Άγιος Φραγκίσκος: Το κήρυγμα στα πουλιά...

«St. Francis Preaching to the Birds», Giotto

«…από τη γης όπου πατούσαν τα πόδια του, ίσαμε το κεφάλι του, το μπόι του ήταν κοντό, μα από το κεφάλι κι απάνω, το μπόι του ήταν θεόρατο. […]
Και τα μάτια του μεγάλα αμυγδαλάτα, κατάμαυρα…Έλεγες: μάτια πιο ήμερα, πιο βελουδένια δεν είδες ποτέ…
Το πρωί όταν ξημέρωνε κι άρχιζαν πάλι τα πουλιά να κελαηδούν ή όταν καταμεσήμερα βυθίζουνταν στον δροσάτο ίσκιο του δάσου, ή τη νύχτα, κάτω από τ'άστρα ή στο φεγγαρόφωτο, ανατρίχιαζε από αφράτη ευδαιμονία, με κοίταζε, τα μάτια του ήταν γεμάτα δάκρυα.
-Φράτε Λεόνε, μου λεγε, αδερφέ μου, τί 'ναι ετούτο το θάμα; Τι πρέπει λοιπόν να΄ναι Αυτός που έπλασε μιαν τέτοιαν ομορφιάν ;Πώς να Τον πούμε;
-Θεό , αδερφέ Φραγκίσκο, του αποκρίθηκα…
-Όχι Θεό,…Πατέρα!»
(Ο Φτωχούλης του Θεού, Ν.Καζαντζάκης-απόσπασμα)

Στον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης αναφέρεται το παραπάνω απόσπασμα που το διάλεξα και το στέλνω μαζί με την καλημέρα μου, φίλοι μου, μια και σήμερα 4 Οκτώβρη η Καθολική Εκκλησία γιορτάζει τη μνήμη του Αγίου Προστάτη της Φύσης και των Ζώων.

Σε μια σπάνια συλλογή μύθων του 13ου αιώνα, με τίτλο «Τα Μικρά Λουλούδια του Αγίου Φραγκίσκου», αναφέρεται πως βαδίζοντας κάποια μέρα στην εξοχή ο Φραγκίσκος με άλλους μοναχούς είδε ανάμεσα στα πανύψηλα δέντρα πολυάριθμα, κάθε λογής πουλιά.
Ζήτησε στους υπόλοιπους να προχωρήσουν ενώ εκείνος θα στεκόταν σιμά στο φτερωτό κοπάδι... Περπάτησε, στάθηκε ανάμεσά τους κι άρχισε να τους κηρύττει το Λόγο του Θεού.
Τα κουρνιασμένα στα δέντρα, πουλιά, αντί να πετάξουν και να φύγουν μακριά τρομαγμένα, μαζεύτηκαν γύρω του ν' ακούσουν το Θείο λόγο Του, που τούς είχε μαγέψει...

Αυτός ο θρύλος ενέπνευσε τον Φραντς Λιστ, να συνθέσει το πιανιστικό του έργο: «Legend N.1: Κήρυγμα στα Πουλιά», πρώτο μέρος των «Deux Légendes», που γράφτηκαν περί το 1865, εποχή που ο Λιστ ήταν συνεπαρμένος από εντονη θρησκευτικότητα, που οφείλεται και στον ξαφνικό θάνατο της κόρης του, Μπλαντίν. Απώλεια, που τον οδήγησε σε υπαρξιακή αναζήτηση...
Πήγε στη Ρώμη ..Επισκέφτηκε τον Πάπα και τελικά έγινε δεκτός στις κατώτερες βαθμίδες της ιεροσύνης…Το 1865, έγινε αββάς.
Τότε είναι που μελετά Βίους Αγίων, ανάμεσά τους κι ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης.

Το επεισόδιο με τον άγιο να κηρύσσει στα πουλιά, εμπνέει στον Λιστ ένα αριστούργημα προγραμματικής μουσικής.
Στα τρίηχα και τις τρίλλιες στην αρχή του έργου εύκολα κανείς μπορεί να διακρίνει τα τσιμπήματα και τα κελαηδίσματα των φτερωτών υπάρξεων, που καθηλώνονται από τα λόγια του Αγίου προστάτη τους, ο οποίος σκιαγραφείται μουσικά στο μεσαίο, με εμφανή την επισημότητα, τμήμα του έργου.

Δομικά η σύνθεση χτίζεται από:

Εισαγωγή(τσίμπημα των πουλιών),
Έκθεση (είσοδος του Αγίου Φραγκίσκου),
Ανάπτυξη και μια μικρή coda.

Επιλέγω να το ακούσουμε από τον Βίλχελμ Κεμπφ. Μπορεί να μην είναι ο κατεξοχήν Λιστ-ικός ερμηνευτής, όμως σε αυτή την ηχογράφηση, παρότι είχε ξεπεράσει τα 80 χρόνια του, εκτιμώ πως κυριαρχεί στο πληκτρολόγιο με το λεπτό του ρουμπάτο...
Παίζει με την ευγένεια και την ποίηση που απαιτεί αυτό το έργο. Ένας γητευτής των πλήκτρων, που με τα μαγικά του ξόρκια αναδύει την εικόνα, περιγράφει τη σκηνή, που ο συνθέτης ως εσωτερική ανάγκη του δημιούργησε, ανασύροντας εκ βαθέων όλη την ευσέβεια, τη βαθειά αφοσίωση και τη συναισθηματικότητα που πηγάζει από αυτή τη μορφή επικοινωνίας του Λιστ με το θείο.

Liszt: «St. Francis of Assisi Preaching To The Birds»