"Από τη Μαντοβάνα της Αναγέννησης στα ορμητικά νερά του Μολδάβα"

Adam Muller : “View of Prague, crossing the Vltava River”

"Στον ουρανό,τα σύννεφα,πουλιά κυνηγημένα απ’τον άνεμο.

Το παραμύθι δραπετεύει στην πόλη αυτή και συναντά στα δεξιά τη 

μεγαλόπρεπη,πέτρινη γέφυρα του βασιλιά.

Aτμόσφαιρα ήρεμη,αύρα ρομαντική...

Του Καρόλου η επιβλητική γέφυρα,που κάτω της ρέει το φιδίσιο υδάτινο 

κορμί του...

Όνειρο μοιάζει αυτός ο ποταμός!

Είναι ο Μολδάβας,που στα νερά του καθρεφτίζεται απαλά το φως του 

εσπερινού ήλιου και δημιουργεί λευκές λωρίδες στο γκριζομπλέ της 

επιφάνειάς του...

Eίναι ο Μολδάβας,που τα ασάλευτα νερά του παίρνουν του δειλινού το χρώμα 

το πυρακτωμένο...

ο ποταμός π'αναζητά κάποιον να παρασύρει...

να εξομολογηθεί τα μυστικά του..."

Κάπως έτσι, σε μια προσπάθεια ερασιτεχνικής ποιητικής αποτυπώνω τον παραπάνω πίνακα ζωγραφικής με τίτλο: "Πράγα, κατά μήκος του Μολδάβα", λάδι σε καμβά, που φιλοτέχνησε ο Δανός ζωγράφος Άνταμ Μύλλερ.

Ο Mύλλερ, είναι πιο γνωστός για τα ιστορικά έργα ζωγραφικής του.
Το 1834, όμως, ταξιδεύοντας στη Βοημία και γνωρίζοντας από κοντά τη φυσική χάρη, που απλόχερα δώρισε ο Δημιουργός στην περιοχή, αποτύπωσε με τα χρώματα και τα πινέλα του τα τοπία της, που τον γοήτευσαν περισσότερο.

Στο συγκεκριμένο έργο, εύκολα κανείς μπορεί να διακρίνει το μέγεθος της έκστασης, που προκάλεσε η θέα της Πράγας στο ζωγράφο. Για όσους έχουν ταξιδέψει στην Τσεχία, κάθε περιγραφή, ακόμα και του πιο έμπειρου λογοτέχνη φαντάζει φτωχή.

Ο πίνακας, ένας εικαστικός ύμνος στο Μολδάβα, την υδάτινη καρδιά της Τσέχικης γης!

Από το ποτάμι αυτό, εμπνέεται και ο συνθέτης Μπέντριχ Σμέτανα, κύριος εκπρόσωπος της Τσέχικης Εθνικής Σχολής, αφού στο έργο του χρησιμοποίησε λαϊκούς θρύλους και μύθους της πατρίδας του, με αντιπροσωπευτικότερο τον κύκλο συμφωνικών ποιημάτων με τίτλο "ΠΑΤΡΙΔΑ ΜΟΥ".

Το έργο αυτό αποτελείται από έξι αυτόνομα μέρη, το καθένα από τα οποία περιγράφει τοποθεσίες ή μυθικά πρόσωπα της Τσεχίας.

•ΒΙΝΣΕΝΓΚΡΑΤ ( περιγραφή του θρυλικού κάστρου της Πράγας), 
•ΤΑΜΠΟΡ (περιγραφή της βοημικής πόλης), 
•ΜΠΛΑΝΙΚ (το τσέχικο βουνό, όπου κατέφυγε ο προστάτης της χώρας Αγ.Βίνσεσλας), 
•ΣΑΡΚΑ (αφιερωμένο στην αρχηγό των παρθένων πολεμιστριών της τσέχικης μυθολογίας),
•ΒΟΗΜΙΚΗ ΕΞΟΧΗ και
•ΜΟΛΔΑΒΑΣ (μουσικός ύμνος στον ομώνυμο ποταμό).


Στο έργο αυτό, ο Σμέτανα προβάλλει τις κατακτήσεις της "συμφωνικής ποιητικότητας" σε σχέση με τις φυσικές προεκτάσεις που μπορούν να συνδέουν την ροή της μουσικής με τη συμβολική, διαφορετική ροή και περιδιάβαση των πηγών του Μολδάβα μέσα από τα δάση, τις πόλεις, τα κάστρα, τα ερείπια και τα βράχια της Τσεχίας.

Στο μέρος του "Μολδάβα", ο Τσέχος δημιουργός ως βασικό μουσικό θέμα, χρησιμοποιεί μια μελωδία της αναγέννησης "La Mantovana", γνωστή και ως Giuseppino από το όνομα του τενόρου που την πρωτοεκτέλεσε, Giuseppe Cenci, προσαρμοσμένη στο μουσικό ύφος της λαϊκής τσέχικης μουσικής.

Η μελωδία, σε μορφή μαδριγαλίου, έγινε ευρέως γνωστή ως "χορός ή άρια της Μάντοβα" με τίτλο: "Fuggi-fuggi".

Ένα παλιό ιταλικό τραγούδι, με ρομαντικές ρίζες και τσέχικη ανασμίλευση συνδέει την ανάμνηση της μελωδικής ροής με την "αναβάπτιση" του κόσμου μας μέσα από τον υδάτινο ρου.
Η μουσική φόρμα έχει το ρόλο της φύσης και προτάσσει τις σχέσεις που προκύπτουν μεταξύ της ύλης, της μορφής, της φαντασίας και της πραγματικότητας.

Το νερό του Μολδάβα φλύαρο, ορμητικό, όπως ορμητικά, έντονα και τα συναισθήματα,που δημιουργεί η ακρόαση του έργου του Σμέτανα.

Όπως ασυγκράτητη του Μολδάβα η ροή, έτσι και της έμπνευσης το ποτάμι, που πηγάζει απ’της ψυχής τα βάθη.
Μια μουσική γλυκιά ξεχύνεται και μοιάζει να σέρνει μνήμες με τη βοήθεια των ανέμων και να φορά φουστάνια των καιρών, με νότες και ρυθμούς, παράλληλες στων εποχών τα πρόσωπα.

Αχ, Μουσική μου, κυρά μου αριστότεχνη!

Θαυμαστό το έργο σου μεγάλη πριγκηπέσσα, 

που από της αναγέννησης το μαδριγάλι,

είσαι ικανή για μεταμόρφωση ταχυδακτυλουργική... 

...και το χορό τον εύθραυστο του ζευγαριού,

που μ’ακριβείς, κάτω απ’τον πολυέλαιο κινήσεις μεταμορφώνει 

σε θρύλο λαϊκό, σε απεικόνιση ρομαντική...

Να σημειώσουμε πως ο Σμέτανα ήταν τελείως κουφός, όταν συνέθεσε το έργο "Πατρίδα μου", (έτσι δεν το άκουσε ποτέ), περί το 1875 στο οποίο υμνεί το φυσικό κάλλος της Τσεχίας, αλλά ταυτόχρονα τονώνει και το πατριωτικό αίσθημα.

Ο χορός ΜAΝΤOVANA, αυθεντικό μέρος του ιταλικού πολιτισμού από τη μια, η τσέχικη παράδοση αυτοπροσώπως στο συμφωνικό ποίημα,από την άλλη,δείχνει πώς συνδέονται οι δύο κουλτούρες, αλλά και πώς κάθε μια καταφέρνει να συγκρατεί την ανεξαρτησία και τη μοναδικότητά της.


Από τις καλύτερες εκτελέσεις, αυτή της συμφωνικής της Βιέννης υπό τη διεύθυνση του φον Κάραγιαν, που καταφέρνει να μεταδώσει το άφθαρτο, την αιωνιότητα της μουσικής φόρμας, με τρόπο αφηγηματικό προβάλλοντας αυτή την ασίγαστη ορμή της υγρής ύλης που ανασυντάσσεται προς μια υψηλότερη μορφή.
Οι μουσικοί κινούνται με συντονισμένη πνευματικότητα προσπαθώντας οι ίδιοι να αφουγκραστούν τους ήχους της μετάβασης προς την αέναη εξέλιξη, πετυχαίνοντας ένα ανάγλυφο, διάφανο και εντυπωσιακό αποτέλεσμα.

Αξίζει να αναφέρουμε πως η μελωδία αυτή, αργότερα, μετουσιώθηκε σε λαϊκά τραγούδια της Ευρώπης, όπως:

My mistress is prettie (Σκωτία),

Τhe Polish Pod (Κρακοβία),

Kateryna (Ουκρανία).

Επίσης απετέλεσε τη βάση για την Hatikvah-Ελπίδα, τον εθνικό ύμνο του Ισραήλ, που μπορείτε ν ακούσετε εδώ.



Το άρθρο έχει δημοσιευτεί και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr 
και μέρος του στο Περιοδικό Πολιτισμού: "Ανθρώπων Έργα".  Θα το βρείτε στις σελίδες 444-450.