Αλμπέρ Καμύ: "Πανούκλα"...

[Για τη γενέθλια επέτειο του Albert Camus- 7 Νοεμβρίου 1913]

<<ΠΑΝΟΥΚΛΑ>>

"...Έτσι οι αιχμάλωτοι της πανούκλας πάλεψαν όλη τη βδομάδα μ’ όποιον τρόπο μπορούσαν. Και μερικοί ανάμεσά τους όπως ο Ραμπέρ, έφθασαν, να φανταστούν ότι ενεργούσαν ακόμα σαν ελεύθεροι άνθρωποι, ότι μπορούσαν να διαλέξουν. Όμως μπορούμε πράγματι να πούμε ότι αυτή τη στιγμή, στα μέσα του Αυγούστου, η πανούκλα είχε καλύψει τα πάντα. Δεν υπήρχαν πια τότε προσωπικά πεπρωμένα, αλλά μια συλλογική υπόθεση που ήταν η πανούκλα και αισθήματα που τα μοιράζονταν όλοι. Το σημαντικότερο ήταν ο χωρισμός και η εξορία, μ’ όλο το φόβο και την εξέγερση που περιέκλειαν...
[...]
Στα μέσα εκείνης της χρονιάς ήταν που έπιασε ένας δυνατός άνεμος, που φυσούσε για πολλές μέρες μέσα στη χτυπημένη από την πανούκλα πόλη. Τον άνεμο τον φοβούνται ιδιαίτερα οι κάτοικοι του Οράν, γιατί χιμάει μ’ όλη του τη μανία μέσα στους δρόμους. 
Μετά απ’ αυτούς τους ατέλειωτους μήνες, που ούτε μια σταγόνα νερό δεν είχε δροσίσει την πόλη, το Οράν ήταν σκεπασμένο με μια γκρίζα σκόνη που ξεφλούδιζε στο φύσημα του ανέμου. Κι ο άνεμος σήκωνε κύματα σκόνης και χαρτιών που τυλίγονταν στα πόδια των σπάνιων πια περαστικών. Τους έβλεπες πια να διασχίζουν βιαστικοί τους δρόμους, γερμένοι μπροστά, φράζοντας μ’ ένα μαντίλι ή με το χέρι τους το στόμα.

Το βράδυ, αντί οι άνθρωποι να μαζεύονται πολλοί μαζί προσπαθώντας να παρατείνουν τη διάρκεια αυτών των ημερών που καθεμιά τους μπορούσε να είναι κι η τελευταία γι’ αυτούς, συναντούσες μικρές ομάδες ατόμων που βιάζονταν να γυρίσουν στο σπίτι τους ή να χωθούν στα καφενεία. 
Οι δρόμοι ήταν έρημοι και μόνος ο άνεμος θρηνολογούσε ανάμεσά τους ασταμάτητα. Μια μυρωδιά από φύκια και αρμύρα αναδινόταν από την ταραγμένη και πάντα αόρατη θάλασσα. Και τότε τούτη η έρημη πόλη, ασπρισμένη από τη σκόνη, πλημμυρισμένη από μυρωδιές θαλασσινές, αντηχούσε από το ουρλιαχτό του ανέμου και βογκούσε σαν ένα νησί που το χτύπησε η συμφορά..."

[Αλμπέρ Καμύ, Η Πανούκλα, μτφ. Αγγελική Τατάνη]

Παρότι ο μεγάλος Αλμπέρ Καμύ λατρεύει τον Μοτσάρτιο "Δον Ζουάν" και όλα τα κουιντέτα του Σαλτσβουργιανού, τα κουαρτέτα του Μπετόβεν, και την ερμηνεία της Καθλήν Φεριέ στο "Τραγούδι της γης" του Μάλερ, εγώ -για να συνδυάσω το θαυμάσιο απόσπασμα από την "Πανούκλα" του-επιλέγω τον ισπανό Roberto Gerhard, ο οποίος εμπνέεται από το έργο αυτό του γάλλου λογοτέχνη και δίνει μια καντάτα για αφηγητή, μεγάλη χορωδία και ορχήστρα με ομώνυμο τίτλο:

"The Plague"

Δυο λόγια για το συνθέτη:

"Ιn music the sense is in the sound", συνήθιζε να λέει ο Roberto Gerhard , που υπήρξε μαθητής του Granados, του Pedrell και του Schoenberg.
Συνδέθηκε φιλικά με καλλιτέχνες της εποχής του, ανάμεσά τους ο ζωγράφος Χουάν Μιρό και ο τσελίστας Πάμπλο Καζάλς.
Η μαθητεία του δίπλα στον Σαίνμπεργ τον οδηγούν σε ενέργειες για την καθιέρωση της "νέας" μουσικής, που σε συνδυασμό με την άνθιση της λογοτεχνικής και καλλιτεχνικής πρωτοπορίας της Καταλονίας είναι εκείνος που γνωρίζει τους Schoenberg και Webern στους Ισπανούς.
Από την άλλη, συλλέγει και επεξεργάζεται πλήθος παραδοσιακών τραγουδιών και και παλιά ισπανική μουσική.
Ο εμφύλιος τον αναγκάζει να αποτραβηχτεί στη Βρετανία με τη μουσική του να απαγορεύεται δια νόμου από τον Φράνκο.


Η "Πανούκλα" του Καμύ είναι ένα διαχρονικό έργο, με ήρωες ανθρώπους αποκλεισμένους από τον έξω κόσμο, λόγω της πανούκλας που έχει ξεσπάσει στη Γαλλική Αλγερία. Νιώθουν ότι έχουν καταδικαστεί σε μια ιδιότυπη εξορία.Μέσα στην παραζάλη τους έχουν ο καθένας τους διαφορετικές αντιδράσεις απέναντι σ'αυτόν το αποχωρισμό, το είδος φυλακής, την απομόνωση, αλλά και τον φόβο για τον θάνατο...
Είναι η αντίφαση ανάμεσα στη ζωή και την πεπερασμένη θέση του ανθρώπου στο γήινο κόσμο, που διατρέχει όλο το έργο...
Και η αντίφαση αυτή εκφράζεται μέσα από τη σύνθεση του Roberto Gerhard.

Μια σύνθεση, που ταλαντεύεται ανάμεσα στην ατονικότητα και την τροπικότητα με εντυπωσιακό τρόπο, καθώς ο δημιουργός αρέσκεται σε μουσικούς πειραματισμούς και ανατροπές.

"Το πρώτο πράγμα που έφερε η πανούκλα στην πόλη μας ήταν η εξορία ... αυτή η αίσθηση ενός κενού, αυτή η παράλογη επιθυμία να επιστρέψουμε στο παρελθόν ...", γράφει ο Καμύ..

Αίσθηση, που ριζοσπαστικά προσεγγίζει ο συνθέτης.

 Κανείς διακρίνει επιρροές από τους σειραϊστές, κυρίως δε το "Survivor from Warsaw" του Σαίνμπεργκ, του οποίου, όπως είπαμε υπήρξε μαθητής.

Ο συνθέτης δίνει έμφαση στις λεπτότερες λεπτομέρειες της ποιότητας των ήχων με χαρακτηριστική την ενορχήστρωση, η οποία περιλαμβάνει και μέρος για ακορντεόν, δίνοντας ιδιαίτερο χρώμα, και δραματική ένταση με τη μίξη των ήχων του με κείνους των φωνών και των κρουστών, τόσο που στην πρώτη παρουσίαση του έργου οι κριτικοί περιέγραψαν το ακορντεόν ως "ανάσα και βασικό μελωδικό πνεύμονα" της ορχήστρας.To όργανο αντιπροσωπεύει την πανώλη, το αόρατο τέρας, η οποία μεταδίδεται μέσω του αέρα, και έτσι συνδέεται με το φυσερό του ακορντεόν.



Tα μέρη του έργου ακολουθούν εν μέρει τους υπότιτλους της νουβέλας:

Εισαγωγή-Oράν
Αρουραίος-Eπιδρομή
Ο πρώτος θάνατος
Το κλείσιμο των πυλών - Kαραντίνα
Αφανισμοί
Ο θάνατος του κοριτσιού
Ήττα
Κορύφωση
Νυχτερινό
Ταφές
Απολογισμός
Τέλος

Ακούμε τα μέρη:ΠΑΝΟΥΚΛΑ: Το κλείσιμο των πυλών - Kαραντίνα: