Σήμερα 7 Απρίλη γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Υγείας, που φέτος είναι αφιερωμένη στην "Κατάθλιψη", αυτό το ψυχικό νόσημα που βαρύνει πολλούς από τους συνανθρώπους μας.
Πολλοί είναι επίσης και οι διάσημοι της Τέχνης που υπέφεραν από κάποια μορφή κατάθλιψης. Διαπίστωση, που αρκετές φορές με έκανε να αναρωτηθώ πόσο κοντά είναι τα όρια μιας ψυχικής νόσου με τη μεγαλοφυΐα και την καλλιτεχνική έκφραση.
Και να θέσω το ερώτημα:
Γιατί βλέπουμε συχνά πως οι πιο ταλαιπωρημένοι ψυχικά άνθρωποι είναι και οι πιο δημιουργικοί;
Μην ξεχνάμε τον καταθλιπτικό και με τάσεις αυτοκαταστροφής Βαν Γκογκ, που μετά από καβγά με τον Γκωγκέν ακρωτηρίασε το αυτί του....
Τη Βιρτζίνια Γουλφ, με ψυχισμό τρομερά εύθραυστο, που η χρόνια κατάθλιψή της την οδήγησε στον ποταμό Ουζ, έχοντας γεμίσει τις τσέπες της με πέτρες...
Ή τον Μοντιλιάνι και την Κλωντέλ...
Τους δικούς μας Βιζυηνό και Καρυωτάκη...
Η λίστα των πασχόντων από κατάθλιψη, ελαφριά ή βαριά, ανάμεσα στους μουσικούς, μεγάλη...
Ο Μπετόβεν αποτραβήχτηκε από τον κόσμο, σκέφτηκε ακόμα και την αυτοκτονία, όταν συνειδητοποίησε την ολοκληρωτική απώλεια της πολύτιμης ακοής του...
Ο Τσαϊκόφσκυ, ο Σούμπερτ, ο Μπερλιόζ, ο Γκλίνκα, ο Μάλερ και ο Μπρούκνερ...
Κι ο Ραχμάνινοφ...
Κάθε φορά που ακούω το "2ο Κονσέρτο" του, με διακατέχει όλη εκείνη η μελαγχολία και η νοσηρή κατάθλιψη που τον είχε βαλτώσει, όταν το έγραφε...
Μέσα από τη μουσική προσπαθούσε να διαλύσει όλη τη συσσωρευμένη, χλευαστική κριτική που τον είχε ρίξει σ'αυτόν τον ψυχικό σκοταδισμό...
Ο Ραχμάνινοφ, μπόρεσε και ξέφυγε απ τη δίνη του...
Γι'αυτό και αφιέρωσε το πιανιστικό, αυτό έργο του στο γιατρό που τον κούραρε και βοήθησε στην αποθεραπεία του...
Όμως εκείνος ο μουσικός, που δίπλα στη λέξη "κατάθλιψη" υπάρχει το όνομά του με μεγάλα, ζωηρά γράμματα, πιστεύω θα συμφωνήσετε, είναι ο Ρόμπερτ Σούμαν!
Με φοβερές κρίσεις κατάθλιψης χρόνων, προσπάθησε να δώσει τέλος στη ζωή του το 1854 πέφτοντας στο Ρήνο και τελικά πέθανε σε ψυχιατρικό άσυλο δύο χρόνια αργότερα.
Κι όμως αυτός ο άνθρωπος ήταν πολυτάλαντος και πολυγραφότατος!
Πώς να συσχετίσεις την κατάθλιψη και τη νοσηρότητα της ψυχής του με την καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία του;
Είχα διαβάσει κάποτε τα ποιητικά λόγια του πιανίστα Edwin Fischer για τον Σούμπερτ:
"Σ'αυτόν ανήκει, πάνω απ 'όλα, η καρδιά μου, τον αγαπώ σαν παλιό, αγαπημένο φίλο,
του οφείλω τις πιο όμορφες ώρες μου...
Πόσο λυπάμαι για τις σκιές της θλίψης του - τη θλίψης που νιώθουμε στα έργα του ...
Πόσα μυστικά του μάς εκμυστηρρεύεται μέσα από τη μουσική του για την εσωτερική ύπαρξή του,
πόσες μαρτυρίες για το πού παύει ο λόγος κι αρχίζει η τρέλα του νου και της ψυχής..."
Όπως στην περίπτωση του "Trio no.1 op.63" σε ρε ελάσσονα, όπου τα σημάδια της φθοράς της ψυχής του είναι εμφανέστατα!
Ιδιαίτερα στο 3ο μέρος, όπου το αργό άνοιγμά του, ένα εξαιρετικό δείγμα της καλλιτεχνικής σύλληψης του συνθέτη οδηγεί στα απόκρυφα μονοπάτια της καταθλιμένης ψυχής του, σε ένα απόκοσμο, μοναχικό δωμάτιο χωρίς παράθυρο ελπίδας για κείνον, όμως για μας που τον παρατηρούμε ένα μουσικό δωμάτιο διαποτισμένο βαθιά ευαισθησία και τρυφερότητα...
Ο συνθέτης δίνει την ένδειξη: "Langsam, mit inniger Empfindungen-Σιγά-σιγά, με εσωτερικό συναίσθημα", η οποία επιτυγχάνεται με την χαλαρή περιπλάνηση στις τονικότητες, αρχής γενομένης από την Ντο μείζονα στο μέρος του βιολιού, που οδηγεί σε μια νέα αρμονία στη ντο ελάσσονα.
Το θέμα του τσέλο χτίζεται σταθερά πάνω στη φα μείζονα, με το πιάνο σαφώς υποταγμένο στα δυο τοξοτά.
Η αρμονική περιπλάνηση συνεχίζεται στη ρε ελάσσονα με το φινάλε να σηματοδοτείται από το αρχικό θέμα του βιολιού παιγμένο στη ρε μείζονα...
Εκτιμάται πως μια από τις καλύτερες εκτελέσεις για το τέλειο ύφος και την κομψότητα του ήχου, ήταν με τον βιολονίστα Ζακ Τιμπό, τον πιανίστα Αλφρέντ Koρτό και τον βιολοντσελίστα Πάμπλο Καζάλς.
To ακούμε ευλαβικά σε αυτή την ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ:
No comments:
Post a Comment