλούσε μαζί του... γιατί η έμπνευση δεν είχε ωράριο...εμφανιζόταν χωρίς προειδοποίηση...
Πήρε το μολύβι και με δάκρυα στα μάτια σκάρωσε τους στίχους:

"Φτωχό κομπολογάκι μου

σε είχα το μεράκι μου

Συ μου πέρναγες την ώρα

Πες μου τι θα κάνω τώρα...

Πού να βρω να σ’ αγοράσω

για να μη σε ξαναχάσω..."

Το λαϊκό άσμα μεταμορφώνεται μουσικά σε μια ιδιαίτερη εκδοχή του πολυτάλαντου Νίκου Πλατύραχου, για πιάνο και τσέλο.

Ο Πλατύραχος, που μας έχει συνηθίσει σε τέτοιες ευρηματικές μουσικές προκλήσεις, χωρίς να αλλοιώνει την αυθεντικότητα της λαϊκής μελωδίας μεταλλάσσει μαγικά την αύρα της που ευωδιάζει ιδιαίτερες οσμές από τσέλο και πιάνο.
Μια ζεστή αντήχηση η συνύπαρξη των δυο οργάνων, με την αρμονία να προσαρμόζεται ευφυώς κρατώντας έντονο τον παλμό και διαρκή τη συγκίνηση, που πάντα προσφέρει η αρχική μελωδία.
Ηχοχρώματα που σπινθηροβολούν...
Το τσέλο ζωγραφίζει με σκούρες, μελαγχολικές μπογιές τον καημό του λαϊκού συνθέτη για το χαμένο κομπολογάκι του...

Νωρίτερα από τον Πλατύραχο, τη δική του ενορχηστρωτική άποψη είχε δώσει και ο Μάνος Χατζιδάκις στις "Πασχαλιές μέσα από τη νεκρή γη".
Κάτι που, προκάλεσε αντίδραση κι άναψε τα αίματα, καθώς ο λαϊκός δημιουργός ζήτησε δικαστικά, δικαίωση για τα πνευματικά δικαιώματα, αφού στο δίσκο δεν αναγράφονταν τα ονόματα των συνθετών.  Μια διαμάχη, που προξένησε και την ολοκληρωτική ρήξη ανάμεσα στους δυο δημιουργούς.

[Το κείμενο αφιερώνεται στη μνήμη του Γιώργου Μητσάκη, του "δασκάλου", όπως ήταν το παρατσούκλι του  Έλληνα συνθέτη και στιχουργού τόσων ρεμπέτικων και λαϊκών τραγουδιών. Ενός δημιουργού που "έγραφε για τον καημό, το γλέντι και το μεράκι του λαϊκού ανθρώπου", όπως δήλωνε...
Ο Μητσάκης πέταξε για την γειτονιά των Αγγέλων πριν είκοσι πέντε χρόνια, σαν σήμερα 17 Νοέμβρη του 1993].

"DANIEL BARENBOIM: απέναντι στο ΔΕΣΠΟΖΟΝ ανάστημα του ΜΠΑΧ"

Mε αφορμή τα σημερινά γενέθλια του μεγάλου πιανίστα, μαέστρου, συγγραφέα και ειρηνιστή...

15 Noέμβρη 1942

Ο Ντάνιελ Μπαρενμπόιμ παραδέχεται πως οι δυο βασικές επιρροές του στον ΜΠΑΧ είναι οι θρύλοι Εντβιν Φίσερ και Βάντα Λάντοβσκα, δύο ερμηνευτές-τιτάνες του Μπαχ, όπως υποστηρίζει.

Ο Μπαρενμπόιμ μεγάλωσε με Μπαχ...Άκουγαν πολύ το συνθέτη και στο σπίτι του.... Στη συνέχεια ακολούθησαν οι σπουδές του με τη Νάντια Μπουλανζέ...
Ήταν δώδεκα χρονών στο πρώτο μάθημα μαζί της...
Η Μπουλανζέ έβαλε την παρτιτούρα ενός από τα Πρελούδια στο αναλόγιο του πιάνου...Ηταν εκείνο σε Μι ύφεση ελ...
-"Παίξτο σε λα ελ.", τού ζήτησε η Μπουλανζέ με κοφτό ύφος...
Ξεκίνησε να παίζει τρανσπορτάροντας...Κάθε φορά που έκανε λάθος, η δασκάλα τον "ράπιζε" απαλά στα δάκτυλα με τον ξύλινο χάρακα που κράταγε στο χέρι...

Ο Μπαχ είναι σχολή..Είναι η ρίζα του δέντρου της μουσικής για κάθε σπουδαστή με φιλοδοξίες.

"Παλαιά Διαθήκη" αποκαλούσε ο Μπαρενμπόιμ το "Καλώς Συγκερασμένο κλειδοκύμβαλο"...
Κι εξηγεί:

"Τι είναι η Π.Δ;...Από τη μια είναι η αφήγηση για ένα λαό και η ιστορία των εμπειριών του. Από την άλλη  είναι συλλογή από σκέψεις για τη ζωή επί γης....Οι στοχασμοί για τη εμπειρία του παρελθόντος αποτελούν κατάθεση για το παρόν, αλλά προσφέρουν κι ένα μάθημα για το μέλλον...Αυτό είναι για μένα το νόημά της..., όπως και κάθε αριστουργήματος συμπεριλαμβανομένου και του "Καλώς Συγκερασμένου Κλειδοκυμβάλου".
Αποτελεί μια κατάθεση για ό,τι υπήρχε πριν από αυτή τη μουσική. Επί πλέον όμως υποδεικνύει και την κατεύθυνση που πρέπει να πάρει η μουσική καθώς εξελίσσεται.
Π.χ: οι χρωματισμοί στο Πρελούδιο σε ντο # ελ.  φέρνει στο μυαλό το "Τριστάνος και Ιζόλδη" του Βάγκνερ...
Μ'άλλα λόγια το "Καλώς Σ.Κ" δεν αποτελεί  απλώς ανακεφαλαίωση όσων έχουν προηγηθεί αυτού, αλλά δείχνει και το δρόμο προς τα μπρος...Λόγος, που εξηγεί το ΔΕΣΠΟΖΟΝ ανάστημα του ΜΠΑΧ!!"

(απόσπασμα από το βιβλίο: "Η μουσική κινεί τον κόσμο" σελ 128-129)

Ο Μπαρενμπόιμ  στην ηχογράφηση του "Well-Tempered Clavier" εκμεταλλεύεται την ηχηρότητα του σύγχρονου πιάνου και δεν φοβάται να χρησιμοποιήσει τα πεντάλ "θολώνοντας" την πολυφωνική υφή του Μπαχικού έργου.
Ερμηνεύει το Πρελούδιο σε ντο # ελ. ιδιαίτερα, διαφορετικά από την γεμάτη σαφήνεια εκτέλεση του Γκουλντ. Στο τέλος, επιλέγει επιβράδυνση του ρυθμού και δεν τον απασχολεί που η μουσική απομακρύνεται από τη δομή και το σχήμα της. Χρησιμοποιεί τα πεντάλ με ελευθερία κι αντί να επικεντρώνεται στην ανάδειξη της πολυφωνικής λεπτομέρειας, δίνει έμφαση  στην περισυλλογή και την ενδοσκόπηση...σαν μελετητής-αναλυτής της Παλαιάς Διαθήκης.
Αυτή η εξαιρετική πιανιστικά προσέγγιση του "ατάραχου", είναι ο δικός του τρόπος να διεισδύσει στα μυριάδες μυστήρια του αριστουργηματικού έργου του Μπαχ...

Απολαύστε τον!

J.S.Bach: "The Well-Tempered Clavier, Prelude in C sharp minor / D.Barenboim

"Ο Μονέ και η άρια του ταυρομάχου"

  

[Kαλησπέρα ιμπρεσιονιστικής αισθητικής για τα σημερινά γενέθλια του Κλωντ Μονέ (14 Νοεμβρίου 1840)...]

"Monet", Photo by pinterest

"Μερικές φορές η διάθεσή του είχε απότομες αλλαγές...Και τότε η ζωή γινόταν αφόρητη στο σπίτι...Κλεινόταν για ώρες στο δωμάτιό του ή μπορούσαν να κυλήσουν και μέρες χωρίς να δώσει σημεία ζωής...Την ώρα του δείπνου μαζευόμασταν στο τραπέζι σιωπηλά , με φόβο ακόμα και να μιλήσουμε μεταξύ μας...Την ολοκληρωτική σιωπή έσπαζαν μονάχα οι ήχοι από τα πιρούνια και τα κουτάλια, που προκαλούσε το άγγιγμά τους με τα πορσελάνινα πιάτα..."

"Bebe Jean-Pierre", Monet by Pinterest

Αυτά σημειώνει στο βιβλίο του: "Claude Monet ce mal connu" ο Jean-Pierre Hoschedé, όπου καταγράφονται οι αναμνήσεις του για τον ζωγράφο, όπως τον έζησε στο Ζιβερνί, αλλά και στο κάστρο των Montgeron.

Η μητέρα του Ζαν Πιερ, Άλις, υπήρξε μοντέλο του Μονέ…
Οι κακές γλώσσες κάνουν λόγο και για παράνομο ερωτικό δεσμό μεταξύ τους…

Το πορτραίτο δεξιά είναι του μικρού Ζαν Πιερ, φιλοτεχνημένο από τον Μονέ το 1878...

Και συνεχίζει ο Ζαν Πιερ:

"Είχε όμως -κι αυτό ήταν συχνό φαινόμενο- και τις καλές, χαρούμενες μέρες του!
Τότε, το δείπνο ήτανε γιορτή! 
Γελαστός άνοιγε τη πόρτα της σάλας κι τραγουδούσε την άρια που αγαπούσε περισσότερο...
Την "άρια του Ταυρομάχου" από την "Κάρμεν" του Μπιζέ...
Άλλες πάλι φορές, μουρμούριζε αυτοσχεδιάζοντας πάνω στο ίδιο μελωδικό μοτίβο... 
Κάτι σαν: "Ας πάμε στο τραπέζι! Όλοι, εμπρός στο τραπέζι να γευτούμε τα νόστιμα, ψητά περιστεράκια..Λα λα λα λα..."

Η άρια του Ματαντόρ, φαίνεται πως ήταν η αγαπημένη του ιμπρεσιονιστή ζωγράφου και μάλιστα την μουρμούριζε προ φαγητού!
Την ακούμε από τον πολυαγαπημένο ρώσο βαρύτονο Dmitri Hvorostovsky. Ενα καλλιτέχνη με απαράμιλλο όγκο και ομορφιά φωνής, χαρακτηριστικό σκούρο ηχόχρωμα, που δυστυχώς χάσαμε πέρυσι πολύ νωρίς και πρόωρα...

"Torreador's song", Carmen-Bizet

Παλιότερα κείμενά μου για τον ιμπρεσιονιστή Μονέ συνδυαστικά με Ντεμπισί μπορείτε να διαβάσετε εδώ. και εδώ.