«Έρωτας, η ελκτική του δύναμη στο μύθο – 7: Πύραμος και Θίσβη»

Pierre Gautherot : "Pyrame et Thisbe"

Οι προγονοί μας -ως γνωστόν- προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να ερμηνεύσουν όσα ανεξήγητα και ακατανόητα συνέβαιναν γύρω τους...Από φυσικά φαινόμενα ως τις ανθρώπινες ιδιότητες και αδυναμίες. Ανάμεσά τους και η αόρατη, κινητήρια δύναμη του έρωτα. Δύναμη που ασκεί τεράστια επιρροή πάνω σε όσους τον βιώνουν κι αποτελεί για κείνους, τουλαχιστον για όσο διάστημα υφίσταται, το βαθύτερο νόημα της ζωής. 

Σε αυτή τη σειρά αναρτήσεων κάθε Παρασκευή βράδυ θα αναφερόμαστε συνοπτικά σε δημοφιλή ζευγάρια της μυθολογίας, που ερωτεύτηκαν σφοδρά και σε κάποιες περιπτώσεις καταστροφικά, καθώς η δύναμη του έρωτά τους τέθηκε εκτός ελέγχου. 

Απόψε ένας μύθος για τον έρωτα δυο νέων,που οι κοινωνικές συμβάσεις εμποδίζουν…Μια ιστορία που πάντα συγκινεί… : "Πύραμος και Θίσβη"...

"Στου έρωτα το μαγικό παιχνίδι

Τους εραστές φωτίζει η ομορφιά τους.

Κι ο έρωτας, που λεν τυφλός πως είναι

τη σκοτεινιά της νύχτας προτιμάει.

Έλα γλυκειά μου νύχτα να μου μάθεις

πώς δυο παρθενικά κορμιά θα σμίξουν

μες στη χαρά του έρωτα δοσμένα".

(Απόσπασμα:"Ρωμαίος και Ιουλιέτα" Σαίξπηρ)

Έναν παλιό μύθο,"εκμεταλλεύεται" στο πλάσιμο αυτής της ιστορίας,ο άγγλος δραματουργός,για δύο εραστές με ανάλογο τραγικό τέλος, τον Πύραμο και την Θίσβη.

J.W.Waterhouse : "Thisbe,the Listener"

Λέει λοιπόν ο Οβίδιος στις ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ του :

Ο Πύραμος ήταν το πιο γοητευτικό παλληκάρι απ' όλους τους άνδρες και η Θίσβη η ωραιότερη νέα της Ανατολής. Οι δύο νέοι ζούσαν στη Βαβυλώνα και ήταν γείτονες. Αγαπούσαν τρυφερά ο ένας τον άλλο, αλλά, εμπόδιο στον έρωτα τους στέκονταν οι αντίπαλες οικογένειές τους, που τους απαγόρευαν ακόμη και να βλέπονται.

"Τοίχε ζηλιάρη, τοίχε χωριστή, τι στέκεις στην αγάπη μας εμπόδιο;"

Για να επικοινωνούν, χρησιμοποιούσαν μια χαραμάδα της μεσοτοιχίας, που χώριζε τα σπίτια τους.

Μια φεγγαρόλουστη νυχτιά,αποφάσισαν να ιδωθούν κρυφά έξω από τα τείχη της πόλης,στον τάφο του Νίνου,στην πηγή με τις λευκές μουριές,κάτω από τις βαθιές σκιές . Πρώτη έφτασε η Θίσβη μ'ένα πέπλο να καλύπτει το πρόσωπό της.

Ξαφνικά παρουσιάζεται μια λέαινα στη βρύση...Κι αυτή η λέαινα καθόρισε την τύχη των δύο εραστών:

"Λιοντάρι λεκιασμένο με των βοδιών το αίμα,

το αίμα το νωπό,που άφριζε τριγύρω στη μουσούδα

φάνηκε να τραβάει για την πηγή,

τη δίψα ν' αποθέσει στα νερά της".

Πύραμος και Θίσβη, 
Σπίτι του Λορέιους Τιμπουρτίνους, Πομπηία

Η Θίσβη έντρομη τρέχει να κρυφτεί. Της πέφτει όμως το πέπλο της το οποίο η λέαινα ξεσκίζει καταματώνοντάς το.Σε λίγο φτάνει ο Πύραμος, βλέπει το ματωμένο πέπλο και νομίζει ότι η αγαπημένη του έχει κατασπαραχθεί από το λιοντάρι.

"Ο Πύραμος το γέμισε το σάλι με δάκρυ και φιλί !

...Είχε ζωσμένο πάνω του σπαθί.

Το έμπηξε βαθιά στα σωθικά του,

κι όπως ακόμα έκαιγε η πληγή

το τράβηξε την ώρα του θανάτου"

Μην μπορώντας να ζήσει χωρίς αυτή, τράβηξε το σπαθί του και το κάρφωσε στο πλευρό του. Το αίμα τινάχθηκε με πίεση και πιτσίλησε τα άσπρα μούρα...

"Το αίμα σαν πίδακας τινάζεται ψηλά
και το δεντρί ραντίζει

κάνοντας τη χροιά του πορφυρή...

και ποτισμένη η ρίζα του κι εκείνη

ανέβασε πορφύρα στους καρπούς

και πέρασε στα μούρα τη βαφή της".

Στο μεταξύ, η Θίσβη συνήλθε από το φόβο της και δειλά - δειλά βγήκε από την κρυψώνα της να δει τι απέγινε η λέαινα. Τότε αντίκρυσε τον αγαπημένο της νεκρό. Ταραχή, απόγνωση, απελπισία, όλα μαζί την οδηγούν στο μοιραίο. Χωρίς τον αγαπημένο της η ζωή δεν έχει αξία.

"Κι αν ήταν μοναχά να μας χωρίσει ο θάνατος,

τώρα μήτε κι αυτός μπορεί να σε κρατήσει μακριά μου"

"Πύραμος και Θίσβη", ανωνύμου, 17ου αι.

Στήνει το σπαθί του Πύραμου όρθιο και πέφτει επάνω.
Πεθαίνοντας, λέει ο μύθος, παρακάλεσε τους θεούς να φροντίσουν ώστε να ενταφιαστούν στον ίδιο τάφο κι ακόμη οι καρποί της μουριάς να έχουν όταν ωριμάσουν το σκούρο κόκκινο χρώμα του αίματος, σε ανάμνηση της άτυχης αγάπης τους.

"...και συ μουριά,σκεπή σε λίγο και για τα δυο κορμιά
που θα πλαγιάζουν από κάτω,
κράτα σημάδια από το φονικό:
πένθιμο κάρπιζε και μαυροφορεμένο,
θύμιζε με το χρώμα του καρπού αίμα διπλό και αδικοχυμένο!"

Κι αφού με Σαίξπηρ ξεκινήσαμε,ας τελεώσουμε με τον ίδιο και με την προτροπή του για τις αντίπαλες οικογένειες των αδικοχαμένων νέων:

"Πένθιμη ειρήνη τούτη η αυλή μας δίνει
κι ο ήλιος από τον πόνο του πηγαίνει να κρυφτεί.
Ελάτε να σκεφτούμε:
Δικαιοσύνη, πρέπει σ’ αθώους και φταίχτες να δοθεί.
Τι έτσι πικρή δεν στάθη άλλη καμία,
σαν των παιδιών αυτή την ιστορία".

ΟΙ ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΕΜΠΝΕΥΣΕΙΣ: 

1. Στο τέλος της δεκαετίας του 1760 ο γερμανός συνθέτης, τραγουδιστής και δάσκαλος μουσικής, απο τους δημοφιλέστερους  του 18ου αιώνα, Αντολφ Χάσσε στήνει  την δυο πράξεων όπερα του: "Piramo e Tisbe" βασισμένη στο κείμενο του Οβίδιου απο τις "Μεταμορφώσεις".
Το λιμπρέτο συντάχθηκε από τον Μάρκο Κοτελίνι και ο συνθέτης κατέτασσε αυτό το τραγικό ιντερμέτζο του στις καλύτερες δημιουργίες του, αν όχι η καλύτερη!

Πρόκειται για μουσική δημιουργία αρκετά πολύπλοκη με σύνθετα ρετσιτατίβι και άριες. Mε ρέουσες, φωνητικές γραμμές που επιτρέπουν στους ερμηνευτές να υπογραμμίσουν το λιμπρέτο και να φωτίσουν το νόημα των στίχων.Την περίοδο σύνθεσης της όπερας ο Χάσσε είχε απομακρυνθεί από την da capo aria υιοθετώντας πιο ελεύθερες και ακανόνιστες φόρμες έκφρασης και για την ορχήστρα και για τις φωνές με τις λαμπρές μελωδίες να ακολουθούν η μια την άλλη. 

Johann Adolf Hasse - Piramo e Tisbe:

2. Eίχε προηγηθεί η ποιμενική όπερα "La Thisbe" του  Μπολονέζου αρχιβιολιστή και μαέστρου στην Αυλή της Βυτεμβέργης, Giuseppe Antonio Brescianello, ο οποίος παρουσίασε το σκηνικό έργο στο θέατρο του Παλατιού το 1718.
Το λιμπρέτο του Pier Jacopo Martello βασίστηκε επίσης στο επεισόδιο από τις Μεταμορφώσεις του Οβίδιου.

Eίναι η μοναδική όπερα του Brescianello, έργο υψηλής αισθητικής μπαρόκ, που εμφανίζει επιρροές από Αλμπινόνι και Βιβάλντι και προϊδεάζει το μελωδικό ύφος του Χάσσε.

Ακούμε την άρια της Θίσβης:

Το κείμενο δημοσιεύτηκε και στην Κοινότητα των Mythologists