Καζαντζάκης: Καπετάν Μιχάλης

(Στη μνήμη του Νίκου Καζαντζάκη που έφυγε σαν σήμερα πριν 61 χρόνια)

"ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΙΧΑΛΗΣ"

Θα πει ο Καζαντζάκης:
"Όταν άρχισα τώρα στα γεράματα να γράφω τον Καπετάν Μιχάλη, ο κρυφός μου σκοπός ήταν τούτος: να σώσω, ντύνοντας το με λέξεις, τ' όραμα του κόσμου...Ελευθερία ή Θάνατος!"

Το μυθιστόρημα διαδραματίζεται στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν η Κρήτη αγωνιζόταν με την επανάσταση του 1889 για την ελευθερία. Ο καπετάνιος είναι ο άγριος, ανυπότακτος πολεμιστής, αυτός που ορκιζόταν να παραμένει άπλυτος, αξύριστος και μαυροφορεμένος μέχρι να φύγει και ο τελευταίος εχθρός.Όταν όμως συναντά την Εμινέ,  τον κυριεύει ένας δαίμονας,  που παρά τις προσπάθειές του δεν καταφέρνει να τον βγάλει από το μυαλό του.


ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ από το βιβλίο, όπου διαγράφεται ο χαρακτήρας της ΕΜΙΝΕ:

"- Καλώς την Εμινέ χανούμη, είπε τρυφερά, καλώς τη… καλώς τη…
Στο περβάζι της πόρτας, στα μεσοσκότεινα, μια κοπέλα φεγγοβόλησε, φεγγαροπρόσωπη κι αυτή σαν το Νουρή, κρυφοπαχιά, αφράτη, με μεγάλα λοξά μάτια, με βαμμένα μάγουλα, χείλια, φρύδια, τσίνουρα· τα νύχια της κι οι απαλάμες βαμμένα με κινά, και κρατούσε, σα μωρό στην αγκάλη της, ένα μικρό γυαλιστερό μπουζούκι.
[…]
Κακάρισε η χανούμη σαν πέρδικα. Ακούμπησε το μπουζούκι στα γόνατά της, βάρεσε μερικές άγριες κοντυλιές, ανασήκωσε το λαιμό.
-Τί θα μας τραγουδήσεις, κυρά μου; ρώτησε ευτυχισμένος ο μπέης.
-Ό,τι θέλω, αποκρίθηκε αυτή.
Ζωντάνεψε το μπουζούκι, κουνήθηκε μέσα στο μεσόφωτο σα θεριό, αναχούμισε τον αγέρα. Κι ολομεμιάς, από τον ανάγερτο λαιμό, τινάχτηκε συντριβάνι από το σπλάχνο της γης, η φωνή της γυναίκας. Κουνήθηκε το σπίτι, βούλιαξε, έτριξαν τα μελίγγια του καπετάν Μιχάλη. Τί πόλεμος ήταν ετούτος, τί γιουρούσι, τί αναγάλλιαση στις φούχτες του μέσα, στο λαιμό, στα νεφρά του! Χαμήλωσαν τα βουνά, κοκκίνησε ο κάμπος από τούρκικα ασκέρια, χίμηξε απάνω τους ο καπετάν Μιχάλης καβάλα στο μαύρο άτι του[...]
Κοίταζε γύρα του· δεν ήταν ετούτη Κρήτη· δεν ήταν ετούτα τα μουράγια του Μεγαλόκαστρου κι η θάλασσά του και τα σπίτια· δεν ήταν ετούτο τζαμί· είχε μπει, καβάλα στο άτι του Νουρή, μέσα στην Αγια-Σοφιά! ..."

("Καπετάν Μιχάλης", Ν.Καζαντζάκης)

ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΣΚΕΥΗ:

Το βιβλίο του Καζαντζάκη διασκευάστηκε για το θέατρο αρκετές φορές. Αρχικά το 1959 από τους  Κοτζιά - Σταύρου για το θίασο Χατζίσκου σε μουσική του Αλέκου Ξένου.
Αμέσως μετά το 1966 η ίδια διασκευή από το θίασο Κατράκη σε μουσική Μ.Χατζιδάκι.

Ο Κατράκης είχε δηλώσει πως "ήταν βαθύ του όνειρο να ζωντανέψει στη σκηνή τον Καπετάν Μιχάλη γιατί -όπως έλεγε- μέσα σ’ αυτόν τον ήρωα, το μεγάλο τέκνο της Κρήτης και της Ελλάδος, ο Καζαντζάκης, έκλεισε όλη την αδάμαστη κρητική ψυχή -πάει να πει όλη την ελληνική και την παγκόσμια ψυχή- το πάθος για την ανθρώπινη ελευθερία(…) Η φωνή του Καζαντζάκη έπρεπε ν’ ακουστεί  γιατί τη χρειαζόμαστε τη φωνή του κάθε στιγμή και περισσότερο σήμερα που πρέπει  να μιλήσουμε πάνω από όλα για τα ελληνικά πάθη..."

Η ΜΟΥΣΙΚΗ:

Στην παράσταση αυτή ο συνθέτης Χατζιδάκις έγραψε δύο ορχηστρικά και τραγούδια,οι στίχοι των οποίων σχηματίστηκαν από αυτούσιες φράσεις του Καζαντζάκη που περιέχονται στο βιβλίο.

Η μουσική συμπεριλήφθηκε στο δίσκο: "4 θεατρικοί μύθοι", Σείριος

Ακούμε το "Κερκέζικο Τραγούδι -Το Μοτίβο της Εμινέ" σε μια εξαιρετική διασκευή για  τσέμπαλο, κιθάρα, βιολί και κοντραμπάσο, που επιμελήθηκε ο Νίκος Κυπουργός:

Πηγές: "Ο καπετάν Μιχάλης", Ν. Καζαντζάκης-Εκδ. Καζαντζάκη, selidodeiktes.greek-language, kazantzaki.gr, lifo.gr, wiki, protothema, Discogs.