"A group of carol singers at Christmas time", 1890, Ανωνύμου
Καλημέρα και Χρόνια Πολλά πέρα ως πέρα!!
Σήμερα όλοι μικροί μεγάλοι ξεχύνονται στην πόλη, στο χωριό, από σπίτι σε σπίτι να πουν τα κάλαντα . Οι Ευρωπαίοι τα ονομάζουν "carols", λέξη που στην αρχική σημασία της αναφερόταν σε χαρούμενο τραγούδι ή σε κυκλικό χορό συνοδεία τραγουδιού.
Κάποιοι τοποθετούν τη ρίζα της λέξης στο μεσαιωνικό λατινικό "choraula"= χορός συνοδεία αυλού από τις ελληνικές λέξεις χορός και αυλός...
Οι Κέλτικης καταγωγής, λέγοντας carol εννοούν τον χαρμόσυνο ύμνο των Χριστουγέννων.
Με την "Carol Symphony" του Victor Hely-Hutchinso, θα σάς ευχηθώ Καλά Χριστούγεννα!
Ο νοτιοαφρικανός συνθέτης μεγαλωμένος όμως στη Βρετανία υπήρξε "παιδί-θαύμα" της εποχής του και με τις επιδόσεις του στο πιάνο, τη σύνθεση και τους αυτοσχεδιασμούς είχε καταπλήξει τους πάντες!
Η "Carol Symphony" είναι συλλογή πρελουδίων που έγραψε ο συνθέτης το 1927 και θεματικά βασίζεται σε τέσσερα δημοφιλέστατα Xριστουγεννιάτικα Κάλαντα.
Ετσι, αναπτύσσεται σε 4 κινήσεις, μία για κάθε χριστουγεννιάτικη μελωδία, που όμως παίζονται χωρίς διακοπή.
1. Στο πρώτο μέρος ακούμε σε ρυθμό Allegro energico το αγαπημένο Adeste Fideles, το αρχικό κείμενο του οποίου αποδίδεται σε διάφορους δημιουργούς. Eίναι ύμνος του 13ου αιώνα , ένα κάλεσμα προς όλους τους ανθρώπους της γης ανεξάρτητα από το χρώμα και την εθνικότητά τους για να δουν το θαύμα, την γέννηση του Θεανθρώπου.
2. Το δεύτερο μέρος, ένα scherzo, είναι μια αναπροσαρμογή της πιο παλιάς Χριστουγεννιάτικης μελωδίας: "God Rest You Merry, Gentlemen".
Μάλιστα, ο Κάρολος Ντίκενς την αναφέρει στο δημοφιλές διήγημά του "Χριστουγεννιάτικη ιστορία"...
3. Το αργό τρίτο μέρος συνδυάζει σε παραλλαγή τα "Coventry Carol" με το πιο σύγχρονο "The First Noel".
Το πρώτο, τιτλοφορείται ως "Lully, lulla, thou little tiny child", και απεικονίζει την βιβλική ιστορία της σφαγής των νηπίων από τον Ηρώδη. Είναι γνωστά ως Coventry carol γιατί παρουσιάζονταν από τις συντεχνίες του Κόβεντρι της Αγγλίας ως μέρος λειτουργικού δράματος με θέμα το επεισόδιο της Βίβλου.
4. Και τέλος, το φινάλε ανακεφαλαιώνει το υλικό από την πρώτη κίνηση και το Αdeste Fideles, με μια ευφάνταστη, αρμονική και ορχηστρική επεξεργασία.
Με τη σκέψη μας στα Χριστούγεννα , τι καλύτερο από τον "ΚΑΡΥΟΘΡΑΥΣΤΗ", φίλοι μου;
Mε άρωμα Τσαϊκόφσκυ σήμερα ο χαιρετισμός, μιας και 18 Δεκέμβρη του 1892 έγινε η πρεμιέρα του μπαλέτου του.
Το λιμπρέτο του τρυφερού και ευαίσθητου παραμυθιού έκανε ο χορογράφος Μαριούς Πετιπά πατώντας στην ιστορία του Χόφμαν "Ο Καρυοθραύστης και ο βασιλιάς των ποντικών", διασκευασμένο αργότερα από τον Αλέξανδρο Δουμά πατέρα.
Η ιστορία του Καρυοθραύστη διαδραματίζεται την Παραμονή των Χριστουγέννων....
Οι δυο πρωταγωνιστές, Κλάρα και Πρίγκιπας-Καρυοθραύστης κάνουν ένα μαγικό ταξίδι στη χώρα των Ζαχαρωτών και της Ζαχαρένιας νεράιδας.
Ο Τσαικόφσκυ, γνωρίζουμε πως στα έργα του χρησιμοποιούσε τη συμφωνική ορχήστρα, με την προσθήκη ορισμένων ασυνήθιστων μέσων, προκειμένου να πετύχει τους ξεχωριστούς ήχους που επιθυμούσε, αλλά κυρίως να πλάσει τις παραμυθικές εικόνες του.
Στη χωρα των Ζαχαρωτών τούς κερνούν διάφορες λιχουδιές, όπως: καφέ(αραβικός χορός), σοκολάτα(ισπανικός χορός), καραμέλες(ρώσικος χορός), τσάι(κινέζικος χορός) κλπ...
Σε καθέναν χρησιμοποιεί κάτι ιδιαίτερο για να πετύχει την ατμόσφαιρα και το ύφος.
Όπως στον "Κινεζικο χορό" το βασικό μοτίβο σε πεντάφθογγη κλίμακα(όμοια με την κινεζική)ανατίθεται στο πίκολο φλάουτο που παραπεμπει στα υψηλής οξυτητας ξύλινα πνευστά της Κινας.
Ο Τσαικόφσκυ, γνωρίζουμε πως στα έργα του χρησιμοποιούσε τη συμφωνική ορχήστρα, με την προσθήκη ορισμένων ασυνήθιστων μέσων, προκειμένου να πετύχει τους ξεχωριστούς ήχους που επιθυμούσε.
"Η Ζαχαρένια νεράιδα", σχέδιο του Ρομπέρ Περντζιόλα.
Στον αιθέριο κι ονειρικό "Χορό της Ζαχαρένιας Νεράιδας", για να πετύχει αυτή την ατμόσφαιρα, χρησιμοποιεί την τσελέστα, που μόλις είχε ανακαλύψει στο Παρίσι κατά τη διάρκεια ενός από τα ταξίδια του, μιας και επιθυμία του Πετιπά ήταν η μουσική σε αυτό το στιγμιότυπο να ακούγεται σαν "σταγόνες νερού που στάζουν από βρύση".
Ο Τσαϊκόφσκι είναι από τους πρώτους συνθέτες που χρησιμοποίησαν αυτό το ιδιόφωνο πληκτροφόρο όργανο, που μοιάζει με μικρό όρθιο πιάνο, που όμως αντί για χορδές φέρει μεταλλικές ράβδους στο εσωτερικό του, που κρούονται από μικρά τσόχινα σφυράκια.
Στην τσελέστα ανταπαντά το όμποε με απειλητικές κατιούσες μουσικές φράσεις ενισχύοντας με ιμπρεσιονιστικές πινελιές ακόμη περισσότερο την μυστηριώδη ατμόσφαιρα.
Στο παρακάτω βίντεο "επικεντρωνόμαστε στη μουσική", με τη Φιλαρμονική του Βερολίνου να διευθύνει ο Seiji Ozawa:
"Nutcracker Suite - Dance of the Sugar Plum fairy", Tchaikovsky
Στη συνέχεια αφηνόμαστε στη μαγεία του χορού:
Tchaikovsky - Dance of the Sugar Plum Fairy/ Nina Kaptsova:
Sketch and costumes for the "Waltz of the Flowers"
Το μπαλέτο αποτελεί ένα ταξίδι στις μνήμες της παιδικής ηλικίας, μια μοναδική αίσθηση ξεγνοιασιάς και αθωότητας.
Από τις δημοφιλέστερες μελωδίες του "Καρυοθραύστη" είναι επίσης το αιθέριο, ρυθμικό "Βαλς των λουλουδιών"...
Ο προβολέας πέφτει αρχικά στην άρπα, με μια λυρικότατη cadenza...στη συνέχεια, στα τέσσερα γαλλικά κόρνα, που εισάγουν την κύρια μελωδία... και έπονται τα έγχορδα, των οποίων η μελωδία είναι από τις πλέον αναγνωρίσιμες και πολυαγαπημένες.
Μελωδία που μαγνητίζει!Παραμυθένια η ατμόσφαιρα που πλάθεται από την άρπα στην εισαγωγή και τα τοξοτά έγχορδα που ακολουθούν... Τα λεπτεπίλεπτα ξύλινα πνευστά συνδιαλέγονται με τα πιο ενεργητικά χάλκινα, που προσθέτουν αρχοντιά στο ηχητικό σκηνικό...
["The immigrants", γλυπτό στο Battery Park της Ν.Υόρκης]
Προχωρήσαμε δεξιά της γέφυρας του Μπρούκλιν, προς το νότιο άκρο του Μανχάταν.
Θέλαμε να φτάσουμε στην αποβάθρα όπου θα παίρναμε το πλοιάριο για να περάσουμε απέναντι στο Ellis Island, να θαυμάσουμε από κοντά το Άγαλμα της Ελευθερίας, σήμα κατατεθέν της Νέας Υόρκης...
Μετά τη στροφή, το κρύο ήταν τσουχτερό καθώς η θάλασσα έστελνε μέσω του ανέμου τα κρύα σινιάλα της...
Η ουρά στην έκδοση εισιτηρίων ήταν αρκετή, και ο έλεγχος των αποσκευών καθυστερούσε το πέρασμα...
Το βλέμμα περιπλανήθηκε τριγύρω...
Γλάροι σε ομάδες, λιάζονταν στους ξύλινους πασσάλους...
Στ' αριστερά υπήρχε ένα πάρκο...Ήταν το Battery Park, κατασκευασμένο το 170 αι. να δέχεται κάθε μετανάστη και να ελέγχεται πριν την είσοδό του στη χώρα.
Γι'αυτό, -σκέφτηκα- είχε στηθεί και κείνο το γλυπτό με τίτλο: "The Immigrants"...
Μια σύνθεση από μπρούντζο με φιγούρες, που κάθε μια αφηγείτο τη δική της ιστορία...
Ένας αφρικανός σκλάβος, ένας ιεραπόστολος, μια μάνα με το μωρό της γραπωμένο στην αγκαλιά της, ένας εργάτης με ολάκερη τη φαμίλια ...
Γλύπτης ο Luis Sanguino,που η ισπανική εθνικότητά του με ταξίδεψε στη Μεσόγειο, στα ελληνόφωνα της κάτω Ιταλίας...
Στα χωριά της Καλαβρίας, που ακόμα μιλιέται η Γκρίκο, εκείνη η διάλεκτος, η βασισμένη στα δωρικά με προσμίξεις της ιταλικής, που δημιουργήθηκε , όταν άποικοι έλληνες μετανάστευσαν στην περιοχή και το ελληνικό στοιχείο αναμείχθηκε με κείνο των ντόπιων...
Άρχισα να τραγουδάω ψιθυριστά.. "Άντρα μου πά-α-ει...άντρα μου πά-α-ει..."
Είχε έρθει αυτόματα στα χείλη μου αυτό το γκρεκάνικο τραγούδι γιατί είναι ένα τραγούδι για τη μετανάστευση...Ήταν τότε που οι άνδρες από την Καλαβρία έφευγαν για μια καλύτερη ζωή...να δουλέψουν στα μεταλλεία, που πολλές φορές γίνονταν οι ίδιοι οι τάφοι τους...
Μετανάστευαν όπου υπήρχε κάρβουνο...στο Βέλγιο, στη Γερμανία, στην Ελβετία, οπουδήποτε ...
Άντρα μου πά-α-ει...άντρα μου πά-α-ει..."
Το τραγούδι έχει τίτλο: "Ο κλάμα η γυναίκα ου εμιγκράντου" δηλαδή "Το κλάμα της γυναίκας του μετανάστη" .
Είναι ο λυγμός, η μικρή τραγωδία μιας γυναίκας, που αποχαιρετά τον άντρα, που φεύγει μετανάστης
***
Οι γλάροι, απ΄τη μεριά της θάλασσας, ήταν ακόμα εκεί, πάνω στους ξύλινους πασσάλους...
Εγώ συνέχιζα με ήχο πνιχτό τη μελωδία του μετανάστη...και δεν ξέρω αν εκείνο το δάκρυ που έσταξε στο μάγουλο ήταν από το κρύο, ή γιατί ο νους πλανήθηκε σε κάποιους που ικέτευαν για μια θέση στον ήλιο του κόσμου...
Το θολό βλέμμα μετακινήθηκε πάλι...και κει ανάμεσα στον κόσμο, τον στοιχισμένο σε σειρά πήρε το μάτι μου κάτι γνωστούς...Μετανάστες κι αυτοί...Πληγή βαθιά...Καημός ακατοίκητος...Τα παιδιά μου…, "μέτοικοι" άλλης κατηγορίας, μα η απόσταση ακόμα κι έτσι, δημιουργεί απροσμέτρητη θλίψη, ειδικά στο γονιό...
Ο άνθρωπος, στέκει ανάμεσα σε δύο άπειρα: το Σύμπαν ή Μακρόκοσμο και κείνο που εκτείνεται απ' τον ίδιο τον άνθρωπο ως τα πιο μικρά υποατομικά σωματίδια, το Μικρόκοσμο.
Δύο άπειρα, που τους τελευταίους αιώνες πασχίζει να τα ερευνήσει για να ανακαλύψει τα μυστικά τους.
Επειδή η μουσική δεν είναι μόνο νότες, και αρμονικές συνηχήσεις…
Επειδή έχει να κάνει με μια ηχητική, ενστικτώδη σκιαγράφηση…
Κι επειδή δίνει αφορμή η πιθανή σαν σήμερα (14 Δεκέμβρη 1503) γέννηση στην Προβηγγία του αστρολόγου, φαρμακοποιού, προφήτη, μάντη και θεραπευτή Νοστράδαμου, καλησπερίζω και σας καλώ να περιπλανηθούμε στον κόσμο του Σύμπαντος του Τζωρτζ Κραμπ.
Έναν κόσμο, που αντιπαραθέτει ο αμερικανός αβανγκάρντ συνθέτης στη γοητεία, που ασκεί ο Μπέλα Μπάρτοκ στον κόσμο των μικρών, κρυμμένων πραγμάτων, το «Μικρόκοσμό» του.
Πρόκειται για το έργο «ΜΑΚΡΟΚΟΣΜΟΣ» (τίτλος που φανερώνει την επιρροή του ως προς τον τίτλο μονάχα, από τον ούγγρο Μπάρτοκ), αποτελούμενο από 2 κύκλους με κομμάτια-φαντασίες, που σχετίζονται με το ζωδιακό κύκλο και τους αστερισμούς.
Ένα έργο στο οποίο ο Κραμπ εξερευνά τις δυνατότητες του «εκτεταμένου πιάνου» (εμπλουτισμένου δηλ. και με νέες, ασυνήθιστες τεχνικές εκτέλεσης).
Το όγδοο κομμάτι του 2ου Κύκλου έχει τίτλο «A Prophecy of Nostradamus» και πρόκειται για εμβληματική σύνθεση μεταφυσικών ανησυχιών, (όπου ο Νοστράδαμος συνδέεται με το ζώδιο του Κριού) και που κάθε εκτέλεσή της προκαλεί ενθουσιασμό και θαυμασμό για την πρωτοτυπία της.
Ο Κραμπ αναδεικνύει το πιάνο εκτός από χορδόφωνο, και ως κρουστό όταν με όλο το βάρος του χεριού υποδεικνύει στον πιανίστα να πέσει με τον αγκώνα του πάνω στα πλήκτρα, αλλά και ως νυσσόμενο όργανο, όταν ο εκτελεστής ανασηκώνεται προκειμένου να δονήσει τις χορδές με τα δάχτυλά του.
www.hispasonic.com
Ένα άλλο καινοτόμο στοιχείο του Κραμπ είναι η μουσική σημειογραφία που χρησιμοποιεί σε αυτό το έργο.
Θυμίζω πως οι παρτιτούρες του αποτελούν υποδείγματα μουσικής καλλιγραφίας και κάλλιστα θα μπορούσαν να θεωρηθούν αντικείμενα «εικαστικού ενδιαφέροντος».
Έτσι, οι «Προφητείες του Νοστράδαμου» αποτυπώνονται μουσικά σχηματίζοντας με τα σύμβολα έναν «κύκλο».
Γεωμετρικό σχήμα που συνδέεται με φιλοσοφίες και αρχαίους μύθους, καθώς ο κύκλος συμβολίζει την κυκλικότητα του χωροχρόνου.
Κυκλικός είναι και ο χάρτης του Σύμπαντος, που αντιπροσωπεύει την έννοια της ολοκλήρωσης στα Σανσκριτικά, τη γλώσσα και τη φιλοσοφία των οποίων μελέτησε εκτενώς ο Τζωρτζ Κραμπ.
Μπορείτε να ακούσετε το μέρος στο 1:50:
GEORGE CRUMB: Makrokosmos, Book II: «Prophecy of Nostradamus»
O Μπερλιόζ γεννήθηκε σαν σήμερα στις 11 Δεκεμβρίου του 1803 στην Κοτ Σαιντ Αντρέ, μια κωμόπολη κοντά στην Γκρενόμπλ.
Δεν υπήρξε ποτέ ένα παιδί-θαύμα στη μουσική, δεν διδάχτηκε πιάνο όπως θα περιμέναμε, αλλά λίγο κιθάρα και φλάουτο.
Στη μικρή γενέτειρά του θα ανακαλύψει την ποίηση, τη λογοτεχνία, το Βιργίλιο, αλλά θα νοιώσει επίσης και τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα...Πριν την Χάριετ Σμίθσον και την Marie Moke.
Η καρδιά του δωδεκάχρονου Εκτόρ δονείται για μια μεγαλύτερη του δεσποσύνη, την Εστέλλα.
Τον εντυπωσιάζει το όνομα της -ίδιο με της ηρωίδας από το "Εστέλ και Νεμορίν" του Ζαν-Πιερ Κλαρίς ντε Φλοριάν, που θα διαβάσει για χάρη της, άπειρες φορές!
Χρόνια αργότερα στα "Απομνημονεύματά" του, ο Μπερλιόζ θα γράψει για την πλατωνική του αγάπη, την Εστέλ που τού προκαλούσε ηλεκτρική διέγερση όταν έκαναν ρομαντικούς περιπάτους στη φύση...
Θα γράψει για "εκείνη τη μέρα που ο 12χρονος Εκτόρ είχε φτάσει στην άκρη της λαγκαδιάς, κι η Εστέλ του φώναξε να προσέχει... κι έκανε να τον πιάσει μην πέσει...Τότε, υποσχέθηκε στον εαυτό του με τον συναισθηματικό και αφελή τρόπο των παιδιών: πως όταν μεγαλώσει, όταν θα έχει γίνει διάσημος συνθέτης, θα γράψει μια όπερα βασισμένη στην "Εστέλ" του Φλοριάν και θα τής την αφιερώσει ... Θα έφερνε την παρτιτούρα σ' αυτό το βράχο για να τη βρει το επόμενο πρωί η Εστέλ, που θα ερχόταν να θαυμάσει την ανατολή του ήλιου..."
Ο Μπερλιόζ ήταν γιος ενός γιατρού στην επαρχία, κι όπως απαιτούσε η αστική κοινωνία της εποχής τελειώνοντας το σχολείο το 1821 ξεκίνησε τις πανεπιστημιακές του σπουδές στην Ιατρική, αφού ο πόθος του πατέρα ήταν να φέρει στο ιατρείο του και τον γιο του.
Ομως η επιστήμη αυτή γρήγορα αποδείχθηκε παντελώς ξένη ως προς τα ενδιαφέροντα και τις επιθυμίες του Εκτόρ. Στο Παρίσι έρχεται σε επαφή με το μουσικό θέατρο των Γκλουκ, Σαλιέρι, αλλά κυρίως του Βέμπερ, που ιδίως ο "Ελεύθερος σκοπευτής" του τον εντυπωσιάζει.
Ετσι ορκίζεται πως "θα αφοσιωθεί στη μουσική πηγαίνοντας κόντρα σε πατέρα, μητέρα, θείους, παππουδες και γιαγιάδες", που του κόβουν την επιχορήγηση.
Ο γερμανικός μουσικός ρομαντισμός θα του δώσει την πρώτη έμπνευση. Με ερεθίσματα από το αριστούργημα του Βέμπερ: "Ελεύθερος Σκοπευτής" θα συνθέσει την όπερα: "Λενόρ ή Ελεύθεροι Κριτές", που όμως στη συνέχεια ανικανοποίητος θα σκίσει την μισοτελειωμένη παρτιτούρα του. Από τις σελίδες αυτής της σύνθεσης θα κρατήσει μόνο την "Εισαγωγή" της και το "Marche des gardes-Εμβατήριο των Φρουρών", το οποίο θα μεταφέρει αργότερα ως 4ο μέρος της "Φανταστικής Συμφωνίας" του με τον υπότιτλο: "Marche aux supplice-Πορεία στο μαρτύριο".
Ξεκινήστε την ακρόαση, αγαπημένοι φίλοι, και θα ανακαλύψετε πως οι συνθέσεις του εικοσάχρονου Μπερλιόζ δείχνουν τη θαυμαστή ικανότητά του στην ενορχήστρωση!Δείχνουν επίσης την ασυνήθιστη ευκολία του στην χρήση των ηχοχρωμάτων της κι αποδεικνύουν την προτίμηση του Μπερλιόζ για την ηχητικότητα των πνευστών.
Berlioz: Overture Les Franc-Juges-Ελεύθεροι κριτές", Sir Colin Davis:
Berlioz - Symphonie fantastique-Marche aux supplice", Gustavo Dudamel
Σε αυτό το μέρος της Φανταστικής συμφωνίας ο συνθέτης περιγραάφει μια κρίση ερωτικής απελπισίας και απογοήτευσης. Ετσι, αποφασίζει να πεθάνει.Πίνει δηλητήριο.Η επίδρασή του δεν επιφέρει το θάνατο, αλλά προκαλεί περίεργα, εφιαλτικά οράματα...Πως σκοτώνει την αγαπημένη του και τιμωρείται με απαγχονισμό...Μέσα σε σύννεφα καπνού παρακολουθεί το θάνατό του...
Μελωδίες άλλοτε άγριες κι άλλοτε εντόνως μελαγχολικές.Το ύφος σχεδόν τελετουργικό προετοιμάζει τον ακροατή για την "εκτέλεση" του καλλιτέχνη...
Σχέδιο του γάλλου Vincent Grave για το βιβλίο του Eric Liberge, όπου δείχνει τον Ντεμπισί στο πιάνο, που το κοσμεί το αντίγραφο του "Valse" της Κλοντέλ.
Ποιος θα μπορούσε να αποφανθεί, χωρίς αποδεικτικά στοιχεία για τη "σχέση" δυο ανθρώπων;...Μιας μουσικής ιδιοφυίας και μιας προικισμένης γλύπτριας;
Ο λόγος για τον γάλλο ιμπρεσιονιστή Κλωντ Ντεμπισί και την γεννημένη σαν σήμερα 8 Δεκέμβρη του 1864, Καμίλ Κλωντέλ.
Επικαλούμενη τα γραφόμενα στο συνοδευτικό βιβλιαράκι του cd της DG με θέμα "Claude et Camille-La Valse", σας ζητώ να σεργιανίσουμε αυτό το απόγευμα στα μονοπάτια μιας περιόδου της ζωής της ταλαντούχας καλλιτέχνιδας, που το μοναδικά δημιουργικό μυαλό της έσβησε μέσα στη μοναξιά και την υπαρξιακή απορία...
Απ'ότι φαίνεται, δεν υπήρξε μονάχα Μούσα του Ροντέν...
Δυστυχώς, πολλά γεγονότα από της ζωή της Κλοντέλ είναι γνωστά αποσπασματικά, αφού ένα μεγάλο μέρος της αλληλογραφίας της έχει εξαφανιστεί, ειχε λιγοστούς φίλους και έζησε απομονωμένη.
Παζλ για δυνατούς λύτες η ζωή της, συμπεριλαμβανομένης και της "σχέσης" της με τον γάλλο συνθέτη.
Υπάρχει επιστολή του Ντεμπισί προς τον φίλο του δημοσιογράφο και μουσικοκριτικό Rombert Godet, όπου κάνει λόγο για διακοπή μιας σχέσης που τον λύπησε πολύ.
Συγκεκριμένα, αναφέρει:
"...οι λέξεις που έβγαιναν απ'τα χείλη της ήταν βαριές...
εγώ όμως δεν άκουγα, παρά στ'αυτιά μου ηχούσαν υποθετικά λόγια γλυκά...
γιατί αλλιώς η καρδιά θα ξεσκιζόταν, όπως τα φάλτσα γδέρνουν τ'αυτιά...
Μια νεαρή γυναίκα, που θαύμαζα και αγαπούσα, έδωσε απότομα τέλος στη γνωριμία μας...
Ακόμα, θρηνώ για την απώλεια του ονείρου.."
(Cl. A. Debussy-Αdresse : Monsieur Robert Godet, 15 Cecil street, Strand. Londres. Angleterre)
Είναι πιθανό οι δυο τους να είχαν γνωριστεί είτε στο σπίτι του Godet, είτε μέσω του Μαλλαρμέ, κοινού φίλου του συνθέτη και του αδερφού της Καμίλ.
Σίγουρα μαζί είχαν επισκεφτεί το καλοκαίρι του 1899 τη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού προκειμένου να παρακολουθήσουν παραστάσεις της ορχήστρας γκαμελάν της Ιάβας.
Είναι πολύ δύσκολο να δοθεί τεκμηριωμένη απάντηση για τυχόν ερωτική σχέση μεταξύ τους, πάντως ο Godet υποστήριζε πως η Καμίλ άκουγε εκστασιασμένη τον Κλωντ να παίζει πιάνο για κείνη, ενώ ο συνθέτης με τη σειρά του είχε συχνά εκφράσει το θαυμασμό του για τα έργα της.
Γνωρίζουμε δε, πως ένα αντίγραφο του γλυπτού της: "La Valse" είχε ο Ντεμπισί πάνω στο πιάνο του, θέση που κράτησε μέχρι το θάνατο του μουσουργού.
Πολλοί υποστηρικτές αυτής της άποψης έχουν συνδέσει συνθέσεις του Ντεμπισί με γλυπτά της Κλοντέλ, που μεταξύ τους λειτούργησαν εμπνευστικά.
"La Valse", C.Claudel
Οι ερευνητές προς αυτή την κατεύθυνση θεωρούν αλληλένδετα το γλυπτό "La Valse" της Κλοντέλ με το περίφημο "Ακόμα πιο αργό Βαλς-Valse, La plus que lente" του Ντεμπισί.
Η γλύπτρια, στο μυστηριακό και άκρως ποιητικό "Βαλς" της δημιουργεί με τα μαγικά της δάχτυλα ένα ζευγάρι,αφημένο στο πάθος και στη δίνη της μουσικής ν'ακολουθεί στα βήματα χορού το ρυθμό της καρδιάς, που χτυπά ακατάπαυστα...
Σχεδόν γυμνοί, μοιάζουν να αιωρούνται πάνω απ'τη γη...
Τα κορμιά νέα, σπαρταρούν για ζωή....το λεπτό ύφασμα, το πάθος που τυλίγεται γύρω τους...
Διψούν, όμως στο βλέμμα τους υψώνεται μια θλίψη.. Ανασαίνουν μιαν αγάπη πιο οδυνηρή κι από τον θάνατο;
Γι'αυτό κι ο κοινός δρόμος δεν βρίσκεται με ένα ρομαντικό βαλς, ας πούμε του Στράους, αλλά με ένα βαλς μιας κάποιας ιδιαιτερότητος.
To "La plus que lente", που γράφτηκε αρχικά για σόλο πιάνο μια δεκαετία αργότερα από την απομάκρυνση των δυο καλλιτεχνών, έγινε γνωστό με τη μεταγραφή του για έγχορδα και αρουσιάστηκε από μπάντα τσιγγάνων με το ιδιαίτερο στυλ παιξίματος που τους διακρίνει.
Παρότι στον τίτλο του έργου αναφέρεται η λέξη Lente=αργό, οι ειδικοί θεωρούν πως αντιπροσωπεύει μια πικρόχολη σάτιρα, την αντίδραση του Ντεμπισί στην επίδραση του αργού χορού στη γαλλική κοινωνία της εποχής.
Αξίζει, κλείνοντας να αναφέρουμε πως εκτός από κείνους που επισημαίνουν ως πηγή έμπνευσης το γλυπτό, "La Valse", που κοσμούσε το πιάνο του, υπάρχουν κι άλλοι που επικαλούνται τη συνάντησή του με έναν βιολιστή, που εκείνη την εποχή άσκησε μεγάλη επιρροή σ'ότι αφορά στο τσιγγάνικο ύφος στην εκτέλεσή του.
Το ακούμε από σόλο πιάνο με τη θρυλική Marguerite Long σε ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ του 1930:
Τελικά, δεν μ'απασχολεί αν όντως υπήρξε ουσιαστική, ερωτική σχέση ανάμεσά τους.
Σίγουρα όμως η έλξη μεταξύ τους ήταν δυνατή.
Η Καμίλ κατάφερε, ακόμα και εν αγνοία της, να ξυπνήσει τα πιο δημιουργικά ένστικτα στον Πυγμαλίωνά της, Αχίλ-Κλωντ.
Η ομορφιά, το ταλέντο, η λεπτή της ευαισθησία, ο μαγνητισμός και η τρυφερότητά της έγιναν εκρηκτικό ερέθισμα, πυροδότησαν μαγική έμπνευση, μια λεπτοφυή μελωδία, πιρουέττα του ανέκφραστου, μεθυσμένη δοξαριά απ'το κρασί της ηδονής και του πάθους!
Για καληνύχτα απολαμβάνουμε τη μεταγραφή του "Lente Valse" για βιολί και πιάνο από μια ΙΣΤΟΡΙΚΗ ηχογράφηση του 1946 με τον Γιάσα Χάιφετς.
Παλιότερο κείμενο για την Καμίλ Κλοντέλ μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Λίγο νωρίτερα είχε σταθεί στην ουρά για να του υπογράψει αυτόγραφο...Στον Λέννον άρεσε αυτή η αμεσότητα και επικοινωνία με τους θαυμαστές του....
Σκίτσο της Αστυνομίας για τη δολοφονία του Λέννον
Είχε κρυφτεί στους θάμνους στην είσοδο του σπιτιού...
Είδε τον Λέννον να κατεβαίνει από τη λιμουζίνα... Όταν τον προσπέρασε, άρχισε να πυροβολεί στην πλάτη του Τζον... Πέντε σφαίρες, η μία άστοχη...
Το πλακόστρωτο γέμισε από το αίμα του.
Ο θαυμαστής δολοφόνος έκατσε στο πεζούλι ατάραχος και περίμενε την αστυνομία. Έβγαλε ένα βιβλίο από την τσέπη με τίτλο: "Φύλακας στη Σίκαλη" κι άρχισε να διαβάζει...
Όταν τον ρώτησαν γιατί έκανε αυτή την αποτρόπαια πράξη απάντησε σιβυλλικά: "στο αντίτυπο που κρατούσα, βρίσκονται οι λέξεις"...
Ήταν σαν σήμερα, 8 Δεκέμβρη 1980 στο Μανχάταν της Ν.Υόρκης, όταν σταμάτησε να αναπνέει ο John Lennon...
Ένας καλλιτέχνης, που αν η ζωή τον έκανε μοναδικό, ο θάνατος τον έκανε θρύλο!!!
Ο κιθαρίστας των Pink Floyd, Ντέιβιντ Γκίλμουρ λίγο διάστημα μετά και σε απάντηση της δολοφονίας συνέθεσε το τραγούδι του "Murder" ...
"...none of the tears that we cry in sorrow or rage
Can make any difference, or turn back the page..."
David Gilmour - Murder:
Ο Λούκας Φος προσεγγίζει με το δικό του τρόπο το τραγικό γεγονός...
Θυμίζουμε πως ο Φος ήταν αμερικανός, γερμανικής καταγωγής συνθέτης, πιανίστας και μαέστρος.Υπήρξε παιδί-θαύμα της εποχής του στο πιάνο. Μαθητής του Lazare Lévy αλλά και του Fritz Reiner στη δ/νση ορχήστρας.Αργότερα μαθήτευσε δίπλα στους Κουσεβίνσκυ και Χίντεμιτ.
Συνδέθηκε με καρδιακή φιλία με τον Μπερνστάιν, ο οποίος τον χαρακτήριζε: "αυθεντική ιδιοφυία στη μουσική"…
Κάποιοι ίσως τον γνωρίζετε και από την σχέση του με τον Γκλεν Γκουλντ, καθώς η σύζυγος του Φος, εικαστική καλλιτέχνιδα Κορνηλία, εγκατέλειψε το συνθέτη προκειμένου να ακολουθήσει τον εκκεντρικό εραστή της, Γκουλντ…
Ο Λούκας Φος θεωρείται σημαντική φωνή στον κόσμο της αμερικανικής σύγχρονης κλασικής μουσικής, μαζί με τον Άαρον Κόπλαντ, τον Σάμιουελ Μπάρμπερ και στις συνθέσεις του πάντρεψε νέες τάσεις(σειριακή, τζαζ, θεατρική μουσική) με τον πλούσιο συμφωνικό νεο-ρομαντισμό, συνδυάζοντας σύγχρονα στυλ με αυτά του μακρινού μουσικού παρελθόντος.
"John Lennon", Άντι Γουόρχολ
Ο Λούκας Φος ως νέος υπήρξε φανατικός οπαδός των Μπητλς.
Την επομένη της δολοφονίας του Τζον Λέννον εμπνεύστηκε τη σύνθεσή του: "Night Music for John Lennon" για κουιντέτο πνευστών και μικρή ορχήστρα.
Ένα έργο στη μνήμη του αρχηγού των "Σκαθαριών", αποτελούμενο από τρία μέρη: Πρελούδιο, Φούγκα και Χορικό., όπου περιστασιακές νύξεις από ηλεκτρική κιθάρα παραπέμπουν στο στυλιστικό ύφος του Λέννον.
Η προσέγγισή του Φος, μινιμαλιστική και με διακριτικότητα, χρησιμοποιεί τη δυναμική δραματικά για να αποδώσει την τραγικότητα του συμβάντος, του άδικου και πρόωρου τέλους του Λέννον…
Η σύνθεση έχει "δραματική ποιότητα"...Ο Φος φαντάζεται και περιγράφει μουσικά μια επικείμενη απειλή και την άποψη ενός παρανοϊκού μυαλού...της φρίκης και του πανικού που δημιουργεί η αναίτια διακοπή μιας ανθρώπινης ζωής... Ενός θρύλου της μουσικής, ενός ανήσυχου πνεύματος, ενός σπουδαίου ακτιβιστή!Εκείνου που ήθελε "όταν μεγαλώσει να γίνει "ευτυχισμένος", όμως δολοφόνησε η ανθρώπινη ανισορροπία και παραφροσύνη... Δεν λες τίποτε...Απλά σιωπάς...
Ρωσική εικόνα με τον Άγιο Νικόλαο και σκηνές από τη ζωή του(1400)
Το Άγιο Προστάτη των Ναυτικών και των εμπόρων τιμά σήμερα 6 Δεκέμβρη η Εκκλησία μας, τον Άγιο Νικόλαο, με τα φιλάνθρωπα αισθήματα, που διέθεσε την τεράστια περιουσία του για να ανακουφίζει τους φτωχούς, τις χήρες, τα ορφανά και τους απελπισμένους...
Αφιερώθηκε στον ασκητικό βίο, όμως λόγω της αρετής του τιμήθηκε και με το αξίωμα του αρχιεπισκόπου Μύρων.
Ξεχώρισε για τη σοφία, την ηθική του τελειότητα και ήταν προικισμένος και με το χάρισμα της θαυματουργίας!
Ο βίος και τα θαύματά του ενέπνευσαν στον άγγλο Μπένζαμιν Μπρίττεν την "Καντάτα του ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ", ένα κατανυκτικότατο έργο για μικτή χορωδία και τενόρο ως σολίστ, πλαισιωμένους από όργανο, πιάνο, κουαρτέτο εγχόρδων και κρουστά.
Πρόκειται για ένα από τα νεανικά έργα του συνθέτη, γραμμένο να εκτελείται από ερασιτέχνες, παράδοση που συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με τις νέες ορχήστρες κυρίως, να το περιλαμβάνουν στο ρεπερτόριό τους.
Το κείμενο της καντάτας επιμελήθηκε ο Eric Crozier, γνωστός συνεργάτης του Μπρίττεν και συνιδρυτής του στο Φεστιβάλ του Aldeburgh, κάνοντας εκτεταμένη έρευνα πάνω στη ζωή του Αγ. Νικολάου και σκιαγραφώντας το πορτρέτο του αγίου επικεντρώνοντας στους σχετικούς με αυτόν θρύλους, αλλά και το μαρτυρικό του βίο.
Η μουσική του Μπρίττεν ενισχύει το δράμα του κειμένου με τη χρήση εντυπωσιακών αντιθέσεων σε αρμονίες, φωνητικά στυλ, αλλά και οργανικά ηχοχρώματα.
Η καντάτα αποτελείται από εννέα αυτοτελή μέρη και περιλαμβάνει σολιστικά μέρη από τον τενόρο, ο οποίος εξιστορεί τη θαυματουργή γέννηση του αγίου Νικολάου, και την αγωνία του για τα αμαρτήματα των ανθρώπων...Επίσης χορωδιακή προσευχή και μέρη που αναφέρονται σε θρύλους σχετικούς με τον άγιο...
Η καντάτα ολοκληρώνεται με το μέρος-αναφορά στο θάνατο του αγίου, και την εξύμνηση του Θεού και της αιώνιας ζωής, όπου ψάλλεται το "Lord, I come to life", βασισμένο στη χρωματική κλίμακα και τη χορωδία να απαντά με μελωδικές μίξεις Γρηγοριανών ασμάτων.
"St. Nicholas rescues the seamen", Lorenzo Monaco
Σήμερα όπως θέλω να επικεντρωθούμε στο 4ο μέρος της καντάτας, εκείνο που περιγράφει το ταξίδι στην Παλαιστίνη με την τρομακτική καταιγίδα, όπου με την επεμβατική προσευχή του Αγίου Νικολάου θα σωθούν οι ναυτικοί, λόγος που θέσπισε τον άγιο ως "ΠΡΟΣΤΑΤΗ των ΝΑΥΤΙΚΩΝ".
Ένα μέρος τρομερά εκφραστικό στην μουσική του περιγραφή, με τους ανέμους, τις θύελλες, τον ανθρώπινο τρόμο και αγωνία να αποτυπώνονται "μακριά από το τονικό κέντρο" φυσικά, και με ελιγμούς από παράφωνες αρμονίες.
Ο ανδρικός χορός "περιγράφει" το ταξίδι, ενώ συνοδευτικά τα 4 χέρια στο πιάνο καθοδηγούν στο ρυθμό περιγραφής...
Η χορωδία σταματά για λίγο για να υποδηλώσει την καταιγίδα που μαίνεται...Γυναικείες φωνές (2:08)ακούγονται σε παράλληλη κίνηση με τα κρουστά σηματοδοτώντας το βούισμα των ανέμων, με χαρακτηριστική την απότομη εναλλαγή δυναμικής...
Εδώ, οι με πολλές αποτζιατούρες, φωνές, περιγράφουν την τρομακτική θαλασσοταραχή, το βρυχηθμό του ανέμου και των κυμάτων και σταματούν μόνο για ν'ακουστούν οι κραυγές των ναυτικών που ζητούν έλεος, ενώ ξεχωρίζουν εφέ τυμπανισμών με έντονα drumroll...
Καθώς η καταιγίδα υποχωρεί, (4:12)ένα ρετσιτατίβο secco-προσευχή του Αγίου Νικολάου από την φωνή του τενόρου, ολοκληρώνει, κινούμενη πάνω σε ένα μελωδικό οστινάτο(5:50) εκτελεσμένο στην υψηλή, μεταλλική περιοχή του πιάνου, οδεύοντας ήσυχα και αγαλλιαστικά στην αρχική κλίμακα...
Britten: Saint Nicolas, IV. He journeys to Palestine:
Πέμπτο, έκτο και έβδομο μέρος της καντάτας αναφέρονται στη ζωή του αγίου και σε θρύλους σχετικούς με αυτόν, με έμφαση σε κείνον όπου ο Άγιος ανέστησε τρία σχολιαρόπαιδα, που είχε σφάξει ένας χασάπης για να βάλει το κρέας τους στον κιμά.
Η Ανάσταση των τριών παιδιών από τον Αγ. Νικόλαο", Γκέραρντ Ντάβιντ
"Tίμοθυ, Μαρκ και συ Ιωάννη, φορέστε τα ενδύματα τα σαρκικά…", ψάλλει ο τενόρος (3:59) με τη χορωδία να συμπεριφέρεται αντιστικτικά…, και αποκορύφωμα το δοξαστικό "Αλληλούια" (5:12), σε απόδοση από παιδικές φωνούλες, με το οποίο σηματοδοτείται η επιστροφή των νεκρών παιδιών!
[Γνωρίζουμε την παιδαγωγική δράση του Μπρίτεν , που πηγάζει από την ιδιαίτερη αγάπη του για τα παιδιά και μπορούμε να φανταστούμε την ευαισθησία με την οποία χειρίζεται το μέρος αυτό της καντάτας για να τιμήσει τον Άγιο Νικόλαο, που ανάμεσα στα τόσα είναι και προστάτης των παιδιών(να πούμε πως στη Δύση ο άγιος Νικόλαος ταυτίζεται με τον Santa Claus, και η γιορτή του παρότι είναι στις 6 Δεκέμβρη συνδέεται με τα Χριστούγεννα και με την ανταλλαγή δώρων)]
Μέρος VII:Ο άγιος και τα πολτοποιημένα αγόρια:
Το τελευταίο μέρος της καντάτας είναι μια μουσική περιγραφή του ελέους και των φιλανθρωπιών του αγίου με τη Σολ μείζονα να πρωτοστατεί σε όλα τα χορικά άσματα που παρουσιάζονται ως έπαινος για όλα τα θαυμαστά έργα και την ευσέβεια του αγίου!
Σε γενικές γραμμές η καντάτα στηρίζεται στο τονικό σύστημα, όπως είδαμε, πλην ορισμένων εξαιρέσεων, (όπου το θέμα, οι συναισθηματικές καταστάσεις και γεγονότα απαιτούν, και χρησιμοποιούνται για την περιγραφή τους) διάφωνα διαστήματα και στοιχεία ατονικότητας.
Ο Άγιος Νικόλαος εκοιμήθη ειρηνικά στις 6 Δεκεμβρίου του 343 μ. Χ. Μετά τον θάνατο του ονομάστηκε "Μυροβλύτης", καθώς σύμφωνα με την παράδοση, τα λείψανά του άρχισαν να αναβλύζουν άγιο μύρο.
Το ένατο και τελευταίο μέρος της καντάτας του Μπρίττεν εκφράζει τις στιγμές πριν το θάνατο του αγίου, την αποδοχή της ολοκλήρωσης της γήινης ζωής με χαρά, και την εξύμνηση του Θεού και της αιώνιας ζωής εν τη Βασιλεία Του!
Ξεκινά η μελωδία με το σολιστικό μέρος να ανατίθεται στον τενόρο, που ψάλλει το "Lord, I come to life", βασισμένο στη χρωματική κλίμακα και τη χορωδία να απαντά με μελωδικές μίξεις Γρηγοριανών ασμάτων.
Η καντάτα κλείνει με το κατανυκτικό "God Moves in a Mysterious Way", δοξολογία στα μυστήρια του Θεού και των Αγίων.
Britten: Saint Nicolas, IX. The Death of Nicolas
Αξίζει για όσους δεν το γνωρίζουν, να αναζητήσουν το έργο και να είναι βέβαιοι πως θα τους αποζημιώσει…
Με δοξαστικό και υμνητικό χαρακτήρα, στον Άγιο των ναυτικών, στον Mυροβλήτη προστάτη των παιδιών, πάντα με ηρεμεί να το ακούω τέτοια μέρα που το θυμάμαι, και προετοιμάζομαι για τη μαγεία των Άγιων Ημερών!
Η καλησπέρα, λόγω εορτής του Αγίου της θάλασσας και των ναυτικών μας, έρχεται από το "Αμστελόδαμον", εξελληνισμένη ονομασία της πρωτεύουσας της Ολλανδίας, Άμστερνταμ.
Μιας πολύ όμορφης πόλης, που δεν έχει να θαυμάσεις μόνο γραφικά κανάλια κι ανεμόμυλους, άπειρα ποδήλατα στους δρόμους, το Ρέικσμουζέουμ, τo Μουσείο Βαν Γκογκ, το σπίτι του Ρέμπραντ ή εκείνο της Άννας Φρανκ, ή για τους ατακτούληδες τα "κακά κορίτσια" στην Κόκκινη συνοικία, έχει και ένα θαυμάσιο ναό, τη ρωμαιοκαθολική βασιλική του Αγίου Νικολάου, καθώς ο Άγιος είναι και για τους Ολλανδούς ο προστάτης των ναυτικών, τιμώντας έτσι και τη δική τους μεγάλη ναυτική παράδοση, με τη γιορτή του να αποτελεί έντονα προθεόρτια των Χριστουγέννων.
Η Βασιλική του ιστορικού κέντρου του Άμστερνταμ, χτίστηκε το 1880 στις όχθες του Άμστελ, δίπλα στον περίφημο Σιδηροδρομικό Σταθμό της πόλης, με χαρακτηριστικούς τους δυο πύργους στην είσοδό της, που μη αντέχοντας το βάρος του χρόνου γέρνουν προς τα μπρος αλλοιώνοντας τη συμμετρικότητά τους.
Η άφιξη του Αγίου με τον Μαύρο Πητ (από: historyextra.com/)
Eντυπωσιακά είναι τα βιτρώ του, που απεικονίζουν σκηνές από τη ζωή του Αγίου Νικολάου αλλά και το εκκλησιαστικο όργανο, κατασκευής του 1890 από τον κορυφαίο γερμανό Wilhelm Sauer, που είναι το μόνο μεγάλο έργο του στην Ολλανδία, και ένα από τα πολύ λίγα της περιόδου που έχoυν επιζήσει αναλλοίωτα ως τις ημέρες μας.
Την παραμονή της γιορτής, ο Άγιος Νικόλαος, (Sinterklaas-κατ’αντιστοιχία του Santa Claus), καταφθάνει στο λιμάνι του Άμστερνταμ με ατμόπλοιο, συνοδευόμενος από τον Μαύρο Πητ, το μαύρο βοηθό του και τηρώντας τις παραδόσεις μοιράζει δώρα σε όλους, μικρούς και μεγάλους, ώστε να τα βρουν το επόμενο πρωί, ανήμερα της γιορτής του.
Οι φανφάρες κορυφώνονται με τη μεγάλη παρέλαση στον παραποτάμιο δρόμο.
"Sinterklaas parade in front of St. Nikolaaskerk, Amsterdam" (από: amsterdamtour.it)
Μπάντες χάλκινων πνευστών, που παιανίζουν, γελωτοποιοί μέσα στις πολύχρωμες φορεσιές τους, ξυλοπόδαροι και ακροβάτες ...μια ατμόσφαιρα χαρούμενης γιορτής, που αποτυπώνεται σ' αυτό το πολύχρωμο εικαστικό έργο που ανακάλυψα στο διαδίκτυο...
Ο Άγιος Νικόλας των Ευρωπαίων, ο Άγιος Βασίλης του τόπου μας έχουν κοινά χαρακτηριστικά, φίλοι μου, με πρωταρχικό την αγάπη τους για τα παιδιά και γιορτάζονται ποικιλοτρόπως απανταχού της γης! Είναι ωραίο να θυμόμαστε τα "πανηγύρια" τους, τις εκφράσεις αγάπης των ανθρώπων απέναντί τους, όπως σηματοδοτούνται από τον απλό λαό...
Όπως είπαμε, στην Ολλανδία η παράδοση θέλει τον Αγιο Νικόλαο να έρχεται με ατμόπλοιο από τη θάλασσα για να μοιράσει δώρα στα φρόνιμα και υπάκουα παιδάκια.
Την ιστορία αυτή περιγράφει ένα λαϊκό, παιδικό τραγουδάκι, τη μελωδία του οποίου πήρε ο ολλανδός συνθέτης, Jan van Gilse και το 1909 έγραψε τις υπέροχες "Παραλλαγές του για ορχήστρα". Μια σύνθεση του όψιμου ρομαντισμού εκθαμβωτικής ομορφιάς, αρμονικού πλούτου και λαμπρής ενορχήστρωσης.
