Η Αθήνα, πριν πάρει το όνομά της , όπως ξέρουμε από τη μυθολογία, από την Αθηνά, που νίκησε σε αγώνα τον Ποσειδώνα, λεγόταν Ακτική, από το όνομα ενός βασιλιά της, του Ακταίου.
Αργότερα ονομάστηκε Κεκροπία, από το όνομα άλλου βασιλιά, του Κέκροπα, που έχτισε και τα τείχη της.
Σημαίνουσα μυθική μορφή της Αττικής ,ο Κέκροπας, η παράδοση τον θέλει αυτόχθονο, γεννημένο δηλαδή από την ίδια τη Γη, και διφυή ως προς τη μορφή.
Δηλαδή, δίμορφο, παράξενο, πλάσμα, που από τη μέση και πάνω ήταν άνθρωπος και από τη μέση και κάτω φίδι.
Λατρευόταν κυρίως στην Ακρόπολη, αλλά και στα Μέγαρα, τη Βοιωτία, τη Θράκη και την Κύπρο.
Όταν στη διεκδίκηση της πόλης των Αθηνών δημιουργήθηκε φιλονικία ανάμεσα στην Αθηνά και τον Ποσειδώνα, τάχθηκε ως κριτής υπέρ της Παλλάδας.
"Κέκροπας", από αγγειογραφία στο Παλέρμο.
Από το μύθο του Κέκροπα εμπνέεται ο ελληνικής καταγωγής Ιάννης Ξενάκης, που γεννήθηκε σαν σήμερα 29 Μαΐου 1922, στο ομώνυμο έργο του για πιάνο και ορχήστρα.
[Ο avant-gard συνθέτης βαφτίζει τη μουσική του "στοχαστική", ένα είδος,
όπου χρησιμοποιεί σαν στόχο-βάση πολλές από τις μαθηματικές έννοιες,
αφού τις γνώριζε καλά λόγω των σπουδών του στις θετικές επιστήμες].
Η μουσική του "Κέκροπα" δεν είναι συνηθισμένη μουσική, δίνει την εντύπωση χάους...
Σκληρή ηχητικά και με πυκνή υφή παραπέμπει σε αναταραχή με τα "αδυσώπητα" κρουστά και του συνεχόμενους καταιγιστικούς ήχους...
Κάτι σαν βία όπως βίαιη και τρομαχτική ήταν εξωτερικά τουλάχιστον και η φύση του μυθικού Κέκροπα!
"Keqrops"-ΙΑΝΝΗΣ ΞΕΝΑΚΗΣ
Το κείμενο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr
Η καλημέρα μου έρχεται με ένα τσέχο συνθέτη, καθηγητή, παιδαγωγό και θεωρητικό της μουσικής, όχι πολύ γνωστό στο ευρύ κοινό, τον Άντον Ράιχα.
Ξεκίνησε τη μουσική του ενασχόληση ως φλαουτίστας, θαυμάστηκε από τους συγχρόνους του Μπετόβεν(γεννήθηκαν την ίδια χρονιά) και Χάυντν με τους οποίους συνδέθηκε με βαθιά φιλία.
Με τον Μπετόβεν γνωρίστηκαν στη Βόννη, όταν παιδιά συμμετείχαν στην ορχήστρα του εκλέκτορα Μαξιμιλιανού όπου ο Ράιχα έπαιζε φλάουτο και ο Μπετόβεν βιόλα.
Ο Ράιχα επίσης υπήρξε δάσκαλος-οραματιστής των Μπερλιόζ, Λιστ και Φρανκ.
Έζησε μεγάλο χρονικό διάστημα στο Παρίσι, αναγνωρίστηκε από μαθητές, συναδέλφους του, κριτικούς και κοινό, και το 1831 τιμήθηκε με το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής.
Καθώς την εποχή εκείνη η μουσική δωματίου ήταν περιορισμένη κυρίως σε σύνολα εγχόρδων, προσπάθησε να αναπτύξει το ενδιαφέρον του κοινού για τα πνευστά όργανα, που ως φλαουτίστας εκτιμούσε κι έτσι αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος των συνθέσεών του, σ’αυτά.
Αυτός είναι και ο λόγος που συνηθίζονται οι αναφορές πως με το συνθετικό έργο του Ράιχα "νομιμοποιήθηκε" η παράδοξη για την εποχή του, αυτονόμηση ενός πενταμελούς σχήματος πνευστών και θεωρείται ο ΠΑΤΕΡΑΣ του ΚΟΥΙΝΤΕΤΟΥ πνευστών.
Ο ίδιος γράφει στα απομνημονεύματά του:
"Εκείνη την εποχή υπήρχε έλλειψη καλής μουσικής και όσον αφορά τα πνευστά, παντελής έλλειψη, επειδή οι συνθέτες γνώριζαν ελάχιστα για την τεχνική τους".
Έργο αναφοράς στη συνθετική δημιουργία του συνθέτη κι ανάμεσα στα κουιντέτα εγχόρδων του για ξύλινα πνευστά αποτελεί το "Κουιντέτο Πνευστών σε Μι ύφ., έργο 88 ", το οποίο προτείνω να ακούσουμε.
Με ένα φλάουτο, ένα όμποε, ένα κλαρινέτο, ένα φαγκότο κι ένα κόρνο δημιουργεί ένα φασαριόζικο και περιπετειώδες κουιντέτο, εξαιρετικά δεξιοτεχνικό απ΄το οποίο θα επικεντρωθούμε στο 2ο μέρος του, το Μινουέτο.
Είναι μέρος που, τουλάχιστον μελωδικά, θυμίζει ιντερλούδιο από όπερα μπούφα, εμφατικό ρυθμικά σαν εμβατήριο, απλό και εύπεπτο όπως μια παραδοσιακή μελωδία.
Ανάλαφρο και διασκεδαστικό χαρακτηρίζεται από γρήγορο ρυθμό, σπινθηροβόλο ύφος, αντανακλά τρυφερότητα και αμεσότητα!
Πολύχρωμα και ζωντανά τα μοτίβα του μοιράζονται ισότιμα μεταξύ των τεσσάρων ξύλινων οργάνων με το κόρνο να υπογραμμίζει με τον μεταλλικό, σκούρο ήχο του τις καταλήξεις των φράσεων.
Ένα κουιντέτο πνευστών, που ακούγοντάς το, εμένα προσωπικά μού φέρνει στο νου πρωτόβγαλτους ηθοποιούς, που εμφανίζονται με γλυκιά αναίδεια στη σκηνή, αδιαφορώντας για την ύπαρξη κοινού, ταγμένοι στην προσωπική τους ανάταση ψυχής,…αρχίζουν τους κωμικούς διαλόγους τους μετατρέποντας βαθμιαία την αρχική έκπληξη των θεατών σε ανυπέρβλητη εσωτερική ευθυμία, γεννώντας την επιθυμία έκφρασης θαυμασμού με ξέφρενα χειροκροτήματα…
Θα με ενδιέφερε η γνώμη σας για το τί σάς γεννά η μελωδία του...
Κουιντέτο Πνευστών σε Μι ύφεση Μείζονα έργο 88, αρ.2/ Minuetto:
"Φιγούρα που μαρμάρωσε βακχίδας, η Αριάδνη μακριά αγναντεύει αυτόν, κι αλί, σε κύματα από έγνοιες παραδέρνει. Κανείς δεν ήταν εκεί, αναφωνεί η Αριάδνη, όταν αντί για το κορμί του αγαπημένου ψηλαφεί στο σκοτάδι το άδειο κρεβάτι. Μορφή παγωμένη...[...]
Μα μπρος στον θάνατο τα μάτια μου δεν θα νωθρέψουν και οι αισθήσεις δεν θ’ αφήσουνε το κουρασμένο σώμα, πριν να ζητήσω απ’ τους θεούς ποινή της προδοσίας..."
(Επύλλιο 64, Κάτουλλος)
"Ariadne in Naxos", Joseph Southall
Η Αριάδνη είναι εκείνη, που το όνομά της έχει συνδεθεί με το Θησέα, το Μινώταυρο και το Διόνυσο.
