Αγία Βαρβάρα: από τη λαϊκή παράδοση στην ινφάντα της Πορτογαλίας...

Χρόνια Πολλά στις εορτάζουσες Βαρβάρες!

Η παράδοση θέλει την Αγία Βαρβάρα πολύ όμορφη κοπέλα, που από μικρή είχε ασπαστεί το χριστιανισμό. Ο πατέρας της ήθελε να την παντρέψει μ' έναν ειδωλολάτρη. Η αγία παρακάλεσε το Θεό, να βγάλει την "ευλογιά", να την ασχημίσει. Ο Θεός την άκουσε, και μαζί, τής έδωσε το χάρισμα να θεραπεύει την ευλογιά...
Ωστόσο η λαογραφία συνδέει την αγία Βαρβάρα και με την πικροδάφνη...
Η Βαρβάρα, ζητώντας να γίνει άσχημη, επειδή δεν θέλει να χαθεί ολότελα η ομορφιά της, λέει στα δάση και τα βουνά:

"Πάρτε, όρη, τα κάλλη μου, και δάση τα μαλλιά μου,

κι εσείς, αγριοπικροφύλλαδα, πάρτε την ομορφιά μου."

Κι από τότε, λένε, η πικροδάφνη πήρε την ομορφιά της και ανθίζει μ'όμορφα λουλούδια!



Ας συνδέσουμε τώρα μουσικά την Βαρβάρα...

Επειδή γεννήθηκε 4 Δεκέμβρη, ανήμερα στη γιορτή της Αγίας Βαρβάρας, οι γονείς της για την ινφάντα της Πορτογαλίας στο σιδηρόδρομο όνομά της συμπεριέλαβαν και το "Βαρβάρα".

H Ινφάντα Maria Madalena Bárbara Xavier Leonor Teresa Antónia Josefa, μετέπειτα βασίλισσα της Ισπανίας αγαπούσε πολύ τη μουσική και ως παιδί εμφάνισε μεγάλη κλίση στην τέχνη αυτή, ιδιαίτερα ως εκτελέστρια τσέμπαλου.

Δάσκαλός της ήταν ο περίφημος Ντομένικο Σκαρλάτι, που την ανέλαβε όταν ήταν 8 ετών, όμως παρέμεινε στην Αυλή της μέχρι το θάνατό του, απολαμβάνοντας την εύνοια της βασίλισσας-μαθήτριάς του.

Το παρακάτω εικαστικό είναι του Gaspare Traversi, τιτλοφορείται "Κονσέρτο" και απεικονίζει την ινφάντα Βαρβάρα να εκτελεί τσέμπαλο υπό την καθοδήγηση του δασκάλου της, Σκαρλάτι.

Οπως γνωρίζουμε, ο Σκαρλάτι συνέθεσε διάφορα έργα, όμως είναι γνωστός ιδιαίτερα για τις 555 Σονάτες του για πληκτροφόρο, συνθέσεις που άνοιξαν το δρόμο για την κλασική σονάτα.

Να θυμίσουμε πως είναι πολλοί οι μεταγενέστεροι μουσουργοί που εκτίμησαν την μουσικοπαιδαγωγική και τη συνθετική του ικανότητα, όπως οι Μπραμς, Nτεμπισί, Μπάρτοκ και Σοστακόβιτς, αλλά και ο Φρειδερίκος Σοπέν, ο οποίος μάλιστα τον τοποθετούσε στο ίδιο επίπεδο με τον Μότσαρτ και έργα του είχε συμπεριλάβει στη μέθοδο διδασκαλίας του.
Θαύμαζε τις ασκήσεις δακτυλοθεσίας του Σκαρλάτι και είχε προφητεύσει πως η μουσική του κάποια μέρα θα σταθεί στο βάθρο που της αρμόζει.

Τις 555 σονάτες για τσέμπαλο, ο Ντομένικο Σκαρλάτι τις αφιέρωσε στην ινφάντα Μαρία Βαρβάρα, ευγνωμονώντας τη με αυτόν τον τρόπο για την υποστήριξη της τέχνης του και την απαράμιλλη εύνοιά της.

Προτείνω να ακούσουμε τη Σονάτα για τσέμπαλο σε σολ ελάσσονα, γνωστή και ως "Φούγγα της Γάτας".

Το παρατσούκλι δεν δόθηκε από τον Σκαρλάτι, αλλά από μεταγενέστερους αναλυτές.
Το μοτίβο της αποτελείται από έξι νότες που μεταξύ τους σχηματίζουν διαστήματα τρίτης μικρής και συνεχόμενα 2 τριημιτόνια...

Περίεργο και απροσδόκητο θέμα αυτή η ανιούσα σειρά φθόγγων, που φαίνεται να αψηφούν τη διατονική αρμονία. Παντελώς ασυνήθιστο να γράφτηκε από τον λογικό αρμονικά, Σκαρλάτι...
Μήπως όμως δόθηκε από τη γάτα του;...
Οι αναλυτές, βασιζόμενοι σε μαρτυρία του συνθέτη πως ο γάτος του συχνά ανέβαινε πάνω στο πληκτρολόγιο του τσέμπαλου και περπατούσε την ώρα που εκείνος έπαιζε, θρυλείται πως αυτή η σειρά διαστημάτων πιθανώς προέκυψε από το περπάτημά του.
Ο σκανταλιάρης Πουλτσινέλα, όνομα που ο Σκαρλάτι είχε δώσει στο γάτο του από τον γνωστό χαρακτήρα της Κομμέντια ντελ'Αρτε, φαίνεται να είχε ταλέντο και στο μουσικό αυτοσχεδιασμό, πλην του μελωδικού νιαουρίσματος...

Domenico Scarlatti: "Sonata K. 30 in G min- Cat's fugue":