Το πνεύμα του Ταγκόρ στη "Satyagraha" του Γκλας...

Αυτοπροσωπογραφία Rabindranath Tagore

"Ποια γλώσσα είναι η δική σου θάλασσα; 

Η γλώσσα της αιώνιας απορίας 

Ποια γλώσσα είναι η δική σου απάντηση Ουρανέ; 

Η γλώσσα της αιώνιας σιωπής. 

Ο θόρυβος μιας στιγμής 

τη μουσική του Αιώνιου χλευάζει"

(Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ)

O Φίλιπ Γκλας στην "Tριλογία των πορτραίτων",  έργα με έμπνευση προσωπικότητες που άλλαξαν τον κόσμο, κινείται γύρω από τον Ακενατών, τον Αϊνστάιν και τον Γκάντι.
Το δεύτερο μέρος της τριλογίας που έχει τίτλο "Satyagraha", αφιερώνεται στο μεγάλο ινδό ηγέτη και παρουσιάζει τις εμπειρίες του στη Ν. Αφρική, όπου συνάντησε τις αδικίες εις βάρος των εγχρώμων, παίρνοντας την απόφαση να διαμαρτύρεται για αυτές δημόσια...

Ο τίτλος "Satyagraha" είναι σανσκριτική λέξη που σημαίνει "δύναμη αλήθειας" και  επικεντρώνεται στη θεωρία του Γκάντι για την παθητική αντίσταση ενάντια στην αδικία.

Η όπερα έχει ημι-αφηγηματική μορφή και κυριαρχούν τρεις ιστορικές προσωπικότητες, τα πνεύματα των οποίων ενσαρκώνονται στη σκηνή:
Πρώτος, ο ινδός ποιητής Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ, που υπήρξε στενός φίλος του Μαχάτμα Γκάντι, έπειτα ο Ρώσος συγγραφέας Λέων Τολστόι, με τον οποίο όπως γνωρίζουμε συχνά αντάλλασσε πνευματική και ηθική σοφία μέσω των επιστολών τους, και τέλος ο Αμερικανός ηγέτης πολιτικών δικαιωμάτων Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, ο οποίος εμπνεύστηκε από τη μη βίαιη πολιτική του δράση.

Λόγω της γενέθλιας επετείου του Ταγκόρ, επικεντρωνόμαστε σήμερα στη 2η Πράξη της "Satyagraha", όπου κυριαρχεί ο αγαπημένος ινδός ποιητής.

Ο Ταγκόρ γεννήθηκε  7 Μαΐου του 1861 στην Καλκούτα κι ασχολήθηκε με την ποίηση από πολύ μικρός. Επίσης ταλαντούχος ήταν στη ζωγραφική και τη μουσική.
(Μην ξεχνάμε πως εκτός από τους στίχους έχει γράψει και τη μουσική του Εθνικού ύμνου της Ινδίας).
Σκοπός του με τα κείμενά του να διδάξει την απλότητα της ζωής και την καλλιέργεια της εσωτερικής και πνευματικής ομορφιάς.

Όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Κώστας Τρικογλίδης:

"Η επιτυχία του Ταγκόρ στη Δύση εξηγείται για την ανακούφιση που μπόρεσε να δώσει σε τόσες πονεμένες ψυχές. Μα, και στην απλότητα και στη γλυκύτητα της διδασκαλίας του. Έστρωσε και ισοπέδωσε με την ημεράδα του το δρόμο προς την Ανατολή, στεφάνωσε με λουλούδια την πόρτα του Ανατολίτικου Ναού, έδωσε στην πίστη του όχι ένα νέο θρησκευτικό ρίγος, μα ένα θερμό ανοιξιάτικο άσμα, έτσι ώστε οι ψυχές, οι "χαμένες", μπόρεσαν να τρέξουν σ' αυτόν και να εμβαθύνουν στο ινδικό πνεύμα, χωρίς ν' αντιληφθούν ότι κάτω από τις γιρλάντες και τ' αναθήματά του κρύβουνταν οι μυθικοί και μυστικοί λαβύρινθοι μιας σκέψης πολύ πιο αρχαίας και απόμακρης από κείνην που φαίνουνταν στην εύκολη μουσική των ποιημάτων του και των αφηγήσεών του…" (Λυρικά Αφιερώματα, εκδ Ηριδανός)

Αυτή την αρχαία σοφία καταφέρνει να αποδώσει με περίτεχνο τρόπο ο Γκλας.
Επαναπροσδιορίζει τα στοιχεία της όπερας: κείμενο, κίνηση, εικόνα και μουσική, μπλέκοντας  τα απόκοσμης χροιάς όργανα με τις φωνές που ερμηνεύουν ιερά κείμενα στη σανσκριτική γλώσσα.
Τις φωνές, που όταν η δυναμική τους δεν υπνωτίζει, κυριαρχούν του εκκλησιαστικού οργάνου που ακολουθεί επαναλαμβανόμενα μοτίβα ενισχύοντας σε επιβλητικότητα τη μουσική αίσθηση.
Και παρότι κανείς δεν καταλαβαίνει το νόημα των κειμένων, η μουσική βοηθά να αισθανθείς με πόση προσοχή και φροντίδα έχουν επιλεγεί, προκειμένου οι έννοιές τους  να υπογραμμίσουν το θέμα της σκηνής.
Τα στοιχεία αναμειγνύονται  με τρόπο που προκαλεί την αντίληψή μας.Το  μυστικό της Satyagraha βρίσκεται ακριβώς στο νέο "αντιληπτικό πλαίσιο" αποξενωμένων, πλην πλούσιων αρμονικά, ηχητικών επιφανειών.
Η δεύτερη πράξη-αναφορά στο πνεύμα του Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ ολοκληρώνεται κοφτά, ορμητικά, με ένα σφριγηλό και αποφασιστικό κλείσιμο.

Philip Glass: "Satyagraha - Tagore":

Για τον Ταγκόρ μπορείτε να διαβάσετε κι ένα παλιότερο κείμενό μου εδώ.