Jan van Gilse: "Variaties over een St. Nicolaasliedje"
Σαν σήμερα έφυγαν δυο μεγάλοι καλλιτέχνες.
Ένας μουσικός κι ένας ζωγράφος.
Το 1791 στη Βιέννη ο Βόλφγκαγκ.Α.Μότσαρτ και το 1926 ο ιμπρεσσιονιστής Κλωντ Μονέ.
Ο Μότσαρτ, το "παιδί θαύμα", που δικαιολογημένα πήρε αυτόν τον τίτλο αφού από τα πέντε μπορούσε να συνθέτει, να εκτελεί κλαβεσέν και βιολί!!
Αξιοθαύμαστη ήταν και η μουσική του μνήμη!
Λέγεται πως έφηβος ακόμη όταν καλεσμένος του Πάπα ταξίδεψε στη Ρώμη άκουσε τη λειτουργία του Αλλέγκρι "Μισερέρε", έργο που αγαπούσε τόσο πολύ ο Πάπας, που δεν επέτρεπε να ακουστεί πουθενά αλλού εκτός από το Βατικανό!
Ο μικρός Βόλφγκανγκ ενθουσιάστηκε τόσο πολύ, που κάθισε και έγραψε όλο το έργο από μνήμης!Η ικανότητά του να θυμάται με ακρίβεια όλες τις νότες προξενούσε τον θαυμασμό του κόσμου σε όλη του τη ζωή.
Τι να πρωτοπείς για το Μότσαρτ; Ένα φαινόμενο της μουσικής, βιρτουόζο εκτελεστή, συνθέτη από πολύ μικρή ηλικία, με άψογο μουσικό αυτί και μνήμη !
Λίγο έως πολύ αυτά είναι γνωστά.
Εκείνο, που ίσως δεν ειναι γνωστό είναι πως μιλούσε 5 γλώσσες, και διάβαζε κλασικούς συγγραφείς.Κάθε νέο επίτευγμα της εποχής του τον ενδιέφερε αφάνταστα!
Επίσης συζητούσε για την πολιτική. Ένας γνήσιος εκφραστής του ευρωπαϊκού διαφωτισμού!
Ο έτερος της αποψινής παρέας, ο γάλλος ιμπρεσιονιστής Κλωντ Μονέ.
Ο τίτλος του πίνακα του Μονέ, "Impression, soleil levant" ("Εντύπωση, Ανατέλλων ήλιος") ενέπνευσε στην χρήση του όρου Ιμπρεσιονισμός .
Ο Όσκαρ Κλωντ Μονέ δεν ήταν τέλειος μαθητής αλλά στη διάρκεια των μαθημάτων του γέμιζε τα βιβλία του με σκίτσα!
Οι πίνακές του εμπνέονται από τη φύση,και αναδεικνύουν την εντύπωση της στιγμής!
"Για μένα το θέμα έχει δευτερεύουσα σημασία. Με ενδιαφέρει να αποδώσω αυτό που ζει ανάμεσα σε μένα και στο θέμα!", έλεγε.
Δαμάζει το φως κι αποτυπώνει λιτά κι ελεύθερα με πινελιές αυθόρμητες, συχνά ατσούμπαλες!
Ας δώσουμε την ευκαιρία στον εαυτό μας να γνωρίσει την αγαλλίαση της ψυχής παρακολουθώντας το παρακάτω βίντεο με μερικούς από τους πίνακες του ιμπρεσσιονιστή Μονέ συνοδευμένα με το λυρικό αντάτζιο από το κοντσέρτο για κλαρινέτο και ορχήστρα του Μότσαρτ!
Ένα κονσέρτο που συνέθεσε ο Μότσαρτ το 1791, λίγους μήνες πριν από τον θάνατό του, που φέρει και τον τίτλο "Φθινοπωρινό", εξαιτίας του λυρικού του 2ου μέρους, αντάτζιο.
Ο συνθέτης αφιέρωσε το έργο στον διακεκριμένο βιεννέζο κλαρινετίστα Άντον Στάντλερ.
Ομιχλώδεις σκηνές, ανατολές και ηλιοβασιλέματα, κήποι και νούφαρα, ειδυλλιακές τοπιογραφίες, πορτραίτα και νεκρές φύσεις, που όμως κρατούν μέσα μας ζωντανή την ελπίδα πως η ομορφιά είναι γύρω μας κι αντιφεγγίζει στη ρόδινη ατμόσφαιρα με περισσή γλυκύτητα...
To Clarinet concerto σε A major, K. 622, με το τρυφερότατο αντάτζιό του, η φήμη του οποίου εκτοξεύτηκε όταν ακούστηκε στο βραβευμένο με Όσκαρ ρομαντικό δράμα του Σίντνεϊ Πόλακ: "Πέρα από την Αφρική", γράφτηκε αρχικά για "Bassethorn-μπασέτ κόρνο" και μεταγράφηκε αργότερα για κλαρινέτο.
Το Bassethorn είναι ένα άλτο κλαρινέτο που παρουσιάστηκε περί το 1760 στη Βαυαρία, δημοφιλές στα τέλη του 18ου αι. σε έργα της σχολής του Mανχάιμ και του Μότσαρτ.
Όμως στο γύρισμα του αιώνα χρησιμοποιήθηκε ελάχιστα από τους συνθέτες, με τα παλιά έργα που είχαν γραφτεί γι' αυτό το όργανο, να μεταγράφονται για κλαρινέτο.
Τις τελευταίες δεκαετίες κατασκευάστηκαν μερικά μπασέτ κόρνα σύμφωνα με τα παλιά πρότυπα.
Ένας από τους μεγάλους και πολυβραβευμένους του οργάνου είναι ο αμερικανός David Shifrin, ο οποίος βοήθησε στη διάδοση χρήσης του Basset και μάλιστα ο πρώτος που ηχογράφησε το κονσέρτο σε Λα του Μότσαρτ στην αρχική του μορφή με την ορχήστρα της πόλης του Σιάτλ.
Έχει επανειλημμένως συνεργαστεί με τον ταλαντούχο Τζεράρντ Σουάρζ, μαέστρο και καλλιτεχνικό δ/ντή της Seattle Symphony Orchestra, υπό την μπαγκέτα του οποίου ακούμε το λυρικό αντάτζιο, 2ο μέρος του Μοτσάρτιου κονσέρτου, ηχογράφηση του 1985 σύμφωνα με τα παραπάνω πρότυπα, που οι μουσικοκριτικοί ψήφισαν ως "Ηχογράφηση της Χρονιάς":
Μότσαρτ και Μονέ...Μια συνεύρεση μέσα στη γκρίζα εικόνα του χειμώνα, που'γινε μαγικό ταξίδι στην ψυχή, με δυο χαρισματικές προσωπικότητες! Σκάλισα γλυκά το παρελθόν, όπως αρμόζει στην ευαισθησία τους...
Ο θάνατος τούς συνάντησε την ίδια μέρα ημερολογιακά...Εγώ ανακάλυψα το σημείο συνάντησής τους πάνω στην ομορφιά των δημιουργιών τους κι η ψυχή...αγαλλίασε!
Η παράδοση θέλει την Αγία Βαρβάρα πολύ όμορφη κοπέλα, που από μικρή είχε ασπαστεί το χριστιανισμό. Ο πατέρας της ήθελε να την παντρέψει μ' έναν ειδωλολάτρη. Η αγία παρακάλεσε το Θεό, να βγάλει την "ευλογιά", να την ασχημίσει. Ο Θεός την άκουσε, και μαζί, τής έδωσε το χάρισμα να θεραπεύει την ευλογιά...
Ωστόσο η λαογραφία συνδέει την αγία Βαρβάρα και με την πικροδάφνη...
Η Βαρβάρα, ζητώντας να γίνει άσχημη, επειδή δεν θέλει να χαθεί ολότελα η ομορφιά της, λέει στα δάση και τα βουνά:
"Πάρτε, όρη, τα κάλλη μου, και δάση τα μαλλιά μου,
κι εσείς, αγριοπικροφύλλαδα, πάρτε την ομορφιά μου."
Κι από τότε, λένε, η πικροδάφνη πήρε την ομορφιά της και ανθίζει μ'όμορφα λουλούδια!
Ας συνδέσουμε τώρα μουσικά την Βαρβάρα...
Επειδή γεννήθηκε 4 Δεκέμβρη, ανήμερα στη γιορτή της Αγίας Βαρβάρας, οι γονείς της για την ινφάντα της Πορτογαλίας στο σιδηρόδρομο όνομά της συμπεριέλαβαν και το "Βαρβάρα".
H Ινφάντα Maria Madalena Bárbara Xavier Leonor Teresa Antónia Josefa, μετέπειτα βασίλισσα της Ισπανίας αγαπούσε πολύ τη μουσική και ως παιδί εμφάνισε μεγάλη κλίση στην τέχνη αυτή, ιδιαίτερα ως εκτελέστρια τσέμπαλου.
Δάσκαλός της ήταν ο περίφημος Ντομένικο Σκαρλάτι, που την ανέλαβε όταν ήταν 8 ετών, όμως παρέμεινε στην Αυλή της μέχρι το θάνατό του, απολαμβάνοντας την εύνοια της βασίλισσας-μαθήτριάς του.
Το παρακάτω εικαστικό είναι του Gaspare Traversi, τιτλοφορείται "Κονσέρτο" και απεικονίζει την ινφάντα Βαρβάρα να εκτελεί τσέμπαλο υπό την καθοδήγηση του δασκάλου της, Σκαρλάτι.
Οπως γνωρίζουμε, ο Σκαρλάτι συνέθεσε διάφορα έργα, όμως είναι γνωστός ιδιαίτερα για τις 555 Σονάτες του για πληκτροφόρο, συνθέσεις που άνοιξαν το δρόμο για την κλασική σονάτα.
Να θυμίσουμε πως είναι πολλοί οι μεταγενέστεροι μουσουργοί που εκτίμησαν την μουσικοπαιδαγωγική και τη συνθετική του ικανότητα, όπως οι Μπραμς, Nτεμπισί, Μπάρτοκ και Σοστακόβιτς, αλλά και ο Φρειδερίκος Σοπέν, ο οποίος μάλιστα τον τοποθετούσε στο ίδιο επίπεδο με τον Μότσαρτ και έργα του είχε συμπεριλάβει στη μέθοδο διδασκαλίας του.
Θαύμαζε τις ασκήσεις δακτυλοθεσίας του Σκαρλάτι και είχε προφητεύσει πως η μουσική του κάποια μέρα θα σταθεί στο βάθρο που της αρμόζει.
Τις 555 σονάτες για τσέμπαλο, ο Ντομένικο Σκαρλάτι τις αφιέρωσε στην ινφάντα Μαρία Βαρβάρα, ευγνωμονώντας τη με αυτόν τον τρόπο για την υποστήριξη της τέχνης του και την απαράμιλλη εύνοιά της.
Προτείνω να ακούσουμε τη Σονάτα για τσέμπαλο σε σολ ελάσσονα, γνωστή και ως "Φούγγα της Γάτας".
Το παρατσούκλι δεν δόθηκε από τον Σκαρλάτι, αλλά από μεταγενέστερους αναλυτές.
Το μοτίβο της αποτελείται από έξι νότες που μεταξύ τους σχηματίζουν διαστήματα τρίτης μικρής και συνεχόμενα 2 τριημιτόνια...
Περίεργο και απροσδόκητο θέμα αυτή η ανιούσα σειρά φθόγγων, που φαίνεται να αψηφούν τη διατονική αρμονία. Παντελώς ασυνήθιστο να γράφτηκε από τον λογικό αρμονικά, Σκαρλάτι...
Μήπως όμως δόθηκε από τη γάτα του;...
Οι αναλυτές, βασιζόμενοι σε μαρτυρία του συνθέτη πως ο γάτος του συχνά ανέβαινε πάνω στο πληκτρολόγιο του τσέμπαλου και περπατούσε την ώρα που εκείνος έπαιζε, θρυλείται πως αυτή η σειρά διαστημάτων πιθανώς προέκυψε από το περπάτημά του. Ο σκανταλιάρης Πουλτσινέλα, όνομα που ο Σκαρλάτι είχε δώσει στο γάτο του από τον γνωστό χαρακτήρα της Κομμέντια ντελ'Αρτε, φαίνεται να είχε ταλέντο και στο μουσικό αυτοσχεδιασμό, πλην του μελωδικού νιαουρίσματος...
Domenico Scarlatti: "Sonata K. 30 in G min- Cat's fugue":
Όταν πρωτοάκουσα το έργο, θυμάμαι πως είχα σκεφτεί ότι ασυναίσθητα μού είχε δημιουργήσει θρησκευτική περισυλλογή «επαναστατικής αισθητικής»...
Μια αβίαστη, φωτεινή ηρεμία κρυμμένη πίσω από σύγχρονους κώδικες.
Από τότε το άκουσα πολλές φορές και κάθε φορά γεννιέται το ίδιο συναίσθημα, εκείνο της παρηγοριάς .
Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που μέρος του συγκεκριμένου κονσέρτου για δυο βιολιά κοντσερτάντε, ορχήστρα εγχόρδων και προετοιμασμένο πιάνο, αποτέλεσε μετά από μελέτη μέθοδο ανακουφιστικής θεραπείας σε ασθενείς με aids…
Πρόκειται για τη δεύτερη κίνηση με τίτλο: «Silentium - Σιωπή» του μινιμαλιστή συνθέτη Arvo Pärt στο πιο εμβληματικό ίσως έργο του: «Tabula Rasa-Άγραφος πίνακας» αφιερωμένο στον βιολονίστα Gidon Kremer.
O τίτλος είναι παρμένος από την επιστημολογική θεωρία του εμπειρισμού στη λατινική εκδοχή του, που ορίζει πως η γνώση του ανθρώπου αποκτάται μέσω της εμπειρίας και αντίληψής του.Το Tabula Rasa έχει δηλαδή τη σημασία της μηδενικής βάσης.
Όπως έχει πει ο ίδιος ο συνθέτης και «σ’αυτό το έργο στηρίζεται στο tintinnabuli, μια περιοχή στην οποία περιπλανιέται όταν ψάχνει για απαντήσεις …μόνος με την σιωπή… ένας σιωπηλός παλμός, ή μια κίνηση σιωπής που ανακουφίζουν…Χτίζει με πρωτόγονα υλικά, με την τριάδα, με μια συγκεκριμένη τονικότητα…τρεις νότες μια τριάδας, σαν καμπάνες, γι’ αυτό το ονόμασε tintinnabuli»
Ένα έργο στην ακρόαση του οποίου όσοι αντιμετωπίζουν την ασθένεια του aids βρήκαν παρηγοριά, βρήκαν το σθένος να παλέψουν με τον πόνο και την απελπισία τους…βρήκαν όμως και την ελπίδα να διακρίνουν αισιόδοξα μηνύματα για την τιθάσευση του ιού.
[Το AIDS αποτελεί μία από τις φονικότερες επιδημίες στην παγκόσμια ιστορία.
Το 1988 και μετά από απόφαση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας η 1η Δεκεμβρίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS]
Υπάρχει μια βαθιά εκφραστικότητα σε αυτή τη μελωδία, την τόσο λιτής δομής, την απαλλαγμένη από κάθε περιττό στολίδι και διακοσμητικό στοιχείο.
Ακόμα και οι σιωπές της είναι διερευνητικές...Ένα σκάλισμα μιας ιδέας πνευματικής, ένας ιερός μινιμαλισμός, που οδηγεί στη γαλήνη και την ψυχική ηρεμία...
Κι όπου αραιά ακούγεται κάποια παραφωνία παραπέμουν σε κραυγές από την πάλη φωτός και σκότους, σωτηρίας και καταδίκης...
Η μελωδία εξελίσσεται αργά με σκοπό την ανάλυση κι όσο πλησιάζει στο λυτρωτικό τέλος της ηχοχρωματικά αποδυναμώνεται, ρυθμικά κατευνάζει και η κορύφωση παίρνει τη μορφή της αθόρυβης τελειότητας.
Γιατί όταν δεν μπορείς να ερμηνεύσεις τη μαγεία..., απλά σιωπάς...
Arvo Pärt : «Tabula Rasa - Silentium» - Senza moto
.jpg)
