Thursday 29 June 2017

"Tο τραγούδι του τζίτζικα"


Ποίηση και Μουσική, ας μάς δροσίσει λίγο, μιας και "σκάει ο ...τζίτζικας"!!!

Αποτέλεσμα εικόνας για ΤΖΙΤΖΊΚΙ

"Μέσα μου χιλιάδες τραγούδια στοιβάζονται καλοκαιρινά. 
Ανοίγω το στόμα μου και μες στο πάθος μου 
προσπαθώ να τους βάλω μια σειρά. 
Τραγουδώ... Άσχημα... 
Αλλά χάρη στο τραγούδι μου ξεχωρίζω 
από τις φλούδες των κλάδων και 
από τ' άλλα άφωνα ηχεία της φύσης..."
("Ο τζίτζικας", Κατερίνα Αγγελάκη - Ρουκ από την ποιητική συλλογή "Ενάντιος άνεμος")

[Απομόνωσα ένα μικρό απόσπασμα της Αγγελάκη-Ρουκ χωρίς την ανατρεπτική συνέχεια και τους συμβολισμούς της ποιήτριας, απλά για να συνδέσω τη μεσημεριανή λάβρα που βιώνω, με το τραγούδι των ιθαγενών της Πολυνησίας, που μόλις άκουσα...]

Το "Tarakihi" είναι ένα παραδοσιακό τραγούδι των Μαορί της Νέας Ζηλανδίας, που μιλά για το τζιτζίκι, το παράξενο, φτερωτό πλάσμα του καλοκαιριού, που σφυρίζει ξέφρενα και κραυγάζει ασταμάτητα...

Το ακούμε από τη Μαορί κορυφαία σοπράνο Kίρι τε Κανάουα με τη μαγική φωνή! Η διάσημη λυρική υψίφωνος, γεννήθηκε και ανατράφηκε από μια οικογένεια της φυλής Μανιαπότο.
Έτσι, θέλοντας να τιμήσει την καταγωγή της, το 1999 κατέγραψε γνωστά και άγνωστα τραγούδια της φυλής σε έναν δίσκο που κυκλοφόρησε από την ΕΜΙ.
Όπως αναφέρεται από τους μουσικολόγους στην ηχογράφηση παρενέβησαν ελαφρώς, αλλάζοντας το ρυθμό των 9/8 σε 3/4.

Το τραγούδι είναι πολύ δημοφιλές και οι Μαορί υποστηρίζουν πως κάποιος πρόγονός τους το σκαρφίστηκε περιπλανώμενος ένα καλοκαιρινό μεσημέρι σε αναζήτηση έμπνευσης.
Κοντοστάθηκε να ξεκουραστεί στο δάσος, όταν άκουσε τα τζιτζίκια να τραγουδούν το μονότονο ρυθμικά σκοπό τους...

Kiri Te Kanawa - Tarakihi(Maori's traditional song)


Monday 26 June 2017

"Βαλκυρία": Μπόρχες και Βάγκνερ

"Βαλκυρία", Χανς Μάκαρτ
"Οι Βαλκυρίες"

Στις πρώτες γερμανικές γλώσσες Βαλκυρίες σημαίνει: "αυτές που διαλέγουν τους μελλοθανάτους" στα πεδία των μαχών.[...]
Σύμφωνα με τη νορβηγική μυθολογία είναι ορατές παρθένες, που κραδαίνουν όπλα.Συνήθως ήταν τρεις τον αριθμό, αν και στις Έδδες αναφέρονται περισσότερα από δώδεκα ονόματα.

Έπαιρναν τις ψυχές των σκοτωμένων απ'το πεδίο της μάχης και τις μετέφεραν στον επικό παράδεισο του Οντέν. Εκεί,στην "Αίθουσα της Σφαγής" στην Βαλχάλλα, που τη χρυσαφένια της οροφή φώτιζαν γυμνά σπαθιά, μάχονται οι πολεμιστές απ'τα χαράματα ως τη δύση.Τότε, όσοι είχαν σκοτωθεί ξαναγύριζαν στη ζωή κι όλοι τους έπαιρναν μέρος σε μια θεία γιορτή, όπου τούς πρόσφεραν το κρέας ενός αθάνατου κάπρου και υδρομέλι, ή κέρατα που δεν άδειαζαν ποτέ.[...]

Ένα αγγλοσαξωνικό ξόρκι για τους ξαφνικούς, σουβλιστούς πόνους περιγράφει τις Βαλκυρίες.[...]

"Δυνατά, ω πολύ δυνατά", φώναζαν  τρέχοντας καβάλα πάνω απ'τη γη
Άγρια είχαν καρδιά, τρέχοντας πάνω απ'το λόφο[...]
Το όνομα Βαλκυρία με την εξάπλωση του Χριστιανισμού, εκφυλίστηκε. Στη μεσαιωνική Αγγλία, ένας δικαστής έκαψε πάνω σε παλούκι μια άτυχη γυναίκα, που κατηγορήθηκε σαν Βαλκυρία, δηλαδή σαν μάγισσα".

(Χ.Λ.Μπόρχες: "Το βιβλίο των φανταστικών όντων" (σελ.32-33)/ εκδ.Libro/Μτφ: Γ.Βέης)

RichardWagner.jpg
Το 2ο στη σειρά μουσικόδραμα από την  επική τετραλογία του Ρίχαρντ Βάγκνερ: "Το δαχτυλίδι των Νιμπελούγκεν" είναι εμπνευσμένο από το μύθο και φέρει τον τίτλο: "Βαλκυρία".

Η ιστορία που βασίζεται στη Σκανδιναβική μυθολογία και την Ποιητική Έδδα, έχει πρωταγωνίστρια την Μπρουνχίλντε, τη Βαλκυρία-βούληση του θεού πατέρα της Βόταν, μια βούληση που στρέφεται ενάντια του εαυτού της, καθώς προσπαθεί να σώσει τον Ζίγκμουντ, ενώ καλείται να τον θυσιάσει.
Η Μπρουνχίλντε παρουσιάζεται ως παρόρμηση να εκπληρωθεί μια επιθυμία την οποία ο Βόταν έπρεπε μέσα του να καταστείλει.

Η "Βαλκυρία" έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα 26 Ιουνίου του 1870 στο Μόναχο.

Η Kirsten Flagstad στο ρόλο της Μπρουνχίλντε
(valkirio) 



Ακούμε την "Πολεμική ιαχή" από την Βαλκυρία-Μπρουνχίλντε, όπου ως μουσικό υπόστρωμα διακρίνεται το χαρακτηριστικό Βαγνερικό λάιτ-μοτίβ από το γνωστό θέμα "Επέλαση των Βαλκυριών".


Βρισκόμαστε στη δεύτερη πράξη με φόντο το άγριο φαράγγι, όπου ο θεός Βόταν καθοδηγεί την θυγατέρα του Μπρουνχίλντε  πώς να προστατέψει τον Ζίγκμουντ στην αναμέτρησή του με τον Χούντινγκ και έπειτα να οδηγήσει τον νεκρό  στην Βαλχάλλα.

Η κατ'εξοχήν Βαγκνερική ερμηνεύτρια Kirsten Flagstad ακούγεται ψυχρή σαν πέτρα, αλλά συγχρόνως ενεργητική. Συμπαγής η φωνή της κι ογκώδης, εκφράζει την αγριότητα του ρόλου, της σκληρής και ατρόμητης Βαλκυρίας.




R.Wagner: "Die Walküre-Brünnhilde Ho jo to ho"/Kirsten Flagstad :







[Χ.Λ.Μπόρχες: "Το βιβλίο των φανταστικών όντων" (σελ.32-33)/ εκδ.Libro/Μτφ: Γ.Βέης, "Τα μουσικά δράματα του Ρ.Βάγκνερ", Carl Dalhaus(σελ. 204-206)/εκδ. Αλεξάνδρεια, valkirio]

Wednesday 21 June 2017

21 Ιουνίου, η Γιορτή της Μουσικής




Επίσημη, πρώτη μέρα του καλοκαιριού σήμερα και μαζί η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ MOYΣIKHΣ, της Τέχνης της μάγισσας, που ενώ πατάς στη γη, σε τινάζει στον αέρα!

ΗΜΕΡΑ MOYΣIKHΣ, της υψηλότερης αποκάλυψης του πνεύματος (Μπετόβεν)
αυτής που δίνει ψυχή στις καρδιές και φτερά στη σκέψη (Πλάτων),
φτερά με τα οποία η ψυχή μας και το είναι μας φτερουγίζουν στους ουρανούς(Σούμαν)
Της Μουσικής, που'ναι η γλώσσα που μας οδηγεί στα σύνορα του απείρου (Καρλάυλ)
Αυτή, που δίνει ζωή στα όνειρα απ' τη μια ...και παρασταίνει τη ζωή "σαν όνειρο" απ' την άλλη (Καλομοίρης)
γιατί, όλοι το γνωρίζουμε πως:
Χωρίς μουσική η ζωή θα ήταν ένα σφάλμα (Νίτσε)...
γιατί "ΜΟΥΣΙΚΗ είναι ΑΓΑΠΗ!!!"

***

Δεν μπορώ να συλλάβω το πνεύμα της Μουσικής, παρά μόνο μέσα από την Αγάπη!, έλεγε ο Βάγκνερ...
Κι αλήθεια, η ηθική έκκληση που μάς απευθύνει η Μουσική ως  διερμηνεύτρια κάθε δημιουργίας, διεισδύει στα μύχια της ψυχής μας, συμπληρώνει ο πρίγκηπας του πόντιουμ Μπρούνο Βάλτερ. 
Ποιος θα μπορούσε-αναρωτιέται- να αντισταθεί στο ΜΗΝΥΜΑ ΑΓΑΠΗς των Μπαχ, 
Μότσαρτ, Σούμπερτ, Μπραμς ή του Μπετόβεν;
Η Μουσική πηγάζει από τη δύναμη της αγάπης. 
Μήπως το μεγαλύτερο ίσως επίτευγμα που έχει να επιδείξει η τέχνη μας, το "Αdagio"του Μπετόβεν, 
δεν αντηχεί από αγάπη;...

(Περί της ηθικής δύναμης της Μουσικής, Μπρούνο Βαλτερ)

***

Το Αντάτζιο στο οποίο αναφέρεται ο Βάλτερ είναι το "Αdagio cantabile", δεύτερο μέρος της Σονάτας Ν. 8 του  Μπετόβεν, της επονομαζόμενης και "Παθητική", ένα από τα ελάχιστα έργα που τιτλοφορήθηκε από τον ίδιο το συνθέτη, αφιερωμένο στον φίλο του, πρίγκιπα Καρλ φον Λιχνόβσκυ και εντυπωσιάζει με  την τραγικότητα του ήχου και του ύφους της.
Μια σονάτα γραμμένη στη χαρακτηριστική κλίμακα της ντο ελάσσονας , που εκφράζει ο,τιδήποτε έντονο συναισθηματικά και θυελλώδες!
Μια κλίμακα που για τον Μπετόβεν αντιπροσωπεύει  την δραματική, ηρωική ολότητα γι'αυτό και τη χρησιμοποιεί σε έργα ασυνήθιστης έντασης.
Οι αναλυτές βλέπουν στην κλίμακα αυτή την  συναισθηματική δύναμη, τη λεπτότητα, την ανάγκη έκφρασης ρομαντισμού του συνθέτη.
Όλα τα Μπετοβενικά έργα σε ντο ελάσσονα(το ίδιο και δω στην Παθητική Σονάτα) ακολουθώνται από ένα αργό δεύτερο μέρος σε "αντιφατική" κλίμακα, (όχι κατ'ανάγκην σχετική ή ομώνυμη), που παρέχει την απαιτούμενη χαλάρωση, ένα είδος μουσικής ανάπαυλας και ηρεμίας.

Εντονης εκφραστικότητας και σε ύφος τρυφερού, ερωτικού άσματος, το αντάτζιο, θυμίζει πολύ το αργό μέρος της Σονάτας 14 του Μότσαρτ, και αναπτύσσεται στην Λα ύφεση μείζονα.
Πρακτική, που ο Μπετόβεν ακολουθεί στα περισσότερα έργα του σε ντο ελάσσονα και αργότερα υιοθέτησαν οι Μπρούκνερ και Ντβόρζακ σε κάποιες από τις συμφωνίες τους.

Μια όμορφη, μελωδική μέρα σε όλους και καλό καλοκαίρι κι επισήμως!

BEETHOVEN: Sonata No. 8 in C minor Op. 13, Adagio Cantabile  / Barenboim 



Tuesday 20 June 2017

Ένας θρήνος για τους πρόσφυγες...




20 ΙΟΥΝΙΟΥ: "Ημέρα Προσφύγων"
Αrvo Part: "Στα ποτάμια τής Βαβυλώνας-Ένας θρήνος για τους πρόσφυγες"

"Στα ποτάμια τής Βαβυλώνας, εκεί καθήσαμε, και κλάψαμε, όταν θυμηθήκαμε τη Σιών.
Στις ιτιές, που είναι μέσα σ’ αυτή, κρεμάσαμε τις κιθάρες μας.
Επειδή, αυτοί που μας αιχμαλώτισαν, εκεί ζήτησαν από μας λόγια ασμάτων κι αυτοί που μας ερήμωσαν, ζήτησαν ύμνο, λέγοντας: Ψάλτε σε μας από τις ωδές τής Σιών.
Πώς να ψάλουμε την ωδή τού Κυρίου σε ξένη γη;"
(Ψαλμός 137)


Ενας μουσικός διαλογισμός πάνω στους στίχους του παραπάνω Ψαλμού αποτελεί το έργο του Αρβο Περτ: "An den Wassern zu Babel saßen wir und weinten", όπου θρηνείται η καταστροφή της Ιερουσαλήμ.

"Ας είναι -λέει ο συνθέτης- θρήνος και προσευχή για τα δεινά των σημερινών προσφύγων"

Γράφτηκε το 1976  αυστηρά πάνω στην τεχνική tintinnabuli*.
 Καθώς το θεματικό υλικό της σύνθεσης ξεδιπλώνεται σταδιακά, οι μελωδίες σχηματίζονται από τμήματα γύρω από το κύριο μοτίβο, νότα με νότα, μετακινούμενες ανοδικά καικαθοδικά εναλλάξ με προκαθορισμένους κανόνες.Στο στιχουργικό κείμενο του πρωτότυπου κομματιού,  "In spe"  (στην ελπίδα")  ακούγονται μόνο τα φωνήεντα "ι", "ε" και "o" από τη φραση "Κυριε Ελέησον", στοιχείο που στην σοβιετική εποχή, θεωρείτο κωδικοποιημένη γραφή.

Η εξορία, και η λαχτάρα για νόστιμον ήμαρ που πραγματεύεται ο Ψαλμός, ήταν αναμφίβολα θέματα και για τον Arvo Pärt, που λίγα χρόνια νωρίτερα είχε μεταναστεύσει από την Εσθονία στην Αυστρία και τη Γερμανία.

*Όπως έχει πει ο ίδιος ο συνθέτης: στηρίζεται στο tintinnabuli, μια περιοχή στην οποία περιπλανιέται όταν ψάχνει για απαντήσεις …μόνος με την σιωπή… ένας σιωπηλός παλμός, ή μια κίνηση σιωπής που ανακουφίζουν…Χτίζει με πρωτόγονα υλικά, με την τριάδα, με μια συγκεκριμένη τονικότητα…τρεις νότες μια τριάδας, σαν καμπάνες, γι’ αυτό το ονόμασε tintinnabuli"


Arvo Pärt : "Στα ποτάμια τής Βαβυλώνας- Ένας θρήνος για τους πρόσφυγες":



EIKAΣΤΙΚΟ: "Quiet Noise". Φιλοτεχνήθηκε από την Parmis, μια ιρανή πρόσφυγα που έφτασε στην Αυστρία το 2015, εγκαταλείποντας το σπίτι της στην Τεχεράνη για πολιτικούς λόγους.
"Όταν ζωγραφίζω, όταν σκιτσάρω, ξεχνώ τα πάντα στη ζωή μου, τον πόνο μου", λέει.

"Καλπασμός στην Κόλαση με τον Όφενμπαχ!"

J.G. Domergue: "Can can"

Παριζιάνικα καμπαρέ, θόρυβος, φασαρία...χορός...
Χορός σε ρυθμό ξεσηκωτικό, που σου δίνει σιγουριά για ό,τι βάλει ο νους!!
Εφόρμηση πάνω σ' ένα ανέμελο όνειρο, μια ατμόσφαιρα ξέγνοιαστη, που απολαμβάνεις, ευθυμείς, βροντογελάς με την ψυχή σου!!
Τα κορίτσια εμφανίζονται στη σκηνή...
Ξεκινούν... κι απ'το πρώτο λεπτό νοιώθεις το σκέρτσο , τη σπιρτάδα τους να σε παρασύρει, να σε εκτινάσσει !

Ανέμελο και ξέγνοιαστης ατμόσφαιρας, μέσα απ' τους χορευτικούς ρυθμούς της μπελ επόκ θα'ναι το μεσημέρι μας, φίλοι μου!

Αφορμή γι'αυτό δίνει ο Ζακ Όφενμπαχ, γάλλος συνθέτης και βιoλovτσελίστας ο οποίος γεννήθηκε στην Κολωνία της Γερμανίας σαν σήμερα 20 Ιούνη το 1819.
Ως συνθέτης, επηρέασε με τη μουσική του την εξέλιξη της ελαφράς μουσικής στην Ευρώπη το 19ο αιώνα και ειδικότερα της οπερέτας και της κωμικής όπερας...

Παριζιάνικα καμπαρέ, λοιπόν έχει το μεσημεριανό μενού..., θόρυβο, φασαρία και φυσικά...χορό!!!


Πρόκειται για το καν-καν,  θεατρικό χορό του 19ου αι. με χαρακτήρα  θορυβώδη και άσεμνο, για τα μέτρα της εποχής του, που χορευόταν μόνο από γυναίκες.
Υπάρχει η αντίληψη ότι προέρχεται από την Αλγερία, όμως η ονομασία του πιθανότατα είναι από έκφραση της αργκό της εποχής, που σήμαινε τη θορυβώδη και μπερδεμένη συζήτηση...

"Διαφημιστική αφίσα του Τουλούζ-Λοτρέκ για ένα θέαμα καν-καν στο Παρίσι"

Φλύαρος και σκανδαλώδης χορός το καν-καν,  σε γρήγορο ρυθμό 2/4, απέκτησε μεγάλη δημοτικότητα με την εισαγωγή του  το 1858 με μορφή θεατρικού χορού στην οπερέτα του Όφενμπαχ:  "Ορφέαςστον Άδη",  μία από τις πιο λαμπρές δημιουργίες του συνθέτη, με θέμα εμπνευσμένο από την ελληνική μυθολογία, καθώς παρουσιάζει τους Ολύμπιους θεούς σαν ασύδοτους γλεντζέδες του Παρισιού του 19ου αι. με στόχο να σχολιάσει τα ήθη και την ανηθικότητα της αριστοκρατίας.




Ενθουσιώδης, χαρούμενος ρυθμός, που σε ξεσηκώνει να χορέψεις και να ξεφαντώσεις, ακόμα κι όταν σε καίει η λάβρα του θερινού μεσημεριού!

Picasso : "Can can"

Ο Όφενμπαχ μύησε το γαλλικό κοινό (και όχι μόνο) στην οπερέττα και ως μουσουργός έχει ταυτιστεί με το ανάλαφρο πνεύμα της, το ξεφάντωμα και τον ευδαιμονισμό  της!...και με το Καν-καν του μάς κατευθύνει σε καλντερίμια χαράς και φαιδρότητας!

 Jacques Offenbach: "Orpheus in the Underworld"-Can Can 



Το μοτίβο από τον  "καλπασμό στην κόλαση", όπως αλλιώς λέγεται το καν-καν, χρησιμοποιήθηκε και από τον Σαιν Σανς στο "Καρναβάλι των ζώων", ως μουσικό αστείο.
Ο "Χορός των χελώνων" δεν είναι άλλος από το καν-καν του Όφενμπαχ σε πολύ αργό ρυθμό και με σοβαρό ύφος!!!
Οι χελώνες αργά, πειθαρχημένα και με σοβαρότητα αρχίζουν το χορό...
Ας ακολουθήσουμε τις φιγούρες και το βηματισμό τους...

 Saint-Saens: Carnival of the Animals-Tortoises


Friday 16 June 2017

"Τζέιμς και Νόρα...Bloomsday και Μadama Butterfly..."



Η 16η Ιουνίου είναι η "Bloomsday" των Ιρλανδών. Μια μέρα γιορτής και μνήμης της ζωής του συμπατριώτη τους συγγραφέα, Τζέιμς Τζόυς. Στο Δουβλίνο και άλλες περιοχές της χώρας ξαναζωντανεύουν στιγμιότυπα από το δημοφιλές μυθιστόρημά του: "Οδυσσέας", τα οποία εκτυλίσσονται στις 16 Ιουνίου 1904. 
Ο Τζόις επέλεξε τη συγκεκριμένη ημερομηνία, καθώς ήταν η ημερομηνία του πρώτου ραντεβού του με την αγαπημένη και μετέπειτα σύζυγό του, Νόρα Μπάρνακλ. Εκείνη ήταν η μέρα που συνευρέθηκαν ερωτικά, στη βόλτα τους στο  Ρίνγκσεντ.
Το όνομα "Bloomsday" προήλθε από τον ήρωα στον "Οδυσσέα", Leopold Bloom.

Ο Τζόυς γνώρισε τη Νόρα στις 10 Ιουνίου 1904. Εκείνος ήταν 22 κι εκείνη μόλις 19. Δούλευε ως καμαριέρα σε ξενοδοχείο απέναντι από το Τρίνιτι Κόλτζ. Τον γοήτευσε με το νωχελικό της βήμα, τα κοκκινόξανθα μαλλιά της και την περήφανη κορμοστασιά της.Την πλησίασε και της μίλησε. Συμφώνησαν να συναντηθούν στι 15 του ίδιου μήνα στην πλατεία. Όμως η Νόρα δεν κατάφερε να έρθει στο ραντεβού τους.

"Γύρισα σπίτι εντελώς αποκαρδιωμένος...Ελπίζω στη μεγαλοψυχία σου...Ας ορίσουμε μια νέα συναντηση, αν δεν με έχεις ξεχάσει..", θα τής γράψει.

Τελικά συναντήθηκαν την επομένη, 16 Ιουνίου και η μέρα θα αποκτήσει τέτοια σημασία για τον Τζόυς, ώστε θα τοποθετήσει τη δράση του δημοφιλούς "Οδυσσέα"  του μέσα στις 24 ώρες της, καθαγιάζοντάς την και εγκαθιστώντας τη στο εορτολόγιο των μεγάλων λογοτεχνικών επετείων, ως "Bloomsday".

Η Νόρα υπήρξε ο πρώτος και μεγάλος έρωτας της ζωής του, η ισόβια σύντροφός του, η ιέρεια, η απλή καρδιά που τον σαγήνευσε με την άδολη χάρη της και τον φυσικό αισθησιασμό της, ένα "αγράμματο κι ανεπιτήδευτο κορίτσι, ένα γαλάζιο αγριολούλουδο που φυτρώνει ανάμεσα στα βάτα, φαινομενικά εύθραυστο, αλλά προικισμένο με τεράστια δύναμη επιβίωσης".

"Υπήρξες για τη νεαρή ανδρική μου ηλικία, ό,τι και η ιδέα της Παρθένου Μαρίας για τα παιδικά μου χρόνια", τής γραφει. Η μοναξιά της, η προθυμία της να του χαρίσει απόλαυση εκείνη την πρώτη νύχτα σφραγίζουν ένα απόσπασμα απο τον "Οδυσσέα".


Στο βιβλίο "Γράμματα στη Νόρα" διαβάζουμε:


"25 Οκτωβρίου 1909
Αγαπημένο εσύ παραξενο κοριτσάκι, ποτέ δεν θα κουραστώ από σένα[...]
Είσαι η μόνη μου αγάπη. Βρίσκομαι ολοκληρωτικά  υπό την εξουσία σου[...]
Και τώρα, μικρό μου κακοδιάθετο, κακότροπο υπέροχο κοριτσάκι, υποσχέσου μου ότι δεν θα κλαις αλλά θα μου δίνεις κουράγιο να συνεχίσω τη δουλειά μου εδώ.
Θα ήθελα να πας να δεις τη "Μαντάμ Μπατερφλάι" και να με σκέφτεσαι όταν ακούσεις τις λέξεις
"Un bel di". Κράτα τα γράμματά μου μόνο για σένα, ακριβή μου. Είναι γραμμένα μόνο για σένα"
Jim



Να θυμίσουμε πως ο Τζόυς προερχόταν  από μια οικογένεια, που αγαπούσε τη μουσική.Η μητέρα του έπαιζε πιάνο κι ο πατέρας του  υπήρξε χορωδός. Ο ίδιος δε, είχε ωραία φωνή τενόρου, έπαιζε πιάνο και κιθάρα, ήταν προικισμένος με εξαίρετο αυτί και συνέθετε ερασιτεχνικά. Ήταν λάτρης  κυρίως της όπερας...

Δύο μέρες αργότερα ξαναγράφει στη Νόρα, πάλι αναφερόμενος στην ίδια όπερα του Τζάκομο Πουτσίνι...

"27 Οκτωβρίου 1909
Λατρεμένη μου, απόψε ο παλιός πυρετός του έρωτά μου άρχισε να ξαναξυπνάει μέσα μου.
Είμαι ένα ζηλιάρης, μοναχικός, ανικανοποίητος άντρας.
Το βράδυ που πήγαμε στην "Μαντάμα Μπατερφλάι" μου φέρθηκες με χοντροκοπιά.
Το μόνο που ήθελα ήταν ν’ ακούσω αυτήν την όμορφη, ευαίσθητη μουσική συντροφιά μ’ εσένα.
Ήθελα να νιώσω την ψυχή σου να σκιρτά από πόθο και λαχτάρα όπως η δική μου, όταν η ηρωίδα τραγουδάει τη ρομάντζα της ελπίδας της  Un bel di στη δεύτερη πράξη:
"Μια μέρα, μια μέρα θα δούμε μια στήλη καπνού να ανεβαίνει στον ορίζοντα από τη θάλασσα, μακριά: τότε το πλοίο θα φανεί..[...]
Σ'αγαπάω βαθιά και ειλικρινά, Νόρα. Δεν υπάρχει ούτε ένα μόριο της αγάπης μου,
που να μη σου ανήκει..."


GiacomoPuccini.jpgΝα θυμίσουμε πως η "Μαντάμα Μπατερφλάι "είναι η όπερα που περισσότερο αγάπησε ο Πουτσίνι. Για να την γράψει μελέτησε τις μεταφράσεις ιαπωνικών μελωδιών γραμμένες στη Δυτική σημειογραφία, τις οποίες ενέταξε στην μουσική σύνθεση.
Πολλές από τις πληροφορίες σχετικά με την ιαπωνικά έθιμα και τη μουσική της Ανατολής πήρε από τη γυναίκα του ιάπωνα πρέσβη στην Ιταλία, η οποία του τραγούδησε παραδοσιακά τραγουδια της πατρίδας της.
Η ιστορία είναι βασισμένη στη "Madame Chrysantheme" του Γάλλου Πιερ Λοτί, που η θεατρική μεταφορά της από τον Ντέηβιντ Μπελάσκο, (παράσταση που είδε στο Λονδίνο ο Πουτσίνι), εντυπωσίασε το συνθετη με τα εξωτικά σκηνικά της, μα και συγκινησε με το στόρυ της νεαρης γκέισσας που αποφασίζει να αυτοκτονήσει όταν εγκαταλείπεται από τον αμερικανό αξιωματικό.

Η Geraldine Farrar στο ρόλο της Μπατερφλάι
Μοναδικά σπαρακτική η φημισμένη άρια "Un bel di, vedremo-Μια Όμορφη Μέρα, θα δούμε".

Μια Όμορφη Μέρα.. θα δούμε στον ορίζοντα
να υψώνεται μια στήλη καπνού
και τότε θα εμφανιστεί το καράβι…
Το κατασπρό πλοίο θα μπεί στο λιμάνι
σαλπίζοντας τον χαιρετισμό του!
Βλέπεις; Βλέπεις που φτάνει;
Δεν θα κατέβω.. να τον προϋπαντήσω..
Οχι .. θα μείνω εδώ ψηλά στο λόφο
και θα περιμένω.. Θα περιμένω καιρό πολύ
η μακρά αναμονή δεν με στενοχωρεί...
Να, ξεπρόβαλε από το πλήθος
ένας άντρας, σα μια κουκίδα
φαίνεται από δω
να βαδίζει προς το λόφο
Μα ποιός να είναι, ποιός;
Κι όταν φτάσει
τάχα τι να πρωτοπεί;
Από μακριά θα με φωνάξει:
-Πεταλούδα!"



Θα ακούσουμε την άρια από μια Μπατερφλάι της εποχής του ερωτευμένου ζευγαριού, Τζέιμς και Νόρας, την πρώτη Μπατερφλάι της Μητροπολιτικής Όπερας της Ν.Υόρκης, το 1907, Geraldine Farrar, που συμπτωματικά ήταν γεννημένη την ίδια χρονιά με τον Τζέιμς Τζόυς:

Madame Butterfly- Un bel di, vedremo" / Geraldine Farrar:




(Οι αναφορές στις επιστολές του Τζόυς είναι από το βιβλίο "Τζέημς Τζόυς-Γράμματα στη Νόρα", εκδ. Πατάκη, μτφ.Κατ. Σχινά, σελ. 10, 11, 22, 73, 75)


Παλαιότερο κείμενο για τον James Joyce μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Thursday 15 June 2017

Έντβαρντ Γκριγκ: "Έρωτα εσύ, καθοδηγητή της έμπνευσης!"

File:Edvard Grieg accompanying his Wife.jpg
"Ο Grieg στο πιάνο συνοδεύει τη σύζυγό του", P.S. Krøyer-1898

Γεννήθηκε στις 15 Ιουνίου 1843 στο Μπέργκεν της Νορβηγίας, κι έχει καθιερωθεί στην καρδιά μας ως ο πιο λαϊκός, ρομαντικός συνθέτης, με την έμπνευσή του να αντλείται απ' την μουσική παράδοση της πατρίδας του, τους θρύλους και τα παραμύθια της.
Πρόκειται φυσικά για τον Νορβηγό Edvard Grieg, που το 1867 ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε την πρώτη του εξαδέλφη Νίνα Χάγκερουπ, λυρική σοπράνο, η οποία υπήρξε όχι μόνον η ερμηνεύτρια των τραγουδιών του αλλά και το βασικό στήριγμά του σε όποια μουσική του ιδέα και δημιουργία.
Ο βαθύς έρωτάς του γι'αυτήν γέννησε μερικά από τα πιο τρυφερά και ευαίσθητα κομμάτια.

Ο Edvard και η Nina Grieg στο Troldhaugen
Με αφορμή λοιπόν, τη σημερινή γενέθλια επέτειο του, έρχομαι με μουσική πρόταση ποτισμένη λυρική διάθεση, ρομαντισμό, κι ευαισθησία.


Σημείο αναφοράς ο έρωτας του συνθέτη για τη Νίνα, αποδεικνύοντας πως η αγάπη τελικά είναι πάντα μοχλός δημιουργίας...

Στο Τρολτχάουγκεν, ένα ειδυλλιακό προάστιο κοντά στη γενέτειρά του, το Μπέργκεν, το ζευγάρι είχε ένα σπίτι, όπου τα καλοκαίρια πραγματοποιούσαν συναυλίες νέων καλλιτεχνών.


Το καλοκαίρι του 1892, που το ζεύγος Γκριγκ θα έκλεινε τα 25 χρόνια έγγαμου βίου, ο Εντβαρντ παρουσίασε ως δώρο στη γυναίκα του το πιανιστικό κομμάτι:
"Bryllupsdag på Troldhaugen-Γάμος στο Τρολτχάουγκεν",
που σήμερα αποτελεί μέρος των "Λυρικών κομματιών" του:



Το 1944 ο George Forrest παρουσιάζει την οπερέτα "Song of Norway", στην οποία αφηγείται τα
πρώτα χρόνια του Γκριγκ και τις προσπάθειές του να αναπτύξει μια αυθεντική νορβηγική εθνική μουσική. 
Ο συνθέτης μοιράζεται αυτά τα όνειρα με το φίλο του Nordraak και την αγαπημένη του ξαδέρφη, Νίνα.
Για να πραγματοποιήσει το όνειρό του φεύγει στην Ιταλία και κινείται δίπλα σε φημισμένους λυρικούς τραγουδιστές...
Η έμπνευση όμως δεν έρχεται...
Ο ενθουσιασμός κι η λάμψη απουσιάζουν από κάθε τι που συνθέτει..

Έτσι, επιστρέφει στη Νορβηγία και την αγαπημένη του Νίνα και μόνο τότε πλημμυρίζεται από μουσικές ιδέες ...
Ο έρωτας είναι εκείνος που θα σμιλεύσει τη φαντασία του και θα καθοδηγήσει την έμπνευσή του!

Στην οπερέτα ακούγονται πολλές γνωστές μελωδίες (από έργα του Γκριγκ προσαρμοσμένες από τον Φόρεστ), ανάμεσά τους ο Νορβηγικός Εθνικός Ύμνος, το περίφημο πιάνο κονσέρτο σε λα ελ., το Σκέρτσο σε Μι, ο 2ος Νορβηγικός χορός, μα και κείνο το κομμάτι που είχε χαρίσει ο συνθέτης στην Νίνα για την αργυρή τους επέτειο.

Το "Wedding in Troldhaugen" ακούγεται με τίτλο «Strange Music» και έχει τραγουδηθεί από τους James Melton, Bing Crosby, Nelson Eddy, Frank Sinatra...
Όμως για μένα αποτελεί μια από τις συγκινητικότερες σκηνές της ομώνυμης ταινίας του 1970 «Song of Norway» του Andrew Stone με τους T. Maurstad και F. Henderson στους ρόλους του Γκριγκ και της Νίνας, αντίστοιχα:




Wednesday 14 June 2017

Happy Birthday, Lang Lang!!




Το παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι ήταν η αρχή του θριάμβου...
Κι όχι τόσο η εικόνα του γνωστού διδύμου κινουμένων σχεδίων "Τομ και Τζέρυ", όσο η μουσική τους περιπέτεια σε κείνο το θρυλικό "Cat Concert", όπου η 2η Ουγγρική Ραψωδία του Λιστ μάγεψε τον δίχρονο Λανγκ.
Τα κινούμενα σχέδια κι η μεγαλόπρεπη, επιβλητική μελωδία του Λιστ ήταν σύμφωνα με τον Λανγκ η πρώτη επαφή του με τη δυτική μουσική, κάτι που τον οδήγησε στα τρία του χρόνια να ξεκινήσει μαθήματα πιάνου.
Κοντά στα πέντε κάνει την πρώτη δημόσια εμφάνισή του και εντυπωσιάζει τους πάντες, που μιλούν για ένα μικρό βιρτουόζο του οργάνου, ένα παιδί-θαύμα!

Κερδίζει απανωτά σε μουσικούς διαγωνισμούς, όμως εννιάχρονος σε κάποιον απο αυτούς απορρίπτεται λόγω "έλλειψης ταλέντου"..., κάτι που θλίβει το μικρό Λανγκ σε άφθαστο βαθμό και απομακρύνεται από τη μουσική, κλείνεται στον εαυτό του και γίνεται απόμακρος.
Την αλλαγή στη συμπεριφορά του παρατηρεί ο δάσκαλος μουσικής του σχολείου του.

Κάποια μέρα, αποφασισμένος να τον παρηγορήσει τον οδηγεί στην αίθουσα Μουσικής.
Τον βάζει σε μια καρέκλα της πρώτης σειράς και κείνος κάθεται στο πιάνο...
Αρχίζει να παίζει...
Ηχεί μια γλυκιά, γνώριμη μελωδία..
Είναι το "Allegro moderato" από την Σονάτα σε Ντο του Μότσαρτ.
Τα μάτια του εννιάχρονου Λανγκ φωτίζουν ξαφνικά...
Όμως δεν κουνιέται από τη θέση του...
Δειλιάζει ή εκστασιασμένος από τους μαγικούς ήχους αδυνατεί να κινηθεί;
Ο δάσκαλος σηκώνεται αργά...
Τον πλησιάζει και λέει:
"Θα ήθελες να παίξουμε μαζί το δεύτερο μέρος;...Ήταν κάποτε το αγαπημένο σου..."

Ο μικρός Λανγκ κάθεται στο σκαμπό του πιάνου με το δάσκαλο της μουσικής...
Υψώνει τα μικροσκοπικά χεράκια του και τα τοποθετεί στη σωστή θέση του κλαβιέ.
Αρχίζει  να εκτελεί το Andante cantabile από τη δημοφιλή Μοτσάρτια Σονάτα!
Eρμηνεύει με εξαιρετική τεχνική, αλλά κι απαράμιλλη εκφραστικότητα, κάτι που δεν συναντάς εύκολα σε έναν εκτελεστή της ηλικίας του.
To αντάτζιο κομψό, απαιτεί λεπτότητα, έντονους χρωματισμούς και συναισθηματικές διακυμάνσεις, χωρίς όμως υπερβολές εντυπωσιασμού.
Και κείνος καταφέρνει να αγγίξει τις πιο σπάνιες αποχρώσεις συναισθημάτων.
Οι μουσικές φράσεις της σονάτας απαιτούν απόλυτη σαφήνεια, ισορροπία και καθαρότητα.
Η γοητευτική μελωδία ρέει αβίαστα...

Είχε υπενθυμίσει στο μικρό  κινέζο πιανίστα πόσο πολύ λάτρευε την Μουσική Τέχνη και το πιάνο!
Οι ήχοι της είχαν λειτουργήσει σαν το μαγικό ραβδάκι μιας νεράιδας που μετατρέπει σε πραγματικότητα ό,τι τρελό έχει πλάσει η φαντασία...

Η πορεία του είναι γνωστή..., όπως γνωστός είναι ο ενθουσιασμός και το πάθος με το οποίο αιχμαλωτίζει το κοινό του! Μοιάζει σε αυτό στο είδωλό του, όπως έχει ο ίδιος κορυφαίος πιανίστας ομολογήσει, τον Φραντς Λιστ.Θυμόμαστε οι λάτρεις του το cd του με  τίτλο "Lizst: My Piano Hero".

Μπορεί ο ήρωας του Λανγκ να είναι ο βιρτουόζος Λιστ, όμως σήμερα τον ακούμε σε κείνο το Αντάντε του Μότσαρτ, αιτία να επανέλθει στον "ίσιο" δρόμο, το δρόμο που ανοίχτηκε διάπλατα μπροστά του, γεμάτος επιτυχίες, δόξα, λαμπρότητα, φήμη και την αγάπη εκατομμυρίων ακροατών της κλασικής μουσικής στον κόσμο!
Εξάλλου ο Μότσαρτ, όπως ο Λανγκ έχει πει, είναι ο μεγαλύτερος συνθέτης όλων, κι αν είχε τη δυνατότητα να συναντήσει κάποιον ανάμεσά τους, σίγουρα αυτός που θα διάλεγε θα ήταν ο σταρ Βόλφγκαγκ...

Happy Birthday, Lang Lang!!
(Γεννήθηκε σαν σήμερα 14 Ιουνίου του 1982)


Wolfgang Amadeus Mozart: "Piano Sonata No. 10 in C major, K. 330"


Tuesday 13 June 2017

Ο Μάλερ και το κήρυγμα του Αγίου Αντωνίου στα ψάρια...


"St Anthony Preaching to the Fish", Paolo Veronese- Γκαλερία Μποργκέζε

Από τους σπουδαιότερους Αγίους της Καθολικής Εκκλησίας είναι ο Άγιος Αντώνιος της Πάδοβας, που γιορτάζεται σήμερα, 13 Ιουνίου.
Γεννημένος στην Πορτογαλία, έδρασε στην Ιταλία,  αρχικά με το Τάγμα των Αυγουστίνων και στη συνέχεια  εντάχθηκε στο Τάγμα των Φραγκισκανών. Η διδασκαλία του παρότι απλή, ήταν ηχηρή για την καθολική πίστη. Ακόμα κι οι πιο αγράμματοι μπορούσαν να την καταλάβουν, γι' αυτό ο Πάπας Πίος ΧΙΙ έχρισε τον Αντώνιο  ιεροκήρυκα της Εκκλησίας. Τον αποκαλούσαν δε, "σφυρί των αιρετικών". Η μεγάλη του προστασία ενάντια στα ψέματα και τις απάτες τους ήταν να προφέρει, απλά και αθώα, το όνομα της Παναγίας.
Το ταλέντο του στη ρητορική και η αντοχή του στις δημόσιες αγορεύσεις ήταν σπουδαία!
Ο θρύλος θέλει να έκανε 10.000 κηρύγματα στη διάρκεια της ζωής του και πως κατάφερνε με το λόγο του να λιώνει τις καρδιές  και των πλέον αμαρτωλών.

Κάποτε βρέθηκε να κηρύττει στους αιρετικούς που δεν τον άκουγαν, ούτε τού έδιναν καθόλου σημασία. Τότε πήγε στην όχθη του ποταμού και άρχισε να ρητορεύει χωρίς να απευθύνεται σε κάποιον. Σύντομα όμως μαζεύτηκαν ψάρια, φιλοπερίεργα και ευγνώμονα όπως φαίνεται για όσα κήρυττε...

Gustav-Mahler-Kohut.jpgΟ Άγιος Αντώνιος της Πάδοβας ήταν αγαπημένος και προστάτης Άγιος του Γκυγιώμ Ντυφαί, αλλά και του Γκούσταβ Μάλερ. 
Τον ανακάλυψε 25χρονος όταν διάβασε την ποιητική συλλογή: " Des Knaben Wunderhorn - Το μαγικό κόρνο του αγοριού"...
Ανάμεσα στα λυρικά ποιήματα της ανθολογίας υπήρχε και κείνο που αναφέρεται στο θρύλο για το κήρυγμα του Αντωνίου στα ψάρια.

Σύμφωνα με τον μαέστρο Μπρούνο Βάλτερ:

"Όταν διάβασε τα ποιήματα, ένιωσε σαν να βρήκε το σπίτι του. Όλα όσα τον συγκίνησαν ήταν εκεί:  φύση,  αγάπη, ο κόσμος των πνευμάτων, η χαρά της νιότης, η ευθυμία, το χιούμορ, η ευσέβεια... Ο Μάλερ βρήκε στον ανάλαφρο και γεμάτο αθωότητα κόσμο αυτών των ποιημάτων μία εξαιρετική πηγή έμπνευσης".

Το έκτο τραγούδι της ανθολογίας τιτλοφορείται: "Το κήρυγμα του Αγίου Αντωνίου της Πάδοβας στα ψάρια" και αφηγείται το θρύλο...
Όταν τα ψάρια ακούνε το θαυμαστό λόγο του  πηδούν έξω από το νερό με ενθουσιασμό, αλλά όταν  το κήρυγμα ολοκληρώνεται επιστρέφουν στους παλιούς τους τρόπους.

 Αν και ο Μάλερ πρόσθεσε στην παρτιτούρα  την ένδειξη  "με χιούμορ", και πράγματι η ειρωνική του διάθεση είναι εμφανής, υποστήριξε πως υπήρχαν πιο σκοτεινές αποχρώσεις στη σύνθεση . Έκανε λόγο για χιούμορ που μοιάζει με πανικό, που προκαλεί περισσότερο την απογοήτευση παρά το γέλιο.

"Το κήρυγμα στα ψάρια", Arnold Bocklin 
Το τραγούδι δηλαδή  έχει διδακτική αξίωση. Ο Μάλερ είχε κατά νου τους "άνοους και απείθαρχους" ανθρώπους όπως αυτοί περιγράφονται από τον Νίτσε, κατάσταση που τού θύμισε το  κήρυγμα του Αγίου Αντωνίου στα ψάρια.
Έτσι "ζωγραφίζει" με ειρωνία μια μουσική εικόνα της αστάθειας της καθημερινής ζωής. Οι άνθρωποι, όπως τα ψάρια, περνούν την ζωή τους άσκοπα τριγυρνώντας εδώ κι εκεί, και ενώ προσωρινά επηρεάζονται από κηρύγματα καλοσύνης και αγάπης, τελικά επιστρέφουν στη γεμάτη κακία ζωή τους.

Στον  τοίχο του σπιτιού του Μάλερ κρεμόταν ένα χαρακτικό του Arnold Bocklin με μια ιδιαίτερων νοημάτων απεικόνιση του κηρύγματος του Αγίου Αντωνίου, όπου ο καρχαρίας ακούει ευλαβικά το κήρυγμα, αλλά στην κάτω σειρά επιστρέφει και κατασπαράσσει τα υπόλοιπα ψάρια.Λέγεται πως η έμπνευση του μουσουργού ενισχύθηκε πλην του ποιήματος κι από αυτό το εικαστικό έργο.


Το τραγούδι γράφτηκε για φωνή και πιάνο, ενώ λίγο αργότερα μεταγράφηκε και για ορχήστρα. Το γλυκό ηχόχρωμα του κλαρινέτου εκφράζει τον γλυκόλαλο Άγιο Αντώνιο...


"...Το κήρυγμα τελείωσε...
οι λούτσοι παραμένουν κλέφτες,
τα χέλια, υπέροχοι εραστές.
Ευχαριστήθηκαν το κήρυγμα ,
όμως ίδια όπως και πριν, εξακολουθούν..."

Το ακούμε από την Janet Baker:
Μahler: "Des Antonius von Padua Fischpredigt":



Τη σύνθεση ο Μάλερ ενσωμάτωσε αργότερα στη 2η Συμφωνία του(της Ανάστασης"), κι έγινε η βάση για το Σκέρτσο της Συμφωνίας.

Mahler - Symphony No. 2 - Mov. III / Georg Solti:


Ο Χούγκο Βολφ και η ...δεισιδαιμονία του 13

Τρίτη και 13, σήμερα!

Για πολλούς ο πλέον γρουσούζικος ημερολογιακός συνδυασμός!

Postcard-1910 Hugo Wolf.jpgΚι όμως κάτω από αυτόν τον συνδυασμό γεννήθηκε ένας πολυτάλαντος καλλιτέχνης της υστερορομαντικής περιόδου, ο κατεξοχήν συνθέτης των λήντερ Χούγκο Βολφ, ο οποίος θεωρείται άξιος συνεχιστής των Σούμπερτ και Σούμαν.
Τον απωθούσε ο συντηρητισμός του Μπραμς, ενώ θαύμαζε απεριόριστα για τις καινοτομίες του, τον Βάγκνερ!
Τρομερά εκφραστικός και παραγωγικότατος συνθέτης, με μόνο μελανό σημείο την περίοδο, που η κατάθλιψη είχε εισχωρήσει και βαρύνει την καθημερινότητά του, μια κατάσταση που επέφερε και το τέλος της ζωής του!

Λάτρευε την ποίηση (πολλά από τα λήντερ του είναι μελοποιημένα ποιήματα των Γκαίτε, Μέρικε και Άϊχεντορφ), διάβαζε κλασικούς, αλλά και Μυθολογία, που τον ώθησε σε αριστουργηματικές εμπνεύσεις (Γανυμήδης, Πενθεσίλεια, Προμηθέας…).


Όμως φίλοι μου, σήμερα επιλέγω να σας καλησπερίσω με μια από τις ελάχιστες συνθέσεις του εκτός λήντερ.

Δεν υπάρχει διαθέσιμη περιγραφή για τη φωτογραφία.
«Italian Serenade»
Jean-Antoine Watteau
Πρόκειται για την «Ιταλική Σερενάτα», ένα κουαρτέτο εγχόρδων που συνέθεσε το 1887 κι αργότερα ενορχήστρωσε ο ίδιος ο Βολφ.

Όταν ο Μαξ Ρέγκερ πρωτοάκουσε το κουαρτέτο, γεμάτος θαυμασμό αναφώνησε:
«Ελκυστικότατο έργο, ένα από τα συναρπαστικότερα του ρομαντικού ρεπερτορίου!Γοητεία, ορμή, μαγεία, πρωτοτυπία, πλούτος ηχοχρωμάτων, σίγουρα ένα έργο που θα προκαλέσει αβίαστα το θαυμασμό, όπου εκτελεσθεί!»

Πρόκειται για μια λυρικότατη σύνθεση, στην ελεύθερη μορφή του ρόντο, που πολλοί υποστηρίζουν πως θυμίζει το «Ιταλικό Καπρίτσιο» του Τσαϊκόφσκυ…

Ακούστε και θαυμάστε τον ευφυή τρόπο που ισορροπεί τα θέματα μεταξύ των οργάνων, αλλά και την καινοτόμα αρμονική γραφή, που υποδηλώνει τις Βαγνερικές επιρροές του Hugo Wolf, ενός συνθέτη, που αν εξαιρέσουμε το καταθλιπτικό τέλος του λίγο πριν καταρρεύσει πνευματικά από τη σύφιλη, ουδέποτε άλλοτε η «γκαντεμιά» διάβηκε το κατώφλι της ζωής και της καριέρας του, παρότι γεννημένος μια Τρίτη που το ημερολόγιο έγραφε 13…

To απολαμβάνουμε στην ορχηστρική του εκδοχή και υπό τη δ/νση του «κρητικού Τσιλιμπιδάκη», όπως συστηνόταν ο κορυφαίος ελληνορουμάνος μαέστρος Sergiu Celibidache, αναφερόμενος στην καταγωγή του από την Κρήτη.

