"Στραβίνσκυ: Συμφωνία των Ψαλμών, κλωτσιά στους νυσταλέους βηματισμούς..."

"...Χτες πήγα στο κοντσέρτο.Θάμβος!!

Κυρίως η "Συμφωνία των Ψαλμών" του Igor με τον ίδιο στο πιάνο.

Τι άνθρωπος και τι ρυθμός!!! έπρεπε ν’ ακούσεις !!!

Μια κλοτσιά σ’ όλες τις τρυφερές, ηδονοπαθείς σαχλαμάρες και στους νυσταλέους βηματισμούς..."

(2 Φεβρουαρίου 1932)

Aυτά αναφέρει στο ημερολόγιό του ο Σεφέρης, εκφράζοντας ανοιχτά την εκτίμηση  που έτρεφε για το σύγχρονό του Ιγκόρ Στραβίνσκυ, ενός από τους πλέον σημαντικούς  συνθέτες του 20ού αιώνα, που το πολύπλευρο έργο του και οι παραδοξότητες στις εκφραστικές επιλογές του  προκάλεσαν έντονες αντιπαραθέσεις σε κοινό και κριτικούς.
Ιδιότυπο και ανήσυχο το ύφος του, δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει σκληρές αρμονικά  διαφωνίες, εξωτικές κλίμακες και πολυρρυθμικά στυλ.

Ο Στραβίνσκυ που πέθανε σαν σήμερα 6 Απρίλη του '71 μάς έχει συνηθίσει σε έργα εμπνευσμένα από την λαϊκή παράδοση και τις παγανιστικές τελετές της πατρίδας του, όμως ο Σεφέρης στο απόσπασμα του ημερολογίου του αναφέρεται σε ένα θρησκευτικό έργο, τη "ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΩΝ ΨΑΛΜΩΝ" , που ο συνθέτης  έγραψε  κατόπιν παραγγελίας από τη Συµφωνική της Βοστόνης για τον εορτασµό των πενήντα χρόνων από την ίδρυση της ορχήστρας.

Το έργο είναι γραµµένο για ορχήστρα και µικτή χορωδία πάνω σε ψαλµούς, που εκτελούνται στη Λατινική γλώσσα, καθώς, όπως διευκρινίζει στον πρόλογο της παρτιτούρας ο συνθέτης, οι ψαλµοί θα πρέπει να αποδίδονται πάντοτε στη γλώσσα τους.
Αξίζει να σημειωθεί ,από μορφολογικής άποψης,πως στο έργο ο Στραβίνσκι δεν στόχευε στο να γράψει στα πρότυπα της κλασικής συµφωνίας.Η ονοµασία "συµφωνία" είχε την έννοια της συνήχησης.

Συγκεκριµένα ο ίδιος δήλωνε:

"Δεν είναι µια συµφωνία στην οποία συµπεριέλαβα ψαλµούς που θα πρέπει να ψαλλούν. 

Αντιθέτως, είναι το τραγούδι των ψαλµών που "συµφωνεί" µε τα υπόλοιπα όργανα,που έχουν όλα ανεξαρτήτως την ίδια αξία.

Έτσι, στο έργο δεν υπερτερούν οι φωνές έναντι των οργάνων ή το αντίστροφο αλλά ορχήστρα και χορωδία αντιµετωπίζονται ισάξια (γεγονός που παραπέµπει στο αντιστικτικό ύφος)". 

Θα ακούσουμε το 1ο µέρος, στο οποίο χρησιµοποιεί τις δύο τελευταίες στροφές του 38ου ψαλµού:

"Exaudi orationem meam, Domine, et deprecationem meam: auribus percipe lacrimas meas. 

Ne sile-as.

Quoniam advena ego sum apud te et peregrinus, sicut omens patres mei.

Remitte mihi, ut refrigerer prius quam abeam et amplius non ero".

δηλαδή:

"Εισάκουσoν κύριε της προσευχής µου και δώσ’ ακρόαση εις την κραυγή µου. 

Mην παρασιωπήσεις. 

Eις τα δάκρυα µου διότι πάροικος είµαι πάρα συ και παρεπίδηµος καθώς πάντες οι πατέρες µου 

παύσε απ’ εµού δια να αναλάβω δινόµουν πριν αποδηµήσω και δεν υπάρχω πλέον"

Την ορχήστρα διευθύνει ο G. Solti .
Ακριβής, ρυθμικός, κοφτός, ψυχρός και απότομος όπου χρειάζεται, αφού το μέρος αναφέρεται στο θάνατο, την απελπισία και την απόγνωση, την κραυγή κάποιου που τον περιμένει η Κόλαση...
Αν και η ηχογράφηση είναι από τις τελευταίες του Solti (85 χρονών και μισό χρόνο πριν τον ξαφνικό θάνατό του) είναι άψογη απ'όλες τις απόψεις, με μια δυναμική, άριστα χρωματισμένη, που αναδεικνύει τα ιδιαίτερα σημεία του έργου!

Όσοι αγαπάμε την κλασική μουσική και ιδιαιτέρως τον Στραβίνσκυ, γνωρίζουμε πως το όνομα του συνθέτη έχει συνδεθεί με τα μπαλέτα, που μερικά από αυτά προκάλεσαν σκανδαλώδεις συμπεριφορές με ανάμεικτα συναισθήματα των θεατών, που άλλοι χειροκροτούσαν δαιμονισμένοι και άλλοι ωρύονταν έξαλλοι!

Η χορογραφική εκδοχή της "Συμφωνίας των Ψαλμών" αποτελεί ένα αριστούργημα, όπως ο τσέχος Γίρζι Κύλιαν μας έχει συνηθίσει.
Ο ταλαντούχος μοντέρνος χορογράφος βουτά στα ένστικτα, φιλτράρει, και ανασύρει  μέσω της ταραχώδους κίνησης το βαθύ νόημα που ανίχνευσε, που αφορά στη σχέση του θείου με το ανθρώπινο.
Κάθε βήμα, κάθε κίνηση εξερευνά την ανθρώπινη ψυχή, αναλύει την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ύπαρξης.
Μια καθαρά τελετουργικού χαρακτήρα εξομολόγηση, που αδιαφορεί για τη σάρκα κι ανατάσσει το πνεύμα του ανθρώπου.

https://www.youtube.com/watch?v=fjSLu8ro9xY