Alfred Schnittke: "A Paganini for solo violin"

"Πορτρέτο Σνίτκε", Reginald Gray(1972)

Ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες του 20ου αιώνα, γεννήθηκε σαν σήμερα, 24 Νοεμβρίου 1934. Ο Άλφρεντ Σνίτκε, με βαθιά επιρροή στην αβάντ γκαρντ αλλά και στη μουσική δωματίου, αφιέρωσε τη ζωή του στην προσπάθεια "να ενοποιήσει τη σοβαρή με την ελαφριά μουσική, ακόμη και αν χρειαστεί να σπάσει τον λαιμό του σε αυτή την απόπειρα".

Ανέπτυξε ένα προσωπικό ύφος που χαρακτηρίστηκε "πολυστιλιστικό", επέδρασε στο έργο του Σοστακόβιτς, συνέθεσε συμφωνίες, μουσική δωματίου, αλλά και κινηματογραφικά soundtracks. 

Σοβιετικός πολίτης γερμανικής καταγωγής, ο Alfred Schnittke, στην πατρίδα του κατηγορήθηκε για "μοντερνισμό" στον τρόπο γραφής του και υπέστη περιορισμούς και απαγορεύσεις, ενώ στην Ευρώπη και την Αμερική τα έργα του παίζονταν αποσπώντας ενθουσιώδη υποδοχή από το κοινό και διθυραμβικές κριτικές.

Η πολυστιλιστική και πολυρυθμική μουσική του είναι βαθιά ειλικρινής και δεν διστάζει να αγγίξει και να εμπλακεί με τα σκοτεινά και αγκάθινα συναισθήματα του πόνου και της απόγνωσης, αλλά και την ήρεμη θλίψη που κάποιες φορές οδηγεί στο κενό. Μέσα από τους ήχους του εκφράζονται οι υπαρξιακές αγωνίες του ανθρώπου, κατά στιγμές ωστόσο ανατρέπει αυτές τις αγωνίες με ήχους παιδικής αθωότητας, τρυφερότητας, φωτεινότητας, χιούμορ αλλά και ακινησίας.

Σήμερα, ημέρα των γενεθλίων του προτείνω να ακούσουμε τη σύνθεση του για σόλο βιολί : "Α Paganini". 

Eίναι σύνθεση του 1982 και η συμβολική αφιέρωση δηλώνει  την υφολογική αφετηρία, από την οποία αντλούνται τόσο εκτελεστικές τεχνικές όσο και μουσικά παραθέματα.  Βασίζεται χαλαρά στο γνωστό θέμα από το "Caprice Op. 1, No. 24 του Παγκανίνι".

Ι. Στην πρώτη ενότητα "Andante" γίνονται πειραματισμοί με μικροδιαστήματα πάνω από κρατημένους φθόγγους και τρίλλιες, ενώ προοδευτικά η ρυθμική κίνηση πυκνώνει καταλήγοντας σε μιαν υψηλή επίδειξη δεξιοτεχνίας. Στο σημείο αυτό κάνει την εμφάνισή της η "Cadenza I", στην οποία “σπαράγματα” από καπρίτσια του Paganini διακόπτονται από βίαιες συγχορδίες. 

ΙΙ. Η ακόλουθη δεύτερη βασική ενότητα "Andante" του κομματιού παρουσιάζει παρόμοια επιταχυνόμενη ρυθμική εξέλιξη με την πρώτη αλλά και επιπρόσθετες – χαρακτηριστικές της τεχνοτροπίας του Paganini – βιολιστικές τεχνικές· ως συνέχεια και κορύφωσή της, εξ άλλου, ακολουθεί η σύντομη "Cadenza II", όπου ο ήχος του βιολιού μετατοπίζεται πλέον προς την ύψιστη ηχητική περιοχή του και τελικά εξαφανίζεται στο άπειρο! 

ΙΙΙ. Το κομμάτι του Schnittke ολοκληρώνεται κυκλικά, με μιαν υπόμνηση της "στοχαστικής"  έναρξής του (που εμφανίζεται ωστόσο αποδεσμευμένη από το "ενεργητικό" στοιχείο της τρίλλιας), ενώ σε μιαν ύστατη καταληκτική χειρονομία η βαθύτερη χορδή του βιολιού ξεκουρδίζεται και ο ήχος σβήνει.

Alfred Schnittke - A Paganini for violin solo:

Πηγές: dimitria.thessaloniki.gr, stellasview.gr, users.uoa.gr- Ι.Φούλιας