Ζαν Ωγκύστ Ντομινίκ Ενγκρ, ο εραστής της μουσικής...

Ζαν Ωγκύστ Ντομινίκ Ενγκρ, αυτοπροσωπογραφία

Ένας από τους Γάλλους νεοκλασικούς ζωγράφους που ξεχώρισε ιδιαίτερα για τα πορτρέτα του είναι ο γεννημένος σαν σήμερα 29 Αυγούστου 1780,  Ζαν Ωγκύστ Ντομινίκ Ενγκρ.

Ένας έξοχος προσωπογράφος, οξύς, ακριβής, σχεδόν σχολαστικός, ένας νεοκλασικός καλλιτέχνης, που πάντα δουλεύει με μαστοριά στην απόδοση μορφών και τοπίων, όλα  σοφά υπολογισμένα για το αισθητικό αποτέλεσμα.

Το κομμάτι της καλλιτεχνικής του προσωπικότητας που θα μάς απασχολήσει, έχει φυσικά σχέση με τη μουσική.

Ο Ενγκρ κληρονόμησε το ταλέντο του στην τέχνη από τον πατέρα του, ο οποίος ήταν σκιτσογράφος και ζωγράφος μινιατούρων, αλλά και ερασιτέχνης μουσικός.
Έτσι ο Ενγκρ από μικρός διδάχτηκε μουσική και έμαθε να παίζει βιολί.
Μάλιστα  έπαιξε κάποιες φορές και για την ορχήστρα της Τουλούζης, ενώ κατά τη διάρκεια της θητείας του στη Γαλλική Ακαδημία στη Ρώμη, έπαιζε συχνά με τους σπουδαστές μουσικής και τους προσκεκλημένους καλλιτέχνες.


Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο Ενγκρ απόκτησε πολλούς φίλους μουσικούς, με τους περισσότερους από τους οποίους μοιράστηκε το πάθος του για τους εκπροσώπους του μουσικού κλασικισμού, Mότσαρτ, Μπετόβεν και Χάυντν.

"Το βιολί του Ingres", Μan Ray

Μια φράση που χρησιμοποιείται συχνά στην γαλλική γλώσσα για να δηλώσει τη δεύτερη κλίση που έχει κάποιος, εκτός από την ιδιότητα για την οποία είναι καθιερωμένος, είναι: "το βιολί του Ενγκρ".

Σας θυμίζω τη φωτογραφία του Μαν Ρέι που απεικονίζει την Κικί ντε Μονπαρνάς ως βιολί, μια σουρεαλιστική μετατροπή του σώματος της μούσας Κικί σε μουσικό όργανο, που για τον Μαν Ρέι σήμαινε αναφορά στο έργο του Ingres, εξού και ο τίτλος: "Το βιολί του Ingres", Μan Ray-1924.

Ingres: "Παγκανίνι"

Πολλοί θαύμαζαν τον Ενγκρ για τις εκφραστικές ερμηνείες του στο βιολί, κι άλλοι -όπως ο Σαρλ Γκουνό- απλά αδιαφορούσαν λέγοντας πως  "δεν ήταν επαγγελματίας, ακόμη λιγότερο βιρτουόζος".Σίγουρα, η πραγματική του ικανότητα στο βιολί υπήρξε θέμα διαφωνίας.

Στη Ρώμη γνωρίστηκε και με τον Νικολό Παγκανίνι, με τον οποίο ο Ενγκρ συνδέθηκε με μακρά φιλία και αρκετές φορές είχαν δώσει από κοινού κονσέρτα.

Ο Ενγκρ για να ευχαριστήσει το φίλο του φιλοτέχνησε ένα πορτρέτο του από μολύβι, που βρίσκεται στο Λούβρο, στο οποίο είναι αξιοσημείωτη η συμπάθεια και η τεράστια λεπτότητα με την οποία αντιμετωπίζεται ο βιρτουόζος βιολιστής από τον Ενγκρ, αν συγκρίνουμε με πορτρέτα άλλων ζωγράφων, που επικεντρώνονται περισσότερο σε χαρακτηριστικά, που τονίζουν την δεξιοτεχνική του δεινότητα, την οφειλόμενη, σε μυστικές, σχεδόν σατανικές, για πολλούς, παραμέτρους.

Ingres: "Ο Κερουμπίνι και η Μούσα"

Στη Ρώμη επίσης, ο Ενγκρ έκανε και κάποια από τα προπαρασκευαστικά σχέδια για το περίφημο πορτρέτο του Λουίτζι Κερουμπίνι, το οποίο είχε ξεκινήσει κάποια χρόνια νωρίτερα στο Παρίσι, όπου ο συνθέτης υπηρετούσε στο Κονσερβατουάρ.

Οι δυο άντρες έκαναν στενή παρέα, καθώς είχαν τα ίδια ενδιαφέροντα: ο Κερουμπίνι ήταν ένας ερασιτέχνης ζωγράφος και ο Ενγκρ ένας ερασιτέχνης βιολιστής.
Ο Ενγκρ απεικόνισε τον Κερουμπίνι καθιστό και συλογισμένο, αφοσιωμένο στη μελέτη της μουσικής, με τη μούσα να στέκεται πίσω του.
Λέγεται πως ο Κερουμπίνι ήταν τόσο ευχαριστημένος με το πορτρέτο αυτό, που  συνέθεσε μια καντάτα προς τιμήν του φίλου του.

Ingres: "Φραντς Λιστ"

Ο Ενγκρ έπαιξε και με τον Φραντς Λιστ, ο οποίος σε  μια επιστολή του 1839, χαρακτήρισε "γοητευτική" την ερμηνεία του ζωγράφου στο βιολί και εξέφρασε την επιθυμία να εκτελέσουν μαζί τις σονάτες για βιολί του Μότσαρτ και του Μπετόβεν.

Ο Λιστ δε, αφιέρωσε στο φίλο του ζωγράφο την αρχική έκδοση των μεταγραφών του της 5ης και 6ης Συμφωνίας του Μπετόβεν.

Ο Ενγκρ ανταπέδωσε τη φιλική χειρονομία, φιλοτεχνώντας το πορτρέτο του φίλου του μουσικού.


Θα ακούσουμε τις δυο μεταγραφές των Μπετοβενικών Συμφωνιών, που ο Λιστ αφιέρωσε στον Ενγκρ και  πρώτος ηχογράφησε ο Γκλεν Γκουλντ:

Beethoven/Liszt: Symphony No. 5 - Glenn Gould:

Beethoven/Liszt: Symphony No. 6 - Glenn Gould, Mov I: