"Vladimir Horowitz: κορυφαίος πιανίστας και ευρηματικός μεταγραφέας"

Ο Χόροβιτς παίζει σε ένα από τα αγαπημένα πιάνα του, δώρο της εταιρίας Steinway & Sons(turnerskeyboards.com)

[Στη μνήμη του κορυφαίου Βλάντιμιρ Χόροβιτς, που σαν σήμερα 5 Νοέμβρη του 1989 έφυγε από τη ζωή]


To ταλέντο του στη μουσική και η δεξιοτεχνία του στο πιάνο εντοπίστηκαν πολύ νωρίς από τη μητέρα του, επίσης πιανίστα.
Ο ρώσος Χόροβιτς άρχισε να δίνει συναυλίες από την ηλικία των έξι, που αντί χρημάτων  λέγεται πως εκείνα τα δύσκολα χρόνια του εμφυλίου έπαιρνε γι' αμοιβή ψωμί με βούτυρο και σοκολάτα...
Πέρασε τα σύνορα της Σοβιετικής Ένωσης κρυφά το 1925 με τα χρήματα για τα πρώτα έξοδα κρυμμένα στις σόλες των παπουτσιών του.
Η γνωριμία του  με τον Αρτούρο Τοσκανίνι έμελλε να σημαδέψει τη ζωή του με κορυφαίες συνεργασίες μαζί του δισκογραφικά και επί σκηνής, αλλά και με μια συγγένεια, αφού ο Χόροβιτς παντρεύτηκε την κόρη του μεγάλου μαέστρου, Βάντα Τοσκανίνι.

Τα χέρια του, μαγικά κι οι ερμηνείες του έκαναν το κοινό να παραληρεί κάθε φορά που εμφανιζόταν...
Εκείνο που κάποιος αδυνατεί να πιστέψει είναι πως ο Χόροβιτς αρκετές φορές κυνηγώντας την τελειότητα ένοιωθε αβέβαιος για την επίδοσή του και δίσταζε την τελευταία στιγμή να εμφανιστεί στη σκηνή. Έτσι, ή ακύρωνε τα ρεσιτάλ του ή τον οδηγούσαν με τη βία στη σκηνή!

Tα χέρια του Χόροβιτς(www.library.yale.edu)

Για την τεχνική, την ευλυγισία και την απαράμιλλη εκφραστικότητά του έχει κριθεί από την Ιστορία της μουσικής.
Θα ήθελα όμως να γράψω δυο λόγια σχετικά, γιατί έχουν ειπωθεί πολλά για την διαφορετική δακτυλοθεσία του. Ο Χόροβιτς τοποθετούσε τα δάκτυλά του στο πληκτρολόγιο με τις παλάμες οριζόντιες σχεδόν, αντί κάθετες και τα δάκτυλα να στηρίζονται στον καρπό. Όμως είχε μακριά δάκτυλα, που τού επέτρεπαν δεξιοτεχνικά περάσματα.
Ήταν επίσης εκκεντρικός εκτελεστής, αναμφισβήτητα με προτεραιότητα στη μουσικότητα.
Οι εκτελέσεις του ήταν πλούσιες σε φαντασία, χρώμα, πάθος στον τρόπο που εξέφραζε τις ιδέες του και το πώς εκείνος αντιλαμβανόταν την παρτιτούρα.
Εκτελούσε "ορχηστρικά"...
Χαρακτηριστικά ο Γκλεν Γκουλντ στο βιβλίο του: "Σκέψεις για τη Μουσική" αναφέρει:
"Οταν παίζει πιάνο, σκέφτεται ορχηστρικά κι αυτό είναι εξαιρετικής σημασίας. Το ίδιο προσπαθώ και γω...Η τεχνική δεν σχετίζεται με το γρήγορο ή το δυνατό παίξιμο.Δεν πιστεύω ότι οι παράμετροι αφορούν την ένταση ή την ταχύτητα.Το αντίθετο μάλιστα. Αφορούν το βαθμό στον οποίο μπορεί κανείς να κινηθεί μέσα σε στενά όρια διατηρώντας το μέγιστο δυνατό έλεγχο. Και ο Χόροβιτς το κατάφερε".

Αντιλαμβανόμαστε τη σπουδαιότητα της κριτικής του Γκουλντ αν θυμηθούμε πως ο καναδός καλλιτέχνης είχε δημοσίως τοποθετηθεί με αρνητικά συναισθήματα απέναντι στον Χόροβιτς, όπως και το αντίστροφο.

Ο Χόροβιτς εκτός από βιρτουόζος του πιάνου υπήρξε και ταλαντούχος μεταγραφέας.
Πασίγνωστες είναι οι δεξιοτεχνικότατες: "Variation on a theme of Bizet's Carmen", που εκτελούσε σχεδόν πάντα και μετά από θερμές παρακλήσεις των θαυμαστών του σαν encore.
To θέμα που χρησιμοποιεί είναι το πολύχρωμο "Gypsy Dance" από την 2η  πράξη της Μπιζεϊκής όπερας και σε αυτές τις παραλλαγές ο Χόροβιτς εμφανίζει το επίπεδο της δεξιοτεχνίας του και της εκφραστικής δύναμής του. Ο ρυθμός γρηγορότερος από την εκδοχή του Μπιζέ, άλλοτε σε ύφος παιχνιδιάρικο κι άλλοτε ρυθμικά άγριο πλάθει μια ταραχώδη ατμόσφαιρα μέσα από χρωματικές μετατροπίες. Λίγο πριν την καντέντσα οι τόνοι ηρεμούν και η κίνηση περιορίζεται στις χαμηλότερες θέσεις του πιάνου για να ακολουθήσουν σταδιακές κορυφώσεις ως την τελική, λαμπρή coda.
Εξαιρετικά δύσκολο έργο για έναν πιανίστα, οι ειδικοί το χαρακτηρίζουν κράμα  των απαιτητικότατων "Μεγάλων σπουδών" του Λιστ και "Ισλαμέι", σύνθεση που και ο ίδιος ο δημιουργός της, Μπαλακίρεφ, που ήταν εξαιρετικός πιανίστας, είχε παραδεχθεί ότι αντιμετώπιζε προβλήματα στην εκτέλεση του, ενώ ο Σκριάμπιν είχε τραυματισθεί στο δεξί χέρι του μελετώντας το έργο.


Την παρτιτούρα των Παραλλαγών δεν είχε παρουσιάσει ποτέ ο Χόροβιτς, καθώς δεν επιθυμούσε τη δημοσίευση του έργου. Γράφτηκαν από άλλους, ακούγοντας τις ηχογραφήσεις του.

Ας τον απολαύσουμε στο παρακάτω βίντεο, όπου κανείς μπορεί να παρατηρήσει και την "ιδιαίτερη" δακτυλοθεσία του κορυφαίου πιανίστα:

Horowitz: "Carmen Variations"

Ένα από τα αγαπημένα πιάνα του θρυλικού πιανίστα, που χρησιμοποίησε σε πολλές συναυλίες και ηχογραφήσεις του ήταν δώρο της εταιρίας Steinway & Sons, γνωστό ως "Model CD 503", με το οποίο έχει αποτυπωθεί στο ΕΙΚΑΣΤΙΚΟ που συνοδεύω το κείμενό μου.(η φωτό από: turnerskeyboards.com)