Ελύτης: Νερά τρέχουν και στο Mozart...

«Πρώτη φορά σ΄ενός νησιού τα χώματα

δύο του Νοεμβρίου ξημερώματα

βγήκα να δω τον κόσμο…», 

γράφει ο ποιητής μας στη ΜΑΡΙΑ ΝΕΦΕΛΗ του.

Αφιερωμένος στα γενέθλια του Oδυσσέα Ελύτη ο σημερινός χαιρετισμός μου, φίλοι μου!

Γράφει ο ποιητής μας στα «Μικρά Έψιλον»:

Κυριολεκτικά και μεταφορικά, μια «περίοδος Mozart» επανέρχεται κατά καιρούς στη ζωή μου. 

Να τι εννοώ: κάποτε για δυό ή τρεις εβδομάδες, αισθάνομαι κάθε μέρα την ακατανίκητη ανάγκη ν' ακούω κομμάτια του Σαλτσβουργιανού συνθέτη…

[…] 

Την «επίσκεψη του αγγέλου» την είχα δεχθεί ανέκαθεν από την οπτική οδό, 

είτε είχα να κάνω με πίνακες είτε με ποιήματα.

Ποτέ όμως από κάποιο άκουσμα, εξόν κι αν ήταν από νερά που τρέχουν κρυμμένα σε μια ρεματιά.

Τώρα που το σκέφτομαι, αλήθεια, η διαφορά δεν είναι μεγάλη.

Νερά τρέχουν και στο Mozart, μόνο ότι εκεί κατεβαίνουν από παγετώνες με κυανή και ρόδινη ανταύγεια, που λιώνουν σιγά σιγά κάτω από τη διαρκή άνοιξη της ψυχής του.

Ελευθερωμένα τα νερά κατρακυλούν, πηδούν, παίζουν κείνο που'χανε μάθει πολύ σιμά στον ουρανό.

Να γιατί λέω πως, όσο νάναι, ψαύεις κι από λιγάκι Θεό κάθε φορά που ακούς, 

όσα το παιδί εκείνο άκουσε με τα δάχτυλα στα πλήκτρα 

κι έσπευσε να μας τα εκμυστηρευτεί μια για πάντα. 

[…]

Αμέτε να μπείτε στο κονσέρτο για πιάνο  αρ. Χ, K.V X ή  στη σονάτα Χ, 

για να μην πω  ακόμη και στην πολυμεταχειρισμένη, αλλ’αειθαλή «Μικρή Νυχτερινή Μουσική» 

και φέρετέ μου πίσω μεταστοιχειωμένα βιώματα. 

Τίποτε. Θα φέρετε την τελειότητα, ένα κομμάτι από τελειότητα και τίποτε άλλο…

(«Ευχαριστώ Wolfgang Amadeus από «Τα μικρά Έψιλον»)

Φαίνεται να δένει με του Μότσαρτ τα σκιρτήματα, ο γεννημένος σαν σήμερα 2 Νοεμβρίου 1911, ποιητής του Ήλιου, Οδυσσέας Ελύτης, που ακούγοντας το δεύτερο μέρος από το  Concerto No. 20 για πιάνο του αυστριακού συνθέτη, τη γνωστή σε όλους μας «Romance» εμπνεύστηκε το ομότιτλο ποίημα που βρίσκουμε στη συλλογή «Τα Ετεροθαλή».

Οδ. Ελύτης: «Mozart: Romance από το Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 20, ΚV 466»:

«Όμορφη λυπητερή ζωή

Πιάνο μακρινό υποχθόνιο

Το κεφάλι μου ακουμπάει στον Πόλο

Και τα χόρτα με κυριεύουν

Γάγγη κρυφέ της νύχτας πού με παίρνεις;

Από μαύρους καπνούς βλέπω δορκάδες

Μες στο ασήμι να τρέχουν να τρέχουν

Και δε ζω και δεν έχω πεθάνει

Ούτε ο έρωτας ούτε κι η δόξα

Ούτε τ’ όνειρο ούτε δεν ήταν

Με το πλάι κοιμούμαι κοιμούμαι

Κι ακούω τις μηχανές της γης που ταξιδεύει»

Το κοντσέρτο για πιάνο αρ. 20, γράφτηκε κι έκανε πρεμιέρα με τον ίδιο το συνθέτη σολίστα το 1785. Είναι το πρώτο από τα δύο κονσέρτα του Μότσαρτ γραμμένο σε ελάσσονα κλίμακα.
Λέγεται πως τη συναυλία αυτή είχε παρακολουθήσει και ο Μπετόβεν, που από τότε πρόσθεσε το κονσέρτο ως μέρος του ρεπερτορίου του.
Η Romance, το δεύτερο μέρος του, είναι σε μορφή ρόντο… ξεκινά με ρομαντική διάθεση, έντονου λυρισμού κι αναπτύσσεται τρυφερά κι ίσως με κεκαλυμμένο το πάθος, ζωγραφίζοντας ειδυλλιακές εικόνες…δημιουργώντας μια θαυμαστή αίσθηση αρμονίας ανάμεσα στο κυρίαρχο πιάνο και την επικουρική ορχήστρα.
Μια ρυθμική αλλαγή στο μέσον της romance οδηγεί σ' ένα ταραχώδες και γεμάτο αναστάτωση θέμα, αντίθετο με την ήρεμη διάθεση της αρχικής εμφάνισης. Όχι όμως για πολύ…
Η προηγούμενη μελωδία επιστρέφει με ανιόντα λεπτεπίλεπτα αρπίσματα που θυμίζουν αχνά ψιθυρίσματα.

Eπιλέγω να το ακούσουμε από τον Georg Solti, όπου εκτελεί πιάνο και συγχρόνως διευθύνει την ορχήστρα.
Ερμηνεία καθαρή και βελούδινη, αγγίγματα των πλήκτρων, που αναδύουν τις λεπτές αποχρώσεις του ρουμπάτο, την ευγένεια και την κομψότητα της έμπνευσης, μα κυρίως την ποίηση της Μοτσάρτιας μουσικής, που παρότι «αναλφάβητος στη μουσική» (όπως δήλωνε), ο ποιητής μας Ελύτης ανιχνεύει και εμπνέεται από αυτήν…Γιατί, όπως λέει κάπου αλλού: ...ο Μότσαρτ έχει το αυτοδύναμο ενός φυσικού πίδακα που μάς θαμπώνει...

Mozart: Piano Concerto No 20 KV 466, Romance

Georg Solti: piano-conducting