"Ήταν απομεσήμερο κι ο χρόνος είχε ακινητοποιηθεί...: Debussy -Tabucchi

Γεννήθηκε στην Πίζα, σαν σήμερα  24 Σεπτεμβρίου 1943.
Ο Αντόνιο Ταμπούκι εκτός από συγγραφέας, υπήρξε ένας από τους επιφανέστερους μελετητές του έργου του Πεσσόα συμβάλλοντας ουσιαστικά στην εδραίωση και διάδοση του έργου του.
Ταξίδεψε πολύ καθώς θεωρούσε το ταξίδι "μεγάλο προνόμιο"…
Μάλιστα, επικαλούμενος τον δικό μας Καβάφη και την «Ιθάκη» του, δικαιολογούσε την άποψη του για την ταύτιση της ίδιας της ζωής με το ταξίδι .
Υπήρξε λάτρης της Ελλάδας, ιδιαίτερα της Κρήτης.
Ένα ταξίδεμα λοιπόν είναι κάθε βιβλίο του, καθώς ο αναγνώστης περιπλανιέται στις σελίδες παρέα με πρόσωπα και ιδέες.
Ενα από τα γοητευτικότερα βιβλία του Αντόνιο Ταμπούκι που έχω διαβάσει είναι το «Όνειρα ονείρων», στο οποίο ο συγγραφέας συνομιλεί με μεγάλες προσωπικότητες της τέχνης, που θαύμαζε...Οβίδιο, Δαίδαλο, Καραβάτζο, Γκόγια, Τσέχωφ, Φρόυντ, Ρεμπώ, αλλά και Κλωντ Ντεμπισί, που λόγω ημέρας σκέφτηκα να μοιραστώ μαζί σας...

Kαλό απομεσήμερο λοιπόν με το "Ονειρο του Claude-Achille Debussy", του Αντόνιο Ταμπούκι:

«Τη νύχτα της 29ης Ιουνίου του 1893, μια ξάστερη καλοκαιρινή νύχτα, o Kλωντ-Αχίλ Ντεμπισί, ονειρεύτηκε πως βρέθηκε στην παραλία. 

Ήταν μια παραλία στην Τοσκάνικη Μaremma, κατάφυτη πυκνούς θάμνους και πεύκα.

Ο Ντεμπισί έφθασε φορώντας λινό λευκό παντελόνι και ψάθινο καπέλο.Πήγε στην καμπάνα, που τού υπέδειξε η Πίνκυ, και γδύθηκε.Προτίμησε να μείνει προστατευμένος στη δροσιά της  σκιερής καμπάνας του και να μην κατέβει στην ακτή όπου βρισκόταν η Πίνκυ...

Η Πίνκυ ήταν ιδιοκτήτρια της βίλας, μια όμορφη γυναίκα, που παρακολουθούσε τους κολυμβητές στην ιδιωτική  παραλία κι επέβλεπε τους λιγοστούς λουόμενους βολτάροντας στην ακτή. 

Φορούσε  καπέλο που το κάλυπτε ένα αραχνοϋφαντο πέπλο.[...]

Ειχε φορέσει το μαγιό του -γαλάζιο με δυο άσπρα αστέρια στο πίσω μέρος- όταν ο Ντεμπισί αντιλήφθηκε πως η Πίνκυ με τα δυο σκυλιά της, που τη συνόδευαν πάντα, είχε εξαφανιστεί.

Στην παραλία δεν υπήρχε ψυχή.

Κατέβηκε στην ακτή με μια μποτίλια σαμπάνια που είχε φέρει μαζί του.Φθάνοντας στην ακροθαλασσιά, άνοιξε μια μικρή λακούβα, έχωσε το μπουκάλι στην άμμο για να παραμείνει η σαμπάνια δροσερή. Μπήκε στη θάλασσα κι άρχισε να κολυμπά.

Ένιωσε το βελούδινο χάδι του νερού. Αγαπούσε περισσότερο από ο,τιδήποτε τη θάλασσα κι επιθυμούσε να εμπνευστεί μουσικά απ'αυτήν, κάποτε .

Ο ήλιος τσουρούφλιζε κι η επιφάνεια του νερού κυμάτιζε ελαφρώς.

Βγήκε απ' το νερό χαλαρωμένος.Πήρε το μπουκάλι και ήπιε το μισό από το περιεχόμενό του.

Εκείνη τη στιγμή ένιωσε το χρόνο να παγώνει...

Σκέφτηκε πως η μουσική θα μπορούσε να πετύχει κάτι τέτοιο: το σταμάτημα του χρόνου!

Ενώ ξεντυνόταν στην καμπάνα του, άκουγε θορύβους στους θάμνους. 

Κοίταξε τριγύρω.Λίγα μέτρα πιο κάτω είδε ένα φαύνο να φλερτάρει με δυο νύμφες.

Η μια τού χάιδευε τους ώμους...κι η άλλη χόρευε μέσα σε μια ουράνια έκσταση!

Περπάτησε προς το μέρος τους.

Όταν τον είδαν, τού χαμογέλασαν και οι τρεις ..ενώ ο φαύνος άρχισε να φυσά τη φλογέρα του.

Έπαιζε ακριβώς τη μουσική που ο Ντεμπισί ήθελε να συνθέσει...

Η μνήμη, την  κατέγραψε ευθύς...

Γονάτισε και ξάπλωσε πάνω στο στρώμα απ' τις πευκοβελόνες.

O φαύνος αγκάλιασε σφιχτά τη μια νύμφη.Η άλλη, με ανάλαφρα χορευτικά βήματα πλησίασε το Ντεμπισί κι άρχισε τις θωπείες...

Ήταν απομεσήμερο κι ο χρόνος είχε ακινητοποιηθεί...»

(Μετάφραση δική μου...)

Ο Ντεμπισί στην ακτή με ψάθινο καπέλο/pinterest

Ο Ταμπούκι αναφέρεται φυσικά στο αριστουργηματικό συμφωνικό ποίημα του Κλωντ Ντεμπισί: "Πρελούδιο στο απομεσήμερο ενός φαύνου", όπου ο συνθέτης εικονογραφεί μουσικά το ομότιτλο ποίημα του Στεφάν Μαλαρμέ.

Ο φαύνος

Αυτές τις νύμφες, θα τις διαιωνίσω

Τόσο φως, Μες στην ατμόσφαιρα, ελαφρό αναφτέρωμα σαρκός

Απ’ του ύπνου την πυκνότητα.

Όνειρο έχω εγώ αγαπήσει;

Η αμφιβολία μου, αρχαίας νυκτός σωρός, πάει να διαλύσει

Σε πολυσύνθετα κλωνάρια, δάση αληθινά,

Που, αλίμονο! αποδείχνουν μόνος πόσο ιδανικά

Δοκίμαζα ένα θρίαμβο σε ρόδων αμαρτίες.

Ας εμβαθύνουμε…

Ή αν με τις τόσες σου ερμηνείες

Σε μύθο ανοίγουν οι ωραίες πόθο σου τρανό!

Φαύνε, ξεφεύγει η φαντασία το χρώμα το κυανό

Των κρύων ματιών τής πιο σεμνής σαν μια πηγή δακρύων.
[...]

Μα η άλλη, στεναγμός ποιών αισθημάτων ανομοίων,

Σχέδια του Εντουάρ Μανέ, στενού φίλου του Μαλλαρμέ,
για την εικονογράφηση του ποιήματος(princeton.edu)

Σαν άνεμος θερμός στα στήθη σου τα τριχωτά!

Τί αντίθεση! όταν μες στο καύμα που λιποθυμά

Αδιάσειστο και πνιγερό, η αυγή δροσοπαλεύει,

Άλλο νερό δεν ψιθυρίζει απ’ ό,τι πια κυριεύει

Ο αυλός μου τ’ άλσος που ποτίζει αρμονικά...

[...]

Μες στην πύρινη, ξανθή ώρα που περνάει

Το παν ακινητεί χωρίς ενδείξεις τεχνικής

Απ’ όπου ευχή και ζήτηση για υμέναιο πλησμονής·

Λοιπόν με το πρωτόγονο το σφρίγος θα ξυπνήσω

Μόνος κι ορθός, βαθιά σε κύμα φωτερό να ζήσω,

Κρίνοι! για την αγνότητα σαν ένας από σας

...για εκμυστηρευτή τον δίαυλο που πια ο σκοπός του 

στο ύπαιθρο επεκτάθη·

Που, ελκύοντας στα εσώτερά του της σαρκός τα πάθη,

Σε μονωδία ατέλειωτη ονειρεύεται χαρές

[...]

Μια ηχογραμμή που ανώφελα μονότονη απομένει.

Προσπάθησε, όργανο φυγής, ω πλάνη ενσαρκωμένη

Σύριγξ, ν’ ανθίσεις πάλι στα νερά που με καλείς!...[...]

(S. Mallarmé: "Το απόγευμα ενός φαύνου", μτφ: Γ. Σ. Πατριαρχέας)

Στη ζέστη ενός καλοκαιρινού μεσημεριού ο Φαύνος, ο ρωμαίος τραγοπόδαρος θεός, όμοιος με τον Πάνα των Ελλήνων, κουρασμένος από τα κυνηγητά των νυμφών, αποκοιμιέται και παραδίνεται στο μεθύσι των ονείρων.

Πρόκειται για μια ιμπρεσιονιστική σύνθεση του 1894, με το αρχικό μοτίβο που εκτελεί το φλάουτο, ν'αποτελεί ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα του μουσικού ρεπερτορίου.
Το έργο θεωρείται απαρχή της σύγχρονης μουσικής περιόδου και όπως χαρακτηριστικά παρατήρησε ο Πιερ Μπουλέζ: "το φλάουτο του φαύνου έφερε νέα πνοή στην μουσική τέχνη". 

"Prelude to the afternoon of a faun"
Isaac Uribe, έμπνευση από το ποίημα του Μαλλαρμέ
και τη μουσική του Ντεμπισί

Ο Ντεμπισί φαίνεται να είχε ιδιαίτερη αδυναμία στο ηχόχρωμα του φλάουτου, καθώς θεωρούσε ότι τον εισήγαγε στον μυθικό κόσμο. Το αργόσυρτο σόλο κυριαρχεί στην όλη σύνθεση και επανέρχεται ενίοτε,  άλλοτε εκτελεσμένη από τα ξύλινα και άλλοτε από τα χάλκινα. Ο όγκος της μουσικής διατηρείται χωρίς αυξομειώσεις, δίνοντας την αίσθηση της ραθυμίας, της νωθρότητας και της χαύνωσης.

Μελωδική ευρηματικότητα, αρμονικός πλούτος, αισθησιασμός, ηδονή και φινέτσα!

Να θυμίσουμε πως αργότερα η σύνθεση χορογραφήθηκε για μπαλέτο  από τον Vaslav Nijinsky. 

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως η πρεμιέρα του έργου δημιούργησε προβλήματα, καθώς ο "Φαύνος" θεωρήθηκε σκανδαλώδης ξεσηκώνοντας θύελλα αντιδράσεων από τους συντηρητικούς μουσικοκριτικούς και κοινό, μάλιστα η εφημερίδα  Figaro  κατηγόρησε τον συνθέτη ως "έκφυλο", με τον Ωγκίστ Ροντέν μοναχά να υπερασπίζεται την σύλληψη και οπτική του Ντεμπισί.

Θα το ακούσουμε σε μια ιδιαίτερη ηχογράφηση. Ιδιαίτερη γιατί διευθύνει ένας κορυφαίος μαέστρος που είχε εντυπωσιάσει με το ταλέντο του τον Αρτούρο Τοσκανίνι, όμως πρόωρα χαμένος, μόλις στα 36 του σε αεροπορικό δυστύχημα, τον σπουδαίο Guido Cantelli: