Ο μύθος του ακόλαστου Σαρδανάπαλου στις τέχνες...

Για τη γενέθλια επέτειο του Ευγένιου Ντελακρουά...

(Ο μεγάλος Γάλλος ρομαντικός ζωγράφος του 19ου αι. γεννήθηκε σαν σήμερα, 26 Απριλίου 1798)

Ντελακρουά: "Ο θάνατος του Σαρδανάπαλου"

Από τα έργα του, που προκάλεσαν έντονη αρνητική αίσθηση, καθώς το κοινό της εποχής του δεν ήταν έτοιμο να δεχτεί αυτή την άγρια μορφή έκφρασης είναι  το "La Mort de Sardanaple"...
Ο Ντελακρουά ζωγράφισε τον πίνακα  με έμπνευση από το έργο του Λόρδου Μπάυρον για το Salon de Paris με στόχο να προκαλέσει.

"Όταν παίρνουμε τη ζωή των ανθρώπων, δεν ξέρουμε τι τους αφαιρούμε, ούτε τι τους δίνουμε...
[...]
Όταν έρθει η ώρα ατυχών συγκυριών, όλοι γίνονται θαρραλέοι ενάντια στον αδύναμο, που χάνει" 

(Λόρδος Μπάιρον: "Σαρδανάπαλος")

Ντελακρουά, αυτοπροσωπογραφία

Ο πίνακας του Ντελακρουά απεικονίζει το μοιραίο τέλος του Σαρδανάπαλου, βασιλιά της Ασσυρίας.
Ο Ντελακρουά τον αποτυπώνει τη χλιδάτη βασιλική κλίνη, απαθή να παρακολουθεί το φόνο των γυναικών του χαρεμιού του(ανάμεσά τους και η αγαπημένη από τις παλλακίδες του, Μύρρα, χαρακτήρας που έπλασε ο Μπάυρον), την κατακρεούργηση του αλόγου του απο τον μαυριτανό δούλο του, ενώ ο  οινοχόος τού προσφέρει μια κανάτα με δηλητήριο για να αυτοκτονήσει.

Ο Σαρδανάπαλος είναι από τους γνωστότερους βασιλείς του Ασσυριακού κράτους και βασίλευσε από την ηλικία των δεκαέξι χρόνων ως το τέλος της ζωής του. Επί των ημερών του η Ασσυρία δοξάστηκε και αυξήθηκε όσο ποτέ άλλοτε. Είναι ο μόνος από τους Ασσύριους βασιλείς που γνώριζε γραφή, ανάγνωση και μαθηματικά ενώ η μελέτη αναγνωσμάτων ήταν το μεγάλο πάθος του γι'αυτό και ίδρυσε  πολύτομη βιβλιοθήκη στη Νινευή. Άλλο πάθος του ήταν το κυνήγι άγριων ζώων κυρίως λιονταριών, κάτι στο οποίο οφείλεται και η φήμη του για πολύ σκληρό και αδίστακτο ηγεμόνα.
Η αλήθεια είναι πως υπηρξε εντελώς παραδομένος στις ηδονές κάθε είδους.
Οι πηγές αναφέρουν ότι τελικά νικήθηκε από τον επαναστάτη Αρσάκη και αυτοπυρπολήθηκε μαζί με όλο το χαρέμι του.

Ο Ντελακρουά προσφέρει στους θεατές ένα χαοτικό, φρικιαστικό θέαμα, όπου ανθρώπινα σώματα και ζώα σφαγιάζονται...Τα έμψυχα όντα όλα, έντρομα... Στα βλέμματά τους αντανακλάται σε υπερθετικό βαθμό η αγωνία και η απόγνωση. Συγκλονίζει και προκαλεί ρίγη κι ανατριχίλα η θέα του έργου...Μόνο ο Σαρδανάπαλος παραμένει ατάραχος.
Ο ζωγράφος αποτυπώνει τη σκηνή με μια "βίαιη σαγήνη", δημιουργώντας έναν χρωματικό ανεμοστρόβιλο, όπου κυριαρχεί το λαμπρό χρυσαφί της πολυτέλειας και το κόκκινο του πάθους!
Μια όψη της Ανατολής, φαντασμαγορική και οδυνηρή συγχρόνως, όπου η λάμψη ταυτίζεται με το αίμα, η χλιδή με τη λαγνεία, το ερωτικό με το μακάβριο.
Ο Ουγκό χαρακτήρισε τη δημιουργία ως "αποθέωση της σκληρότητας, με μια ωμότητα στην έκφραση των συναισθημάτων".

"‍Ασσυρία, χαίρε!

Σ' αγαπούσα πατρίδα μου, γη των πατέρων μου,

περισσότερο σαν χώρα, παρά σα βασίλειό μου.

Σ' έζησα σε ειρήνη και χαρά. 

Και να η ανταμοιβή μου! 

Ούτε καν ένας τάφος..."

("Σαρδανάπαλος", Λόρδος Μπάυρον)

Ο  Ασσύριος βασιλιάς, γνωστός για την ακόλαστη και έκφυλη ζωή του, που επέλεξε έναν ασυνήθιστο θάνατο μαζί με τις γυναίκες και τις παλλακίδες του δεν εντυπωσίασε όμως μόνο το Ντελακρουά, αλλά και εκπροσώπους της ακουστικής τέχνης!

• Στους φιλόμουσους, είναι γνωστός από τον Εκτόρ Μπερλιόζ και την ομότιτλη καντάτα του, επίσης έμπνευση απότο ποίημα του Μπάυρον.
  Με το "La Mort de Sardanaple" που συνέθεσε το 1830 και  μετά από τρεις αποτυχημένες προσπάθειες κατάφερε να κερδίσει το περιβόητο Gran Prix της Ρώμης! 

Berlioz: "La Mort de Sardanaple":

• Aκόμη νωρίτερα το 1698, ο Κρίστιαν Λούντβιχ Μπόξμπεργκ γράφει την όπερα "Sardanapalus",από την οποία σήμερα ακούγεται περισσότερο η ουβερτούρα της:
  
  
  Christian Boxberg: "Sardanapalus, Ouverture":

• Επηρεασμένη από το ιστορικό δράμα του Μπάυρον είναι και η όπερα του Φραντς Λιστ του 1845, που όμως άφησε μισοτελειωμένη.
  Για πολύ μεγάλο διάστημα θεωρείτο κατεστραμμένη από τον ίδιο τον Λιστ, όπερα.
  Όμως πρόσφατα βρέθηκαν κάποια από τα σκίτσα της και ανασυντέθηκε το σκηνικό δράμα τριών πράξεων με πρόλογο, απο τις οποίες -όπως φαίνεται- ο συνθέτης είχε ολοκληρώσει μόνο την πρώτη.

Ακούμε την εισαγωγή:

Liszt: "Sardanapalo, S. 687 - Preludio":