Λέγεται πως την «Ιταλική Σερενάτα» ενέπνευσε στον Βολφ, ο Νίτσε και η έκκλησή του για «Mediterraneanize music»…

Εύχομαι καλό απομεσήμερο σε όλους, με δροσερή, Μεσογείου αύρα!


Hugo Wolf : «Italian Serenade», Sergiu Celibidache


Sunday 11 June 2017

"Ο χρόνος, ο κλέφτης..."


Ένα, δύο, τρία, τέσσερα...κάπως έτσι αρχίζει το μέτρημα της ζωής...
Με ανάσες...σε μέρες, σε μήνες, σε χρόνια...
Μισός αιώνας...Ναι, συνειδητοποιείς ξαφνικά πως έχεις διανύσει μισό αιώνα ζωσών στιγμών και πως σου υπολείπονται πολύ λιγότερες απ'όσες έχεις ζήσει μέχρι τώρα...

Και τι κάνεις;
Τότε είναι που αρχίζει η μάχη....
Τρεχεις να προλάβεις όσα ανέβαλλες μέχρι τώρα...

Κι ο χρόνος βγαίνει ο θριαμβευτής σε όλα...
Γιατί τον σπατάλησες σε παράλογες σκέψεις, σε ανούσιες συζητήσεις, σε ρηχούς ανθρώπους και κυρίως σε άτομα, που δεν άγγιζες την καρδιά τους...

Ο χρόνος φεύγει, κυλά ασταμάτητα σε μια ροή αδιάκοπη, αδιαφορώντας για τις αδυναμίες και τις αγωνίες των ανθρώπων, σαν το ποτάμι που ρέει ατέρμονα.
Ένας  σκοτεινός ωκεανός, που  μέσα του ταξιδεύει το Σύμπαν, η πιο σκοτεινή, ασαφής και αινιγματική  ανθρώπινη σκέψη.

Ρέουσα πραγματικότητα, ο χρόνος!κι αυτό το γνώριζαν από την αρχαιότητα οι άνθρωποι!
Κι έτσι μετρούσαν το κύλισμά του,...με κλεψύδρες ...

Ερμής,‘Ηρων ή Κτησίβιος ;
Όποιος και να  τελειοποίησε την κλεψύδρα,το κύλισμα των ωρών γίνεται ισόχρονα ανάμεσα στα δυο δοχεία.

"Κλέφτης του νερού ", σύμφωνα με την ετυμολογία της λέξης, η κλεψύδρα ήταν γνωστή εκτός της Αρχαίας Ελλάδος και στην Κίνα, στην Βαβυλώνα και την Αίγυπτο.
Η πρώτη κλεψύδρα κατασκευάζεται  γύρω στο 1800 π.Χ. από τον Αιγύπτιο Φαραώ Αμενεμχέτ .
Στη συνέχεια το νερό αντικαθίσταται από άμμο.
Πάντα όμως ,με την κλεψύδρα εκεί να μετρά τον κλέφτη το χρόνο...και να θυμίζει πως ο χρόνος κινείται σε μια ακίνητη αιωνιότητα.

Η αμμοκλεψύδρα επινοήθηκε από τον Γάλλο μοναχό Λουιπράν τον 8ο μ.Χ. αιώνα.

Για πρώτη φορά χρησιμοποιείται σαν ρολόι, κλεψύδρα σε αγώνες σκακιού στο Λονδίνο.
Είκοσι κινήσεις σε δύο ώρες.
Το ημερολόγιο έγραφε: 11 Ιουνίου 1862.

Δε μας φοβίζει, που γυρίζει της κλεψύδρας η άμμος, φίλοι μου εκλεκτοί!...
Αρκεί  το ΤΩΡΑ να γεμίζει με ουσία και όνειρα...με δίψα για ζωή κι αγώνα για έναν ομορφότερο κόσμο...
Να γεμίζει με πράξεις και σκέψεις, που γλυκαίνουν την πικρή διαπίστωση της φθοράς...
Μην επιτρέπουμε στο χρόνο να  κλέβει πολύτιμες στιγμές μας...
Ο χρόνος της ύλης απαιτεί φαντασία, που ίσως μόνο τα παιδιά διαθέτουν...
Σκέφτομαι, νοιώθω σαν παιδί κι ευθύς με τυλίγει η δροσιά της γλυκιάς ηλικίας...Με φωτίζει ο ήλιος της αθώας εκείνης περιόδου..
Κι είναι θέμα δικού μου φωτοτροπισμού μη χάσω τα σημάδια του ήλιου αυτού απ'την ψυχή μου...
Έτσι νικώ εγώ, το χρόνο, τον κλέφτη!

Και αν ακόμα δεν σας έπεισα, θα σας πείσει η μουσική, ο καλύτερος τρόπος να χωνέψουμε το χρόνο.


"Μα πώς να χωρέσει ο χρόνος σε μια ευχή
παράξενο παιχνίδι είναι η ζωή
την κλεψύδρα να γυρνούσα κι ότι βγει
αρκεί να ξαναρχίζαν όλα απ’την αρχή...

"Ονιράμα:"ΚΛΕΨΥΔΡΑ"




Το κείμενo έχει δημοσιευτεί και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr

Wednesday 7 June 2017

Ο Γκωγκέν και ο "Τσελίστας" του...

Paul Gauguin, "The Cellist" 



Με αφορμή τα σημερινά γενέθλια του ΠΩΛ ΓΚΩΓΚΕΝ (γεννήθηκε στις 7 Ioυνίου 1848) θα περιπλανηθούμε στο καλλιτεχνικό του σύμπαν, όπου το χρώμα χρησιμοποιήθηκε με τολμηρό και πρωτοποριακό τρόπο.

Αποτέλεσμα εικόνας για Paul Gauguin

"Αχ, χρώματα! Τι βαθιά και μυστηριώδης η γλώσσα της ζωγραφικής,
η γλώσσα των ονείρων!
Η Ζωγραφική, όπως και η Μουσική, είναι θέμα δονήσεων…
Όπως εκείνη επηρεάζει την ψυχή μέσω των αισθήσεων,
έτσι και οι αρμονικοί τόνοι
αντιστοιχούν στις αρμονίες των ήχων".

(Πωλ Γκωγκέν)




Απλές μορφές, εξωτική θεματολογία, έντονα χρώματα, αισθησιασμός, όλα συνεπαίρνουν στην τέχνη του γάλλου Γκωγκέν, που η έκφρασή του ακολουθεί  τον αυθόρμητο τρόπο σκέψης του!
Οι εικαστικές περιγραφές του θυμίζουν αναζητήσεις της βαθύτερης ανθρώπινης ύπαρξης. Έτσι, άλλοτε είναι άγριες κι άλλοτε τρυφερές...Πάντα όμως αληθινές κι ολοζώντανες με  τα έντονα χρώματα να κυριαρχούν, τις γραμμές του δυνατές και τις μορφές του απλουστευμένες.


Από τα πιο γνωστά έργα του και με θεματολογία εμπνευσμένη από τη μουσική είναι ο:
"Τσελίστας"


Πρόκειται για επιβλητικό πορτρέτο ενός καθιστού τσελίστα, έργο της τελευταίας περιόδου του ζωγράφου στο Παρίσι και λίγο πριν αναχωρήσει για την Πολυνησία.

Το πρόσωπο του εκτελεστή του τσέλου παρουσιάζει ομοιότητες ως προς τα χαρακτηριστικά με κείνα του ζωγράφου, κάτι που οδήγησε κάποιους να μιλήσουν για αυτοπροσωπογραφία.


Όμως, ο Γκωγκέν έχει απεικονίσει εν ώρα εκτέλεσης έναν διάσημο στην εποχή του γάλλο τσελίστα, κάτι που μαρτυρά και ο τίτλος του πίνακα που αναγράφεται στην επάνω αριστερή πλευρά του.

Πρόκειται για τον γεννημένο στη Γαλλία γερμανοπολωνό Φριτς Σνέκλουντ, το επώνυμο του οποίου αποτελεί τη δεύτερη λέξη του τίτλου: "upaupa Schneklud".


Paul Gauguin: "Upa Upa"

"Upa’upa" είναι ένας παραδοσιακός, χορός της Ταϊτής, που χορεύεται σε ζευγάρια. Από πολλούς χαρακτηριζόταν άσεμνος, καθώς οι χορευτικές κινήσεις του παραπέμπουν σε σεξουαλικά υπονοούμενα, γι'αυτό λέγεται και "Χορός του πάθους και της φλόγας".

Όπως και να έχει, ο αισθησιακού χαρακτήρα, Upa’upa, άρεσε στον Γκωγκέν και τον απολάμβανε τα απογεύματα με το τσάι του, ιδιαίτερα το πρώτο διάστημα της παραμονής του στην εξωτική χώρα.
Τον χορό έχει απεικονίσει  ο Γκωγκέν και στο μεμονωμένο εικαστικό του, που βλέπετε αριστερά.



Θα μπορούσα να συνδυάσω τον όμορφο "Τσελίστα" του Γκωγκέν με πλήθος αγαπημένων τσελιστών (Καζάλς, Ροστροπόβιτς, Μάισκυ, ντι Πρε, Πέρλμαν, Μπελ, Γιο Γιο Μα…), όμως επιλέγω έναν ταλαντούχο νεαρό καλλιτέχνη, τον πολυβραβευμένο Μιχάλη Χόιπελ, έναν αξιόλογο Έλληνα βιρτουόζο του οργάνου, μαθητή του περίφημου φινλανδού Άρτο Νόρας, αλλά και του Γκρήνχαους, ιδρυτή και μέλους του θρυλικού Beaux Arts Trio.

Ας τον απολαύσουμε στη Σαραμπάντ από την 3η Σουίτα για τσέλο του Γ.Σ.Μπαχ.
Θελκτική ερμηνεία, ζεστό βιμπράτο και απαράμιλλη εκφραστικότητα.
Αν και νεαρός, οι εκτελέσεις του Χόιπελ διακρίνονται από μεγάλη ευαισθησία, εντυπωσιακά ηχοχρώματα, που βοηθούν τον ακροατή να ακολουθεί τις όποιες μεταπτώσεις του συνθέτη από την απόλυτη ευδαιμονία, στη μελαγχολία…

Bach Cello Suite No.3: Sarabande:


Ένα παλιότερο κείμενό μου για τον Γκωγκέν μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Friday 2 June 2017

O 'Eλγκαρ στην Ιταλία...Παρότι βόρειος, πιστός εκφραστής της Μεσογειακής ομορφιάς!


Ο Έλγκαρ στην Ιταλία (αρχείο Amazon UK)


Θελκτικοί τόποι που λούζονται στο φως...Μεσαιωνικό χρώμα, απότομα βράχια, γραφικοί κολπίσκοι, μινιατουρίστικες αμμώδεις παραλίες, πανοραμικά μονοπάτια συνθέτουν την Ιταλική ριβιέρα, τόπο επιλογής πολλών, για τις διακοπές τους.
Χωριά σκαρφαλωμένα σε γκρεμούς, ορμίσκοι και ακρωτήρια πλάθουν το μουσικό παραμύθι στη φαντασία του βρετανού Εντβαρντ Έλγκαρ, όταν επιλέγει μια περιοχή του Νότου στη Λυγουρία της Ιταλικής ριβιέρας για να περάσει με την οικογένειά του τις διακοπές του, το 1904.

Ο γεννημένος σαν σήμερα 2 Ιουνίου 1857 συνθέτης, με βάση το Αλάσσιο στον κόλπο της Γένοβα, εξορμούσε καθημερινά στα γειτονικά πανέμορφα χωριουδάκια εξερευνώντας το φυσικό τοπίο, μα και το πλούσιο ιστορικό παρελθόν της περιοχής.
Τις εντυπώσεις του από το ταξίδι αυτό μεταφέρει ο Έλγκαρ στην παρτιτούρα του και τής δίνει τον τίτλο: "Στο Νότο" με υπότιτλο το προσωνύμιο της ιταλικής κωμόπολης που διέμενε: "Αλάσσιο".

Κυρίως προσπαθεί να σκιτσάρει τη συναισθηματική αντίθεση που δημιουργείται βλέποντας κανείς τα ερειπωμένα κτίσματα, τον αρχαίο ρωμαϊκό δρόμο, αλλά συγχρόνως και τη μαγευτική θέα προς τη θάλασσα, που είχε, όπως έλεγε ο ίδιος, χαραχτεί ανεξίτηλα στη μνήμη και την ψυχή του.

Φοίνικες, πεύκα, ελαιόδεντρα, πορτοκαλεώνες και αρωματικά αμπέλια δεσπόζουν στο τοπίο της περιοχής γι'αυτό και τα υμνεί στο ποίημά του ο Αλφρεντ Τένυσσον με τίτλο: "The Daisy", στροφή από το οποίο δανείζεται ο Έλγκαρ και θέτει εισγωγικά στην παρτιτούρα του:

"...what hours were thine and mine
in lands of palm and southern pine..."

Η σύνθεση, μια ουβερτούρα κονσέρτου σε μορφή συμφωνικού ποιήματος αφιερώθηκε από τον Έλγκαρ στον φίλο του, προστάτη των τεχνών και μαικήνα του, Frank Schuster.

Το έργο διακρίνεται για τις μεταβολές της διάθεσης και την πολύχρωμη ενορχήστρωση.

Με θριαμβική χροιά το εναρκτήριο θέμα, στοχεύει -κατά δήλωση του Έλγκαρ- να υμνήσει τη χαρά της ζωής, το κρασί, πολύτιμο προϊόν του Νότου!
Στη συνέχεια, τα ξύλινα, όμποε, φαγκότα, κλαρινέτα (4:47...5:02...5:25) ηγούνται της κύριας μελωδίας, υπονοώντας το τραγούδι του βοσκού που φυλάει το κοπάδι του, σε ένα διάλογο με τα τοξοτά. Ακολουθεί ένα ζωηρό, χειμαρρώδες ρυθμικά  θέμα, κάτι σαν ενθουσιώδης, χαριτωμένη ασχολία παιδιών.
Στο μεσαίο μέρος, το εκτεταμένο legato σόλο της βιόλας(10:50) είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό γιατί έρχεται σε εκφραστική  και αρμονική αντίθεση με όλο το υπόλοιπο έργο.Το μελαγχολικής χροιάς όργανο κινείται πάνω σε ένα λιτό μουσικό χαλί που στρώνει η αιθέρια άρπα.
Νύξεις από χάλκινα κρουστά και κόρνα(14:30) αναπαριστούν τις πολεμικές συγκρούσεις που επικράτησαν στην περιοχή στο πέρασμα των αιώνων.
Τα θέματα παρουσιάζονται με ανακατεμένη σειρά σε μια μουσική ανακεφαλαίωση, με τη σύνθεση να ολοκληρώνεται από μια σκερτσόζικη coda που ζωγραφίζει το λουσμένο στον ήλιο  Μεσογειακό Νότο και τις αναμνήσεις από το υπέροχο ταξίδι που φτάνει στο τέλος του, μεταφερμένο μουσικά από ένα φρενήρες και ενθουσιώδες roll στα τύμπανα.

Μενουχίν-Ελγκαρ(αρχείο Warner Classics)
Για την ιστορία να πούμε πως πρόκειται για περίοδο χειμερινών διακοπών του Έλγκαρ.
Εκείνη την εποχή, συνηθιζόταν οι κάτοικοι της Β.Ευρώπης  να "ξεφεύγουν" του κρύου χειμώνα επιλέγοντας για τη διαμονή τους θέρετρα της Μεσογείου.

Όπως αναφέρει στο ημερολόγιό της η Alice Elgar, σύζυγος του συνθέτη, ο καιρός εκείνο το χειμώνα στο Αλάσσιο δεν ήταν αυτός που προσδοκούσαν.Όμως αυτό δεν στάθηκε εμπόδιο στη σύνθεση της λαμπρής ουβερτούρας κονσέρτου, που θα την απολαύσουμε από την Royal Philharmonic Orchestra υπό την δ/νση του Yehudi Menuhin.

Μην ξεχνάμε πως ο Μενουχίν θαύμαζε απεριόριστα 2 συνθέτες του 20ου αι.: τον Μπάρτοκ και τον Έλγκαρ, με τον οποίο συνδέθηκε βαθειά, όταν 16χρονος ερμήνευσε στο Λονδίνο παρουσία του Έλγκαρ το κονσέρτο του για βιολί, προκαλώντας το θαυμασμό του συνθέτη για την απαράμιλλη τεχνική και εκφραστικότητά του!



Sir Edward  Elgar: "In the South-Alassio  concert overture, Op. 50" / Δ/νση: Μενουχίν