Monday 17 August 2020

Henri Tomasi: μπαλάντα για σαξόφωνο, κλόουν και ορχήστρα


[Για τη γενέθλια επέτειο του γάλλου συνθέτη και μαέστρου, Henri Tomasi(17 Αυγούστου 1901)]


Henri Tomasi πορτραίτο corse.jpgΟ Henri Tomasi υπήρξε μαθητής των Gaubert,  Paul Vidal και Vincent d'Indy και οι συνθέσεις του έχουν έντονες επιρροές από τη λαϊκή μουσική της Κορσικής, απ'όπου καταγόταν και περνούσε τα καλοκαίρια, αλλά και τις ταινίες  του Τσάρλι Τσάπλιν.
Το 1927, κέρδισε το δεύτερο Βραβείο της Ρώμης για την καντάτα του,"Κοριολανός".
Λάτρεψε τη μουσική για το θέατρο και την όπερα επίσης. Η αγάπη του για το λυρικό θέατρο φούντωσε, όταν πρωτοείδε τους "Μποέμ" του Πουτσίνι, με τον ρόλο της Μιμί να τού φέρνει δάκρυα στα μάτια.

Στη μουσική του Ανρί Τομαζί κυριαρχεί ο έντονος λυρισμός, είναι ενορχηστρωτικά πολύχρωμη, με τη δυναμική να παίζει σημαντικό ρόλο. Ο συνθέτης επιστρατεύει για την έκφρασή του εξωτικούς ήχους, όπως και μελωδίες ιερής μουσικής από το μεσαίωνα και την αναγέννηση, χωρίς να διστάζει, όπου θεωρεί αναγκαίο, να κάνει χρήση σύγχρονων τεχνικών όπως του 12φθογγου συστήματος.

 Όπως υποστήριζε ο ίδιος: 

"Η μελωδία υπήρχε πάντα στην καρδιά μου.
Μουσική που δεν προέρχεται απ' την καρδιά, δεν είναι μουσική". 

Από τα πιο γνωστά του έργα είναι η "Μπαλάντα για σαξόφωνο, κλόουν και ορχήστρα", ένα έργο που κατά κοινή ομολογία περιέχει  τις ωραιότερες μελωδίες για σαξόφωνο.
Ένα σαξόφωνο, η ορχήστρα και η φωνή με τις παντομιμικές κινήσεις ενός δυστυχισμένου κλόουν, διηγούνται τη θλιβερή ιστορία του .

Γράφτηκε το 1938 για τον φίλο του Τομαζί, Marcel Mule, έναν από τους κορυφαίους σαξοφωνιστές της εποχής του. Σε φόρμα και έμπνευση το έργο ακολουθεί την παράδοση του μπαλάντων του 14ου αιώνα των μεσαιωνικών τροβαδούρων.

H μπαλάντα είναι βασισμένη σε ποίημα της συζύγου του Τομαζί,  Suzanne Mallard, όπου αποτελεί  έναν απολογισμό της σχέσης  του καλλιτέχνη με το κοινό, μια αυτοκριτική του...

"CLOWN",  Toulouse Lautrec
(από pxhere)

Για τους γαλλόφωνους το ποίημα της Suzanne Malard:

“Sur un vieux thème anglais, long, maigre et flegmatique
Comme lui, Un clown raconte son histoire spleenétique
A la nuit.
L'ombre de son destin, le long des quais, zigzague,
Et le goût
De mégot qu'en sa bouche on pris de vieilles blagues
Le rend fou…
Fuir son habit trop large et sa chair monotone
En n'étant,
Entre la joie et la douleur, σαξόφωνο qu'un
Hésitant!
Son désespoir au fond d'une mare sonore, Coule
à pic,
Et le clown se résigne à faire rire encore
Le public! "
(από: www.henri-tomasi.fr)



Συχνά, οι καλλιτέχνες είναι "προγραμματισμένοι" για την ψυχαγωγία , τη διασκέδαση του ακροατή-θεατή, χωρίς όμως να επιτυγχάνεται πάντα ο στόχος...Είναι όμως τότε το κοινό "αδίστακτο" και σκληρός κριτής;..Ο καλλιτέχνης ζητά την κατανόηση του κοινού κι όταν αυτή δεν υφίσταται αντιμετωπίζει βαθιά διλήμματα για τη θέση του στην τέχνη...

Η σύνθεση του Τομαζί αποτελεί μια μουσική νύξη για το χάσμα στις ανθρώπινες σχέσεις και την ανάγκη προσφοράς αγάπης από και προς τον συνάνθρωπο.

Πρόκειται για έργο προγραμματικής φύσης, όπου  το σύνολο της ορχήστρας αντιπροσωπεύει το κοινό, ο κλόουν εκπροσωπείται από το μελαγχολικό θέμα της εισαγωγής, ενώ η ψυχή του εκφράζεται στο σαξόφωνο από μια τρυφερή και λυρική μελωδία, που συχνά εμπλουτίζεται με στοιχεία αντιφατικά, προκειμένου να αποδοθεί το άνοιγμα από τη δραματική απελπισία έως την ασυγκράτητη ευδαιμονία.

Στο μεσαίο μέρος της μπαλάντας ξενίζει η ζωντανή, εύθυμη μελωδία, έμπνευση από ζωηρό, λαϊκό χορό στον τύπο της  ζιγκ της εποχής μπαρόκ, που  διακόπτεται  απότομα κι επανέρχεται...Ο συνθέτης εδώ επιθυμεί να αποδώσει την αντίθεση των συναισθημάτων του κλόουν..Δύο βασικές λέξεις του ποιήματος -"la joie et la douleur-χαρά και πόνος"- , της αντίφασης δηλαδή, αποτελούν την βάση μουσικής προσέγγισής του.

Η απελπισία του κλόουν εξακολουθεί στο blues του  τρίτου μέρους, με έμφαση στους ατέρμονους, παρατεταμένους ήχους από τα τύμπανα. Ολοκληρώνεται με μια ελπιδοφόρα coda  που εμφανίζει σε παραλλαγή τη μελωδία του προηγούμενου λαϊκού χορού.

Henri Tomasi: "Ballade for saxophone, clown and orchestra"
(στο σαξόφωνο ο πολυβραβευμένος σαξοφωνίστας μας, Θεόδωρος Κερκέζος)



No comments:

Post a Comment