Μουσικές αναφορές στον "Κοριολανό"...

"O άγγλος ηθοποιός John Philip Kemble
στο ρόλο του Κοριολανού του Σαίξπηρ"
Sir Thomas Lawrence

"Αουφίδιος: 

Δεν σε γνωρίζω: πώς ονομάζεσαι;

Κοριολανός: 

Είμαι ο Γάιος Μάρκιος, αυτός που μεγάλες συμφορές και δυστυχήματα προξενήσε -σε σένα ιδίως- και σ' όλους τους Ουλούσκους.
Μάρτυρας όσων λέγω, το παρωνύμιό μου: "Κοριολανός".
Οι πολύπονες  υπηρεσίες μου, οι έσχατοι κίνδυνοι και το υπέρ της αγνώμονος πατρίδος μου χυθέν  αίμα.
[...] 
μόνον αυτό το όνομα μ' απέμεινε.
Ο φθόνος και η σκληρότητα του λαού, εξαφάνισαν όλα τα υπόλοιπα.
Ανέχτηκαν να εκδιωχθώ απ'τη Ρώμη  μετά συριγμών.
Προσέρχομαι στην εστία σου, όχι γιατί φοβάμαι το θάνατο, αλλ' απ'το μίσος και την επιθυμία να εκδικηθώ αυτούς που μ' εξορίσαν..."


(Σαίξπηρ:"Κοριολανός", Πράξη IV, Σκηνή 5η-, μτφ: Μ. Δαμιράλης, εκδ.Παρνασσού, σελ. 69-70)




Σαν σήμερα 26 Απριλίου 1564, τρεις μέρες από τη γέννησή του, βαφτίστηκε ο Σαίξπηρ και μάς δίνει αφορμή για μερικά αποσπάσματα από τον "Κοριολανό" του.

"H μητέρα και άλλοι συγγενείς εκλιπαρώντας τον Κοριολανό",
Nicolas Poussin

Ο άγγλος δραματουργός αφηγείται την ιστορία του Κοριολανού, ενός Ρωμαίου στρατιωτικού με το όνομα Γάιος Μάρκιος.
Πήρε όμως το παρατσούκλι  "Κοριολανός" λόγω της εξαιρετικής ανδρείας του, όταν κυρίευσε τα Κορίολα,  πόλη των Ουόλσκων, το 493 π.Χ.
Όταν κινήθηκε εναντίον της γενέτειράς του, Ρώμης με σκοπό να την αφανίσει, αναφέρεται το επεισόδιο με τις Βολουμνία και Βιργιλία, μητέρα και σύζυγό του αντίστοιχα, που έπεσαν στα γόνατά του ζητώντας του να σταματήσει γιατί δεν θα άντεχαν να γίνει καταστροφέας της πατρίδας του.

"H Boλουμνία εκλιπαρεί τον Κοριολανό",
Richard Westall

Και περιγράφει ο Σαίξπηρ τη συγκινητική σκηνή:

"Κοριολανός: 
"Ω, μήτερ, μήτερ! Ιδέ!οι ουρανοί ανοίγονται, ω, μήτερ, ήρασον νίκη ευτυχή μεν για τη Ρώμη, αλλά για τον υιόν σου, πιστεψέ το, η νίκη αυτή θ'αποβεί καταστροφική ως θανάσιμος. 
Αλλ'ας συμβεί ό,τι συμβεί. 
(γυρνώντας προς τον Αουφίδιο):
Αουφίδιε, αδυνατώ να εξακολουθήσω τον πόλεμο. Πες μου φίλτατε, εσύ αντί εμού, θ'άκουγες τη μητέρα σου λιγότερο;"


(Σαίξπηρ:"Κοριολανός", Πράξη V, Σκηνή 2η-, μτφ: Μ. Δαμιράλης, εκδ.Παρνασσού, σελ. 88-89)




Mια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα ο Κοριολανός, παράτολμος, θυελλώδης και παρορμητικός στο έπακρο, ο Πλούταρχος στους "Παράλληλους Βίους" του τον παραλληλίζει με τον Αλκιβιάδη.



Οι ΜΟΥΣΙΚΕΣ αναφορές:



1) L.V. Beethoven:  "Εισαγωγή Κοριολανός, έργο 62". 

Γράφτηκε και παρουσιάστηκε στη Βιέννη το 1807. Παρότι ο Μπετόβεν θαύμαζε τον Σαιξπηρικό λόγο, η Εισαγωγή του "Κοριολανός" δεν γράφτηκε από το δράμα του Σαίξπηρ, αλλά από το ομώνυμο δράμα του αυστριακού θεατρικού συγγραφέα Χάινριχ Γιόζεφ φον Κόλιν. Ο Κόλιν στηρίχτηκε στις περιγραφές του Πλούταρχου σε γερμανική μετάφραση, ενώ ο Σαίξπηρ είχε βασιστεί στον Πλούταρχο επίσης, αλλά στην αγγλική μετάφραση του 1579 από τον Sir Thomas North.

Ετσι εξηγείται και η χαρακτηριστική διαφοροποίηση στο τέλος του δράματος. Στον Σαίξπηρ ο Κοριολανός δολοφονείται,  ενώ στον φον Κόλιν αυτοκτονεί. Ένας τραγικός ήρωας, στο πλαίσιο των γερμανικών ρομαντικών ιδεών.
Ο Σαίξπηρ προτιμά τη δολοφονία του ήρωα από συνωμότες, καταδεικνύοντας με αυτόν τον τρόπο την αποστροφή του για το ανώνυμο πλήθος, αυτή την "πρόστυχη μάζα", όπως την αποκαλούσε.

O Mπετόβεν αναπτύσσει τα θέματα του στη ντο ελάσσονα, κλίμακα με την οποία επιθυμεί να εκφράσει τη μαχητικότητα του Κοριολανού, ενώ στη συνέχεια μεταφέρεται στην τρυφερής αύρας μι ύφ., εκφράζοντας τις εκκλήσεις της μητέρας του να σταματήσει.

Θα ακούσουμε την Εισαγωγή υπό την μπαγκέτα του Αρτούρο Τοσκανίνι, καθώς ήταν έργο που ανήκε στο βασικό του ρεπερτόριο και ηχογράφησε αρκετές φορές.

 Beethoven:" Coriolan Overture", Toscanini

2) Αntonio Caldara: 

Περίπου έναν αιώνα νωρίτερα στη Βιέννη επίσης, ο λαμπρός Ιταλός μουσικοσυνθέτης γράφει για τα γενέθλια της αυτοκράτειρας το:  "Marzio Coriolano", μια θριαμβευτικού ύφους όπερα, όπου συνδυάζονται  η ιταλική μελοδραματική εκφραστικότητα με τη γερμανική αντιστικτική αυστηρότητα… Διακρίνεται για την λαμπρή ενορχηστρωτικά, εισαγωγή της με τα μοτίβα να μοιράζονται σάλπιγγες και όμποε και θορυβώδη κρουστά να υπογραμμίζουν το ρυθμό χαρακτηριστικά.

 Antonio Caldara: "Marzio Coriolano, Introduzione":

3) Giacomo Puccini Sr :

Πρόκειται για τον συνονόματο προπάππο του αγαπημένου συνθέτη, Τζάκοπο από την Τοσκανική Λούκα. Ήταν ο πρώτος από τιςπέντε "γενιές συνθετών Πουτσίνι" με τελευταίο τον περίφημο βεριστή.
Ο προπάππος Giacomo ήταν δημοφιλής -στην εποχή του- οργανίστας και αγαπητός κυρίως για τα εκκλησιαστικής μουσικής, έργα του. Ομως, διακρίθηκε και για τις κοσμικές συνθέσεις του, στις οποίες ενσωματώνει στοιχεία τόσο της μπαρόκ όσο και της πρώιμης κλασικής περιόδου.

Από τον "Κοριολανό" του Σαίξπηρ είναι εμπνευσμένη η: "Marzio Coriolano Sinfonia".

4) Tη δεκαετία του '70 ο Σλοβάκος συνθέτης σύγχρονης-κλασικής, Jan Cikker γράφει την τρίπρακτη όπερα "Κοριολανός" σε λιμπρέτο βασισμένο στην ομώνυμη τραγωδία του Σαίξπηρ και τσέχικη  μετάφραση.