Φιντέλιο, η πρεμιέρα της μιας και μοναδικής Μπετοβενικής όπερας

 "Απ’ όλα τα παιδιά μου, αυτό είναι που μου προξένησε τις μεγαλύτερες ωδίνες, 

που μου προξένησε τη μεγαλύτερη λύπη...γι’ αυτό είναι και το πιο αγαπημένο μου"   

Τα λόγια ανήκουν στον Μπετόβεν και τα είπε για τη μία και  μοναδική του όπερα: ΦΙΝΤΕΛΙΟ.

Έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα 20 Νοέμβρη του 1805, υπό τον τίτλο "Λεονόρα", αρχικά σε τρεις πράξεις με το κοινό να την υποδέχεται χλιαρά...Λίγους μήνες αργότερα ξαμαπαρουσιάζεται ελαφρώς αναθεωρημένη αλλά και πάλι δεν ευτύχησε.
Ο Μπετόβεν για μια δεκαετία σχεδόν την καταχώνιασε στα συρτάρια του, όμως από καιρό εις καιρόν επανερχόταν και την σκάλιζε μουσικά…Ώσπου το 1814 η μορφή που της είχε δώσει ήταν παντελώς διαφορετική από την αρχική, έτσι της αλλάζει και τον τίτλο σε Φιντέλιο.
Ο ίδιος ήταν τόσο ικανοποιημένος με το αποτέλεσμα που φαίνεται να είπε στο φιλικό του περίγυρο πως αυτή η όπερα "θα του χαρίσει το φωτοστέφανο του μάρτυρα".

Το έργο αναδεικνύει τις αρχές και τα οράματα του Διαφωτισμού και διακρίνεται για τον  φιλελεύθερο, πολιτικό χαρακτήρα του. Τα  δημοκρατικά φρονήματα του Μπετόβεν είναι γνωστά , όπως επίσης πόση γοητεία ασκούσαν στο συνθέτη η Γαλλική Επανάσταση και τα ιδανικά της!
 Παρομοίως και ο λιμπρετίστας  Μπουϊγί , που είχε λάβει ενεργά μέρος στη Γαλλική Επανάσταση…  Πίστεις όπως, η αγάπη για την ελευθερία είναι πάνω απ’όλα,….ή η ισονομία μεταξύ πολιτών…ή πως δεν πρέπει να αποκρύπτεται η αλήθεια, ούτε και στο θρόνο…χρησιμοποιούνται ως φράσεις σε εντονότατη μορφή στο "Φιντέλιο" ….

Μια όπερα που ο Μπετόβεν βρίσκει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να εκφράσει το αντιτυρρανικό μένος του και να στραφεί κατά οποιουδήποτε  δεσποτισμού.

Προτείνω να ακούσουμε το περίφημο "Χορωδιακό των φυλακισμένων".

 "...μιλάτε σιγά, μιλάτε ψιθυριστά, υπάρχουνε μάτια παντού!

μιλάτε σιγά... και οι τοίχοι έχουν αυτιά!"

Χορωδιακό που απαιτεί από τους ερμηνευτές τεράστιες εκφραστικές δυνατότητες.
Παρατηρείστε την κίνηση και το βλέμμα των προσώπων στο βίντεο, που αποδεικνύει του λόγου το αληθές...
Eίναι στο τέλος της πρώτης πράξης όπου οι φυλακισμένοι εγκωμιάζουν την ελευθερία…Ξαφνικά παρατηρούν το δεσμοφύλακα και συνωμοτικά ο ένας στον άλλο υποδεικνύει μην κάνουν θόρυβο και μη μιλούν δυνατά γιατί ακόμα και οι τοίχοι έχουν αυτιά….

"Τι ευτυχία 

να τ’ανασαίνεις ξανά

το φρέσκο αγέρι!

Μονάχα εδώ ειν’η ζωή

και τάφος είναι η φυλακή

Στο Θεό έχουμε πίστη 

και στο ιερό έλεός του

την ελπίδα ακούω 

να μου ψιθυρίζει

θα λευτερωθούμε και 

θα λυτρωθούμε!

Ω, ουρανοί!Τι ευτυχία ειν’ η λευτεριά!

Αραγε θα τη ζήσουμε ξανά;

Μιλάτε σιγά…με προσοχή…ψιθυριστά..

στραμμένα είναι πάνω μας μάτια κι αυτιά

Μιλάτε σιγανά, ψιθυριστά

και οι τοίχοι έχουν αυτιά"

Για την ιστορία να πούμε πως αυτό το χορωδιακό τραγουδήθηκε επί Όθωνα σε μία από τις μουσικές βραδιές, που οργάνωνε η Αμαλία . Όταν λοιπόν οι αντιοθωνικοί άκουσαν τη φράση "και οι τοίχοι έχουν αυτιά", βρήκαν την ευκαιρία να διαδώσουν την φράση σαν σύνθημα, λέγοντας συγχρόνως να φυλάγονται από τους κατασκόπους του βασιλιά...

Beethoven: Φιντέλιο, το χορωδιακό των φυλακισμένων:

Ένα πολύ όμορφο στιγμιότυπο της όπερας είναι στην τελική σκηνή, όπου εγκωμιάζεται η πιστή και αφοσιωμένη σύζυγος, η τολμηρή Λεονόρα που αψηφά τον κίνδυνο και ρισκάρει ακόμα και τη ζωή της προκειμένου να σώσει τον άνδρα που αγαπά…
Σε αυτή τη σκηνή η Λεονόρα απελευθερώνει με τα ίδια της τα χέρια τον Φλορεστάν απ' τις αλυσίδες του, ενώ οι συγκεντρωμένοι εξυμνούν τις αρετές της ως πιστής και τολμηρής γυναίκας.

"Οποιος έχει δίπλα του ένα τέτοιο σύντροφο της καρδιάς, 

τόσο αφοσιωμένο, αξίζει τον απόλυτο σεβασμό μας!

Δυνατά ας ακουστεί ο επαινετικός ύμνος  

αυτής που είναι ο σωτήρας του συζύγου της!"

Όλα τα στοιχεία, μουσικά και ερμηνευτικά συμβάλλουν στη δημιουργία της δραματικής έντασης και της συγκίνησης, που χαρακτηρίζουν το έργο.
Παρατηρείστε στο 3:00 όπου η Λεονόρα λύνει τις αλυσίδες και τις πετά μακριά, πώς ξεσπά το πλήθος σε μουσικές επευφημίες!

Mε τον Λ.Μπερνστάιν στο πόντιουμ: