Η Προσκύνηση των Μάγων: Bosch και Menotti

Χρόνια Πολλά και Φωτισμένα, φίλοι μου!
Κι ενώ η Ορθοδοξία σήμερα γιορτάζει τη Βάπτιση του Κυρίου, οι Δυτικοί θέτουν σε δευτερεύουσα  θέση την ανάμνηση του γεγονότος και στη γιορτή των Θεοφανείων τιμούν την  "Προσκύνηση των Μάγων". 

Η εικαστική τέχνη έχει δώσει αριστουργήματα πάνω στο θέμα.  Ο Ιερώνυμος Μπος, εκτός από το Τρίπτυχο που εκτίθεται στο Πράδο, φιλοτέχνησε και ένα άλλο εικαστικό με θέμα την Προσκύνηση που κοσμεί τις αίθουσες του Μητροπολιτικού Μουσείου στη Ν.Υόρκη και θα μάς απασχολήσει σήμερα, καθώς είναι πίνακας που ενέπνευσε μουσική σύνθεση!

Adoration of the Magi, Hieronymus Bosch

Ο Μπος υπήρξε εξαιρετικά δημιουργικός και εκκεντρικός ζωγράφος.
Στη σύνθεσή του αυτή, εντυπωσιάζει με τα στοιχεία αγιογραφίας, που χρησιμοποιεί. Πολλοί είναι οι  μελετητές που αμφισβήτησαν την πατρότητα του έργου, κανείς όμως την καλλιτεχνική του αξία.
Ιδιοσυγκρασιακή η προσέγγισή του στο δημοφιλές θέμα της Λατρείας των Μάγων, υπογραμμίζει την ασυνέχεια του χρόνου και του χώρου και κυρίως συγκρίνει τον πλούτο των Μάγων με τις πολυτελείς φορεσιές,  με τους φτωχούς αγρότες και  βοσκούς.

Ο Χριστός έχει γεννηθεί σε ένα ερειπωμένο κτίσμα που μοιάζει μεσαιωνικό κάστρο. Άγγελοι συγκρατούν ένα υφασμάτινο, προστατευτικό σκέπαστρο και στο βάθος απλώνεται η πόλη... Η Παναγία μέσα στον βαθυγάλαζο χιτώνα της κρατά τον Χριστό που είναι στραμμένος προς τους Μάγους.
Ο καλλιτέχνης  με αυτόν τον τρόπο στρέφει την προσοχή μας στα δώρα τους.
 
Ο ένας προσφέρει χρυσό, ένδειξη της βασιλείας  του Χριστού. Ο δεύτερος, κρατάει μύρο, που λόγω της χρήσης του στις ταφικές τελετές, μαρτυρά τον θάνατο του Χριστού. Ο Αφρικανός μάγος κρατά ολόχρυσο  λιβανοδοχείο , που στο καπάκι του είναι σκαλισμένο  χρυσό πουλί. Πολλοί το παρομοίασαν με  φοίνικα, που σύμφωνα με το θρύλο, φτιάχνει τη φωλιά του με κλαδιά αρωματικών φυτών, τη γεμίζει με ευωδιαστό λιβάνι και πεθαίνει καιόμενος μέσα σ' αυτή...

Η σύνθεση είναι σχετικά απλή, όμως ο Μπος απεικονίζει το τοπίο με ξεχωριστή προοπτική. Οι δευτερεύουσες σκηνές έχουν κι αυτές τη λεπτομέρειά τους.Παρατηρείστε τους φτωχούς αγρότες που ζεσταίνονται στη φωτιά κρεμασμένοι από το παράθυρο,... τα  ζώα: τον πιστό σκύλο στο κέντρο και το συμπαθητικό βόδι στ' αριστερά...και το ζευγάρι ακόμα, που χορεύει στο βάθος.

ΤΟ ΜΟΥΣΙΚΟ ΕΡΓΟ:

Gian Carlo Menotti: "Ο Αμάλ και οι Νυχτερινοί Επισκέπτες"

Από το εικαστικό έργο εμπνέεται το 1951 ο ιταλός συνθέτης, Τζιαν Κάρλο Μενόττι (συμμαθητής των Λ.Μπερνστάιν και Σ. Μπάρμπερ) την όπερα:
"Ο Αμάλ και οι Νυχτερινοί Επισκέπτες".

Γράφτηκε για την τηλεόραση προκειμένου να μεταδοθεί τα Χριστούγεννα εκείνης της χρονιάς.Θεωρείται το κορυφαίο συνθετικό έργο του Μενόττι ο οποίος εκτός από τη μουσική έχει γράψει και το λιμπρέττο της παράστασης.
Για όσους δεν γνωρίζουν καλά το συνθέτη, ας τονίσουμε πως από πολλούς έχει χαρακτηριστεί "σύγχρονος Βάγκνερ", καθώς όπως και ο Ρίχαρντ -εκτός από τη μουσική- έγραφε και το λιμπρέττο για όλες τις όπερες του.

Με τoν "Aμάλ" ενθουσίασε τον Αρτούρο Τοσκανίνι, που δημοσίως ανακοίνωσε πως είναι το καλύτερο έργο του Μενόττι!

"Στους ΤΡΕΙΣ ΜΑΓΟΥΣ χρωστάω τις ευτυχισμένες εποχές των Χριστουγέννων 

της παιδικής μου ηλικίας", θα πει ο συνθέτης.

"Αγαπημένος μου  ήταν ο Μελχιώρ, επειδή ήταν ο γεροντότερος, άρα και σοφότερος, και είχε μακριά λευκή γενειάδα. Ο  αδελφός μου προτιμούσε τον Γασπάρ, που για κάποιο δικό του λόγο πίστευε ότι είναι κουφός!Ίσως γιατί ποτέ δεν του έφερνε τα δώρα που του ζητούσε....
Εκανα αυτή την όπερα για παιδιά, γιατί στην Ιταλία που έζησα μικρό παιδάκι, δεν έχουμε Άγιο Βασίλη. Μάλλον ο Santa είναι φοβερά απασχολημένος με τα εκατομμύρια  παιδιά της Αμερικής.
Πώς να καταφέρει να φροντίσει και μάς στην μακρινή, ξεχασμένη Ιταλία; 
Ετσι, τα δώρα μας, μάς τα έφερναν οι "Τρεις Βασιλιάδες".

Ο "Αμάλ" εγκαινίασε την οικογενειακή βραδιά μπροστά στην τηλεόραση. Ο Μενόττι δημιούργησε μια λαϊκή όπερα, εύληπτη συγκρινόμενη με άλλα έργα του 20ου αι., απλή στην πλοκή και καθόλου προκλητική μελωδικά.Με τον "Αμάλ" συνέβαλε στο να γίνει η όπερα πιο προσιτή στο ευρύ κοινό.

Η ΥΠΟΘΕΣΗ:

Μια φορά κι έναν καιρό η ευαισθησία και η τρυφερότητα γέννησαν φαντασία και έμπνευση στον καλλιτέχνη να γράψει ένα γλυκό, συγκινητικό παραμύθι για ένα μικρό ανάπηρο αγόρι, τον Αμάλ.
Οι τρεις Μάγοι, καθώς ταξιδεύουν προς τη Βηθλεέμ για να προσφέρουν τα δώρα τους στο θείο βρέφος, σταματούν να ξαποστάσουν στη φτωχική καλύβα , όπου μένει ο Αμάλ και η μητέρα του, και μένουν εκεί μια νύχτα για να ξεκουραστούν.
Η φτωχή, απελπισμένη γυναίκα, για χάρη του ανάπηρου αγοριού της, μπαίνει στον πειρασμό και κλέβει λίγο από το χρυσάφι των Μάγων.
Όταν μαθαίνει πως το δώρο προορίζεται για τον νεογέννητο Χριστό, μετανοεί.Ο Αμάλ, ακούγοντας την ιστορία τους, θέλει να προσφέρει κι αυτός ένα δώρο στον Χριστούλη, κι έτσι τους δίνει την πατερίτσα του, το πιο πολύτιμο πράγμα που έχει.
Η γενναιοδωρία και η καλοσύνη του μικρού Αμάλ θ' ανταμειφθεί, και τότε θα συμβεί το ΘΑΥΜΑ!!!
Ο μικρός Αμάλ, γιατρεμένος, ακολουθεί τους Μάγους, προσκυνητής κι αυτός στη Βηθλεέμ...


Φίλοι μου αγαπημένοι,ας εκδηλώσουμε την ανθρωπιά μας...Με ελάχιστη προσπάθεια μπορούμε να βγάλουμε όλη τη θετική ενέργεια σε συνανθρώπους μας και να κάνουμε θαύματα!!!
Σκεφτείτε, ακόμα κι αυτή η απλή διαδικτυακή παρεούλα μας έχει δύναμη γιατί σ' αυτήν υπάρχει το βασικότερο συστατικό για να επιβιώσει κάθε Άνθρωπος: ΑΓΑΠΗ!

Gian Carlo Menotti: "Amahl and the Night Visitors, Suite":

Ολοκληρωμένη η όπερα εδώ:

Gian Carlo Menotti: "Amahl and the Night Visitors":