"Μικρή Επίσημη Λειτουργία": η τελευταία σύνθεση του Ροσίνι...

"Αγαπημένε Κύριε, ιδού λοιπόν ολοκληρώθηκε αυτή η φτωχική μικρή λειτουργία. 

Άραγε έγραψα ένα κομμάτι θρησκευτικής ή μήπως βέβηλης μουσικής; 

Γεννήθηκα για την κωμική όπερα, όπως ξέρεις καλά. 

Χωρίς σπουδαία τεχνική, με λίγη καρδιά, αυτό είναι όλο. 

Ας είσαι ευλογημένος και χάρισέ μου τον παράδεισο"
(από Αρχείο ΕΛΣ)

Αυτά τα λόγια γράφει στη τελευταία σελίδα της χειρόγραφης παρτιτούρας της "Μικρής Επίσημης Λειτουργίας" του ο Τζοακίνο Ροσίνι. Ενα έργο που ολοκληρώθηκε λίγο πριν το θάνατό του, σαν σήμερα, 13 Νοεμβρίου 1868.

Ο "ιταλός Mότσαρτ" -όπως χαρακτήριζαν το συνθέτη- έγραψε το θρησκευτικό έργο κατόπιν παραγγελίας του κόμη Αλέξις Πιγιέ-Ουίλ, για το μουσικό σαλόνι της συζύγου του, αρχικά για δύο πιάνα, αρμόνιο και 12 τραγουδιστές. Λίγο αργότερα το ενορχήστρωσε για μεγάλη συμφωνική ορχήστρα, χορωδία και σολίστες.

Πρόκειται για μεγάλης διάρκειας έργο, μια Μissa Solemnis, που ο Ροσίνι με δόση ειρωνείας τής έδωσε τον αντιφατικό τίτλο: "Petite Messe solennelle - Μικρή Επίσημη Λειτουργία" . 

Η σύνθεση χαρακτηρίστηκε από τον ιταλό συνθέτη ως: "το τελευταίο θανάσιμο αμάρτημα του γήρατος", καθώς είχε σταματήσει να συνθέτει όπερες, δεκαετίες πριν τον θάνατό του.

Το θρησκευτικό έργο του Ροσίνι είναι χαρακτηριστικό, καθώς ήδη από  τον τίτλο παραπλανά τον ακροατή...Παρότι η Λειτουργία είναι εκτεταμένης διάρκειας, εκείνος την τιτλοφορεί "Μικρή". Ορισμένοι από τους αναλυτές υποστηρίζουν ότι ο Ροσίνι τη θεωρούσε μικρή σε σύγκριση με τη συνεισφορά του στη θρησκεία...Μαρτυρά την σεμνότητα και ταπεινότητά του, αναγνωρίζοντας στη σύνθεση περιορισμένες μουσικές δυνάμεις και μόνο μια ελάχιστη συμβολή από μεριάς του σε ένα είδος μουσικής στο οποίο "απαιτείται το Ύψιστο και Μεγαλειώδες"...Από την άλλη, έκρινε τη σύνθεση αρκετά "κοσμική" για το θρησκευτικό χαρακτήρα της. 

φωτο από: pinterest

Φυσικά όμως και δω οι ερευνητές εντοπίζουν μεγάλη συνθετική επιδεξιότητα σε πιανιστικά μέρη (είδος με το οποίο δεν ασχολήθηκε εκτενώς ο Ροσίνι), όπως το "Preludio religioso", όπου αποδεικνύεται η εφευρετικότητά του ιδιαίτερα στο επίπεδο διαχείρισης της τονικότητας, που συχνά εξελίσσεται σε απομακρυσμένες κλίμακες…
Επίσης εκθαμβωτικής ομορφιάς είναι οι άριες, όπως π.χ η άρια του τενόρου "Domine Deus" από το Gloria, με δεξιοτεχνικά περάσματα, που σε ύφος θυμίζει τα μέρη του Αλμαβίβα από τον "Κουρέα της Σεβίλλης" .O Ροσίνι χρησιμοποιεί συγκοπές, εντυπωσιακή διάσταση ρυθμών και δυναμικής ώστε να αποτυπώσει τη μεγαλοπρέπεια του Βασιλιά των Ουρανών…
Αλλά και τα μεγαλύτερου βάθους μέρη, όπως το "Miserere" της σοπράνο που φτάνει σε πρωτοφανή τελειότητα.
Ως προς τη φόρμα, πολλοί χαρακτηρίζουν την "Petite Messe solennelle "κράμα των αρχών της παραδοσιακής θρησκευτικής λειτουργίας με αριστουργηματικά χορωδιακά μέρη a capella, με το  ρομαντικό  συναίσθημα του Ροσίνι, στοιχείο στο οποίο η θρησκεία βρίσκει ιδανική θέση". 

Η "Μικρή Επίσημη Λειτουργία" παρουσιάστηκε μετά το θάνατο του συνθέτη, καθώς ο Ροσίνι επιθυμούσε μια παράσταση σε εκκλησία. Μάλιστα, είχε αιτηθεί στον Πάπα να τού επιτραπεί η χρήση γυναικείας χορωδίας(απαγορεύονταν στους καθολικούς), καθώς δεν τον ικανοποιούσαν οι εκκλησιαστικές χορωδίες αγοριών εκείνης της εποχής.Επιθυμούσε τις υψηλές γυναικείες φωνές  με δύναμη, γλυκύτητα και ευελιξία, που η ποιότητα, το τίμπρο και ο βελούδινος τόνος τους θα ανέδυε την "ευαισθησία και θρησκευτική γαλήνη", που απαιτεί ένα τέτοιο έργο, όπως έλεγε.

Marietta Alboni

Όμως  το αίτημά του απορρίφθηκε κι έτσι δεν ευτύχησε να ακούσει το θρησκευτικό του έργο κατά τη διάρκεια της ζωής του σε ναό, όπως σχεδίαζε...

Ο Ροσίνι είχε συνθέσει την "Petite Messe solennelle" έχοντας κατά νου συγκεκριμένους ερμηνευτές. Π.χ  το μέρος του "O salutaris" (προστέθηκε στην εκδοχή για ορχήστρα) για την διάσημη λυρική ερμηνεύτρια της εποχής και συνεργάτιδά του, Μαριέττα Αλμπόνι, μια από τις σημαντικότερες φωνές στην ιστορία της όπερας, στην οποία είχε αναθέσει και τους πρωταγωνιστικούς ρόλους σε δημοφιλή μελοδράματά του, όπως Σεμίραμις, Σταχτοπούτα κλπ...
Ο συνθέτης είχε  εκφράσει την ελπίδα του ότι θα αναλάμβανε η ίδια να εκτελέσει το έργο, ακόμα και μετά τον θάνατό του. Ετσι κι έγινε. Ο Ροσίνι ήταν ο αγαπημένος της μαέστρος και δεν μπορούσε να αδιαφορήσει σε κάτι πού τής είχε ζητήσει προσωπικά. Η Αλμπόνι ως φόρο τιμής στον μέγα Ροσίνι περιόδευσε και διέδωσε ανά την Ευρώπη την "Petite messe solennelle" με τεράστια επιτυχία...

Rossini - Preludio Religioso - Petite Messe solennelle:

Rossini: Petite Messe solennelle - Domine Deus:

Rossini: Petite Messe solennelle - O salutaris:

Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε να ακούσετε τη Λειτουργία ολοκληρωμένη σε μια εξαιρετική παράσταση με τον Alberto Zedda στο πόντιουμ, ομολογουμένως φανατικό οπαδό του Ροσίνι, που περισσότερo από οποιονδήποτε αποκατέστησε τον συνθέτη ως έναν από τους μεγαλύτερους όλων των εποχών.
Εξάλλου ένα από τα σπουδαιότερα επιτεύγματα του Zedda, και μετά από επίπονη μελέτη και έρευνα, ήταν η πλήρης κριτική έκδοση των οπερών και άλλων συνθέσεων του τιμώμενου σήμερα Ροσίνι. 

Rossini: "Petite Messe solennelle" / Alberto Zedda: