"ΜΑΡΙΑ ΘΗΡΕΣΙΑ, τρεις αφιερώσεις στην Αυτοκράτειρα"

"Μaria Theresia", Martin van Meytens

Ήταν απόγονος των Αψβούργων κι έγινε μονάρχης της Αυστροουγγαρίας. Η Μαρία Θηρεσία είναι γνωστή σε όλους μας για την διακυβέρνησή της και τις μεταρρυθμίσεις που έκανε ιδιαίτερα στην εκπαίδευση, τη γεωργία και τον πολιτισμό.
Υπηρέτησε ως αυτοκράτειρα από το 1792 μέχρι το θάνατό της, σαν σήμερα 29 Νοέμβρη 1807.
Μεγάλο μέρος της ζωής της το αφιέρωσε στη μουσική.
Σαν έφηβη έλαβε μαθήματα πιάνου και τραγουδιού. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας της η μουσική σκηνή της Βιέννης λάμπρυνε και απέκτησε αξιοθαύμαστο κύρος.
Κυρίως όμως η Μαρία Θηρεσία υποστήριξε παραστάσεις και συναυλίες και είναι μια από τις κορυφαίες πάτρονες της τέχνης της Μουσικής.

Ας θυμηθούμε πως επί των ημερών της στη Βιέννη του 1762 έπαιξαν στο παλάτι του Σεμπρούν τα δυο ταλαντούχα αδέρφια Βόλφγκαγκ και Άννα Μαρία Μότσαρτ.
Θαύμασε επίσης τις τελευταίες αναλαμπές του Χάυντν, τον οποίο θαύμαζε...Η αυτοκράτειρα διέθετε μια όμορφη φωνή σοπράνο και λέγεται πως κάποια φορά ο Χάυντν την συνόδευσε σε μια ιδιωτική παράσταση στο μέρος για υψίφωνο από το ορατόριό του, "Δημιουργία".
Εκτός από το Χάυντν, η Μαρία Θηρεσία έζησε και τα πρώτα αριστουργήματα του Μπετόβεν!

Χάυντν και Μπετόβεν, τής αφιέρωσαν και κάποια από τα έργα τους που με την ευκαιρία προτείνω να ακούσουμε σήμερα...

I. Η "ΣΥΜΦΩΝΙΑ 48 σε Ντο μείζονα" του Γιόζεφ Χάυντν φέρει το προσωνύμιο "Μαρία Θηρεσία" γιατί πιστευόταν πως γράφτηκε με αφορμή την επίσκεψη της αυτοκράτειρας στην Ουγγαρία στο ανάκτορο του κόμητα Εστερχάζυ, στην Αυλή του οποίου εργαζόταν ο Χάυντν.

Παρότι αργότερα οι έρευνες απέδειξαν πως η συμφωνία της επίσκεψης ήταν η 50 και όχι η 48, το "παρατσούκλι" παραμένει.
Ο λαμπρός, επιβλητικός, βασιλικός ήχος από τα κόρνα, τής προσδίδουν μεγαλοπρέπεια, ώστε αξίζει να φέρει το όνομα της Μαρίας Θηρεσίας.

Ακούμε μια από τις εκδοχές της με Sir Neville Marriner:

ΙΙ. Ο Χάυντν σίγουρα θεωρείται ένας από τους πυλώνες της Κλασικής περιόδου, ο πατέρας της συμφωνίας και του κουαρτέτου. Όμως, εξίσου αξιοσημείωτη είναι και η συνεισφορά του στη φωνητική μουσική.
Το "TE DEUM" του, ένα από τα τελευταία του έργα(περ. 1800) είναι μια σύνθεση πολύπλευρη, ένα δοξαστικό χορωδιακό σε όλη του την έκταση, χωρίς να ακούγονται σολιστικά μέρη, όπως συνηθίζεται στις λειτουργίες και σε άλλα έργα ιερής μουσικής. Δύο μακροσκελή allegro περιβάλλουν το κεντρικό adagio, καθιστώντας μεγαλοπρεπή την σύνθεση, έργο για 4φωνη μικτή χορωδία και μεγάλη ορχήστρα βασισμένο στους περίφημους Αμβροσιανούς ύμνους, που λόγω της λαμπρότητάς τους αφιερώθηκε στην αυτοκράτειρα Mαρία Θηρεσία.

HAYDN : "TE DEUM" fur die Marie Therese:

ΙΙΙ. Τέλος, ο Μπετόβεν αφιέρωσε το μπαλέτο του "ΠΛΑΣΜΑΤΑ του ΠΡΟΜΗΘΕΑ" στην αυτοκράτειρα.

Πρωτοπαρουσιάστηκε το 1801 στο Θέατρο της Αυλής της Βιέννης με τεράστια επιτυχία.
Το λιμπρετο του ήταν του χορογράφου του Σαλβατόρε Ριγκάνο(συγγενη του Μποκερίνι), που έδωσε και την παραγγελία στον Μπετόβεν, εμπνευσμένο από τον αρχαιοελληνικό μύθο.
Ειναι εποχή που η Βιέννη ήταν εκθαμβωτική πόλη. Υπό τη Μαρία Θηρεσία έγινε λαμπρό πολιτιστικό κέντρο με τις παραγωγές όπερας και μπαλέτων να αριθμώνται στις 3 τουλάχιστον μηνιαίως, πραξη που ο Μπετόβεν θεωρούσε ηρωική...Ισως γι΄αυτό το θέμα από το επιβλητικότατο φινάλε του έργου αναπαράγει ο Μπετόβεν στο τέλος της περίφημης "Ηρωικής" συμφωνίας του.
Ο συνθέτης αντιλαμβανόταν τη θυσία του Προμηθέα επίσης ύψιστη πράξη ηρωισμού. Έτσι ήρθε και η αφιέρωση στην αυτοκράτειρα.
Άλλοι -πάλι- λένε πως ο Μπετόβεν είδε την αυτοκράτειρα (γι'άλλους τον εαυτό του) στην απεικόνιση του Προμηθέα, που φέρνει στον άνθρωπο την πνευματική φωτιά, αφού είναι ο ήρωας που χάρισε στην ανθρωπότητα την επιστήμη και την τέχνη..Είναι ο ήρωας που ταιριάζει στην προσωπικότητα του Μπετόβεν, που εγκωμίασε τη δύναμη της ανθρώπινης θέλησης και την αρχή της ηθικής..

Ακούμε την έξοχη ουβερτούρα σε μια εκπληκτική απόδοση με Jos van Immerseel και το σύνολο που ίδρυσε Anima Eterna:

Beethoven: "Die Geschöpfe des Prometheus Op.43"/Overture: