Ζ.Φ.Ραμώ: ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης του

Τα γλυπτά των Διόσκουρων στην  είσοδο του Καπιτωλίου στη Ρώμη,
που σχεδιάστηκαν από τον Μιχαήλ Άγγελο τον 16ο αιώνα.

Θεωρείται από τα ωραιότερα έργα του Ραμώ.
Eίναι η τρίτη όπερά του, και αναφέρεται στο μύθο των Διόσκουρων, των δίδυμων αδερφών, Κάστορα και Πολυδεύκη.
Η όπερα έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα 24 Οκτωβρίου  1737 στο Θέατρο του Βασιλιά στο Παρίσι .
Στη μορφή της λυρικής τραγωδίας το έργο, αναθεωρήθηκε αρκετές φορές και υφολογικά θεωρείται καινοτόμο και τολμηρό.
Παρουσιάστηκε σε περίοδο κορύφωσης της διαμάχης ανάμεσα σε  συντηρητικούς Λουλλυστές και νεωτεριστές Ραμιστές, με την πρεμιέρα του έργου να αναμένεται ως αξιοσημείωτο γεγονός και φυσικά να έχει τρομερή επιτυχία, καθώς ο Ραμώ ξεδιπλώνει όλα τα στιλιστικά χαρακτηριστικά του: ορχηστρική δεξιοτεχνία, εκφραστική-αρμονική δύναμη, καθαρότητα και δραματική μεγαλοφυία ανάμικτα με στοιχεία περιγραφικής μουσικής και πλησιάζοντας την ιταλική αντίληψη περί άριας.



Kάστωρ και Πολυδεύκης, σύμβολα της ιδανικής αδελφότητας. Ο ένας θνητός και ο άλλος αθάνατος...Ενωμένοι υπεράνω του θανάτου, στον αστερισμό των Διδύμων...

Ο μύθος των Διόσκουρων είναι από τους αγαπημένους μου για το βαθύ συμβολισμό του, που πλην της αδερφικής αγάπης παραπέμπει στη γενναιοψυχία, την τόλμη, την ευγένεια και την αρετή!

ΥΠΟΘΕΣΗ:

Η υπόθεση της λυρικής τραγωδίας βασίζεται σε μια από τις εκδοχές του μύθου, κατά την οποία τα δυο αδέρφια είναι ερωτευμένα με την κόρη του Λεύκιππου,  Ιλάειρα.
Όμως η κοπέλα αγαπά τον Κάστορα.
Σε σύγκρουση των δυο αδερφών με τον βασιλιά Λυγκέα,  ο Κάστορας σκοτώνεται.
Ο Πολυδεύκης βρίσκεται σε δίλημμα. Αδερφική και ερωτική αγάπη συγκρούονται μέσα του για το ποια θα κυριαρχήσει.
Σε μια συγκλονιστική άρια εκφράζει τη συναισθηματική του πάλη, όμως υπερισχύει η αγάπη για τον αδερφό του, πνίγει τον έρωτά του και παρακαλά το Δία να αναστήσει τον Κάστορα. Ο Δίας δηλώνει πως δεν μπορεί να πάει κόντρα στη θέληση της Μοίρας, εκτός αν τη θέση του Κάστορα στο βασίλειο των νεκρών, πάρει ο Πολυδεύκης.
Ο Πολυδεύκης κατεβαίνει στον Άδη, βρίσκει τον Κάστορα που επουδενί δέχεται τη θυσία του αδερφού του. Μόνο επιθυμεί να ανέβει για μια μέρα στη γη να δει για τελευταία φορά την αγαπημένη του Ιλάειρα.
Η λύση του δράματος έρχεται από θεού Δία με μορφή καταιγίδας, που δηλώνει πως τα αδέρφια θα μοιραστούν την αθανασία, σε ανταμοιβή της αδελφικής αγάπης που επέδειξαν επί γης.
Έτσι, μεταφέρονται ως αστερισμοί στον ουρανό...

Εστιάστε στην εκπληκτική άρια της Ιάλειρας , φίλοι μου από την 2η πράξη, σκηνή ΙΙ:
"Tristes apprêts", όπου η πριγκίπισσα θρηνεί το χαμό του αγαπημένου της Κάστορα.
Μια άρια da capo (κυρίαρχη φόρμα της εποχής μπαρόκ), όπου ο συνθέτης Ραμώ κάνει χρήση χρωματικής μελωδικής γραμμής στοχεύοντας στην ενίσχυση της εκφραστικότητας της άριας, στοιχείο για το οποίο θαυμάστηκε όταν το έργο μελετήθηκε από τον Εκτόρ Μπερλιόζ!

Την ακούμε από την Agnès Mellon, με φωνή ισορροπημένη παράλληλα με τα όργανα, ούτε να καλύπτεται αλλά ούτε και να υπερισχύει.Φωνή, γεμάτη αρμονίες και χρωματικές καθόδους που εμφατικά στοχεύουν στην ανάδειξη του ελεγειακού χαρακτήρα της άριας.

"Tristes apprêts": Les Arts Florissants/William Christie, σολίστ η Agnès Mellon:

Θλίψεις, ωχρές φλόγες,

πιο τρομακτική κι απ'το σκοτάδι, η μέρα...

Η όπερα τελειώνει με τη Γιορτή του σύμπαντος, όπου Ήλιος, άστρα και πλανήτες εγκωμιάζουν  την απόφαση του θεού...
Ακούστε το τελικό θριαμβευτικό χορωδιακό: "Feste de l'univers" στο 2:44:25:

"Que le ciel, que la terre et l'onde

Brillent de mille feux divers

C'est l'ordre du maitre du monde

C'est la feste de l' univers"

Διευθύνει ο Νικόλαους Χάρνονκουρτ: