Ο Μπερλιόζ, ο Παγκανίνι κι ο Χάρολντ στην Ιταλία...

"Berlioz et Paganini", Adolphe Yvon

Έκτωρ Μπερλιόζ, ένας  γίγαντας, που γεννήθηκε σαν σήμερα 11 Δεκέμβρη του 1803.

Θεωρείται ο δημιουργός της προγραμματικής μουσικής  και στο έργο του εκφράζει με τα προσωπικά του αισθήματα, τον ενθουσιασμό της φλογερής του ιδιοσυγκρασίας και τις ρομαντικές του εξάρσεις.
Από τα έργα του που δεν ακολουθούν ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα είναι ο "Χάρολντ στην Ιταλία" και αξίζει η αναφορά του στο πώς εμπνεύστηκε, καθώς και η σχέση με τον Παγκανίνι, που το συνδέει.

"Ο Χάρολντ στην Ιταλία" είναι μια συμφωνία την οποία έγραψε ο Μπερλιόζ μετά από παρότρυνση του Νικολό Παγκανίνι, που επειδή είχε στην κατοχή του μια υπέροχη βιόλα Στραντιβάριους ζήτησε από τον γάλλο συνθέτη να συνθέσει ένα έργο γιατί -όπως είπε- "μόνο σε κείνον είχε εμπιστοσύνη!"

Ο Μπερλιόζ αρχικά αρνήθηκε, καθώς δεν γνώριζε βιόλα, όμως τελικά υπέκυψε στην επιμονή του Παγκανίνι.
Ολοκλήρωσε το έργο το 1834 όπου αναδεικνυόταν το ηχόχρωμα της βιόλας, χωρίς όμως να μειώνεται η συνεισφορά και των υπολοίπων οργάνων.

Όταν ο Παγκανίνι είδε την παρτιτούρα και διαπίστωσε τις παύσεις της βιόλας στο μέρος του αλλέγκρο, όπου ο σολίστας θα μπορούσε να δείξει τη δεξιοτεχνία του απογοητεύτηκε τόσο, που δεν δέχτηκε να το εκτελέσει...


Το έργο είναι εμπνευσμένο από το ομώνυμο ποίημα του Λόρδου Μπάυρον. 



Η βιόλα αντιπροσωπεύει τον χαρακτήρα του Χάρολντ, μελαγχολικό και ονειροπόλο!
Ξεκινά διστακτικά τη μουσική της φράση, που όμως πολύ γρήγορα ξετυλίγεται με εμπιστοσύνη...

Το θέμα της βιόλας(granger.com)

Το έργο αναπτύσσεται σε τέσσερα μέρη:

 1. "Ο Χάρολντ στα βουνά", όπου σκηνές μελαγχολίας εναλλάσσονται με κείνες της χαράς.Ένα βαθύτατα εκφραστικό adagio αντιπαραβάλλεται με το μελωδικό και ανάλαφρο allegro.

2. "Η πομπή των προσκυνητών, που ψάλλουν την εσπερινή προσευχή".
Βηματικές, αντιφωνικές φράσεις με σταθερό παλμό αντικατοπτρίζουν την πομπή, ενώ το θέμα της βιόλας ακούγεται διακριτικά.

3. "Σερενάτα ενός εραστή στο Abruzzi". 
Ο συνθέτης απεικονίζει μια ερωτική σκηνή με βουκολικού ύφους, μοτίβα.

4. "Ακολασίες των ληστών".
Ένα φρενήρες αλλέγκρο, όπου με τη ρυθμική σφοδρότητά του, ο Μπερλιόζ επιχειρεί να αποδώσει τον έκλυτο βίο.Συχνές είναι οι απότομες διακοπές με παρεμβάσεις του μοτίβου της βιόλας, που όμως απέχει από τον οργιαστικό χαρακτήρα του συνόλου. Η σύνθεση ολοκληρώνεται με το σολιστικό κουαρτέττο εγχόρδων -αναπόληση του γαλήνιου τραγουδιού των προσκυνητών- οξύνοντας την αντίθεση προς το προηγούμενο οργιώδες κοσμικό ξεφάντωμα.

Για την ιστορία να αναφέρω πως ο Παγκανίνι άκουσε το έργο τέσσερα χρόνια μετά!
Συγκλονισμένος στο τέλος της συναυλίας ανέβηκε στη σκηνή, γονάτισε και φίλησε το χέρι του Μπερλιόζ κάτω από τις έντονες επευφημίες του κοινού!
Σκηνή, που απεικονίζεται θαυμάσια -όπως είδαμε παραπάνω- στο χαρακτικό του Adolphe Yvon.
Λίγες μέρες αργότερα έστειλε στον Μπερλιόζ συγχαρητήρια επιστολή, συνοδευόμενη από μια τραπεζική επιταγή μ'ένα ποσό διόλου ευκαταφρόνητο...

"Ο Χάρολντ στην Ιταλία" θεωρείται πλέον από τα πιο διάσημα κομμάτια που έχουν γραφτεί ποτέ για βιόλα!

Συμφωνείτε κ.Παγκανίνι;;;

Στη βιόλα ο Yuri Bashmet συνοδευόμενος από την ορχήστρα
του θεάτρου Mariinsky της Αγ.Πετρούπολης. 

Διευθύνει ο Βάλερι Γκεργκίεφ:1. "Ο Χάρολντ στα βουνά":

2. "Η πομπή των προσκυνητών, που ψάλλουν την εσπερινή προσευχή":

3. "Σερενάτα ενός εραστή στο Abruzzi":

4. "Ακολασίες των ληστών":