"Όπου δεν πίπτει λόγος πίπτει ράβδος;;;Η Τέχνη δίνει τη δική της απάντηση"

Jan Steen: "The Severe Teacher" 

5 Οκτωβρίου: "Παγκόσμια Ημέρα Εκπαιδευτικού"

Μπορεί να είναι  ένα από τα επαγγέλματα με τη μεγαλύτερη ευθύνη, όμως είναι το ωραιότερο επάγγελμα , (αν και δεν το βλέπω ως επάγγελμα προσωπικά), μιας και ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ έρχεται σε καθημερινή επαφή με το πνεύμα και την ψυχή παιδιών και εφήβων.
Έχει να επιτελέσει σπουδαίο έργο, να διαμορφώσει  την προσωπικότητά τους, την αισθητική τους, να πλάσει κριτικά σκεπτόμενους πολίτες που θα αγωνιστούν για αξίες και ιδανικά...
Να διδάξει πνεύμα συνεργατικότητας και σωστής επικοινωνίας,...να καλλιεργήσει ψυχικές και ηθικές δυνάμεις...
Έχει ευθύνη να χτίσει σωστά τη ραχοκοκαλιά του μέλλοντος της κοινωνίας...

Δύσκολος ρόλος σε δύσκολες εποχές...Όχι όμως ακατόρθωτο...
Με την ΑΓΑΠΗ, όλα πετυχαίνονται...Αγάπη μετρημένη, χωρίς διακρίσεις, αγάπη ειλικρινής και πηγαία.

*****

"...Στεκόταν μπροστά στο δάσκαλο ορθό το φτωχό μαθητούδι και τον έβλεπε, καθώς το πουλάκι το φίδι που πετρώνει...

[...]

Είχε απαντήσει λάθος στην άσκηση Γραμματικής και ο δάσκαλος κατέβηκε από τη δασκαλοκαθέδρα, όρμησε, άδραξε απ’ το αυτί το παιδί, του χτύπησε το κεφάλι στον τοίχο, ξεφώνισε:

-Μάθε, κακομοίρη, για να γίνεις άνθρωπος. 

Πρέπει να λιώσει το βρακί σου στην καρέκλα από το διάβασμα…

Τα νύχια του δασκάλου είχανε σημειώσει στο αυτί του μαθητή ματωμένα χνάρια. Μα έτσι θα γινόμαστε καλοί άνθρωποι.

[...]

Με μια ματιά ιεροεξεταστική ριμμένη σ’ όλους μας απ’ άκρη σε άκρη, ο δάσκαλος  διακήρυξε:

-Θα σας λιώσω στο ξύλο, διαβόλοι! Τι νομίζετε! Θα σας αφήσω να κάνετε ό,τι θέλετε! 

Γράμματα! Να μάθετε γράμματα!"

(από το διήγημα "Το σκολειό και το σπίτι", Κ. Παλαμά, Άπαντα)

*****

Μια σκηνή από τη σχολική αίθουσα με τον αυστηρό δάσκαλο  αποτυπώνει με μαεστρία στο παραπάνω απόσπασμα ο Παλαμάς, μα και στην ελαιογραφία του ο Γιαν Στέιν, ζωγράφος της "Χρυσής Ολλανδικής Σχολής", γνωστός για τις σκηνές καθημερινής  ζωής στα έργα του.
Εικαστικό με θεματολογία πιστά αφηγηματική.Ξεχωρίζει για την επιμονή του στις λεπτομέρειες και τον τρόπο που χειρίζεται το φως, όταν σκιαγραφεί τα πρόσωπα των μικρών μαθητών και του δασκάλου τους.

Στο πίσω μέρος του πίνακα και στην ανοιχτή πόρτα ένα αγόρι με γυρισμένο προς το θεατή την πλάτη του, φορά ένα πορφυρό από βελούδο καπέλο. Η ικανότητα του Στέιν στο χειρισμό των πινέλων και την άριστη μίξη των χρωμάτων φαίνεται χαρακτηριστικά ακόμα και στη λεπτομέρεια, όπως η αποτύπωση της υφής του βελούδου στο καπέλο του μικρού μαθητή αλλά και στο μελανοδοχείο από κασσίτερο πάνω στο τραπέζι-θρανίο.

Κεντρικό πρόσωπο του έργου ο αυστηρός δάσκαλος, που κρατά στο ένα χέρι το χάρακα, ενώ με το άλλο υποδεικνύει τον τρόπο ανάγνωσης στον κατσουφιασμένο μαθητή, που τα δάκρυα στα μάτια του δεν έχουν στεγνώσει ακόμη, μάλλον γιατί "καλός δάσκαλος τον παλιό καιρό, ήταν ο αυστηρός, ο σοβαρός και με… βαρύ χέρι..., αφού το ξύλο, που βγήκε απ΄τον παράδεισο ήταν στην ημερησία διάταξη προς σωφρονισμό των ανυπάκουων, απείθαρχων και αδιάβαστων".

Δίπλα δυο μικροί μαθητές περιμένουν υπομονετικά και κάπως τρομαγμένα τον έλεγχο της εργασίας τους, ενώ σε πρώτο πλάνο και με κρυμμένο κάτω από το δερμάτινο καπέλο, με μόλις ορατή την άκρη της μύτης και μέρος από το χαριτωμένο πηγουνάκι του, πρόσωπό του ένας άλλος καταβάλλει προσπάθεια να αντιγράψει με ολοστρόγγυλα, καλλιγραφικά και καθαρά ευανάγνωστα γράμματα τη γραφή του, ελπίζοντας στην ικανοποίηση του δασκάλου κι έτσι να γλυτώσει την τιμωρία.

Πολλοί  κάνουν λόγο για στομφώδη έκφραση, που παραπέμπει στο θέατρο...Προσωπικά όμως και με δεδομένο την εποχή βρίσκω την  απεικόνιση ρεαλιστική, που εκτός από τους χαρακτήρες αποτυπώνει και τα συναισθήματα των προσώπων...
Μέχρι και την αγωνία και τον τρόμο βλέπουμε σε αυτό το εικαστικό!
Ρεαλιστικά δοσμένα τα πάντα, ο καλλιτέχνης αποσκοπεί στην απεικόνιση της πραγματικότητας, χωρίς όμως να απουσιάζει η υποδειγματική ευσυνειδησία, η  υπευθυνότητα, η αφοσίωση και  η αγάπη του δασκάλου ο οποίος υπηρετεί ένα άλλο εκπ/κό σύστημα, κατακριτέο βέβαια, στην εποχή μας.
Όμως, και ας μου επιτρέψετε το ειρωνικό σχόλιο:
Πώς να τιθασεύσει ο καψερός τα μικρά θηριάκια, αν δεν αξιοποιούσε "παιδαγωγικά" τη βέργα;
Ευτυχώς αργότερα μάθαμε πως δεν αξίζει να πίπτει ράβδος αφού υπάρχει ο λόγος και η πειθώ...
"Ω καιροί, ω ήθη!"

*****

Με τη Συμφωνία αρ.55 του Γιόζεφ Χάυντν θα ξεκινήσουμε τη μέρα, εκλεκτοί μου φίλοι, μιας και αυτό το έργο έχει το παρατσούκλι "Δάσκαλος".

Ένα όνομα που δεν έδωσε ο ίδιος ο συνθέτης, αλλά ερευνητές του έργου του λόγω του δεύτερου μέρους του, "Adagio ma Semplicemente", (θέμα με επτά παραλλαγές), που ο κοφτός-στακκάτο ρυθμός του φέρνει στο νου τη χαρακτηριστική κίνηση του εκπ/κού μιας άλλης εποχής, τότε που για να επιπλήξει ο δάσκαλος το μαθητή σήκωνε και κούναγε το δάχτυλό του προς το μέρος του.

Στο μέρος αυτό της συμφωνίας ακούμε μετά από το διακεκομμένο ρυθμό, (ηχητική αποτύπωση του αυστηρού, σχολαστικού δασκάλου), να ακολουθείται μια dolce, ρέουσα ομαλά μελωδική γραμμή όλο γλυκύτητα, που πολλοί ταύτισαν με τον ίδιο το δάσκαλο και την αγάπη του για προσφορά στην παιδική ψυχή.

Από τις "υποδειγματικές" εκτελέσεις της Συμφωνίας αρ.55 είναι εκείνη σε δ/νση του πρόσφατα αποθανόντος Σερ Νέβιλ Μάρινερ με την Ακαδημία του Αγ.Μαρτίνου των Αγρών, ο οποίος μετά την ολοκλήρωση του πρώτου μέρους με εντυπωσιακή ενέργεια, αυξάνει  την αντίθεση μεταξύ αυτού και του Adagio που ακολουθεί, με μια απίστευτη χρήση της δυναμικής της ορχήστρας!

Μπορείτε να ακούσετε το 2ο μέρος(του "Δασκάλου") στο 6:02 έως το 14:18.

Joseph Haydn: Symphony No 55 , "The Schoolmaster"- Sir Neville Marriner  

Μέρος II:"Adagio, ma semplicemente"

Πιστεύω πως η ευσυνειδησία, η  υπευθυνότητα, η αφοσίωση και  η αγάπη του δασκάλου, έστω και με αναδρομή σε άσχημες εικόνες της παρελθοντικής εκπαίδευσης, άξιζε την αναφορά...
Εξάλλου η ομορφιά της Τέχνης, απάλυνε τη σκληράδα της απαράδεκτης για τα μέσα, μακρινής εποχής...
Καλημέρα σε όλους!