Ας θυμηθούμε λίγο το ΜΥΘΟ:
Στον πόλεμο μεταξύ Κρητών και Αθηναίων για το φόνο του Ανδρόγεω, γιου του Μίνωα,νίκησε ο Μίνωας.Έτσι, ως ποινή των Αθηναίων όρισε κάθε εννιά χρόνια εφτά νέοι Αθηναίοι και εφτά νέες Αθηναίες να στέλνονται στην Κρήτη και να κατασπαράζονται από τον Μινώταυρο μέσα στον Λαβύρινθο. Ο Θησέας αποφάσισε να σαλπάρει για την Κρήτη και να θέσει τέλος στη ντροπιαστική αυτή εισφορά σε αίμα.
Στην Κρήτη γνώρισε την κόρη του Μίνωα, την Αριάδνη, και οι δύο νέοι ερωτεύτηκαν.
Η Αριάδνη τον έβαλε να υποσχεθεί ότι θα την έπαιρνε στην πατρίδα του και θα την παντρευόταν.
Μετά, του έδωσε ένα κουβάρι κλωστή, τον "Μίτο της Αριάδνης", ώστε όταν ο Θησέας έμπαινε στον λαβύρινθο να το ξετυλίγει, για να μπορέσει έπειτα, αφού σκοτώσει τον Μινώταυρο, να βρει την έξοδο.
Πράγματι, έτσι κι έγινε! Ο Θησέας σκότωσε το Μινώταυρο κι έφυγε από την Κρήτη παίρνοντας μαζί του την Αριάδνη.
Ερυθρόμορφη στάμνος του Ζωγράφου της Αριάδνης, περίπου 400-390 π.Χ..,
όπου παριστά το Θησέα να εγκαταλείπει την Αριάδνη που κοιμάται.
Από πάνω της η Αθηνά και ο Ύπνος.
Μουσείο Καλών Τεχνών, Βοστόνη
Στο ταξίδι έκαναν μία στάση στη Νάξο.
Εκεί, στο όνειρο του Θησέα εμφανίστηκε ο θεός Διόνυσος και του είπε ότι έπρεπε να φύγουν από το νησί χωρίς την Αριάδνη, αφού ήταν γραφτό να μείνει εκεί και να γίνει γυναίκα του.
"Με το καράβι του Θησέα σ’ αφήσαμε στη Νάξο γυμνή,
μ’ ένα στα πόδια σου θαλασσινό σκουτί.
Σε ποιες σπηλιές εκρύφθηκες και πώς να σε φωνάξω,
κουστάρω κι’ όλο με τραβάει μακριά το γκαραντί.
(από το ποίημα "Αριάδνη στη Νάξο" του Ν.Καββαδία)
Η Αριάδνη, όταν το επόμενο πρωί ξύπνησε και διαπίστωσε τη φυγή του Θησέα και πως την είχε εγκαταλείψει αρρώστησε από τον καημό της και στο τέλος αυτοκτόνησε, πέφτοντας στη θάλασσα ή κατ'άλλους κρεμάστηκε...
Η ΑΡΙΑΔΝΗ του ΜΟΝΤΕΒΕΡΝΤΙ:
Η εγκατάλειψη της Αριάδνης από τον αγαπημένο της Θησέα στο νησί της Νάξου αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για αρκετούς συνθέτες, αρχής γενομένης από τον Κλαύδιο Μοντεβέρντι.
Ο θρήνος της Αριάδνης του Moντεβέρντι, στην οπερατική του μορφή αποτέλεσε ένα έργο ορόσημο για την εποχή του καθώς υπήρξε πρότυπο εκφραστικότητας!
Η "Αριάδνη" είναι από τα πρώτα μελοδράματα της μπαρόκ περιόδου.Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά σαν σήμερα 28 Μαΐου το 1608, στην αυλή του Δούκα στη Μάντοβα για τους βασιλικούς γάμους.
Όλη η μουσική έχει χαθεί εκτός από το "Lamento d'Arianna" (Ο θρήνος της Αριάδνης), αντίθετα από το λιμπρέτο του Οττάβιο Ρινουντσίνι που σώζεται και στηρίχτηκε σε διάφορες κλασικές πηγές, όπως οι "Ηρωίδες" του Οβίδιου. Ένα νεανικό έργο του Λατίνου ποιητή, σύνολο ερωτικών επιστολών, απ'τις οποίες η 10η ειναι της Αριάδνης προς τον Θησέα.
Η όπερα γνώρισε θριαμβευτική επιτυχία!
Τον πρωταγωνιστικό ρόλο υποδύθηκε η "La Florinda", η μεγάλη ντίβα της εποχής, Virginia Ramponi-Andreini, που συγκίνησε το κοινό με το "Lamento" της, παρότι είχε μάθει το ρόλο μέσα σε μόλις έξι ημέρες!!Σύμφωνα μάλιστα με φυλλάδες της εποχής απέδωσε το ρόλο της "εκ βάθους καρδίας".
Ο ποιητής Giambattista Marino, που παρακολούθησε την παράσταση της Μάντοβα, έγραψε:
"Έτσι, ω! Mάντοβα, άκουσες τη Florinda εκεί στα θέατρα κάτω απ' τις στέγες τις βασιλικές, που τα σκληρά, εξέφρασε, της Αριάδνης βάσανα αντλώντας από μύριες καρδιές, άπειρους αναστεναγμούς!"
O ίδιος ο Moντεβέρντι δε, θεωρούσε ιδανικότερη την ερμηνεία-προσέγγιση της Andreini, όσον αφορά τον φυσικό τρόπο έκφρασης συναισθημάτων μέσω της μουσικής.
Ο Μοντεβέρντι δημοσίευσε το "Θρήνο" ανεξάρτητα από την όπερα:
Αρχικά το 1614 σε μορφή μαδριγαλίου για 5 φωνές.
Μετά από μια δεκαετία ως άρια και, τέλος, το 1641, ως ιερό ύμνο: "Lamento della Madonna".
Αυτή η επιλογή του συνθέτη, συνέβαλλε στη διάσωση του μέρους αυτού.
Το ακούμε στη σολιστική μορφή του από την Anne Sofie von Otter.
Monteverdi: "Lamento d'Arianna":
Και σε μορφή μαδριγαλίου από το περίφημο σύνολο Les Arts Florissants.
Monteverdi: "Lamento d'Arianna":
Για την επίδραση του μύθου της Αριάδνης στην Τέχνη μπορείτε να διαβάστε κι ένα άλλο άρθρο μου εδώ.
Tα μαλλιά ανέμιζαν σ'ένα απαλό χορό στο ρυθμό, που χτυπούσε τ'αγεράκι...
Το βλέμμα χανόταν στ'αγνάντιο.
Είχαμε ανέβει στο λόφο, περιπλανώμενοι ακαθόριστα στο απέραντο...Δυο σύννεφα τρυφερότητας είχαν λουφάξει γύρω μας.
Οι ματιές ερευνητικές, έκαναν προσπάθεια να ξεχωρίσουν τις μύτες απ'το πορτοκαλοκόκκινο, που αχνοφαινόταν στην κορφή τους.
Δεν πέρασαν πολλά λεπτά και σε λίγο ξεκαθάρισε ελαφρώς το τοπίο.
Τότε εκείνη, φάνηκε μέσα στο ιδιαίτερο, πορφυρό της φουστάνι, καμπυλωμένη, σχεδόν αέρινη κίνηση μπαλαρίνας, που υποκλίνεται στο κοινό της.
Κοινό φανατικό, που'χει από ώρα πιάσει την καλύτερη θέση για να την καμαρώσει!
Κρέμεται, είναι κόκκινη, μόνο που ήταν η ώρα του δειλινού κι οι αδύναμες αχτίδες του ήλιου χρύσιζαν τη σιδηρά κορμοστασιά της!
Βρισκόμουν στο Marin Headlands, μια λοφώδη χερσόνησο στα βόρεια της πόλης του Σαν Φραντσίσκο...
Είχα σκαρφαλώσει εκεί για να θαυμάσω το σήμα κατατεθέν, τη γέφυρα σύμβολο της πόλης, που δόθηκε στην κυκλοφορία σαν σήμερα 27 Μαΐου 1937.
Η Golden Gate, η γέφυρα της "χρυσής πύλης", όπως ονομάζεται, είναι από τα ομορφότερα δείγματα μηχανικής γέφυρας και αποτελεί θαυμαστό επίτευγμα του 20ου αι.
Χρειάστηκαν 4 χρόνια για να ολοκληρωθεί η κατασκευή της γέφυρας, που "φτάνει τα σύννεφα", της οποίας τα σχέδια έκαναν 3 μηχανικοί, ανάμεσα στους οποίους και ένας έλληνας!!!!
Ναι, καλά διαβάζετε!!
Charls Alton Ellis, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Ιλλινόις, ελληνικής καταγωγής!
Σαν κρεμασμένη από τα σύννεφα, σε ύψος 75 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, βάφτηκε σ'ένα χρώμα, που παρεξένεψε πολλούς.
Σ'ένα έντονο πορτοκαλοκόκκινο , το γνωστό "international orange", ώστε να ξεχωρίζει ανάμεσα στις πυκνές ομίχλες, που συχνά παρουσιάζονται στο Σαν Φραντσίσκο!
Τις ηλιόλουστες μέρες η ακτινοβόλα λάμψη της είναι κάτι πραγματικά ξεχωριστό !
Ο εορτασμός για τα εγκαίνια άρχισε στις 27 Μαΐου 1937 και διήρκεσε μία εβδομάδα!!!
Διακόσιες χιλιάδες άνθρωποι διέσχισαν με τα πόδια τη γέφυρα πριν δοθεί στη διέλευση αυτοκινήτων, την οποία σηματοδότησε ο πρόεδρος Ρούσβελτ πατώντας ένα κουμπί από την Ουάσιγκτον .
Για την εκδήλωση επιλέχτηκε να εκτελεστεί ένα τραγούδι με τίτλο "There's a Silver Moon on the Golden Gate".
Νότες αλλοτινής χροιάς και εικόνες πραγματικά μοναδικές!
Ο ουρανός είχε καθαρίσει τελείως.
Τα φώτα της πόλης μόλις έντυναν με τα γιορτινά τους το περίγραμμά της.
Έμοιαζε πριγκίπισσα απρόσιτη, που στη θέα της θαμπώνεσαι απ'τα πλουμιστά της στολίδια...
Ήταν η "μπλε ώρα" των φωτογράφων.
Τα "κλικ" σ'ένα ρυθμό ακαθόριστο, μα ευχάριστο, ικανό, έστω και χωρίς καβαλλιέρο, να γεννήσει την επιθυμία για μια πιρουέτα με φόντο τη "χρυσή πύλη"...
"Πριν από πολύ καιρό σε ένα γαλαξία πολύ, πολύ μακρινό...",
μ'αυτή τη φράση ξεκινούν μια σειρά ταινιών επιστημονικής φαντασίας,που αγαπήσαμε όλοι μας με το γενικό τίτλο "Ο πόλεμος των άστρων".
Η πρώτη ταινία της σειράς κάνει πρεμιέρα σαν σήμερα 25 Μαΐου 1977 .
Εμπνευσμένη από τη μυθολογία και
εμπλουτισμένη με πρωτοποριακά ειδικά εφέ, που
πλέκονται ανάμεσα σε μύρια λογής πλάσματα
και υπερβατικούς ήρωες, ενθουσίασε με τη
δράση της και ταξίδεψε το παιδικό μου μυαλό,
σύντροφος του καλού ιππότη Τζεντάι!
Η αγαπημένη ταινία γυρίστηκε στην καρδιά της
ερήμου Σαχάρα, στο Ελ Τζερίντ και οι
φωτογραφίες είναι από τα "παρατημένα"
σκηνικά στη Σαχάρα, που ελκύουν κάθε οπαδό
της ταινίας που θα βρεθεί στην Τυνησία να
φωτογραφηθεί με αυτά, φόντο...
[Αξίζει να αναφέρουμε πως η συγκεκριμένη περιοχή της Σαχάρα ερευνήθηκε στα τέλη του 1800 από τον αξιωματικό του γαλλικού στρατού και γεωγράφο Roudaire, ο οποίος ανακάκυψε πως το υψόμετρό της ήταν αρκετά κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας και πρότεινε τη διάνοιξή της με κανάλια, που θα τη συνέδεαν με τη Μεσόγειο.
Η μελέτη του εντυπωσίασε τον Ιούλιο Βερν, που χάρη σ'αυτή εμπνεύστηκε το μυθιστόρημα περιπέτειας "Εισβολή της Θάλασσας", στο οποίο περιγράφει τη νομαδική ζωή των βερβερίνων της περιοχής, τη συνύπαρξή τους με τους Ευρωπαίους, αλλά και την αντίθεσή τους στην αναδιαμόρφωση της γης τους που επηρρεάζει τους νόμους της φύσης.
Επιστρέφω όμως στον "ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΑΣΤΡΩΝ", όπου πραγματεύεται το καλό και το κακό, που βρίσκονται σε μια διαρκή μάχη και εστιάζει στη δύναμη που κρύβεται στο σύμπαν της ψυχής μας, με σκοπό τη σωστή διαχείρισή της για το καλό και την αγάπη !
Χτίσαμε "όνειρα" παρακολουθώντας και θαυμάζοντας τους ήρωες του Star wars, που δικαίως βραβεύτηκε με 7 όσκαρ!
Ανάμεσά τους και κείνο της Μουσικής!
Τα μουσικά θέματα του John Williams πρωταγωνιστούν, παίζοντας τους δικούς τους ρόλους!!!
Θυμάμαι για μεγάλο χρονικό διάστημα μου είχε γίνει εμμονή η μουσική των τίτλων!!
Ας την απολαύσουμε για μια ακόμη φορά!
Καλό απόγευμα, φίλοι μου!
Ανοίγεις το παράθυρο...λούζεσαι στο χρυσό του φιλί...Μπλέκεσαι στου ήλιου τα λυτά αχτιδόμαλλα...
Πιάνεις το φλυτζάνι να πιεις μια γουλιά απ'το καφέ σου και τα μάτια μισοκλείνουν αφού τα πυρπολεί το εκτυφλωτικό του φως...
Κι αναπολείς, κι αναπολείς...
Κι αφού δεν μπορείς ν'αντισταθείς τρέχεις να ξεφυλλίσεις το φωτογραφικό σου άλμπουμ, το γεμάτο καλοκαιρινές οσμές, μυρωδιές θάλασσας...Και νοσταλγείς την ηλιοκαμμένη σάρκα...
Tι θα λέγατε σήμερα για απογευματινό καφεδάκι στο Τυνησιακό Σίντι Μπου Σάιντ;
Ένα παραθαλάσσιο χωριό με καθαρά μεσογειακό χρώμα, που πνίγεται στο άσπρο, το μπλε και το ροδί της μπουκαμβίλιας.
Νοστιμότατο καφεδάκι με κάρδαμο ή σ'όποιον δεν αρέσει ο καφές, τσάι μέντας με κουκουνάρι
στο "Cafe Les Nattes"
με την υπέροχη θέα στη Μεσόγειο, στέκι που τιμούσαν άλλοτε ο Καμύ ή η Σιμόν ντε Μποβουάρ, γενικά στέκι καλλιτεχνών και διανοούμενων.
Χωρίς σκέψη στο κόσμιο και το ευπρέπειν,
ξαπλωμένη πάνω στα χειροποίητα υφαντά,
ανάπαυλα απ'τη λάβρα του ήλιου.
Μπακιρένια σαμοβάρια, παλιά φορητά
μαγγάλια και ξύλινοι κειμηλιακοί σοφράδες
ν'ακουμπήσεις τη στάχτη απ΄το τσιγάρο σου,
που νόμος ακόμα δεν έφτασε ν'απαγορέψει αυτή
την απόλαυση, αφού ο χρόνος εκεί μέσα μοιάζει
να'χει σταματήσει στο "τότε"...
Γραφικότατο το Σίντι Μπου Σάιντ με τα δαντελένια σκαλίσματα στα γαλάζια πορτοπαράθυρα κι ένα φως εκτυφλωτικό, που δεν μπόρεσαν για χρόνια να αποχωριστούν ούτε ο Πάουλ Κλέε, ούτε ο Άουγκουστ Μάκε, αλλά το φυλάκισαν στις εικαστικές τους δημιουργίες!
Paul Klee :"The Tunisian Journey", 1914
August Macke: "Cafe des Nattes- Sidi bou Said"
Ιδιαίτερο το συναπάντημα μ'αυτό το Τυνησιακό χωριό, το σκαρφαλωμένο πάνω απ'το λουλακί της Μεσογείου, που θυμίζει κάτι από Κυκλαδίτικο νησί με το άσπρο των ασβεστωμένων σπιτιών, τις πήλινες πολύχρωμες γλάστρες στο κατώφλι τους και τα καφασωτά μπαλκόνια!
Την ευχάριστη αυτή περιήγηση στα λιθόστρωτα σοκάκια
περικλείει κι ένας τοπικός θρύλος, που προτρέπει κάθε
επισκέπτη ν'ανακαλύψει τη μεγαλύτερη καγκελόπορτα με τα
περίτεχνα δαχτυλίδια από σφυρήλατο σίδερο ώστε να
εξασφαλίσει έτσι την πολυπόθητη ευτυχία για παντοτινά...
Κάτι, πολύ δύσκολο να προσδιοριστεί ανάμεσα σε τόσες
σχεδόν πανομοιότυπες σε σχέδια και μέγεθος εξώπορτες!
Κι απ'το λαχάνιασμα στα ανηφορικά του
πλακόστρωτα, αποζητάς να ξανασάνεις
αγναντεύοντας το μενεξεδί του πύρινου ακόμα
ήλιου, που ετοιμάζεται να δεχτεί πρόθυμα τα
υδάτινα χάδια της θάλασσας, απ'τα σκαλιά, που
ατένιζαν ο Αλμπέρ, ο Πάουλ κι η Σιμόν...
Κατεβαίνεις μερικά σκαλιά...Δεξιά κι αριστερά στους λευκούς τοίχους, ρόδες από αλλοτινές καράμαξες, ξεβρασμένα θαλασσόξυλα και μεγάλα πιθάρια με κάκτους της ερήμου.
Η ματιά σου ψάχνει ελεύθερο χώρο ν'αφεθεί.
Πλήθος πολύ, που'χει συνωστιστεί για ν'απολαύσει την τελευταία παράσταση της μέρας του μεγάλου πυροδότη πρωταγωνιστή.
Είναι βλέπεις η ώρα του δειλινού, μια δημοφιλής ώρα όπως εκείνη στη Καλντέρα της Θήρας, που όλοι σκαρφαλωμένοι στο λόφο και με τις μηχανές ανά χείρας προσπαθούν να αιχμαλωτίσουν τους μύριους πορτοκαλορόδινους σχηματισμούς.
Το Cafe Des Delices είναι η ιδανική τοποθεσία.
Το "καφέ των απολαύσεων" με τους χτιστούς πάγκους, τους καλυμμένους με μαξιλαράκια στα παραδοσιακά τυνησιακά χρώματα...
Ανοιχτές ακόμα οι γαλάζιες ομπρέλλες του για την ηλιοπροστασία κι οι φοίνικες αγέρωχοι κι αταλάντευτοι να θυμίζουν πως βρίσκεσαι σε Αφρικανική γη.
Ο ουρανίσκος δροσίζεται από το κρύο πράσινο τσάι με αμυγδαλοφούντουκα κι η φωνή σου ανακατεύεται με κείνη του Πατρίκ Μπρουέλ, που απ'τα μεγάφωνα σού χαϊδεύει τ'αυτιά ενώ εσύ καμαρώνεις τον "φλογερό κύκνο που λούζεται στο πέλαο" !!
Πίνοντας την τελευταία γουλιά του καφέ, κλείνω το λεύκωμα των αναμνήσεων μ'ένα ανατρίχιασμα χρυσό, όμοιο με του ήλιου το κοίταγμα...
Δεν είναι λίγες οι φορές που έχει αποδειχθεί πως η Μουσική σώζει ζωές!!!
Ο Σπίλμαν στο πιάνο
Όπως στην περίπτωση του εβραιοπολωνού Βλαντισλάβ Σπίλμαν, ο οποίος επεβίωσε των Ναζί, χάρη στην αγάπη για τη μουσική του γερμανού λοχαγού, που τον ανακάλυψε στην κρυψώνα του.
Η βιογραφία του Σπίλμαν παρουσιάζεται στην αριστουργηματική ταινια "O πιανίστας" του Ρομάν Πολάνσκι, το σάουντρακ της οποίας προτείνω να ακούσουμε σήμερα.
Στο σάουντρακ χρησιμοποιήθηκε η Mπαλάντα αρ. 1 έργο 23, του επίσης πολωνού Φρειδερίκου Σοπέν, η οποία γράφτηκε από το συνθέτη κατά τη παραμονή του στο Παρίσι και ήταν αφιερωμένη στον πρέσβη του Αννόβερου στη γαλλική πρωτεύουσα, Monsieur le Baron de Stockhausen.
H ταινία έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ των Καννών, σαν σήμερα, 24 Μαΐου 2002, όπου κέρδισε το Χρυσό Φοίνικα!
Η Ballade No. 1 του Σοπέν σε σολ ελάσσονα, όπως όλες οι μπαλάντες του είναι εμπνευσμένες από τον αγώνα των Πολωνών έναντι του ρωσικού ζυγού.
Ο αυτοεξόριστος στο Παρίσι συνθέτης υποφέρει και πονά σκεπτόμενος τους αγώνες των συμπατριωτών του. Έτσι, οι μπαλάντες του εκφράζουν παραστατικά, όπως γνωρίζετε, τα περάσματα του συνθέτη από το ρομαντικό στο θυελλώδες και ηρωϊκό.
Η συγκεκριμένη γράφτηκε λένε οι αναλυτές, όταν ο Σοπέν διάβασε το ποίημα του συμπατριώτη του Adam Mickiewicz, (που και κείνος ζούσε αυτοεξόριστος στο Παρίσι), για τον πολωνό εθνικό ήρωα Konrad Wallenrod.
Το έργο είναι μια απεικόνιση συναισθημάτων, που συνδέονται με τα γεγονότα που περιγράφει ο Μιτσκιέβιτς στο ποίημά του.
Η μπαλάντα ανοίγει διστακτικά, με μια βαριά εισαγωγή, που οδηγεί στο μελαγχολικό θέμα.
Ο ρυθμός σταδιακά επιταχύνεται, για να ενισχύσει τη φλογερή και παθιασμένη αγωνιστική ατμόσφαιρα του έργου.
Οι μελωδίες όμορφες, γαλήνιες, ξεχειλίζουν από ρομαντισμό, κι άλλοτε η ισχυρή δυναμική τους παραπέμπει σε ξέσπασμα ψυχής, θέματα θυελλώδη, σκοτεινά που ντύνουν τη μελωδική γραμμή με έντονη τραγικότητα.
Απότομες και οι αλλαγές στη ρυθμική αγωγή με την εισαγωγή να εκτελείται στο πλατύ και βαρύ largo, που στη συνέχεια μεταλλάσσεται σε moderato...meno mosso,...presto cοn fuoco και τη φύση της μουσικής, αρχικά λυρική, που μεταμορφώνεται σε απόγνωση...οργή...έκρηξη...
Aτμόσφαιρα έντονα ποτισμένη με τα συναισθήματα της μοναξιάς και της αποξένωσης.
Πληροφοριακά να αναφέρουμε πως ο πρωταγωνιστής της ταινίας που υποδύεται τον Σπίλμαν, Adrien Brody, έκανε μαθήματα πιάνου ως παιδί.
Έτσι όταν οι σκηνές τον δείχνουν να παίζει, είναι πραγματικές.Μάλιστα, ο ίδιος έχει πει πως μελετούσε καθημερινά για αρκετούς μήνες Σοπεν, μια και ο σκηνοθέτης επιθυμούσε ρεαλιστικές σκηνές.
Μόνο όταν τα κοντινά πλάνα εστιάζουν στα χέρια εν ώρα εκτέλεσης, ντουμπλαρίστηκε από τον πολωνό πιανίστα Janusz Olejniczak.
Chopin Ballade in G Minor Η συγκλονιστική σκηνή από την ταινία:
O Πικάσο τον ανακάλυψε σ'ένα παλιατζίδικο.
Τον αναζήτησε στο φτωχό ατελιέ του. Ο πρωτογονισμός, που διέκρινε στο έργο, που κρατούσε στα χέρια του, τού είχε προκαλέσει τεράστιο ενθουσιασμό.
Ο Ανρί Ρουσό γεννημένος στη Γαλλία του 1844 μια μέρα σαν και τη σημερινή, 21 του Μάη, ήταν πνεύμα ανήσυχο , χαρακτήρας ατίθασος, δημιουργικός, με αναζητήσεις, που προσπάθησε να ικανοποιήσει μέσα από την τέχνη.
Ερασιτέχνης βιολιστής αρχικά, ολίγον ποιητής στη συνέχεια και πριν τον κερδίσει η ζωγραφική, πέρασε και από το τελωνείο Παρισιού ως υπάλληλος, εξ ου και το παρατσούκλι του "ο τελώνης".
Ο Πικάσο διέκρινε στην τεχνική του κάτι από το μποέμ της δικής του καλλιτεχνικής παρέας, που και κείνοι με τη σειρά τους θαύμασαν τον "τελώνη" Ανρί και τις ιδιαίτερες δημιουργίες του.
Αυτοδίδακτος ο Ανρί, άρχισε να ζωγραφίζει μετά τα 35, θέλοντας να ξεφύγει από το Παρισινό γκρίζο...,οραματιζόμενος κόσμους εξωτικούς, που εμπνέονταν από τις πολύωρες επισκέψεις του στο Βοτανικό Κήπο μελετώντας τα βαλσαμωμένα ζώα και τα τροπικά φυτά.
Μια ενέργεια αρχέγονη, σα λάβα ηφαιστειακή που του καίει τα σωθικά, ζητούσε διέξοδο.
Από τα σημαντικότερα πρόσωπα της Ναϊφ τεχνοτροπίας, οι εμπνεύσεις του αποτυπώνονται με ειλικρίνεια και αγνότητα.
Περιπαικτικά κάποιος κριτικός έγραψε πως
"τα έργα του δεν τα κάνει με τα χέρια , μα με τα πόδια και με κλειστά μάτια!"
Ιδιότυπος, όχι μόνο στην τέχνη του μα και στην συμπεριφορά του χάνεται μέσα στις ζούγκλες του, τα άγρια θηρία και τους πυκνόφυτους κόσμους του.
Τελευταίο έργο του είναι το "ΟΝΕΙΡΟ".
"Όταν βρίσκομαι στο βοτανικό κήπο και παρατηρώ τα παράξενα φυτά από εξωτικούς τόπους, μου φαίνεται πως μπαίνω σ' ένα όνειρο..."
Μια ολόγυμνη γυναίκα ξαπλωμένη σε βελούδινο ανάκλιντρο, περιτριγυρισμένη από πολύχρωμα άνθη και πλούσια βλάστηση, σε μυριάδες αποχρώσεις του πράσινου, ένα χρώμα, που ο Ρουσό γνώριζε να χρησιμοποιεί καλά.
Τη σύνθεση συμπληρώνουν τα περίεργα βλέμματα λιονταριών, που με ορθάνοιχτα μάτια ατενίζουν το γυμνό κορμί, που μοιάζει οδαλίσκη του Ingres ή του Francois Boucher.
Με απίστευτη προσοχή στη λεπτομέρεια, η παλέτα του ζωντανή, συνδυάζει την εικόνα με το παράλογο αποκαλύπτοντας το υποσυνείδητο "όνειρο".
Μια ποιητική λεζάντα του ίδιου, που συνοδεύει τον πίνακα περιγράφει:
"Yadwigha, είσαι τ'όμορφο όνειρο
που σαν απαλά αποκοιμηθώ
Άκουω τον ήχο μιας musette
που εκτελεί ο όμορφος τροβαδούρος
Κι ενώ ασημίζει το φεγγάρι
στα λουλούδια και στα καταπράσινα δέντρα
Τα άγρια φίδια τεντώνουν τ' αυτί τους
στην εύθυμη μελωδία".
Στο "ΟΝΕΙΡΟ" καταφέρνει να κρατήσει τη φρεσκάδα του οράματός του, μέσα από αντίθετα και διαπλεκόμενα χαρακτηριστικά...
Την αθωότητα και την προκλητικότητα του γυμνού του.
Η ομορφιά του συγκεκριμένου έργου, που θαύμασα πρόσφατα στο ΜΟΜΑ της Νέας Υόρκης είναι μυστηριώδης, σχεδόν υπνωτική.
Αυτή η μυστήρια ποίηση του έργου του, με τη λάμψη ανάκατη με την υπερβολή και την κοινοτυπία οδηγεί μέσα από τη θολή ατονικότητα σε μια ηχητική ονειρική φαντασία, όταν ο καναδός Daniel Foley εμπνέεται το "Le rêve", στη σειρά του "Hommage à Henri Rousseau".
Ένα όνειρο, όχι αέρινο, λεπτό κι ανάλαφρο...
Ένα όνειρο... φλόγα, λάβα και πυρωμένο σίδερο!
Όνειρα...με υπόκρουση, λιονταρίσια μουγκρητά...άγρια βλέμματα π'αναζητούν το ξημέρωμα...
μικροί λυτρωτές σ'ότι μανδύες τα σκοτάδια μάς φόρεσαν...
Ξωτικών πουλιών ουράνιες φωλιές στα δέντρα καμωμένες και στ'ανάκλιντρο βελούδινες αφές σ'ανατριχίλας δέρμα.
Τέλος Μάη κι η φαντασία βολτάρει σε μονοπάτια μαγικά...σ'άπιαστα περιστατικά και θρύλους!
Οδοιπορούμε στο Φραγκοκάστελο της Κρήτης, να αισθανθούμε το ρίγος που σκορπούν πέτρες, χώματα, χορτάρια, σκιές κι ανταύγειες των βράχων!
"...Μ' ακόμη και το σήμερο, στα τέλη μήνα Μάη,
ούλο τ' ασκέρι φαίνεται με τον Χατζημιχάλη.
Και πολεμούν στα σύννεφα κι ακούγονται οι μπουρμπάδες
Φωνές κι αλογοπεταλιές στου Καστελιού τσι μπάντες
Ούλοι οι γιαλαφρόστρατοι Θωρούν τσι και τρομάζουν
Μα κείνοι Θεός σχωρέσει των, κανέναν δεν πειράζουν
Άραγες είντα θέλουσι και είντα μας θυμίζουν
Αυτούς που εσφάχτηκαν εκειά και τα βουνά ραΐζουν..."
Κάθε χρόνο, στα τέλη Μάη, στα νότια της Κρήτης, έξω από το βενετσιάνικο κάστρο "Φραγκοκάστελο" μεταξύ της θάλασσας και των βουνών, λίγο πριν ο ήλιος φωτίσει, εμφανίζονται μέσα στην δροσιά και στην πρωινή ομίχλη, σκιές πολεμιστών που ξεκινούν από το παλιό μοναστήρι του Αγίου Χαραλάμπους και κατευθύνονται προς την παραλία.
Οι ντόπιοι , τους σκιώδεις αυτούς μαχητές τους λένε "Δροσουλίτες", απ'την δροσιά του πρωινού...
Και τ'αφύσικα δημιουργήματα παίρνουν ψυχή στο χάος των γκρεμών...
Στρατιά ολόκληρη από ανθρώπινες σκιές ...
Μοιάζουν στρατιώτες αρματωμένοι, μαυροφορεμένοι με σπαθιά κι
ασπίδες, που λάμπουν!
Άλλοι πεζοί κι άλλοι καβάλα στ' άλογα...
Κι όλο αυτό, μέχρι οι πρώτες του ήλιου αχτιδοκόρες φτάσουν στη
θάλασσα... μετά εξαφανίζονται όπως ακριβώς εξανεμίζεται κι η πρωινή
καταχνιά...
Ο θρύλος, θέλει τους "Δροσουλίτες" σαν τα φαντάσματα των στρατιωτών που σκοτώθηκαν στο μέρος αυτό με το στρατηγό Χατζημιχάλη Νταλιάνη.
Στην σύγκρουση, που είχαν με ένα απόσπασμα του Τουρκικού στρατού, 18 Μάη του 1828, οι στρατιώτες χάθηκαν στη μάχη.
Δυστυχώς δεν θάφτηκαν ποτέ... παρά μόνο ο αέρας έφερε άμμο από την παραλία και τους σκέπασε. ..η Φύση μερίμνησε για την ταφή τους ...
Η ιστορία τους έγινε θρύλος που συνεχίζει να τρομάζει τον κάθε επίβουλο της ελευθερίας, αφού λέγεται ότι είναι τα πνεύματα αυτών των αντρών που επιστρέφουν στο σημείο αυτό κάθε χρόνο!
"Στην άκρη των μύθων γεννιούνται οι θρύλοι...
Πεινασμένος ο χρόνος στου Μάη το δείλι...
Μέσα στη ζωή και τα παραμύθια
μπλέχτηκε το ψέμα με την αλήθεια!
και του Μάη έρχονται τις νύχτες
η δική μου αλήθεια,οι Δροσουλίτες..."
(αφιερωμένο σε όσους κατηγορήθηκαν αλήτες μα,είν' του Μάη Δροσουλίτες..)
To κείμενο έχει δημοσιευτεί και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr
O τίτλος Gnossienne χρησιμοποιήθηκε από τον Ερίκ Σατί για να περιγράψει ένα νέο «είδος» σύνθεσης, καθώς αρκετές ήταν οι φορές, που συναντάμε πρωτότυπα ονόματα για τα έργα του.
Μια εκδοχή θέλει την προέλευση από την λέξη «ΓΝΩΣΗ» και μια δεύτερη ως έμπνευση από την «ΚΝΩΣΣΟ» και τον μύθο της Αριάδνης και του Μινώταυρου…
Η δεύτερη εκδοχή ενισχύεται από κάποιους με το επιχείρημα πως πολλά αρχαιολογικά ευρήματα που σχετίζονται με το θέμα είχαν ανασκαφεί την εποχή, που ο Σατί συνέθεσε τις Gnossiennes.
«Martha Graham dancers performing Satie's Gnossienne»
Κάποιοι μελετητές κάνουν λόγο και για «Gnossiennes Dances», οπότε συνδέουν και με τους αρχαίους «Κνώσιους χορούς», που υπέροχα περιγράφει ο Όμηρος στην Ιλιάδα (Στ. 590-606).
Κνώσιος χορός, που ιστορεί ο Ήφαιστος στην ασπίδα του Αχιλλέα :
«Ξόμπλιαζε ακόμα ο κοντσοπόδαρος θεός και χοροστάσι,
όμοιο μ' εκείνο πού 'χε ο Δαίδαλος της ομορφομαλλούσας
της Αριάδνης στην απλόχωρη Κνωσό παλιά φτιαγμένο.
Άγουροι εκεί κι ακριβαγόραστες παρθένες είχαν στήσει
χορό, κι ο ένας τον αλλού εκρατούσανε πα στον αρμό τα χέρια.
Λινό αγανό εψορονσαν όλες τους, καλόφαντους εκείνοι
χιτώνες, απαλά που εγυάλιζαν με λάδι ποτισμένοι.
Φορούσαν όλες ανθοστέψανα στην κεφαλή, κι εκείνοι
χρυσά μαχαίρια που ανακρέμουνταν από λουριά ασημένια.
Κι όλοι τους πότε αντάμα εχόρευαν με πόδια μαθημένα,
τόσο αλαφριά
και πότε πάλι αράδες έτρεχαν, η μια στην άλλη αντίκρα.
Γύρω εστεκόταν και καμάρωνε τον όμορφο χορό τους
κόσμος πολύς
και πλάι τους κάθουνταν βαρώντας την κιθάρα
ο θείος τραγουδιστής- κι ως άνοιγε το στόμα του να ψάλει,
εκεί στη μέση τούμπες άρχιζαν να κάνουν δυο ακροβάτες...»
(Μετ. Ν. Καζαντζάκη -Ι. Κακριδή)
Ακούμε και βλέπουμε την Gnossienne No. 1 από την ταινία «Satie and Suzanne» σε χορογραφία και εκτέλεση από το Cirque du Soleil:
Ιδιορρυθμίες, εκκεντρικότητες ίσως και σε επίπεδα παραλογισμού έχουμε χαρακτηρίσει πολλές φορές συμπεριφορές των γύρω μας, πολλοί από μας!
Άλλοι, πιο ψαγμένοι στην ψυχολογία το'χουν πει διαστροφή με τρομακτικές προεκτάσεις, που ανησυχούν τους ειδικούς...
Υπάρχει όμως παραλογισμός στην τέχνη;
Μια ιδιότυπη εκφραση, διαφορετική από την καθιερωμένη θα τη λέγαμε λόξα ή ζαβάδα;
Ας πούμε...πώς θα σας φαίνονταν ως μοντέλα "Δυο κομμάτια ψωμιού και ένα λευκό πιόνι λίγο πιο πίσω";
"Κάθε απόγευμα μαζί με τη Γκαλά παίζαμε σκάκι.
Ζωγράφιζα στο τραπέζι τα ψίχουλα του ψωμιού.
Μια μέρα, που ξεχάσαμε να βάλουμε όλα τα
σκακιστικά κομμάτια στο κουτί τους, έμεινε ένα
εκτός.
Μου άρεσε αυτή η νέα θέση για το πιόνι.
Ετσι, σκαρφιστήκαμε ένα καινούργιο σκακιστικό σετ
για να συνεχίσουμε να παίζουμε...,
αφού το πιόνι εκείνο ήταν τώρα το μοντέλο μου!"
Αυτή η "παραξενιά" του σουρρεαλιστή Σαλβαντόρ Νταλί, που γεννήθηκε σαν σήμερα 11 Μαΐου του 1904 έδωσε την έμπνευση να δημιουργήσει το 1940 το έργο του:
"Two Pieces of Bread Expressing a Sentiment of Love-
Δυο κομματάκια ψωμιού-αίσθημα αγάπης"
Ο Νταλί αγαπούσε πολύ το σκάκι.
Δημιούργησε και ενα σετ σκακιού από χρυσό και ασήμι δίνοντας στα πιόνια χαρακτηριστικές μορφές.
Π.χ, ο βασιλιάς έχει τη μορφή του αντίχειρα του ζωγράφου ή η βασίλισσα του αντίχειρα της γυναίκας του, Γκαλά!!
Αυτό και άλλα πολλά φανερώνουν την πολυσχιδή και ιδιόρρυθμη προσωπικότητα του ισπανού καλλιτέχνη.
Πολλοί τον χαρακτήρισαν παραδοξολόγο, μεγαλομανή, σκανδαλώδη, ως και παρανοϊκό!
Όμως, κανείς δεν αμφισβήτησε την καλλιτεχνική του μεγαλοφυία!Από τις εντυπωσιακότερες φυσιογνωμίες της σύγχρονης τέχνης!
Λάτρευε να αυτοδιαφημίζεται και να προκαλεί με τις κινήσεις του.
Κάποιοι τον είπαν τρομερά φιλοχρήματο! Μάλιστα αυτό το χαρακτηριστικό της απληστίας του οδήγησε στον αναγραμματισμό του ονόματός του Salvador Dali= Avida Dollars, που μεταφράζεται σε "άπληστος για δολάρια".
Όπως και να'χει κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την καλλιτεχνική και πνευματική του "ιδιοφυία", κάτι, που δηλώνεται και σε ένα από τα ονόματά του :
"Eungenio", που στα ισπανικά σημαίνει "Είναι ιδιοφυής".
Το αγαπημένο μου ισπανικό συγκρότημα, οι Μecanο, δίνουν αυτό το όνομά του σε ένα από τα τραγούδια τους, αφιερωματική τιμή στο μεγάλο συντοπίτη τους καλλιτέχνη με το χαρακτηριστικό μουστάκι...
"Si te reencarnas en cosa hazlo en lapiz o en pincel
y gala de piel sedosa que lo haga en lienzo o en papel
andamos justos de genios "eungenio" salvador dali!"
"Αν μετενσαρκωθεί,
πάλι με μολύβι ή πινέλο
τη Γκαλά θα σκιτσάρει τη μεταξωτή
σε καμβά ή χαρτί
η ιδιοφυία
"Eungenio" Σαλβαντόρ Νταλί!"
To κείμενο έχει δημοσιευτεί και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr
Έχω ξαναγράψει πως ΜΟΥΣΙΚΗ είναι τέχνη ελεύθερη!
Ανυψώνει την ψυχή, χαρίζει συγκινήσεις!Κι όσο μακραίνει η σκάλα της, τόσο ουσιαστικότερη γίνεται η ελευθερία της!
Η Μουσική δεν οριοθετείται, δε δέχεται φραγμούς, στεγανά, ούτε ταμπέλες δέχεται!
Έτσι, παρότι καθηγήτρια Μουσικής (που πολλοί μπορεί να σκεφτούν πως κλίνω προς το κλασικό ,το οπερατικό, το έντεχνο, το "σοβαρό" εν γένει) εν τούτοις έχω αδυναμία σε ακούσματα, γέννημα - θρέμμα λαϊκά, ακούσματα με τα οποία μεγάλωσα, καθώς προέρχομαι από ένα σπίτι, που θεωρούσε ο,τιδήποτε προκαλούσε ήχο, ΜΟΥΣΙΚΗ!
Υπάρχουν τραγούδια, που με νανούριζαν νύχτες καλοκαιρινές κάτω απ΄της Σελάνας το φως, όταν όλη η οικογένεια κοιμόταν σφιχταγκαλιασμένη στρωματσάδα στην αυλή...
Υπάρχουν τραγούδια που 'φερνε ο μπάτης, από κάποιο γειτονικό ραδιόφωνο και μου χάιδευαν τ'αυτιά, όταν προσπαθούσα να αφεθώ στου Μορφέα τα μπράτσα...
Κι αυτά, δεν ήταν ούτε κάποια άρια του Μότσαρτ, ούτε καντάτα κάποιου μεγάλου της Αναγέννησης!
Ήταν τραγούδια, που μίλησαν ίσα στην καρδιά μέσα απ'την οπιούχα μελωδία και τους λιτούς στίχους τους γιατί ήταν δημιούργημα λαϊκών ανθρώπων.
Η έκφραση δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο των "μορφωμένων", που πολλές φορές φτιασιδώνεται με δήθεν καλούδια κάνοντάς την παρα-μόρφωση!
Είναι έκφραση του καθενός ... Κι η τέχνη, είναι έκφραση!Εκφραση, που ο καθένας μας προσλαμβάνει ανάλογα με την προσωπική του αίσθηση, που αφομοιώνεται σύμφωνα με τους δικούς του μηχανισμούς αντιληπτικότητας, εξοστρακίζεται ή γίνεται αποδεκτή και ενσωματώνεται στην πνευματική του κουλτούρα.
Θέση ξεκάθαρη και αμετάβλητη!!
Ήταν 10 Μαίου του 1905 όταν στο Δανακό της Σύρου ερχόταν στον κόσμο ο πρωτότοκος γιός του Δομήνικου και της Ελπίδας Βαμβακάρη,μετέπειτα πατριάρχης του ρεμπέτικου.
Φτωχή οικογένεια ,αγαπούσε όμως τα γλέντια και τη ζωή!
Οι παπππούδες έπαιζαν γκάιντα, άκουσμα, που έκανε το Μάρκο ν'αγαπήσει από μικρός τη μουσική.
Η ανάγκη για επιβίωση φέρνει το Μάρκο Βαμβακάρη μικρό παιδάκι να δουλεύει στα σφαγεία του Πειραιά.
Εκεί, όπως αφηγείται ο ίδιος,
"… άκουσα κατά τύχη τον μπάρμπα Νίκο τον Αϊβαλιώτη να παίζει το μπουζούκι, το οποίον τόσο πολύ μου άρεσε, ώστε έκανα όρκο ότι αν δεν μάθω μπουζούκι θα κόψω τα χέρια μου με την τσατίρα που σπάνε τα κόκαλα στο μαγαζί…"
Αγόρασε ένα μπουζούκι και στα τέλια του έγραψε τη μεγάλη του ιστορία...
Το μπουζούκι στα χέρια του παίρνει άλλη διάσταση.
Εισέρχεται σε "ανώτερους" καλλιτεχνικούς χώρους, όπως το θέατρο "Κεντρικόν" ...
"Μπουζούκι μου ποιός τό'λπιζε στα τόσα μεγαλεία,
στο θέατρο το κεντρικό να δώσεις συναυλία",
θα γράψει για το γεγονός,ο Βαμβακάρης!
Ο παππούς μου είχε μια φωνή καμπάνα!Από την ώρα, που ξυπνούσε ως το βράδυ, που θα ξαπλωνόταν στο στρώμα, δεν έκλεινε το στόμα του...
Είχε αδυναμία στο Βαμβακάρη κι ήξερε όλα τα τραγούδια του, απ'έξω...
Μας μάζευε όλα τα 'γγόνια και μας μάθαινε να τραγουδάμε.
Παρενθεσιακά, μας έλεγε και κάποιες ιστορίες από κείνες τις παλιές, που τότε δεν καταλαβαίναμε πολύ, όμως το πλήρωμα του χρόνου μάς έφερε αντιμέτωπους μ'αυτές και την ουσία τους.
"Το τραγούδι", θυμάμαι, έλεγε "δεν είναι μόνο απόλαυση!...Είναι ανάγκη...Το νερό, που ξεδιψά ο δημιουργός του! Ο τρόπος, που θέλει να φωνάξει το βάσανο, τον καημό του, τον πόνο, την απελπισία και την απογοήτευσή του! Το μαράζι, τη...σκυλοφιλοσοφία του...!"
Ο παππούς άρχισε να μιλάει αργά...και το βλέμμα του πλανήθηκε μακριά ...
Ταξίδεψε πριν τον πόλεμο στις μέρες του '36 ,που η Ελλάδα μας διένυε και τότε μια περίοδο βαθύτατης πολιτικής και οικονομικής κρίσης.
Πρωθυπουργός ήταν ο Κονδύλης, που τη θέση του πήρε ο Δεμερτζής, αφού μια ανακοπή καρδιάς έστειλε τον πρώτο ξαφνικά στον άλλο κόσμο!
Εντός ολίγου χρονικού διαστήματος τον ακολουθεί από την ίδια αιτία και ο Δεμερτζής.
Φαίνεται πως ο θάνατος είχε σημαδέψει την Ελλάδα των πολιτικών, εκείνη την άνοιξη!
Το Μάρτη της ίδιας χρονιάς πεθαίνει και ο Βενιζέλος.
"Το θάνατο δεν αποφεύγει κανείς,τελικά, όσο βαρύ όνομα κι αν φέρει στις πλάτες του", έλεγε ο παππούς!
Τότε είναι, που ο Μάρκος Βαμβακάρης κάθισε κι έγραψε το τραγούδι με θέμα τους θανάτους των πρωθυπουργών...
Ο θάνατος είχε δώσει αφορμή να γραφτεί ένα λαϊκό-σατιρικό άσμα!
"Ο Μάρκος υπουργός"
"Όσοι γινούν πρωθυπουργοί,
όλοι τους θα πεθάνουν,
τους κυνηγάει ο λαός
απ’ τα καλά που κάνουν..."
Πόσο δίκιο είχε!
Ας ακούμε πού και πού καμμιά λαϊκή δημιουργία...
Χανόμαστε κάτω απ'το πολύ κυριλέ ...
"Έχει κι η λαϊκάτζα τα "πολύτιμά" της...Πλάστηκε κι αυτή για μεγαλεία", έλεγε ο παππούς...
To κείμενο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr
Υπήρξε συνθέτης, αλλά και μεγάλος δεξιοτέχνης του πιάνου, τόσο που πολλοί τον συνέκριναν με τον Φραντς Λιστ, του οποίου προκάλεσε το θαυμασμό!
Άλλοι τον χαρακτήρισαν "ποιητή του πιάνου", συνεχιστή του Σοπέν ή "Σοπέν του Νέου Κόσμου"!Μάλιστα ο Σοπέν ακούγοντάς τον στο πρώτο ρεσιτάλ του στη Salle Pleyel του Παρισιού να ερμηνεύει το 1ο κονσέρτο του πολωνού, πήγε να τού σφίξει το χέρι και τόλμησε να προφητέψει το λαμπρό μέλλον του ως πιανίστα!Από τότε έγινε ένας από τους φανατικότερους θαυμαστές του.
Αναφερόμαστε στον Κρεολό καλλιτέχνη, Louis Moreau Gottschalk που εκτός από τους Λιστ και Σοπέν, την τέχνη του θαύμασαν κι άλλοι σπουδαίοι της εποχής του, ο Μπερλιόζ, ο Αλκάν, όπως και η βασίλισσα της Ισπανίας που ενθουσιασμένη απο τις συναυλίες που έδωσε στη χώρα της τον παρασημοφόρησε με το Σταυρό της Ισαβέλλας της καθολικής.
Θαυμαστής του υπήρξε ακόμα και ο πρόεδρος Λίνκολν! Εξάλλου στήριξε την κατάργηση της δουλείας με συναυλίες και ρεσιτάλ του, όταν συνειδητοποίησε τις τραγικές συνθήκες ζωής των μαύρων σκλάβων στις φυτείες της Κούβας, που ταξίδεψε.
Ο Γκότσαλκ συνέθεσε και πατριωτικού ύφους έργα, που έγιναν σύμβολα του αγώνα των Βορείων, καθώς υποστήριξε την Ένωση των Βορείων Πολιτειών.
Όπως η Λιστ-ο-μάνια, έτσι προέκυψε και η Γκόλτσακ-μάνια, καθώς ο Λουί Μορώ εμφανιζόταν σύμφωνα με τα πρότυπα του δανδή Φραντς Λιστ, υπέρκομψα ντυμένος και με λευκά γάντια, τα οποία αφαιρούσε τελετουργικά όταν καθόταν στο πιάνο προκαλώντας ρίγη και καρδιακή αναστάτωση, ιδιαίτερα στις θαυμάστριές του που έδιναν μάχη για να αποκτήσουν έστω ένα από τα γάντια του.
Γεννήθηκε σαν σήμερα 8 Μαΐου 1829 στη γαλλική συνοικία της Νέας Ορλεάνης. Ήταν γιος ενός άγγλου επιχειρηματία και μιας κρεολής.Είναι ο πρώτος αμερικανός καλλιτέχνης που απέκτησε παγκόσμια φήμη!
Μεγάλωσε, παρακολουθώντας στενά τη ζωή των νέγρων της πόλης του, που χόρευαν σε ξέφρενους ρυθμούς, χτυπώντας, άλλοι ρυθμικά τα χέρια και άλλοι παίζοντας μπάντζο....'Ετσι χαράκτηκαν βαθιά μέσα του οι μελωδίες, οι ρυθμοί και η μουσική αίσθηση των νέγρων...Η επιρροή τους είναι εμφανής σε πολλές από τις συνθέσεις του...
Χορός Bamboula
Οι νέγροι της γειτονιάς του χόρευαν συχνά παίζοντας μπάντζο τον "Μπάμπουλα", έναν χορό μιμούμενοι τον αφρικανικό χορό Bomba και ιεροτελεστίες των μακρινών προγόνων τους.
Τα λαϊκά μοτίβα του νέγρικου χορού, ενέπνευσαν στον Gottschalk την ομώνυμη σύνθεσή του: "Bamboula, το πνεύμα των νέγρων-προγόνων", που τα χρησιμοποίησε για να στήσει και τη μελωδική γραμμή στην Πρώτη του Συμφωνία με τον υπότιτλο: "Νύχτα στους Tροπικούς".
Η "Bamboula", χαρακτηρίζεται από μεταβαλλόμενες διαθέσεις και βιρτουοζικά περάσματα, ενώ τα μοτίβα μιμούνται τα ρυθμικά κρουστά των νέγρων.
Gottschalk: "Bamboula, το πνεύμα των νέγρων-προγόνων":
Το1853, ο Γκότσαλκ ξεκίνησε τα ταξίδια του στην Κεντρική και Νότια Αμερική . Ταξίδεψε στην Κούβα, τη Βραζιλία, αλλά και το Πουέρτο Ρίκο, όπου ενθουσιασμένος με τη μουσική του νησιού συνέθεσε το πολύ αγαπημένο "Souvenir de Porto Rico", έντονου εξωτισμού έργο, που κατάφερνε να συναρπάζει εξίσου λαϊκά και ευγενικής καταγωγής, ακροατήρια.
H σύνθεση χρησιμοποιεί λατινοαμερικάνικες και αφρικανικές μελωδίες και ρυθμούς, δεκαετίες πριν εμφανιστούν οι φόρμες του ραγκτάιμ και της τζαζ.
Εχει υπότιτλο: "Marche des Gibaros" γιατί στηρίζεται μελωδικά σ'ένα λαϊκό τραγούδι που τραγουδούσαν κατά τη διάρκεια της δουλειάς οι "χιμπάρος", ντόπιοι αγρότες, άνθρωποι της υπαίθρου, στην υπηρεσία των πλούσιων γαιοκτημόνων.
Gottschalk:"Souvenir de Porto Rico":
Από τη Νέα Ορλεάνη ήταν και ο συνθέτης, Malcolm John Rebennack, γνωστός ως Dr. John. Μεγάλωσε κι αυτός παρέα με τους αφρικανούς απογόνους, όπως και ο Γκότσαλκ, να εκτελούν τελετουργίες-αφιερώματα, ωραίο κατάλοιπο από τη μακρινή τους πατρίδα, που η μουσική με το χορό και τη θρησκεία αποτελούν άρρηκτη ενότητα!
Από τα πιο γνωστά τραγούδια του Dr. John είναι η "Λιτανεία των αγίων".
Ενα τραγούδι με ακαταλαβίστικους στίχους, μια και είναι κράμα αφρικανικής διαλέκτου, με ισπανικά και κρεόλ. Συγκεκριμένα, βασίζεται στην οξιτανική γλώσσα, που μιλιέται στη N.Γαλλία, Ιταλία και Ισπανία, με αφρικανικά στοιχεία προερχόμενα από τους σκλάβους.
Marche des Gibaros
"Ero mante te que le mama damba la metres Ero mante te que le papa damba la moi ido Ero mante te que le mama Santa Maria..."
Ένα άκουσμα ιδιαίτερο, που συνεπαίρνει, αποθεώνει, ικανό για αστραπιαία νοερή παραπλάνηση...
Ο μελωδικός του πυρήνας είναι ένα μοτίβο από το "Σουβενίρ απο το Πουέρτο Ρίκο" του Gottschalk, με αρμονικές επιρροές από το : "Μπαμπούλα" του...
Ο Dr John τιτλοφόρησε τη σύνθεσή του: "Litanie des Saints- Λιτανεία των Αγίων", όνομα από προσευχή της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
Είναι μια προσευχή, η οποία περιλαμβάνει επικλήσεις στην Παναγία, τους Αγγέλους και όλους τους αγίους.
Γι'αυτό στην έναρξη του τραγουδιού γίνεται αναφορά, σαν φωνητικά, στην Παναγία και στον άγιο Μιχαήλ, ενώ καταλήγει στην αγία Καικιλία, προστάτιδα της τέχνης της Μουσικής...
Dr. John: "Litanies des Saints":
To κείμενo έχει δημοσιευτεί και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr
