Νίτσε...Καζαντζάκης...Μάλερ

"Ανόσιες μου φάνταζαν βλαστήμιες τα κηρύγματά του, κι ο Υπεράνθρωπός του δολοφόνος του Θεού. 

Κι όμως μια μυστική γοητεία είχε ο αντάρτης ετούτος, μαυλιστικό ξόρκι τα λόγια του, που ζάλιζε και μεθούσε κι έκανε την καρδιά σου να χορεύει. 

Αλήθεια, ένας χορός διονυσιακός ο στοχασμός του, ένας όρθιος παιάνας που υψώνεται θριαμβευτικά στην πιο ανέλπιδη στιγμή της ανθρώπινης κι υπερανθρώπινης τραγωδίας. 

Καμάρωνα, χωρίς να το θέλω, τη θλίψη του, την παλικαριά του και την αγνότητα 

και τις στάλες τα αίματα που περιράντιζαν το μέτωπό του, 

σαν να φορούσε και τούτος, ο Αντίχριστος, αγκάθινο στεφάνι»"

(Ν. Καζαντζάκης, "Παρίσι-Νίτσε ο Μεγαλομάρτυρας")

Το απόσπασμα είναι του Νίκου Καζαντζάκη, του οποίου η πνευματική γνωριμία με το έργο του Γερμανού φιλοσόφου και ποιητή Φρειδερίκου Νίτσε, που σήμερα γιορτάζουμε τη γενέθλια επέτειό του (15 Οκτωβρίου 1844), έγινε τον Οκτώβρη του 1907, όταν ο Καζαντζάκης βρισκόταν στο Παρίσι ως φοιτητής.
Νιτσεϊκές ιδέες εμφανίζονται σε πολλά από τα έργα του Καζαντζάκη, όπως στη μυθιστορηματική αυτοβιογραφία του "Αναφορά στον Γκρέκο", απ’όπου και το απόσπασμα, που το ΚΓ΄ Κεφάλαιο επιγράφεται "Παρίσι - Νίτσε ο Μεγαλομάρτυρας".

Ο Φρίντριχ Βίλχελμ Νίτσε εκτός από φιλόσοφος και άνθρωπος της διανόησης υπήρξε ποιητής, αλλά και λάτρης της μουσικής, πιανίστας και συνθέτης!

O Mensch! Gib Acht!

Was spricht die tiefe Mitternacht?

"Ich schlief, ich schlief,

aus tiefem Traum bin ich erwacht:

Die Welt ist tief,

und tiefer als der Tag gedacht.

Tief ist ihr Weh,

Lust tiefer noch als Herzeleid.

Weh spricht: Vergeh!

Doch all' Lust will Ewigkeit,

will tiefe, tiefe Ewigkeit!"

Ο Κέτιλ Μπγιόρνσταντ (συγγραφέας και συνθέτης) στο μυθιστόρημα του "ΤΟ ΠΟΤΑΜΙ", σε στιγμιότυπο όπου αναλύεται η 3η του Μάλερ αναφέρει σχετικά:

"-Τι ζωντανά που τα περιγράφεις!Σχεδόν ανατρίχιασα!...
Στο τέταρτο μέρος έρχεται η εξιλέωση ή η ανάσταση.
Αυτή είναι και η πεποίθηση του Μάλερ, μια κατάθεση πίστης.
Το 4ο μέρος "τι μου διηγείται ο άνθρωπος" είναι μια υπέροχη ελεγεία, όπου μια μέτζο σοπράνο τραγουδάει το φημισμένο από το "Τάδε έφη Ζαρατούστρα" του Φ.Νίτσε:"O Mensch! Gib Acht!"...Άνθρωπε πρόσεξε!", δηλαδή...

Η ουσία είναι η εξής:

"Τι μάς λένε τα βαθιά μεσάνυχτα.
Κοιμόμουν.Ξύπνησα από ένα όνειρο βαθύ. 

Ο κόσμος είναι βαθύς, βαθύτερος απ'ό,τι νομίζει η σκέψη.

Άνθρωπε!!Βαθύς είναι κι ο πόνος!

Κι η λαχτάρα βαθύτερη απ'της καρδιάς τον πόνο!

Ο πόνος λέει: θα καταστραφείς!

Μα κάθε λαχτάρα αξίζει την αιωνιότητα

Αξίζει μια βαθιά, πολύ βαθιά αιωνιότητα"

Το παραπάνω απόσπασμα είναι το "Μεθυσμένο τραγούδι ή τραγούδι του μεσονυκτίου" από το βιβλίο του "Τάδε έφη Ζαρατούστρα", που συγκλόνισε τον Καζαντζάκη, κι έχει μελοποιηθεί από πολλούς συνθέτες.
Ο Μάλερ το χρησιμοποιεί στo 4o μέρος της 3ης Συμφωνίας του σαν τραγούδι για φωνή κοντράλτο.Όπως αναφέρει ο ίδιος ο Νίτσε στην αυτοβιογραφία του, με τίτλο Ecce Homo, ο "Ζαρατούστρα" αποτελεί από μόνος του μουσική σύνθεση.

Ακούμε το "Μεθυσμένο τραγούδι" από την Κρίστα Λούντβιχ μια μεγάλη μέτζο, απαράμιλλης εκφραστικότητας, με όγκο φωνής, που όποτε την ακούς έχεις την αίσθηση μιας φωνής "ασώματης"…μια φωνή βαθιά, που δημιουργεί δέος, σεβασμό και περισυλλογή…μια φωνή που το τίμπρο της δίνει απάντηση στο τι είναι κάλλος…

G.Mahler / L. Bernstein / Christa Ludvig: "O Mensch! Gib acht-Μεθυσμένο τραγούδι":

Για το μουσικό Νίτσε μπορείτε να διαβάσετε εδώ και εδώ.