"Περί έρωτος και ...Μπερλιόζ"

(Με αφορμή τη γενέθλια επέτειο του Μπερλιόζ και τη ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ)

Aγάπη ποθητή, πόσοι με τα πινέλα τους σ'έχουνε ζωγραφίσει;

Έρωτα, πόσες θύελλες σηκώνεις  στο νου, πόσες αστραπές στην καρδιά...

Είσ'ερωτευμένος...

Ακούς, βλέπεις, νιώθεις, γεύεσαι συναισθήματα, ξεχειλίζεις, απελευθερώνεσαι...

Όλες οι αισθήσεις θυσία σ'έναν αόρατο βωμό.

Όλα θυσία στον έρωτα θεό!

Κάπως έτσι πρέπει να ένιωθε ο Μπερλιόζ, όταν έγραφε τη "φανταστική του συμφωνία"!

Έκτωρας Μπερλιόζ, ένας  γίγαντας, που γεννήθηκε σαν σήμερα 11 Δεκέμβρη του 1803.

Εμπνέεται την "ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ" του από τον κεραυνοβόλο έρωτά του  για την ιρλανδή ηθοποιό Ερριέτα Σμίθσον, που γνώρισε το 1827, ενώ παρακολουθούσε μια παράσταση του Σαιξπηρικού Άμλετ, όπου εκείνη πρωταγωνιστούσε στο ρόλο της Οφηλίας.

(Η Σμίθσον σαν Οφηλία)

Ο Μπερλιόζ την βομβάρδισε με ερωτικά γράμματα, αλλά εκείνη τον απέρριψε. 

Ο συνθέτης, πληγωμένος  βρίσκει διέξοδο...πού αλλού; στη μουσική του.

Εκφράζει τα καταπιεσμένα του αισθήματα συνθέτοντας την "Φανταστική Συμφωνία".

Η Συμφωνία, με υπότιτλο "Επεισόδια από τη ζωή ενός καλλιτέχνη", είναι έργο προγραμματικής μουσικής και αποτελεί για τον Μπερλιόζ μουσικό καμβά, που ζωγραφίζει σκηνές ύψιστης μουσικής αξίας, περιγράφοντας φανταστικές, μαγικές τελετές, που εξυμνούν τον έρωτα.

Πάθος, λαχτάρα, πεθυμιά, μελαγχολία, δυσβάσταχτη θλίψη, ηδονή, φαντασίωση, ζήλεια, πόθος, λατρεία...

Όλα τα ανθρώπινα συναισθήματα, που μπορεί ν'αντέξει μια καρδιά παρουσιάζονται  σ'αυτό το έργο.

Mια εμπνευσμένη συμφωνία, που γεννήθηκε από διαβολικά πάθη!

Ένα έργο πρότυπο για τους εκπροσώπους του Ρομαντισμού, που έκτοτε διοχέτευσαν συχνά την μουσική τους σε μία προγραμματική κατεύθυνση.

Έργο, που πέρα από τις προσωπικές αναφορές, εμπεριέχει όλες τις επιρροές που είχε ως τότε δεχθεί ο Μπερλιόζ. Επιρροές λογοτεχνικές (Γκαίτε, Ουγκό,Σαίξπηρ) αλλά και μουσικές (Μπετόβεν, Βέμπερ).

Υπερβολές και εξάρσεις.Απογύμνωση...και η ψυχή εύθραυστη πορσελάνη...Να τολμήσει;

Να χαθεί μέσα στ'άγριο το κύμα;...στη δίνη, που τον ρουφά, του ανεκπλήρωτου;

Ο συνθέτης επιστρατεύει κάθε λογής μουσική ιδέα για να  σκιαγραφήσει το απόλυτο συναίσθημα του ΕΡΩΤΑ!

Όσοι τυχεροί ζήσαμε το μεγάλο έρωτα ξέρουμε ασφαλώς την αξία του...

Καθώς ολοένα και περισσότερο η ζωή μας αφυδατώνεται, ας επιτρέψουμε στα αισθήματα να μας κρατούν ζωντανούς.

----------------

Στόχος του Μπερλιόζ στη "Φανταστική" είναι να αναπαραστήσει επεισόδια από τη ζωή του, μέσα από οράματα, που επενέρχονται καθόλη τη διάρκεια της συμφωνίας.
Το έργο αποτελείται από πέντε μέρη, τα οποία ως προς τη δομή έχουν ως βασικό ενωτικό στοιχείο τους, την έμμονη ιδέα (idee fixe).

ΜΕΡΟΣ 1ο : "Reveries"

Η συμφωνία ανοίγει με τον καλλιτέχνη να διακατέχεται από ένα πάθος ακαθόριστο, έναν έρωτα παράφορο, που συνοψίζει ανάμικτα και αντίθετα συναισθήματα...
Ο φόβος της απόρριψης...η λατρεία στο πρόσωπό της...η ζήλεια, η ευτυχία μόνο να τη βλέπει, έστω και από μακριά...

Δεν περιγράφει εικόνες,μόνο τις μνήμες του...θέλει μονάχα να την αγγίζει με τα μάτια, να θαυμάζει το λευκό της δέρμα...να μελώνει απ'το βλέμμα της μόνο...

ΜΕΡΟΣ 2ο:" Un Ball-Waltz"

Η έμμονη ιδέα της αγαπημένης του τον βασανίζει και η οπτασία της μελοποιείται σ'ένα εκπληκτικό βαλς, που κάνει την ψυχή του να πάλλεται!

Μόνο το πλήθος στροβιλίζεται στους ρυθμούς του, ενώ ο ευαίσθητος μουσικός κάνει μια ύστατη προσπάθεια να ξεφύγει από τις εμμονές και τα πάθη του...

ΜΕΡΟΣ 3ο : "Scenes aux Champs"

Νύχτα καλοκαιριού.Εξοχή...Η γαλήνη και η ηρεμία του τοπίου δίνουν αίσθηση ελπίδας και αισιοδοξίας...

MEΡΟΣ 4ο :"Marche au Supplice"

Σε μια κρίση ερωτικής απελπισίας και απογοήτευσης αποφασίζει να πεθάνει.Πίνει δηλητήριο.Η επίδρασή του δεν επιφέρει το θάνατο, αλλά προκαλεί περίεργα, εφιαλτικά οράματα...Πως σκοτώνει την αγαπημένη του και τιμωρείται με απαγχονισμό...

Μέσα σε σύννεφα καπνού παρακολουθεί το θάνατό του...

Μελωδίες άλλοτε άγριες κι άλλοτε εντόνως μελαγχολικές.Το ύφος σχεδόν τελετουργικό προετοιμάζει τον ακροατή για την "εκτέλεση" του καλλιτέχνη...

"Symphonie fantastique", Julio de Diego

ΜΕΡΟΣ 5ο : "Songe d'une nuit  du Sabbat - Όνειρο Νυχτερινής Σύναξης Μαγισσών"

Η έναρξη μού φέρνει στο νου μαγικές σκούπες, ψηλά καπέλα, μαγικά μουρμουρητά...Μάγοι και δαίμονες ετοιμάζουν τη νεκρική τελετή με οργιαστικούς χορούς μαγισσών μιας Βαλπούργειας νύχτας ...

"Xoρός Μαγισσών"- (από Hulton Archive/Getty Images)

Παράξενοι θόρυβοι, γέλια τρανταχτά;

Οι καμπάνες ηχούν...Το τελικό "Dies Irae"-Ημέρα Οργής σημαίνει και το τέλος του οράματος για το νεαρό καλλιτέχνη.

"Φανταστική Συμφωνία"!Μια σπουδαία σύνθεση προγραμματικής μουσικής, που η πρεμιέρα της δόθηκε στο Παρίσι το Δεκέμβριο του 1830 και με τη λήξη της προκάλεσε τις επευφημίες και τις κραυγές του ενθουσιασμένου κοινού.
Ανάμεσά τους και ο Φραντς Λιστ, ο οποίος χαρακτήρισε τη Φανταστική : "ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ!!!"

Μια πραγματική φιλία γεννιέται εκείνο το βράδυ ανάμεσα στους δυο μουσουργούς.

Ο Λιστ θα μεταγράψει αργότερα το συμφωνικό έργο για πιάνο.

Ακούμε το 3ο μέρος της σκηνής στην εξοχή :

Αναμφίβολα ο Λουί Εκτόρ Μπερλιόζ θεωρείται από τους περισσότερους ως ο "Πατριάρχης" της Γαλλικής Σχολής καθώς υπήρξε ένας μεγάλος συνθέτης, που κληροδότησε στην παγκόσμια μουσική ανθολογία αριστουργήματα όπως η Φανταστική!

...και για όσους αναρωτιούνται, να πούμε πως ο έρωτας για την όμορφη Σμίθσον δεν έμεινε τελικά ανεκπλήρωτος, αφού την παντρεύτηκε το 1833...για να καταλάβει, βέβαια κάποια χρόνια αργότερα πως η αληθινή αγάπη δεν κρυβόταν στο πρόσωπό της αλλά στην επί χρόνια ερωμένη του, Μarie Recio, την οποία παντρεύτηκε το 1854!!!

Άβυσσος η ψυχή...ο νους, η καρδιά...με παραξενιές και ιδιοτροπίες.Όμως, οι μεγαλειώδεις μουσικές συνθέσεις γράφονται από ανθρώπους ιδιόρρυθμους πολλές φορές, εκκεντρικούς και συχνά βασανισμένους από πάθη και αδυναμίες.Κάτι, που δεν μειώνει την αξία του έργου τους, ούτε την αγάπη μας γι'αυτούς!

(Το άγαλμά του στην πλατεία, που έχει το όνομά του στο Παρίσι)

Ακούγοντας κανείς τη Φανταστική Συμφωνία ίσως αναρωτηθεί...

"Ποιο από τα δύο είναι άραγε ικανό να εξυψώσει περισσότερο τον άνθρωπο: 

Η μουσική ή ο έρωτας;"

Δεν χρειάζεται να απαντήσουμε,φίλοι μου... 

Ευτυχής, εκείνος, που ευλογείται να ζήσει και τα δύο με εξίσου μεγάλη ένταση!

Γιατί άραγε θα πρέπει να τα διαχωρίσουμε; 

Μήπως και τα δύο δεν δίνουν φτερά στην ανθρώπινη ψυχή;

Μέρος του άρθρου δημοσιεύτηκε στο iporta.gr

Η "Επιστροφή στη Ζωή" αποτελεί τη συνέχεια της Φανταστικής Συμφωνίας.Ένα σχετικό άρθρο γι'αυτό το έργο μπορείτε να διαβάσετε εδώ