Φραντς Λιστ: "Don Sanche", η μοναδική ολοκληρωμένη όπερά του...

 Φραντς Λιστ: άγνωστες σελίδες στη μουσική του

(Με αφορμή τη γενέθλια επέτειο του Λιστ, 22 Οκτωβρίου 1811)

"Portrait de Liszt enfant-1825",
Jean Vignaud (flickr.com) 

Συμφωνικά ποιήματα, ορατόρια, κονσέρτα είναι κάποιες από τις κατηγορίες έργων που ο τιμωμενος σήμερα, Φραντς Λιστ ασχολήθηκε κατά τη διάρκεια της ζωης του.
Ο κατάλογος των έργων του, μακροσκελής και πλουσιότατος!Ο Λιστ έγραψε για ορχήστρα, αλλά και για πιάνο, του οποίου υπήρξε βιρτουόζος.  Ετσι, στις συνθέσεις του αξιοποίησε την εκπληκτική τεχνική και δυνατότητες του οργάνου. Εγραψε επίσης και για φωνές σόλο, φωνές με οργανική συνοδεία ή έργα χορωδιακά. 

Στα έργα του ο λυρισμός και η ποιητικότητα εναλλάσσονται  με τις στιγμές επιδεξιοτητας κι ειναι εμφανείς οι αρμονικές και μορφολογικές καινοτομίες του.
Έγραψε τα πάντα!
Ωστόσο, καθώς η όπερα κυριάρχησε στον κόσμο της μουσικής της εποχής του, μάς παραξενεύει το γεγονός πως ο Λιστ δεν φλέρταρε με το είδος αυτό...

Ή μήπως φλέρταρε; 

Γνωρίζουμε πως ο Φραντς Λιστ σχεδίασε, χωρις ομως να το ολοκληρώσει,  ένα μελόδραμα με θέμα τον Σαρδανάπαλο...
Ομως η μοναδική ολοκληρωμενη όπερά του είναι  ένα έργο της πολύ πρώιμης περιόδου του. Γράφτηκε το 1824 από τον 13χρονο Λιστ και η ενορχήστρωση έγινε με τη βοήθεια του δασκάλου του , Ferdinando Paër.

Τα χειρόγραφα θεωρούνταν κατεστραμένα σε μεγάλη πυρκαγιά του 1875, αλλά τελικά μετά από χρόνια βρέθηκε αντίγραφό τους στην Όπερα Γκαρνιέ του Παρισιού όπου έγινε και η πρεμιέρα της όπερας το 1825 με τον Rodolphe Kreutzer στο πόντιουμ. 

Η όπερα τιτλοφορείται: "Don Sanche  ή Κάστρο της Αγάπης" και στηρίζεται στην ιστορία ενός ιππότη που λαχταρά να εισέλθει στο κάστρο. Ενα κτίσμα κατασκευασμένο από έναν καταθλιπτικό μάγο και προορισμένο να ανοίγει τις πύλες του μόνο σε όσα ζευγάρια αγαπιούνται πραγματικά.
Ο ιππότης Δον Σάντσε είναι ερωτευμένος με την πεντάμορφη Ελζίρα.
Εκείνη όμως δεν ανταποκρίνεται οπότε δεν του επιτρέπεται η είσοδος στο κάστρο, όσο κι αν ο Δον τη λαχταρά. Εκείνος, αποφασισμένος να κερδίσει την  καρδιά της κοπέλας, να της αποδείξει την αλήθεια της αγάπης του και να την κάνει να τον ερωτευτεί, ρίχνεται σε λογής μάχες όπου φανερώνεται η τόλμη, η αντρειοσύνη, η γενναιότητα και η αυτοθυσία του. Αντιλαμβανεται πως η καρδιά της Ελζίρας σκιρτά.  Για να την πείσει να φανερώσει τα αισθηματά της απέναντί του, ο ιππότης Σάντσε δεν διστάζει να σκηνοθετήσει το θάνατό του και τελικά τα καταφέρνει. 

Αποδεικνύεται πως οι μάχες  ήταν δοκιμασίες αγάπης και η Ελζίρα πέφτει στην αγκαλιά του ενώ μαζί δίνουν όρκους  αιώνιας αφοσίωσης.
Η όπερα τελειώνει με τα ερωτευμένα ζευγάρια χορεύοντας, να υμνούν το  θρίαμβο της αγάπης...

Το λιμπρέτο βασίστηκε σε μια ιστορία του Jean-Pierre Claris de Florian και η πλοκή ανταποκρίνεται σε μεγάλο βαθμό στην αισθητική της εποχής του 19ου αι.

Βιογράφοι του Λιστ αναφέρουν πως "στη βραδιά της πρεμέρας και μετά το πέρας της  το κοινό χειροκροτούσε ασταμάτητα. Ο πρωταγωνιστής διάσημος τενόρος, Adolf Nourrit  βγήκε στη σκηνή κρατώντας τον μικρό 14χρονο συνθέτη στην αγκαλιά του με τους θεατές να τον επευφημούν ακατάπαυστα".

Ο μαέστρος, Rudolf Kreutzer ενθουσιασμένος φίλησε και χάιδεψε με αγάπη το κεφάλι του Λιστ, ενώ ο πατέρας του συγκινημένος δεν μπόρεσε να συγκρατήσει τα δάκρυά του από περηφάνια και καμάρι για την επιτυχία του μονάκριβού του. 

Υπήρξαν βέβαια και κάποιοι που είπαν πως "ο νεαρός Λιστ έπρεπε να κριθεί με επιείκια" για το έργο του...
Αναγνωρίστηκε ωστόσο -όπως γράφτηκε-  η μουσική ιδιοφυία του Λιστ, που σε αυτή την όπερα "μιμήθηκε"  το μεγαλείο των μελοδραμάτων των  Γκλουκ και  Μότσαρτ με εκπληκτικές αναλαμπές στα φωνητικά μέρη ενώ για την απόδοση της διαφορετικής αισθητικής και των διαφορετικών εντάσεων και συναισθημάτων ο Λιστ αξιοποίησε ευφάνταστα -κυρίως για το νεαρό της ηλικίας του- τις  εκφραστικές δυνατότητες των οργάνων της  ορχήστρας.

Ο ίδιος ο συνθετης ίσως δεν έμεινε και τόσο ικανοποιημένος από τις αποδόσεις του στον τομέα της όπερας γι'αυτό και δεν συνέχισε τις προσπάθειές του στην μετέπειτα καριέρα του, αντίθετα στην ωριμότητά του προτίμησε να προωθήσει τα μουσικά δράματα του γαμπρού του, Ρ. Βάγκνερ. 

Θα ακούσουμε την ουβερτούρα από την όπερα "Don Sanche, Le chateau de l'amour" του 14χρονου Λιστ και την άρια του ιππότη από την 1η Πράξη: "Aimer, aimer voila".

 

1. Liszt: "Don Sanche - Overture":

2. Liszt: "Don Sanche - Aimer, aimer voila":