Αναΐς Νιν: η απαλότητα της αγάπης στη μοναδική Συμφωνία του Φρανκ...

Ήταν σαν σήμερα 21 Φλεβάρη του 1903 όταν γεννήθηκε η Αναΐς Νιν, η γαλλίδα συγγραφέας, ταξιδεύτρια και δοκιμιογράφος…
Εύστοχα θα μπορούσε κανείς να παρατηρήσει πως η Αναΐς άκουγε μουσική από έμβρυο, καθώς ο πατέρας της ήταν πιανίστας και συνθέτης, ενώ η μητέρα της κλασική λυρική τραγουδίστρια.
Μπορεί η ίδια η συγγραφέας να μην ασχολήθηκε με κάποιο όργανο ή το τραγούδι, όμως η τέχνη της μουσικής ήταν παρούσα καθημερινά μέσα στο σπίτι που μεγάλωνε.


Ξεκινώντας τη συγγραφή με το περίφημο ημερολόγιό της, η μουσική έπαιξε ρόλο στο γράψιμό της, συμβολίζοντας συχνά ορισμένες διαθέσεις, γεγονότα, θέματα ή φάσεις της ζωής της.
Η Aναΐς επέλεγε συχνά για χαρακτήρες της καλλιτέχνες, μουσικούς και συγγραφείς, επειδή αυτοί ήταν οι άνθρωποι που είχαν περιβάλλει ολάκερη τη ζωή της.

Στη ζωή και το έργο της Nιν, μουσικά είδη που την καθόρισαν ήταν ακούσματα τζαζ, λάτιν μέχρι και ηλεκτρονική. Χόρευε επίσης εκπληκτικά φλαμένγκο...
Από κλασική μουσική αρεσκόταν τους ιμπρεσιονιστές, ιδίως τον Κλωντ Ντεμπισί και τις «Αραμπέσκ» του, των οποίων η αρμονία και η αύρα επιδρούν και στο ύφος γραφής της.
Λάτρευε επίσης τον Σεζάρ Φρανκ…Αφηνόταν στο άκουσμα της Συμφωνίας του σε ρε ελ., προσπαθώντας να αποδώσει στα γραπτά της τη βαθιά, άυλη, ασαφή αίσθηση που τής προκαλούσε.

Αντιγράφω κάποια σχετικά αποσπάσματα από το βιβλίο της που αγαπώ πολύ: «Τα παιδιά του Άλμπατρος».
Ο λόγος της είναι μουσικός, "συμφωνικός", όπως είπε η ίδια, μια ονειρική και ποιητική πρόζα:

"Για μια στιγμή, ενώ καθόταν εκεί με τον Πολ, ακούγοντας τη Συμφωνία σε ντο ελάσσονα του Σεζάρ Φρανκ, μέσα από τα μάτια του τής επιτράπηκε να  δει πίσω από τον καθρέφτη, μέσα σ’ένα μικρότερο, επενδυμένο εσωτερικά με μετάξι, σπίτι της πίστης. 

Στην τέχνη, ο άνθρωπος πολεμάει τους φόβους του…

[…]

Άκουγαν τη Συμφωνία του Φρανκ σε ντο και τότε οι αντιμαχόμενοι εαυτοί της συγχωνεύτηκαν σε μία ψυχική διάθεση, όπως κάνουν σε τέτοια μουσικά σταυροδρόμια. Το θέμα της Συμφωνίας ήταν η «απαλότητα». 

Η Τζούνα την είχε πρωτακούσει στα δεκάξι, ένα βροχερό απόγευμα και την είχε συνδέσει με την πρώτη της εμπειρία στην αγάπη.[…]
Είχε συνυφάνει αυτή τη μουσική με την πρώτη της σύλληψη για τη φύση της αγάπης, σαν μια υπέρτατη, ατέρμονη απαλότητα. 
Στη Συμφωνία του Φρανκ υπήρχε άμεση μεταρσίωση, διάλυση μέσα στο συναίσθημα και παράκαμψη της βίας. Πάλι και πάλι απ΄την αρχή σ’αυτήν τη μουσική ανάληψη του συναισθήματος σκαρφάλωνες την κλίμακα του πυρετού και την εγκατέλειπες προτού προσεγγίσεις την έκρηξη.
Μια έμμονη επιστροφή στα ελάσσονα θέματα δημιουργώντας μια ατέλειωτη γαλήνη και στα δεκάξι της είχε πιστέψει ότι η εμπειρία της αγάπης περιεχόταν πέρα για πέρα μέσα σ’αυτό το ναρκωτικό που έρεε απαλά στις πτώσεις και στις διακυμάνσεις αυτής της μουσικής.

Ο Σεζάρ Φρανκ ήρθε φέρνοντας μηνύματα απαλότητας και εμπιστοσύνης...

(Αναΐς Νιν: «Τα παιδιά του Άλμπατρος», εκδ.Μπαρμπουνάκη, μτφ: Χρ. Ευαγγελίδου, σελ 65 και 90)

***

Φυσικά, αγαπημένοι φίλοι, η Αναΐς Νιν αναφέρεται στη μοναδική συμφωνία του Φρανκ σε ρε ελάσσονα και όχι σε ντο.
Δεν γνωρίζω αν στην πρωτότυπη γλώσσα αναγράφεται σωστά  η κλίμακα της σύνθεσης και είναι λάθος της μεταφράστριας.
Η Συμφωνία σε ρε ελ. είναι η μοναδική  του μεγάλου βέλγου συνθέτη και  το τελευταίο έργο της ζωής του.

Τα μέρη του:

Lento. Allegro ma non troppo
Allegretto
Finale.Allegro non troppo

Η σύνθεση βασίζεται σε ένα μοτίβο που εμφανίζεται χρωματικά στην αργή, αγωνιώδη εισαγωγή και επαναλαμβάνεται και στα υπόλοιπα μέρη.
Ακολουθεί ένα θυελλώδες allegro που αναδεικνύει δυό θέματα, που ακτινοβολούν το ένα λυρισμό και το άλλο χαρά και ευθυμία.
Ενα αλλεγκρέτο είναι το 2ο μέρος, που ξεκινά με μια απαλή μελωδία που αποδίδουν τα έγχορδα pizzicato. Ένα μέρος γνωστό για τη χρήση του αγγλικού κόρνου, ασυνήθιστου για συμφωνικό έργο, (γι αυτό και η χρήση του προκάλεσε αντιδράσεις στους κριτικούς της εποχής) έχει κάτι από την αίσθηση μιας μεσαιωνικής γαλλικής μπαλάντας.
Στο κομψό, εκλεπτυσμένο φινάλε επανεμφανίζονται όλα τα προηγούμενα θέματα επεξεργασμένα, αναδεικνύοντας την πλούσια αρμονική γλώσσα , αλλά και τη χρήση της κυκλικής επεξεργασίας των θεμάτων.

Μπορεί, φίλοι μου, ο Σεζάρ Φρανκ να έγραψε μία μόνο Συμφωνία, όμως είναι αριστούργημα!
Σε αυτήν αναφέρεται και ο Γιώργος Σεφέρης όταν γράφει:

"...Τ' απόγευμα άκουσα το δεύτερο μέρος της συμφωνίας του Φρανκ,
εκείνο που αρχίζει με τις άρπες, κι άρχισα ένα ποίημα που λέγεται "Τυφλοί"...

César Franck: "Symphony in D minor / CSO-Pierre Monteux:

Παλαιότερο κείμενο για την Αναΐς Νιν και τον Ντεμπισί μπορείτε να διαβάσετε εδώ.