Monday 28 January 2019

"Τσάλλεντζερ..., η πτώση του Φαέθοντα"


Πρόκειται για τη μεγαλύτερη τραγωδία στην ΙΣΤΟΡΙΑ του ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ!

Ήταν 28 Ιανουαρίου του 1986, όταν το διαστημικό λεωφορείο Challenger, ελάχιστα δευτερόλεπτα από την εκτόξευσή του από το ακρωτήριο Κανάβεραλ της Φλόριντα διαλύθηκε, στέλνοντας στο θάνατο όλους του επιβαίνοντες, επτά μέλη του πληρώματος και έναν  πολίτη, τον πρώτο που θα ταξίδευε στο διάστημα.
Τα τηλεοπτικά δίκτυα μετέδιδαν ζωντανά την αποστολή ...Έτσι τη συντριβή του παρακολούθησαν εκατομμύρια άνθρωποι...



"Δούλευα τη σύνθεση "Φαέθων" που μού είχε ανατεθεί για τον εορτασμό για την Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας...Την ώρα της είδησης, κατά ειρωνικό τρόπο, βρισκόμουν στο σημείο της παρτιτούρας, όπου τα μοτίβα εκφράζουν τον κεραυνό του Δία που χτυπά τον Φαέθοντα που οδηγεί το άρμα του Ήλιου, προκαλώντας την πτώση του....
Έτσι το έργο μου αφιερώθηκε στη μνήμη των επτά αστροναυτών που έχασαν τη ζωή τους εκείνη τη στιγμή..."

Ο αμερικανός συνθέτης, Christopher Rouse ανήκει στους νεορομαντικούς δημιουργούς, αν και έχει γράψει και ατονικά έργα.
Ο ίδιος -όπως έχει δηλώσει- θέλει η μουσική του να μεταφέρει την "αίσθηση της επείγουσας ανάγκης για έκφραση".
Giorgio de Chirico: "Η πτώση του Φαέθοντα"


Είναι συνθέτης που αγαπά πολύ τη Μυθολογία γι'αυτό κατέχει σημαντική θέση στο μουσικό του έργο(Μορφέας, Αφροδίτη, Γοργόνα κλπ).

Το έργο του: "Phaethon" είναι συμφωνικό ποίημα εμπνευσμένο από τον γνωστό, αρχαιοελληνικό μύθο:

Ο Φαέθων είναι γιος του Ήλιου, που πείθει τον πατέρα του να του επιτρέψει να οδηγήσει το άρμα του. Όμως, άπειρος καθώς ήταν, όταν κατά τη διαδρομή ειδε τον ουρανό γεμάτο με παγίδες και τέρατα όπως ο Σκορπιός, φοβήθηκε τόσο που δεν μπόρεσε να ελέγξει τα ηνία του άρματος.
Αποτέλεσμα αυτού ήταν να αφηνιάσουν τα ατίθασα άλογα και ο Ήλιος να φτάσει τόσο κοντά στην Γη, που από την υπερβολική θερμότητα να ξεραίνονται τα πάντα.
Η επέμβαση του Δία ήταν άμεση!
Για να αποφευχθούν τα χειρότερα, εριξε κεραυνό, σκότωσε τον Φαέθοντα.
Το νεκρό κορμί του έπεσε στον Ηριδανό ποταμό...



"...Ότε απαίσιος δύναμις εμμανής,
φθονούσα τον Φαέθοντα, εκ κορυφής
τον κατεκρήμνισε των ουρανών,
αι αδελφαί του ήλθον μελανείμονες
εις το υγρόν του μνήμα, τον Ηριδανόν,
κ’ ημέραν, νύκτα έκλαιον αι τλήμονες...",

θα γράψει γι'αυτόν ο Καβάφης σε ένα από τα "Αποκηρυγμένα" του...

Την τρελή, επικίνδυνη κίνηση του άρματος και την πτώση του Φαέθοντα θέλησε να αποτυπώσει στο με προγραμματική δομή, έργο του, ο Christopher Rouse.
Εκτελείται από μεγάλη ορχήστρα και επαινέθηκε για τον ενορχηστρωτικό πλούτο του, ιδιαίτερα για την ευφάνταστη χρήση των χάλκινων πνευστών και των κρουστών που απεικονίζουν τη φρενήρη, αχαλίνωτη πορεία του άρματος.
Πολλοί αντιστοίχισαν την ορχηστρική αίσθηση με κείνη των έργων των Σοστακόβιτς και Μπρούκνερ.
Δυναμική, ασταμάτητη, ενεργητική, εκρηκτική σύνθεση, ένα χαοτικό, θορυβώδες κρεσέντο που μεταφέρει στον ακροατή την αγωνία για την κατάληξη μιας ανεξέλεγκτης διαδρομής...
Το συμφωνικό ποίημα χαρακτηρίστηκε τολμηρό ως μουσική ιδέα και ο συνθέτης επαινέθηκε για έκρηξη δημιουργικής φαντασίας και λαμπρή συγχώνευση κλασικών και σύγχρονων ιδιωματισμών.

Η "πτώση του Φαέθοντα" από τον ουρανό, παραλληλίστηκε λόγω συγκυριών από τον συνθέτη με την "πτώση του Τσάλλεντζερ".
Ειναι όντως εντυπωσιακό πώς μια τραγωδία του σήμερα  μετουσιώνεται σε ήχο και με στοιχεία της Μυθολογίας μεταπλάθεται, για να εκφράσει θρήνο για τα θύματα, αλλά συγχρόνως μέσω της αλληγορίας να υποδηλώσει έννοιες όπως η ανθρώπινη απληστία ή η γνώση κατά πόσο μπορείς να  στοχεύσεις στο υπερφυσικό και να ανταπεξέλθεις στις απαιτήσεις του, καθώς και των συνεπειών της αποτυχίας, δίνοντας έτσι και μια φιλοσοφική διάσταση στη μουσική έκφραση.

Christopher Rouse: "Phaethon":


Sunday 27 January 2019

«Zuzana Ruzickova, από τα Στρατόπεδα Συγκέντρωσης στους κορυφαίους τσεμπαλίστες του κόσμου!»


[Mε αφορμή την 27η Ιανουαρίου: Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος]

Αποτέλεσμα εικόνας για zuzana růžičková plays cembalo


Μέχρι τότε, είχε ευτυχισμένα παιδικά χρόνια, παρότι ασθενικό παιδί (λόγω της φυματίωσης που είχε περάσει).
Όταν ανάρρωσε πλήρως, η Σουζάνα Ρουζίκοβα ως πολύτιμο δώρο για τη γενναία στάση της απένεντι στην ταλαιπωρία της ασθένειάς της, ζήτησε από τους γoνείς να τής επιτρέψουν να μάθει τσέμπαλο.
Ήταν εβραίοι, και η οικονομική τους κατάσταση καλή...
Άρχισε τα μαθήματα και ο δάσκαλός της ήταν τόσο εντυπωσιασμένος από την επίδοσή της, που την ενθάρρυνε να πάει στη Γαλλία να μαθητεύσει με την κορυφαία Βάντα Λάντοβσκα.

Όμως, την πρόλαβε η εισβολή των Ναζί στην Τσεχοσλοβακία.
Όχι μόνο δεν μπόρεσε να σπουδάσει στη Γαλλία, αλλά λίγο αργότερα, μαζί με την οικογένειά της, απελάθηκαν στο  Tερεζίν.

«Η παιδική μου ηλικία τελείωσε εκεί», λέει η ίδια.

Οι παππούδες και ο πατέρας της πέθαναν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης μαζί με χιλιάδες άλλους Εβραίους.

Η ίδια υποστηρίζει πως η μουσική ήταν εκείνη που τη βοήθησε να επιβιώσει μέσα σε κείνη την κόλαση
Θυμάται πως καθ'οδόν προς το Άουσβιτς, στην καρότσα του φορτηγού που τούς μετέφερε από το Τερεζίν, αντέγραφε κρυφά ένα μικρό κομμάτι από τη Σαραμπάντ της 3ης Αγγλικής Σουΐτας  του Μπαχ, πάνω σ’ ένα τσαλακωμένο χαρτί...Ήθελε να έχει ένα κομμάτι του πάνω της, κάτι σαν φυλαχτό, αφού έτρεμε από αγωνία και φόβο για το τί τους περίμενε...

Ξυρισμένο κεφάλι, ριγωτή στολή...Για διακριτικό, το κίτρινο αστέρι του Δαυίδ στο πέτο και ένας αριθμός…
72389, ο αριθμός που σφράγισαν το παιδικό της μπράτσο…

Μπορεί να έχει ξεθωριάσει, όμως η ένταση του φόβου που τής προκαλούσε κοιτάζοντας το χέρι της, παραμένει το ίδιο ισχυρή…

"Θέλω να ζήσω, δεν θέλω να πεθάνω", έλεγε  κάθε φορά στη μητέρα της βλέποντας τον καπνό απ’ τους θαλάμους αερίων, τρομερά φοβισμένη…

Δεν πέθανε….Ούτε εκεί, ούτε όταν στάλθηκε τα επόμενα τρία χρόνια στο Μπέργκεν Μπέλσεν για καταναγκαστικά έργα…

Σώθηκε... και γύρισε στην πατρίδα της…

Όμως τα χέρια της είχαν καταστραφεί…  Η βαριά εργασία στα χωράφια, τα δημόσια έργα κι η μεταφορά σκληρών υλικών είχαν επιφέρει τεράστια ζημιά στα άλλοτε μαγικά, επιδέξια και βιρτουόζικα δάχτυλά της…

Όλοι τη συμβούλευαν να εγκαταλείψει οποιαδήποτε φιλοδοξία για  μουσική σταδιοδρομία.

Όμως, "πώς θα ζούσα χωρίς μουσική;…Αυτή με κράτησε στον πόλεμο...Αυτή, η απαντοχή στις κακουχίες…, η ελπίδα, η παρηγοριά κι η ανακούφισή μου"

Άρχισε την εξάσκηση…
Πέρναγε δωδεκάωρα πάνω στα πλήκτρα…
Ήθελε να κερδίσει το χαμένο χρόνο…Και τα κατάφερε…
Σχετική εικόνα
Η καταξίωση ήρθε το 1956 όταν κέρδισε στο Διεθνές Μουσικό Φεστιβάλ του Μονάχου.
 
Eίναι η πρώτη ερμηνεύτρια που κατέγραψε το πλήρες έργο του Μπαχ για τσέμπαλο.

Μέχρι το θάνατό της το 2017 η Σουζάνα Ρουζίκοβα ευγνωμονούσε καθημερινά τον Μπαχ, γιατί  -όπως έλεγε-  ήταν εκείνος που την προστάτεψε στα δύσκολα χρόνια...

Ευεργετικός ο ρόλος της μουσικής του στην ψυχή της…
Την χαλάρωνε,την ηρεμούσε, της έδινε ελπίδα όταν γονάτιζε…Αισθανόταν πως ακούγοντας ή παίζοντας τη μουσική του, ο Θεός ήταν παρών …

Η ζωή της υπήρξε σκληρή, ..η καριέρα της, λαμπρή...Ιστορία τυραννίας και θριάμβου...
Όμως εκείνη δεν νοιώθει περήφανη για τίποτα.
Το μεγαλύτερο -λέει γελώντας- επίτευγμά της  και συγχρόνως μεγαλύτερο θαύμα, είναι που επέζησε του ολοκαυτώματος, του σχεδίου εξόντωσης  και αφανισμού, αυτής της κτηνωδίας της ναζιστικής θηριωδίας…

[Πλοκή της ιστορίας και αφήγηση δική μου με στοιχεία, που κατά καιρούς έχω διαβάσει]

***

Οι "Αγγλικές σουΐτες" γράφτηκαν τη δεκαετία του 1710. Το όνομά τους οφείλουν μάλλον σε έναν μυστηριώδη άγγλο ευγενή στον οποίο αφιερώθηκε το έργο, ενώ κατ'άλλη εκδοχή  στις πρότυπες 6 σουΐτες για τσέμπαλο του γάλλου  Charles Dieupart που μεσουρανούσε στο Λονδίνο.
Αποτελούνται από τυποποιημένους γαλλικούς χορούς:
την αργή Allemande, την γρηγορότερη Courante, την επίσης αργή Sarabande και τη ζωηρή Gigue . Σε αυτούς προστίθενται οι: Bourrée, Gavotte, και Μinuet, και το εισαγωγικό πρελούδιο.

Εμείς, θα ακούσουμε την "Mrs Bach" -όπως καθιερώθηκε να φωνάζουν τη Σουζάνα- στη Σαραμπάντ, απ'την οποία κάποτε κοριτσάκι τρομαγμένο άντλησε δύναμη γράφοντάς τη στο βρώμικο, τσαλακωμένο χαρτάκι...

Θα την ακούσουμε στο "φυλαχτό" της...

Bach English Suite No.3 in G minor BWV 808 / Zuzana Růžičková




Επίσης στην παρακάτω ηχογράφηση εκτελεί τη "Φαντασία BWV 906" του Γ.Σ. Μπαχ, έργο που ο ολοκληρωμένος τίτλος του είναι "Fantasia and Fugue" σε Ντο Μείζονα, BWV 906.
Επειδή η φούγκα είναι ατελής συνηθίζεται να λέγεται απλώς "Φαντασία"…
Ανήκει στα έργα των χρόνων της Λειψίας του συνθέτη και είναι ένα από τα σχετικά λίγα κομμάτια του Μπαχ, των οποίων η αυθεντικότητα δεν έχει τεθεί υπό αμφισβήτηση, διότι σώζεται η χειρόγραφη παρτιτούρα της.

Πρόκειται για σύνθεση γεμάτη αρπίσματα. Ένας κυματισμός συνεχόμενων τρίηχων δεκάτων έκτων στο δεξί χέρι και τρίλιες, ενώ το αριστερό σταυρωνει συχνά πάνω από το δεξί τονίζοντας τις συγχορδίες μεγαλόπρεπα ("maestoso"),  όπως υποδεικνύει ο συνθέτης στην παρτιτούρα του…

J. S. Bach - Fantasia in C minor/BWV 906 / Zuzana Růžičková


https://www.youtube.com/watch?v=tP0Lu73GicU 
Αποτέλεσμα εικόνας για Zuzana: Music is Life dvd amazon

To βραβευμένο ντοκυμαντέρ για τη ζωή της, έχι τίτλο "Zuzana: Μusic is life".
Παρακάτω το trailer:



Ηρωες όλοι αυτοί οι καλλιτέχνες που παρόλες τις ταπεινωτικές συνθήκες διαβίωσης, παρέμειναν αφοσιωμένοι στη μουσική, συνέχισαν  με θαυμαστό τρόπο κι όσοι επέζησαν, μεγαλούργησαν, στοιχείο που αντανακλά τη θέλησή τους για ζωή!
Η Ρουζίκοβα δίδαξε πως τίποτε δεν είναι ακατόρθωτο! Με αγάπη, θέληση, υπομονή και επιμονή το όνειρο επιτυγχάνεται όσο κι αν βάρβαρα ένστικτα και φρικαλεότητες πάλεψαν για το αντίθετο...


Friday 25 January 2019

Ένα κουαρτέτο εγχόρδων για τα γενέθλια της Βιρτζίνια...


Το πνεύμα της υψηλό, εκλεπτυσμένο, ιδιαίτερα οξυδερκές και πρωτοποριακό!

Τι θα λέγατε να ακούσουμε ένα κουαρτέτο εγχόρδων για τη γενέθλια επέτειο της ΒΙΡΤΖΙΝΙΑ ΓΟΥΛΦ;

Γεννήθηκε σαν σήμερα 25 Ιανουαρίου 1882...

Όσο ζούσε η Βιρτζίνια Γουλφ είχε δημοσιεύσει μόνο μια συλλογή διηγημάτων. Λίγο πριν πεθάνει, σχεδίαζε να συγκεντρώσει σε έναν τόμο όλα της τα διηγήματα, δημοσιευμένα και ανέκδοτα.
Την επιθυμία αυτή εκπλήρωσε μετά το θάνατό της ο σύζυγός της, Λέοναρντ στη συλλογή «Στοιχειωμένο σπίτι», απ’όπου το απόσπασμα από το διήγημά της με τίτλο: «Κουαρτέτο Εγχόρδων».

Όπως θα δείτε, οι μουσικοί ήχοι είναι εμφανείς στο λόγο της Γουλφ.Τούς ενσωματώνει στον τρόπο καταγραφής της εικόνας, της στιγμής, της εντύπωσης, δίνοντάς τους ρόλο υποβλητικής ανάκρουσης…



«Ο ήχος από το κούρδισμα του δεύτερου βιολιού στον προθάλαμο ήταν; 
Να, έρχονται: 
Τέσσερις μαύρες φιγούρες που κουβαλάνε όργανα και κάθονται απέναντι στους προβολείς, 
που τους λούζουν με άσπρο φως…
ακουμπούν τις άκρες των δοξαριών τους στο αναλόγιο… 
τα σηκώνουν με μια συντονισμένη κίνηση… τα ζυγιάζουν ελαφρά στον αέρα και, 
κοιτάζοντας πέρα, το μουσικό που κάθεται απέναντι, το πρώτο βιολί μετράει ένα, δύο, τρία 
[…] 
…Αυτό, βέβαια, είναι απ' τα πρώτα έργα του Μότσαρτ…
Αλλά η μελωδία, όπως όλες οι μελωδίες του, σου φέρνει απελπισία - ελπίδα, εννοώ…» 

(Βιρτζίνια Γουλφ: "Κουαρτέτο εγχόρδων"από «Στοιχειωμένο σπίτι και άλλα διηγήματα, 
μτφ. Αλ. Παναγή, εκδ. Πατάκη, σ. 48)



ΜΟΤΣΑΡΤ: "Κουαρτέτο Ν.1, KV 80"

"Mozart aged 14 in Ιtaly",
Saverio Dalla Rosa
Το απαιτητικό είδος του κουαρτέτου εγχόρδων απασχόλησε τον Μότσαρτ  από την εφηβεία του.
Η πρώτη απόπειρα σύνθεσης κουαρτέτου γίνεται στην μικρή κωμόπολη του Λόντι στη Λομβαρδία, κατά τη διάρκεια της περιοδείας του παιδιού-θαύματος στη Ιταλία.
Όπως ο πατέρας Λεοπόλδος γράφει, ήταν κάποιο Μαρτιάτικο βράδυ του 1770 σε ένα από τα καπηλειά του Lodi κι έτρωγαν, όταν συνέλαβε την ιδέα, γι'αυτό και από πολλούς αυτό το κουαρτέτο συνηθίζεται να τιτλοφορείται "Lodi Quartet".

Είναι ιστορικής σημασίας, καθώς αποτελεί το πρώτο έργο του Αμαντέους για ένα σπουδαίο μουσικό είδος, όπως το κουαρτέτο εγχόρδων.
Παρότι ελάχιστα γνωστό, ως έργο της Μοτσάρτιας νεότητος, η ακρόασή του επιδεικνύει τον εντυπωσιακά χαρισματικό και με έντονη αυτοπεποίθηση μικρό δημιουργό, που φαίνεται να κυριαρχεί και στην μουσική δωματίου.
Εμφανείς οι επιρροές της Ιταλικής μουσικής δωματίου , ο Μότσαρτ διανθίζει την απέριττη μελωδία του κυρίου θέματος, με συνοδευτικές, επίσης λιτές και διαυγείς μιμητικές φιγούρες.

Το Κουαρτέτο αρ. 1 είναι στη Σολ μείζονα και η αρχική μορφή του  περιλαμβάνει τρία μέρη:

Adagio, Allegro, Menuetto, ενώ ένα Rondeau ως τέταρτο, προστέθηκε αργότερα...


Mozart: "String Quartet No. 1  in G":


AmadeusQuartet1.gifΑπολαύστε το με το θρυλικό Amadeus Quartet, ειδικευμένο σε έργα κλασικής περιόδου και φημισμένο για  τον απόλυτο συγχρονισμό των μελών του, την ομοιόμορφη τεχνική, την διαύγεια και τον γεμάτο όγκο, ήχο τους!

Επίσης το  Amadeus Quartet κατέστη διάσημο στην ιστορία της μουσικής διότι διατήρησε τα ιδρυτικά του μέλη για 40 συνεχή χρόνια, από την ίδρυσή του μέχρι την διάλυσή του (1947-1987).


Τα εβραϊκής καταγωγής, μέλη του γνωρίστηκαν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης:





Μπορεί να είναι έργο της εφηβείας του Μότσαρτ, όμως μάς θυμίζει πως ο κόσμος των συναισθημάτων είναι υπαρκτός, φίλοι μου ...
Ο αγαπητός του Θεού Aμαντέους, ανακαλεί στη μνήμη μας το πώς είναι να αισθανόμαστε βαθιά, να αγαπάμε, να ελπίζουμε...
Η μουσική του, ένα κράμα παιδικής αφέλειας και ωριμότητας, ένα παιχνίδι αντιθέσεων, όπου η απελπισία και το επίμονο παράπονο μεταπλάθονται σε ευθυμία και ελπίδα…
Κι όλα δοσμένα με μια αδιανόητα ευφρόσυνη αρμονία, όπως  αδιανόητα είναι -πολλές φορές- τα αισθήματα και οι σκέψεις, που "ρέουν", χωρίς καμιά προφανή λογική σύνδεση στα γραπτά της Βιρτζίνια Γουλφ...

Monday 21 January 2019

Δραγατάκης, ο Ηπειρώτης μουσικός...


Η εικόνα ίσως περιέχει: 1 άτομο, κοντινό πλάνοΤα πρώτα του ακούσματα είναι τα τραγούδια της πατρίδας του, της Ηπείρου.
Ηπειρώτικες μελωδίες έπαιζε ο πατέρας του με τυλιγμένα φύλλα μουριάς, ενώ η μητέρα του τον νανούριζε με ηπειρώτικους σκοπούς...
Απ'αυτούς αγάπησε τη μουσική και τού γεννήθηκε η επιθυμία να ασχοληθεί με τη μουσική τέχνη(αν και μετά τα σαράντα του χρόνια)...

Σαν σήμερα πριν 105 χρόνια γεννήθηκε ο πολυγραφότατος και πρωτοποριακός ηπειρώτης συνθέτης, Δημήτρης Δραγατάκης.


Μικρός, αντίθετα από τα παιδιά της ηλικίας του που έφτιαχναν σφεντόνες, εκείνος έφτιαχνε όργανα...
Ακολουθώντας το παράδειγμα του πατέρα του πειραματιζόταν με φύλλα, κλαδιά, καλάμια και ό,τι τού παρείχε η φύση...

Εκτός από το δημοτικό τραγούδι, η μουσική του ενσωμάτωνε στοιχεία από τη μελοποιία του αρχαίου ελληνικού δράματος υιοθετώντας όμως πρωτοποριακές τεχνικές και σύγχρονα μέσα.
Υπήρξε βιολιστής, αλλά και μετά από παρότρυνση του δασκάλου του, Μ. Καλομοίρη στράφηκε προς τη βιόλα και διετέλεσε για μια 20ετία μέλος της Ορχήστρας της ΕΛΣ.

"Θέλω να γράφω μουσική που βοηθάει τον άνθρωπο να σκέφτεται..", έλεγε..

Ο Δραγατάκης είναι από τους σημαντικότερους συνθέτες της γενιάς του, ενώ φωτεινή και γόνιμη ήταν η προσφορά του στον παιδαγωγικό τομέα με διακεκριμένους μαθητές.
Ένας απουδαίος, εμπνευσμένος δημιουργός που ομολογούσε συχνά πως οφείλει στη μητέρα του το ότι έγινε μουσικός, καθώς τον νανούριζε με ηπειρώτικα τραγούδια.

Το "Νανούρισμά" του είναι μια νεανική σύνθεσή του για βιολί και πιάνο κι ανήκει στα αχρονολόγητα έργα του συνθέτη.
Η μελωδία του είναι λιτή και παραπέμπει στο ύφος του παραδοσιακού νανουρίσματος και την ηπειρώτικη καταγωγή του δημιουργού.

ΔΡΑΓΑΤΑΚΗΣ: "Νανούρισμα" για βιολί και πιάνο:


Ο χαρακτήρας της γραφής του Δραγατάκη είναι ελεύθερα ατονικός, που η ποικιλία των στοιχείων του, όπως το ισοκράτημα, ή τα μικρά μελωδικά μοτίβα που θυμίζουν δημοτικό τραγούδι, καθιστούν αναγνωρίσιμες τις συνθέσεις του.
Η Ήπειρος πρέπει να είναι περήφανη για το τέκνο της!

ΣΟΣΤΑΚΟΒΙΤΣ: η Συμφωνία για τον "ΛΕΝΙΝ".


(Στη μνήμη του Βλαντιμίρ Λένιν - 21 Ιανουαρίου 1924)


Ο Σοστακόβιτς έγραψε τη  Συμφωνία αρ.12 σε ρε ελασ. το 1961.
Αναφέρεται στην Οκτωβριανή Επανάσταση γι'αυτό εχει τον υπότιτλο: "Έτος 1917" και αφιερώθηκε στη μνήμη του Βλαντιμίρ Λένιν.

"Όταν γράφεις μια Συμφωνία για την Οκτωβριανή Επανάσταση, η εικόνα που ξεχωρίζει είναι αυτή του μεγάλου ηγέτη της εργατικής τάξης, Λένιν .
Επομένως, η συμφωνία θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του!",
  λέει ο Σοστακόβιτς!

Το πρώτο μέρος της συμφωνίας το τιτλοφορεί: "Επαναστατημένη Πετρούπολη" γιατί ο συνθέτης επιθυμεί να αποτυπώσει  το κλίμα που επικρατούσε στην Πετρούπολη, τις μέρες του Απρίλη όταν έφτασε ο Λένιν . Ηταν και και κείνος -όπως λέει- ανάμεσα στο πλήθος που άκουσε τον Λένιν να βγάζει λόγο και παρότι τότε ήταν πολύ νέος, χαράχτηκε ανεξίτηλα στη μνήμη του.
Είναι ένα μέρος μαχητικό, ορμητικό, με ενθουσιώδεις ρυθμούς, που βασίζεται σε μελωδίες και θέματα από επαναστατικά τραγούδια της Ρωσίας.

Shostakovich: Symphony No.12 / 1. Revolutionary Petrograd:



Το τέταρτο και τελευταίο μέρος, "Η Αυγή της Ανθρωπότητας" είναι ένα αισιόδοξο μέρος, που δείχνει την οικοδόμηση της νέας κοινωνίας μετά την Επανάσταση.
Σε αυτό το μέρος ο Σοστακόβιτς , όπως χαρακτηριστικά έλεγε, ήθελε να απεικονίσει τη ζωή που συνεχίζει με τις ιδέες του Λένιν ακόμη και όταν εκείνος "έφυγε".

Shostakovich: Symphony No.12 : / 4. The Dawn of Humanity:









"Shostakovich Symphonies and Concertos": David Hurwitz, metrolibrary, rizospastis.

Saturday 19 January 2019

Poe- Caplet: Φανταστικό παραμύθι για τη "Μάσκα του κόκκινου θανάτου"




Διακόσια δέκα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τη γέννηση του Edgar Allan Poe, του μεγάλου αλλά αμφιλεγόμενου συγγραφέα-ποιητή, της κατηγορίας των "καταραμένων", καθώς τα κείμενά του είναι σκοτεινά, μυστηριακά και με διάχυτη τη χαρακτηριστική μεταφυσική ατμόσφαιρα.

Tο μικρό διήγημα του Πόε:

"Η Μάσκα του Κόκκινου Θανάτου",

είναι μια ιστορία με στοιχεία γοτθικής λογοτεχνίας που εκδόθηκε το 1842.




"Ο "Κόκκινος Θάνατος" ρήμαζε από καιρό τη χώρα. Καμιά επιδημία δεν είχε ποτέ σταθεί τόσο θανατερή, τόσο φριχτή. Το αίμα ήταν η ενσάρκωση κι η σφραγίδα του – το κόκκινο και απαίσιο αίμα. Δυνατοί πόνοι, ξαφνικές ζαλάδες, από τους πόρους άφθονη αιμορραγία, κι έπειτα ο θάνατος.[...]

Σχετική εικόναΟ πρίγκηπας Πρόσπερο ήταν ευτυχισμένος, ατρόμητος και συνετός. Όταν το κράτος του ερημώθηκε από το μισό πληθυσμό, κάλεσε κοντά του χίλιους γερούς και ξένοιαστους ιππότες και κυρίες της αυλής του, και μαζί με όλους και όλες κλείστηκε σ' έναν οχυρό του πύργο κι απομονώθηκε αυστηρά.[...]Η απόλυτη ασφάλεια μαζί, ήταν μέσα στον πύργο. Έξω ήταν ο "Κόκκινος Θάνατος"...[...]
Έκλεινε πια ο πέμπτος ή ο έκτος μήνας όταν έδωσε για τους φίλους του ένα χορό μεταμφιεσμένων εξαιρετικής μεγαλοπρέπειας.[...]
Την παρουσία ενός πρωσοπιδοφόρου, κανένας δεν την είχε αντιληφθεί πρωτύτερα.Ήταν ψηλός και κοκαλιάρης, τυλιγμένος απ' το κεφάλι ως τα πόδια μέσα σ' ένα σάβανο. Η μάσκα που του έκρυβε το πρόσωπο έμοιαζε τόσο πολύ με αλύγιστη όψη νεκρού.[...]
Είχε έρθει σαν κλέφτης μες στη νύχτα. 
Κι ο ένας μετά τον άλλον έπεσαν οι γλετζέδες μέσα στις αιματοβαμμένες αίθουσες του γλεντιού των, και ο καθένας πέθανε στην ίδια απεγνωσμένη στάση όπου είχε πέσει..."

(Ε.Α.Πόε: "Η Μάσκα του Κόκκινου Θανάτου", πηγή: εδώ.)



Το διήγημα αναφέρεται σε μια θανατηφόρα επιδημία, τον "Κόκκινο θάνατο", την οποία ο πρίγκιπας Πρόσπερο έντρομος προσπαθεί να αποφύγει κρυμμένος στο κάστρο του. Εκεί, μαζί με άλλους ευγενείς προκειμένου να μη δείχνουν το φόβο τους διοργανώνουν ένα χορό μεταμφιεσμένων κατά τη διάρκεια του οποίου εμφανίζεται μια άυλη μυστηριώδης φιγούρα.
Η επαφή μαζί της προκαλεί σε όλους το θάνατο.
Σχετική εικόνα
Αndre Caplet

Ο Πόε, μια συμβολική μορφή μεταξύ υπαρκτού και ανύπαρκτου, εκφραστής του μεταφυσικού, έχει εμπνεύσει πολλές φορές μουσουργούς.
Από το παραπάνω, σύντομο κείμενό του εμπνέεται ο Αndre Caplet το: "Conte Fantastique-Φανταστικό παραμύθι", μια σύνθεση για άρπα και κουαρτέτο εγχόρδων, που αρχικά τής είχε δώσει τον τίτλο "Legende".



Ο André Caplet γεννήθηκε στη Χάβρη το 1878 και έδειξε από μικρός τη μουσική του μεγαλοφυία. Εννιάχρονος κέρδισε το 1ο βραβείο στο βιολί και πριν συμπληρώσει τα δώδεκα έγινε ενεργό μέλος της Ορχήστρας του θεάτρου της Χάβρης !
Περισσότερο εντυπωσιακό είναι το ότι κέρδισε το το Prix de Rome με την καντάτα του "Myrrha", όταν στον μέγα Ραβέλ την ίδια χρονιά απονεμήθηκε το 3ο βραβείο!

Η ΣΥΝΘΕΣΗ:

Ο Caplet "απελευθερώνει" την άρπα από τον παραδοσιακό της ρόλο που είναι καθαρά διακοσμητικός και πολύχρωμος, καθώς συνδέεται με την έκφραση του ονείρου και των αιθέριων υπάρξεων.
Έτσι, εμπιστεύεται στο ηχόχρωμά της επεισόδια με έντονη δραματικότητα αλλά και φρίκη από την θανατηφόρα επιδημία.Τής αναθέτει την έκφραση του προσωποποιημένου "Κόκκινου Θανάτου". Glissandi και ιδιαίτερες αρμονίες αποτελούν τα μουσικά εφέ για πρόκληση αγωνίας και τρόμου.

"The Masque of the Red Death", Χάρι Κλάρκ , 1919
Εικονογράφηση για το διήγημα του Πόε

Ο συνθέτης στην παρτιτούρα σημειώνει την ένδειξη "haletant-χωρίς ανάσα", προτρέποντας τον αρπιστή να εκτελέσει την άρπα ως πνευστό όργανο, που η πνοή του θα διακοπεί απότομα, όταν μετά τα αρχικά μέτρα η μελωδική γραμμή κατακλύζεται από ταχείς αρπισμούς.
Τολμηροί χρωματισμοί που θυμίζουν Ντεμπισί (οι δυο μουσουργοί ήταν καρδιακοί φίλοι), αλλά και Σαίνμπεργκ.
Η εικόνα του "κόκκινου θανάτου" ζωγραφίζεται μουσικά στη τρίτη φράση της άρπας με χρήση στο μοτίβο της, δέκα από τις δώδεκα νότες της χρωματικής κλίμακας.

Η μελωδία άλλοτε έντονη, ζοφερή, δυσοίωνης υφής με αποκορύφωμα όταν από την άρπα ακούγονται οι 12 χτύποι του ρολογιού που σημαίνουν μεσάνυχτα και συγχρόνως την άφιξη του κόκκινου θανάτου.
O André Caplet υπογραμμίζει τη φρίκη, και το έντονο δραματικό στοιχείο της αφήγησης του καταραμένου ποιητή. Οι φωνές των ηρώων του Πόε εκφράζονται στα μουσικά όργανα που δονούνται από αγωνία και τρόμο, σπαραχτικά και βαθιά ανθρώπινα.



Η πρεμιέρα του "Conte Fantastique" έγινε το 1923 στο Παρίσι, από το κουαρτέτο του Gaston Poulet και την περίφημη βιρτουόζο της άρπας, Micheline Kahn, στην οποία αφιερώθηκε η σύνθεση.

Θα το ακούσουμε με την Lily Laskine στην άρπα, μια από τις σημαντικότερες αρπίστριες του 20ου αι, απολύτως αφοσιωμένη στο όργανο, για το οποίο -όπως έλεγε- "αξίζει κάθε θυσία, ακόμα και τη θυσία μιας ανέμελης παιδικής ηλικίας"!

 Εικονογράφηση για το διήγημα του Πόε: "The Masque of the Red Death", Χάρι Κλάρκ , 1919

Αndre Caplet: "Conte Fantastique"/ Άρπα:Lily Laskine:


Παλαιότερα κείμενά μου για τον Εντγκαρ Άλαν Πόε μπορείτε να διαβάσετε επίσης:
*
*
*

Saturday 12 January 2019

Χ. Μουρακάμι: "ο Μπέρμαν παίζει Λιστ λες και ζωγραφίζει ένα φανταστικό τοπίο..."


Μουντός, βροχερός ο καιρός...Ό,τι πρέπει για μια κούπα αχνιστό καφέ, ένα καλό βιβλίο και μουσική...
Δεν συμφωνείτε;

Καλώς να ορίσετε, φίλοι μου!



Δεν υπάρχει διαθέσιμη περιγραφή για τη φωτογραφία.
"...Ο Τσουκούρου δεν ήξερε τον τίτλο του έργου.Ούτε το συνθετη. Ένα ήρεμο, λυπητερό κομμάτι.Στην ουβερτούρα το εντυπωσιακό μοτίβο παιζόταν αργά, μονότονα με ήρεμες παραλλαγές.Ο Τσουκούρου σήκωσε τα μάτια του από το βιβλίο που διάβαζε και ρώτησε να μάθει τί άκουγαν.
-Φραντς Λιστ.."Λε μαλ ντυ πεΐ".Περιλαμβάνεται στον ελβετικό τόμο της συλλογής "Τα χρόνια του Προσκυνήματος, 1ος χρόνος".
-Λε μαλ ντι...τί;
-Στα γαλλικά "Le mal dy pays.Συνήθως σημαίνει νοσταλγία, μελαγχολία ή για μεγαλύτερη ακρίβεια "αναίτια θλίψη που πηγάζει από τη θέα της εξοχής". Δύσκολο να μεταφραστεί.[...]
-Φαίνεται απλό κομμάτι από τεχνική άποψη, αλλά πολύ δύσκολο στην ερμηνεία.Αν αφεθείς στην ευκολία να το παίξεις όπως είναι γραμμένο στην παρτιτούρα, γαίνει χάλια.Κι αν, αντίθετα τού βάλεις πολύ συναίσθημα, το ευτελίζεις. Η μουσική αλλάζει εντελώς μόνο και μόνο από γτον τρόπο που πατάς το πεντάλ.
-Πώς λέγεται ο πιανίστας;
-Λαζάρ Μπέρμαν, Ρώσος. Παίζει Λιστ λες και ζωγραφίζει ένα φανταστικό τοπίο..."

("Ο άχρωμος Τσουκούρου Ταζάκι και τα χρόνια του προσκυνήματός του", Χαρούκι Μουρακάμι - Εκδ. Ψυχογιός-σελ. 66)



Αποτέλεσμα εικόνας για χαρουκι μουρακαμιΟ κορυφαίος ιάπωνας συγγραφέας και μεταφραστής, Χαρούκι Μουρακάμι συμπληρώνει σήμερα την έβδομη δεκαετία της ζωής του.(Γεννήθηκε σαν σήμερα 12 Ιανουαρίου 1949 στο Κιότο)
Η σχέση του με τη μουσική είναι ιδιαίτερη, η αγάπη του γι'αυτή χαρακτηριστική και ξεκίνησε όταν νεαρός δούλευε σε ένα δισκοπωλείο.
Εκεί γνώρισε όλα τα είδη της, ήρθε σε επαφή με συνθέτες και τα έργα τους.

"Είτε πρόκειται για μουσική είτε για fiction, το πιο σημαντικό είναι ο ρυθμός...
Έμαθα τη σημασία του ρυθμού από τη μουσική. Μετά έρχεται η μελωδία - η οποία στη λογοτεχνία αφορά στη σωστή διάταξη των λέξεων, προκειμένου να ταιριάζουν με το ρυθμό.
Αν οι λέξεις ταιριάζουν με το ρυθμό, το αποτέλεσμα είναι όμορφο..."
,

λέει ο συγγραφέας...

Η μουσική διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο και στα βιβλία του, που συχνά οι τίτλοι τους ή το περιεχόμενό τους παραπέμπουν σε τραγούδια ή συνθέσεις...
Όπως στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα, απόσπασμα του οποίου σάς έδωσα παραπάνω.

Η εικόνα ίσως περιέχει: 1 άτομοΗ διαρκής μουσική υπόκρουση που διατρέχει τον "Άχρωμο Τακούρου Ταζάκι και τα Χρόνια Προσκυνήματος του", προέρχεται από την έξοχη μελωδία του Φραντς Λιστ "le mal du pays", της συλλογής σουιτών για πιάνο "Τα χρόνια του προσκυνήματος-Αnnees de pelerinage".

Το έργο περιλαμβάνει τρία βιβλία, όπου ο Λιστ περιγράφει μουσικά τις εντυπώσεις του από την παραμονή του στην: Ελβετία, Βενετία-Νάπολη και Ρώμη, όπως τιτλοφορούνται τα μέρη του.

Ο Λιστ χρειάστηκε πενήντα σχεδόν χρόνια για την ολοκλήρωση του έργου, έτσι τα "Χρόνια Προσκυνήματος" λέγεται πως αντικατοπτρίζουν την πορεία της ζωής του συνθέτη.
Ο τίτλος του μουσικού έργου αναφέρεται στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Γκαίτε: "Τα χρόνια της μαθητείας του Γουλιέλμου Μάιστερ".
Το "le mal du pays-Νοσταλγία", που αναφέρεται στο απόσπασμα του μυθιστορήματος σε εκτέλεση Lazar Berman προέρχεται από τον πρώτο χρόνο: "Ελβετία".

Liszt: "Années de pèlerinage: Suisse - Le mal du pays"/Lazar Berman


Με το κρύο του χειμώνα, -τσάι ή καφές- και βιβλία, είναι η ιδανική συντροφιά, φίλοι μου!Οταν δε, οι αράδες σε παραπλανούν με τον μουσικό ήχο που αναδύουν, η κατάσταση γίνεται ιδανική!Κι αυτο κάνει ο αγαπημένος Μουρακάμι! Μοιάζει η μουσική ν'αποτελεί απαραίτητο κομμάτι της πλοκής και με μαεστρία καταφέρνει να την κάνει να "γλιστράει" στο κείμενο...
Κάθε αράδα, κάθε του πρόταση, γεμίζει αχτίδες το μουντό καιρό από βορρά ως νότο, ζεσταίνει με Τέχνη την καρδιά μας!








Thursday 10 January 2019

Mischa Maisky, ο τσελίστας με το μποέμ παρουσιαστικό...

Η εικόνα ίσως περιέχει: 1 άτομο, κείμενο που λέει "Grammophon HAPPY BIRTHDAY MISHA MAISKY নত STEREO"


Εκτός από το μουσικό του ταλέντο, πάντα θαύμαζα την "αντισυμβατική" του παρουσία με την coiffure του!!!
Ο αγαπημένος Λετονός τσελίστας Μίσα Μάισκυ σήμερα γίνεται 71 χρονών.


"Kαθώς γεννήθηκα στη Λετονία, σπούδασα στη Ρωσία και επαναπατρίστηκα στο Ισραήλ,
με θεωρώ "Πολίτη του κόσμου"!!!
Εξάλλου, παίζω ιταλικό τσέλο με δοξάρια κατασκευασμένα στη Γαλλία και τη Γερμανία,
με αυστριακές και γερμανικές χορδές...
η κόρη μου γεννήθηκε στη Γαλλία, ο μεγαλύτερος γιος μου στο Βέλγιο,
ο μεσαίος στην Ιταλία και ο βενιαμίν στην Ελβετία...
οδηγώ ιαπωνικό αυτοκίνητο, το ρολόι μου είναι ελβετικό, το χαϊμαλί μου αγορασμένο στην Ινδία...
Νιώθω σπίτι μου "παντού", μα κυρίως εκεί, όπου οι άνθρωποι εκτιμούν και
απολαμβάνουν την καλή μουσική..."


***

Ο Μίσα Μάισκυ άρχισε μαθήματα μουσικής στο Ωδείο της Ρίγας στα επτά του χρόνια. Ομως το αυστηρό πρόγραμμα σπουδων τον απογοήτευσε τόσο, που το 1965 έφυγε για το Λένινγκραντ. Σε ηλικία 17 ετών και με το θριαμβευτικό ντεμπούτο του με τη φιλαρμονική της πόλης κερδίζει το παρατσούκλι "Ροστροπόβιτς του μέλλοντος".

Με τον Ροστροπόβιτς έμελλε να συνεχιστούν οι σπουδές του και να απογειωθεί η καριέρα του!

"Οι ερμηνείες του συνδυάζουν ποίηση με έντονο ταμπεραμέντο και θαυμάσια τεχνική", είπε γι'αυτόν ο δάσκαλός του.
Ετσι, όπως προφήτεψε ο Σλάβα για τον μακρυμάλλη με το μποέμ look μαθητή του, Μάισκυ, έγινε μέγας και τρανός, βραβευμένος πολλάκις και με πλήθος ηχογραφήσεων.
όπως έχει εξομολογηθεί ο τιμωμενος σήμερα, Μάισκυ αποτελούσε όνειρο της ζωής μου να μελετήσει με τον Ροστροπόβιτς και αισθάνεται απίστευτα τυχερός που το βίωσε γιατι η σχέση τους δεν περιορίστηκε στην τυπικότητα μαθητή-δασκάλου, αλλά καθώς είχε πεθάνει ο πατέρας του, ο Ροστροπόβιτς έγινε ο δεύτερος πατέρας για τον Μίσα εκείνη τη δύσκολη στιγμή. Υποστήριξε το μαθητή του σε διδακτικό, επαγγελματικό, αλλά και προσωπικό επίπεδο.
Ο Σλάβα ήθελε πάντα να έχει ένα γιο! Είχε, βέβαια, δυο πανέμορφες και ταλαντούχες κόρες που λάτρευε...Όμως, όπως μού εκμηστυρρεύτηκε μετά από χρόνια, ήμουν για κείνον ο "γιος που δεν απέκτησε ποτέ!"

Αποτέλεσμα εικόνας για mischa maiskyΟ Μάισκυ ερμηνεύει σε ένα τσέλο του 1720, κατασκευής Domenico Montagnana, ενός από τους καλύτερους κατασκευαστές της εποχής του.
Το τσέλο αυτό βρέθηκε στα χέρια του ως  δώρο θαυμαστή του όταν έπαιξε για πρώτη φορά στο Κάρνεγκι Χολ.
Ήταν ένας υπέργηρος, φιλόμουσος κύριος, ερασιτέχνης βιολιστής, που εμφανίστηκε στο καμαρίνι του σε αναπηρικό καροτσάκι και εν παραλύσει. Τού εξομολογήθηκε πως έπαιζε συχνά με το θείο του ντουέτο. Ο Μάισκυ συγκινημένος ερμήνευσε για χάρη του, βλέποντας τον γέρο ακροατή να παρακολουθεί με  δάκρυα στα μάτια.
Μετά από αυτή την ακρόαση του χάρισε το τσέλο του λέγοντας πως "πλέον θα μπορούσε να πεθάνει ειρηνικά". 

Όταν ρωτούν τον Μίσα πώς και επέλεξε το τσέλο ως όργανο, απαντά πως με αυτόν τον τρόπο ολοκληρωνόταν το οικογενειακό τρίο, καθώς η μεγαλύτερη αδερφή του έπαιζε πιάνο και ο αδερφός του, βιολί.
Τον θλίβει που μουσικά δεν συνέπραξαν ποτέ, ούτε και θα γίνει αφού και τα δυο του αδέρφια έχουν φύγει πια από τη ζωή...

Εν μέρει το όνειρο του πραγματοποιείται σήμερα, αφού μπορεί και ερμηνεύει με τα δυο παιδιά του, Λίλλυ (πιάνο) και Σάσα(βιολί), τους οποίους θα απολαύσουμε στο Αντάτζιο από το "Piano Trio Οp.11" του Μπετόβεν.

Ενα Τρίο που ο τιτάνας έγραψε το 1797 για τον σπάνιο -ομολογουμένως- συνδυασμό κλαρινέτου, τσέλου και πιάνου. Αργότερα, ο συνθέτης το προσάρμοσε στην ορθόδοξη εκδοχή του, όπου το κλαρινέτο αντικαθίσταται, με ελάχιστες προσαρμογές, από βιολί.

Αποτέλεσμα εικόνας για mischa maisky lily sashaΕνα υπέροχο λυρικό, γεμάτο ποιητικότητα, μοτίβο διατρέχει όλο το 2ο αργό μέρος κι αποτελεί το θέμα μουσικού διαλόγου ανάμεσα σε βιολί και τσέλο, που ανταλλάσσουν πατέρας και γιος με περισσή ευαισθησία, ενώ η Λίλλυ στρώνει το πιανιστικό της χαλί να πατήσουν οι δοξαριές των ανδρών της οικογένειας...

Η καθαρότητα του ήχου, όπως και η ρυθμική ακρίβεια, δεδομένες!
Μοναδική εκλέπτυνση στην απόδοση της δυναμικής, πιανίσιμι και φορτίσιμι σε αξιοθαύμαστα επίπεδα, με την έκφραση αβίαστα να αναδύει πληθώρα συναισθημάτων...

Ludwig van Beethoven: "Piano Trio op. 11, Adagio"- Maisky Τrio


Wednesday 9 January 2019

Γιόζεφ Χάυντν: "Λειτουργία του ΝΕΛΣΟΝ"

"Η κηδεία του Νέλσον"

HoratioNelson1.jpgYπήρξε θρύλος των θαλασσών, ένας από τους κορυφαίους βρετανούς ναυάρχους που έμελλε να χάσει τη ζωή του σε ναυμαχία που θα τον τοποθετούσε στο πάνθεο των ιστορικών προσωπικοτήτων!
Ο Λόρδος Οράτιος Νέλσον έχοντας κατατροπώσει το Ναπολέοντα στο Τραφάλγκαρ πέφτει νεκρός από σφαίρα αντιπάλου. Το σώμα του τοποθετήθηκε σε ένα μείγμα από μπράντι, καμφορά και μύρρα και μεταφέρθηκε μέσα σε ειδικό φέρετρο, στην Αγγλία.

Ο Νέλσον εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα στον Καθεδρικό του Αγίου Παύλου κάτω από τα λάβαρα Γαλλίας και Ισπανίας που άρπαξε ο νικητήριος στόλος του κι ενταφιάστηκε με πλήρεις τιμές, σαν σήμερα στις 9 Ιανουαρίου 1806.


Αποτέλεσμα εικόνας για χαυντνΗ "Λειτουργία του Λόρδου Nέλσον"είναι η τρίτη από τις έξι τελευταίες μεγάλες και επιβλητικές συνθέσεις του Γιόζεφ Χάυντν.

Γράφτηκε  σε μια εποχή έντονου φόβου για το μέλλον της Αυστρίας, καθώς ο Ναπολέων Βοναπάρτης είχε νικήσει τον αυστριακό στρατό επανειλημμένως απειλώντας και την ίδια τη Βιέννη.
Ο κόσμος βρισκόταν σε αναταραχή, επικρατούσε οικονομική αστάθεια, γεγονός που επηρέασε και τα μουσικά τεκταινόμενα.
Ο Χάυντν βρισκόταν στη θέση του αρχιμουσικού της Αυλής του Εστερχάζυ, ο οποίος είχε περιορίσει τον αριθμό των εκτελεστών της ορχήστρας.Ο συνθέτης έπρεπε να αρκεστεί μόνο στους εκτελεστές εγχόρδων, καθώς είχαν απομακρυνθεί εκείνοι των πνευστών.
Έτσι η Λειτουργία που έγραψε εκείνη την περίοδο εύστοχα τιτλοφορήθηκε "Missa in Angustiis-Λειτουργία των δύσκολων καιρών", καθώς απέδιδε τη διάθεση της αγωνίας για το μέλλον...

Γραμμένη στη ρε ελάσσονα , για περιορισμένο ορχηστρικό σύνολο (κυρίως τοξοτά) ενισχυμένο από λίγες τρομπέτες και τύμπανα που όμως καταφέρνουν να δημιουργήσουν ισχυρή και δυναμική ατμόσφαιρα.

Τον Αύγουστο του 1798 ο Λόρδος Νέλσον πετυχαίνει μια εξαιρετική νίκη έναντι των στρατευμάτων του Ναπολέοντα στη Μάχη του Νείλου. Ο Νέλσον αναγγέλλεται ως ο "Σωτήρας της Ευρώπης", επευφημίες που χρονικά συμπίπτουν με την περίοδο παρουσίασης της Λειτουργίας, με αποτέλεσμα κοινό και κριτικοί να ταυτίσουν το έργο με τον ήρωα-ναύαρχο και να δοθεί στη Λειτουργία ο υπότιτλος "Λειτουργία του Νέλσον".

Η σύνθεση ξετυλίγεται πάνω στα μέρη της τυπικής Λειτουργίας της Δυτικής Εκκλησίας:
Kyrie , Gloria, Credo, Sanctus, Benedictus και Agnus Dei

Η ατμόσφαιρα του πολέμου είναι εμφανής στο εναρκτήριο "Kyrie", ιδιαίτερα με  την τρομπέτα που ηχεί σαν πολεμική ιαχή και το ηχόχρωμα των επιβλητικών τυμπάνων, που ενισχύουν την εορταστική χροιά. Ένα ήρεμο και γαλήνια ειρηνικό "Qui tollis" αναδύεται στο μέσον του "Gloria", όπου πρωταγωνιστεί ο βαθύφωνος, που πλαισιώνεται απαλά από τις χορωδιακές φωνές και το όργανο(στην πρεμιέρα το μέρος του Οργάνου εκτελέστηκε από τον Χάυντν).
Το πολυφωνικό σχήμα εντείνεται στο "Credo", ενώ  ξεχωριστό και ιδιαίτερης λαμπρότητας είναι το μέρος της σοπράνο στο συγκρατημένο "Sanctus".
Στο "Benedictus" κυριαρχεί το σφυροκόπημα των σαλπίγγων ενώ η διάθεση αλλάζει με το "Agnus Dei" με τους σολίστες, και τη χορωδία να αναλαμβάνουν το θριαμβευτικό "Dona Nobis Pacem" που ολοκληρώνει το έργο.

Πολλοί ταύτισαν το μοτίβο που ηχεί απειλητικά στο άνοιγμα με την  ήττα του Ναπολέοντα....τη συνέχεια με την απεικόνιση του κινδύνου, της αγωνίας  και της αναστάτωσης ώσπου ολοκληρώνεται με τη θετική έκβαση  των ναυμαχιών και τη θριαμβευτική νίκη...


Joseph Haydn: "Missa in Angustiis, Nelson Μass" / John Eliot Gardiner


Για τον ναύαρχο Νέλσον μπορείτε να διαβάσετε κι άλλο κείμενό μου εδώ.


Μουσικές εμπνεύσεις απο τον Άγιο Πολύευκτο...

"Το Μαρτύριο του Πολύευκτου", μινιατούρα Βιβλιοθήκη Βατικανού


Ο Άγιος Πολύευκτος της Μελιτηνής ήταν ελληνικής καταγωγής και τιμάται από τη Δυτική, αλλά και την Ανατολική Εκκλησία σήμερα  9 Ιανουαρίου. 

Ο Άγιος Πολύευκτος ήταν στρατιωτικός την εποχή του αυτοκράτορα Δεκίου. Υπηρετούσε στην περιοχή της Αρμενίας και κει -στη Μελιτηνή- μαρτύρησε για την πίστη του.

Ομολόγησε την πίστη του στο Θεό όταν δεν αποδέχτηκε να συμμετάσχει στο σκληρό διωγμό των Χριστιανών που είχε διατάξει ο αυτοκράτορας. Παρά τις συμβουλές και τις ικεσίες των δικών του, δεν άλλαξε στάση και παρέμεινε αλύγιστος ως το τέλος. Στη Ρωμαϊκή Μαρτυρολογία αναφέρεται πως κατά τη διάρκεια ειδωλολατρικής θυσίας, έσπασε τα είδωλα. Βασανίστηκε για την πράξη του και τέλος αποκεφαλίστηκε, λαμβάνοντας  το "αιδεσιμότατον βάπτισμα του αίματος".


Από το μαρτύριο του Αγίου Πολυεύκτου έχουν εμπνευστεί αρκετοί συνθέτες.


1. Ο Σαρλ Γκουνώ, γνωστός για την ένθερμη θρησκευτική πίστη του παρουσιάζει το βίο του Μάρτυρα στην όπερα του "Polyeucte" ενσωματώνοντας βέβαια και το ερωτικό στοιχείο, απαραίτητο στο ξεδίπλωμα της ιστορίας σύμφωνα με τα καλλιτεχνικά πρότυπα. Το λιμπρέτο βασίστηκε στην ομώνυμη τραγωδία του Πιερ Κορνέιγ.
Από τις πολύ δυνατές σκηνές εκείνες της φυλακής...

Ο Πολυεύκτης στη μοναξιά του, παίρνει θάρρος από την πίστη του και στην επόμενη, όπου η γυναίκα του εκλιπαρεί το Μάρτυρα, προσπαθεί να τον μεταπείσει προκειμένου να σωθεί, αλλά εκείνος παραμένει αποφασισμένος να αντιμετωπίσει τη μοίρα του.
Μια συγκλονιστική άρια τρομερής εκφραστικότητας...κι  ένας διάλογος έντονου συναισθηματικού βάθους, που ο Γκουνώ πετυχαίνει με την ευφάνταστη χρήση της δυναμικής!

Είναι όπερα με αξιοσημείωτα δραματικά και μουσικά στοιχεία, παρόλη την αποτυχία της πρεμιέρας της το 1878, τόσο που έκανε το δημιουργό της να τη χαρακτηρίσει ως "θλίψη της ζωής του", όταν οι κριτικοί έγραψαν πως "είναι επικίνδυνο στο θέατρο να κηρύττεις τον Χριστιανισμό και να βαπτίζεις ανθρώπους, ακόμα και όταν η μουσική είναι υπέροχη".
Ως το τέλος της ζωής του, ο Γκουνώ εξακολουθούσε να θεωρεί τον "Πολυεύκτη" του ως το "οπερατικό του αριστούργημα", κατατάσσοντάς το πολύ ψηλότερα ακόμα κι από τον "Φάουστ"!

Η συγκλονιστική άρια του Πολυεύκτη και πιο δημοφιλης στην εποχή μας: "Source délicieuse"

"Γλυκιά πηγή θαυμαστής δυστυχίας,
Δε θέλω απολαύσεις της σάρκας[...]
Το "ουράνιο" πήρε τη θέση της γυναίκας 
Η καρδιά ανήκει σε Κείνον
καίγεται από θεϊκή φλόγα!"

Gounod: "Polyeucte, Source délicieuse" / Roberto Alagna:



To ντουέτο Πολυεύκτη-Παυλίνας:


"Παυλίνα:

Υπάρχει ακόμα χρόνος να βγείς από τη φυλακή σου...
Ξέχασε την άσεμνη λατρεία και θα γλυτώσεις το θάνατο!
Μην απελπίζεις μια ψυχή που σε λατρεύει! 
Πολυεύκτη, σ 'αγαπώ και μπορώ να πεθάνω για σένα!
Μ'αυτή την ιερή αγάπη έχτισα την ύπαρξή μου...

Πολυεύκτης:

Ω, σεβαστες Γραφές
Φωτίστε το μυαλό μου!
Ενισχύστε το θάρρος μου!

Παυλίνα:

Αυτά είναι γελοία όνειρα των Χριστιανών!
Γοητευτικά ψέμματα για το Θεό τους!  

Πολυεύκτης:

Αυτός ο Θεός σε βλέπει και σ ακούει!
Είναι ο Θεός των Χριστιανών, ο δικός μου και δικός σου!
Γη και Ουρανός, άλλον δεν γνωρίζουν!"



Στην 5η Πράξη ο όχλος απαιτεί την παραδειγματική θανάτωση του Πολύευκτου και των ομοδόξων του.
Ο Μάρτυρας εισέρχεται σην αρένα ατρόμητος ψάλλοντας το "Πιστεύω"...Η Παυλίνα μπαίνει και κείνη. Ενώνει μαζί του τη φωνή της,  δηλώνοντας πως ασπάζεται τη Χριστιανική πίστη... Γονατίζουν και περιμένουν καρτερικά το θάνατο...

Gounod, "Polyeucte - Scene du Credo"
(από gallica.bnf.fr)

Πολυεύκτης: Τι θές;

Παυλίνα: Να' μαι μαζί σου, να σ' αγαπώ, να σ'  ακολουθώ!
Και να πεθάνω στην αγκαλιά σου, 
εκεί που ήθελα να περάσω τη ζωή μου!
Η θυσία σου μού άνοιξε τα μάτια!
Ο Θεός σου μού έδειξε τους Ουρανούς!
Βαφτίζομαι με ένα δάκρυ αγάπης! ...

Πολύευκτος: Έλα και προσευχήσου μαζί μου!

Πολύευκτος - Παυλίνα: 
Πιστεύω εις έναν Θεό
Πατέρα, Παντοκράτορα,
Ποιητή Ουρανού και Γης...



2. Ο Γκαετάνο Ντονιτσέτι γράφει την τετράπρακτη όπερα "Poliuto", που όμως η εκτέλεση της απαγορεύθηκε από τη λογοκρισία της Νάπολης,με απότελεσμα ο συνθετης  να τη μεταφέρει στα γαλλικά με τίτλο: "Les Martyrs".
Ο ιταλός δημιουργός αξιοποίησε ενόργανες και φωνητικές δυνάμεις, προκειμένου να δημιουργήσει σε επιλεγμένα σημεία του έργου φαντασμαγορικές ηχητικές εντυπώσεις. Υποτονικές αλλά και ακτινοβόλες -όπου χρειάζεται- αναφορές, προσδίδουν θέρμη, λυρισμό αλλά και αγωνιώδη ένταση.

Όσοι έχετε το χρόνο ακούστε τη συγκλονιστική παράσταση από τη Σκάλα το 1960 με Μαρία Κάλλας στο ρόλο της Παυλίνας και Φράνκο Κορέλι στο ρόλο του Μάρτυρα Πολυεύκτη.



3. Στην τραγωδία του Πιερ Κορνέιγ βασίστηκε και ο Paul Dukas για την Ουβερτούρα του:  "Polyeucte" το 1891.


Πλούσια σε εναλλαγές συναισθημάτων ουβερτούρα, όπου εναλλάσσεται μουσικά ο αγλαός παράδεισος με τη ζοφώδη κόλαση.