"Ο ΚΟΥΡΣΑΡΟΣ του Λόρδου Μπάυρον στη Μουσική Τέχνη"

Aντίτυπο της πρώτης δημοσίευσης του "ΚΟΥΡΣΑΡΟΥ"  το 1814 / "Portrait Lord Byron" Richard Westall, National Portrait Gallery

"The Corsair" : Λόρδου Μπάυρον

(Ο Λόρδος Μπάυρον γεννήθηκε σαν σήμερα 22 Γενάρη 1788)

Ο "Κουρσάρος"  είναι μια  εξαιρετικά δημοφιλής έμμετρη μυθιστορία του Λόρδου Βύρωνα που δημοσιεύθηκε το 1814.
Λέγεται πως την πρώτη μέρα δημοσίευσής της πουλήθηκαν 10000 αντίτυπα!

Χωρίζεται σε κάντα (όπως η Θεία Κωμωδία του Δάντη) και αφηγείται την ιστορία του σκληρού, βίαιου και απείθαρχου, μα θαραλλέου πειρατή του Αιγαίου, Κόνραντ και  τον έρωτά του  με την Ελληνίδα Μεντόρα.

(Κάποιοι υποστηρίζουν πως έμπνευση για το ποίημα έδωσε η ζωή του πειρατή Ζαν Λαφίτ).

Όλοι γνωρίζουμε την αγάπη και το  θαυμασμό του Λόρδου Βύρωνα για την κλασική Ελλάδα.
Στην πρώτη επίσκεψη στη χώρα μας  γοητεύτηκε  από τα τοπία και το κλίμα της.
Έτσι, γράφει στο ποίημά του  "Ο Κουρσάρος":

Στον Μωριά τα κορφοβούνια, πορφυρά ντυμένος κάλλη

Αργοκατεβαίνει ο ήλιος μεσ΄της δύσης την αγκάλη.

Όχι, οι λάμψεις του δεν είναι θαμπερές καθώς στις χώρες

Του Βορρά, μα φεγγοβόλες, διάφανες και χρυσοφόρες.

Όταν ήσυχα στον πόντο τις αχτίνες του καρφώνει,

Τις σπιθοβόλες κορφούλες των κυματισμών χρυσώνει.

Αποχαιρετά την Ύδρα και το βράχο της Αιγίνης

Με στερνό χαμόγελό του ο Θεός της ωριωσύνης.

Πάντοτε ποθεί να βλέπει την αγαπητή του χώρα,

Αν κι αυτή λαμπρές θυσίες δεν του καίει πλέον τώρα.

(Απόδοση: Λεωνίδας Ραζέλος) 

Όλη η ποιητική μυθιστορία  στην αγγλική γλώσσα, μπορεί να διαβαστεί εδώ:

http://archive.org/stream/corsairtale00byrorich/corsairtale00byrorich_djvu.txt

Στο έργο του ο ΚΟΥΡΣΑΡΟΣ βασίστηκαν και ανέπτυξαν τις μουσικές τους ιδέες:

1.Giuseppe Verdi : όπερα "Il Corsaro".

Το Λιμπρέτο έγραψε ο λιμπρετίστας του Βέρντι, Φραντσέσκο Μαρία Πιάβε.

Στον παλιό πύργο, η Μεντόρα, η αγαπημένη του Κόνραντ,  έχει δυσάρεστα προαισθήματα και αγωνιά για την επιστροφή του. Με την άρπα της τραγουδά μια όμορφη ρομάντζα...

"Egli non riede ancora", ΜΑΡΙΑ ΚΑΛΛΑΣ:

"Conrad, the Corsair" Horace Vernet (1789 - 1863)-Wallace Collection

Και ένα βίντεο, άρτι αφιχθέν, επίσης με την Μ.Κάλλας στο ρόλο της όμορφης Γκιουλνέαρ, της ευνοούμενης σκλάβας του πασά, στην καβατίνα :"Ne Sulla Terra", εδώ

"Extreme in love or hate, in good or ill,

The worst of crimes had left her woman still!

This Conrad mark'd, and felt—ah! could he less?—

Hate of that deed, but grief for her distress."

(The Corsair)

"Conrad and Gulnare"

2.Η Ουβερτούρα: "Κουρσάρος" του Μπερλιόζ είχε αρχικά τον τίτλο "La Tour de Nice", αφού την εμπνεύστηκε καθώς αντίκρυσε το θαλασσινό ορίζοντα από έναν ερειπωμένο Πύργο στο βράχο Ponchettes της μεσογειακής Νίκαιας σε συνδυασμό με εικόνες που του είχε δημιουργήσει ο Κουρσάρος του Μπάυρον, που είχε διαβάσει πρόσφατα.

Όπως έχει πεί ο ίδιος: 

"Ανακάλυψα τα ερείπια ενός πύργου χτισμένου στην άκρη ενός γκρεμού...μπροστά μου απλωνόταν ο ατέρμονος θαλασσινός ορίζοντας.Αγνάντεψα τα ψαροκάικα...

Στα ερείπια κουκουβάγιες, βατράχια και ψαραετοί...Κάπως έτσι θα ήταν και τα ορμητήρια των πειρατών, σκέφτηκα...κι άκουσα ξάφνου κραυγαλέα βιολιά, όμποε να κρώζουν, κλαρινέτα να θρηνούν και τρομπόνια να στενάζουν!Η ουβερτούρα είχε σχηματιστεί στο μυαλό μου..."

Berlioz - Ouverture "Le Corsaire".Στο πόντιουμ  ο σερ John Barbirolli :

"Κόνραντ-Μεντόρα, ο αποχωρισμός", Charles Wynne Nicholls

3. "Le Corsaire" : μπαλέτο  σε μουσική του Αdolphe Adam και  χορογραφία του Joseph Mazilier.

Η Carolina Rosati στο ρόλο της  Μεντόρα το 1856

To μπαλέτο δημιουργήθηκε κυρίως για το ταλέντο της διάσημης ιταλίδας μπαλαρίνας Καρολίνας Ροσάτι στο ρόλο της Μεντόρα, ενώ ο ρόλος του Κόνραντ δεν ήταν χορευτικός.


Αξίζει να αναφέρουμε πως το "Corsaire" παρουσιάστηκε στη Ρωσία το 1858 από τα Μπολσόι, με τον νεαρό Μάριο Πετιπά στο ρόλο του Κόνραντ, που εν τω μεταξύ, του είχε δοθεί ειδικά για την παράσταση, χορευτικός ρόλος.
Από τότε έγιναν αρκετές αναθεωρήσεις από τον Πετιπά, προσθέτοντας κάθε φορά διάφορες παραλλαγές κι ένα σημαντικό αριθμό νέων βημάτων.

Αφίσα από την παραγωγή του Corsaire από το English National Ballet

Η πλοκή του μπαλέτου διαφοροποιείται από την υπόθεση του λογοτεχνικού έργου, και σε αυτή την περίπτωση έχουμε ευτυχές τέλος: Ο Κόνραντ σώζει την αγαπημένη του Μεντόρα και στο τέλος οι δυο εραστές σμίγουν ευτυχισμένοι.


Συναρπαστική η πλοκή με τον τολμηρό πειρατή και τον παθιασμένο έρωτά του για την ελληνίδα πανώρια!
Αιχμάλωτες κόρες, πλούσιοι σουλτάνοι, απαγωγές και διασώσεις, μεταμφιέσεις και συνωμοσίες, αγάπες και προδοσίες, με αποκορύφωμα ένα ναυάγιο, το οποίο είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά θεάματα στο μπαλέτο!

Αν και  το  "pas de deux" είναι το πιο ονομαστό, διάλεξα να παρακολουθήσουμε το "pas de trois" από τη "σκηνή των οδαλίσκων"  σε αυθεντική χορογραφία του Πετιπά.

Όπως μπορείτε να διαβάσετε στα σχόλια του βίντεο , η μουσική του Αντόλφ Αντάμ στη συγκεκριμένη σκηνή περιορίζεται στην εισαγωγή και σε μια από τις τρεις παραλλαγές.Οι υπόλοιπες δυο παραλλαγές, καθώς και η coda είναι του Γενουάτη πιανίστα, βιολονίστα και συνθετη μουσικής μπαλέτου, Cesare Pugni:

"Episode:The Corsair by Lord Byron", Eυγένιος Ντελακρουά 

Σύνοψη της όπερας:

Ο Κόνραντ, αρχηγός των κουρσάρων με του άντρες του βρίσκονται εξόριστοι σ'ένα απόμακρο ελληνικό νησί. Λαμβάνει ένα γράμμα με πληροφορίες και αποφασίζει να σαλπάρει.
Στον παλιό πύργο, η αγαπημένη του Μεντόρα, έχοντας άσχημα προαισθήματα αγωνιά για την επιστροφή του. Με την άρπα της τραγουδά μια όμορφη ρομάντζα.
Ο Κόνραντ της ανακοινώνει την αναχώρησή του προκειμένου να αντιμετωπίσει τον πασά Σεϊντ.


Η Γκιουλνεάρ, η ευνοούμενη σκλάβα του πασά δεν είναι ευτυχισμένη με τη ζωή της στο χαρέμι.
Ο Κόνραντ μεταμφιέζεται σε δερβίση και μπαίνει στο παλάτι. Όμως, όταν η ταυτότητά του αποκαλύπτεται ξεκινά μάχη.
Ξεσπάνε φωτιές κι ενώ οι άντρες του Κόνραντ σώζουν τις γυναίκες του χαρεμιού, ο ίδιος συλλαμβάνεται.
Η Γκιουλνεάρ, που εν τω μεταξύ έχει ερωτευτεί τον Κόνραντ εκλιπαρεί το Σεϊντ να τον ελευθερώσει.Εκείνος, όμως αρνείται πεισματικά.
Ετσι, αποφασίζει να δράσει μόνη της.
Πηγαίνει στη φυλακή, όπου είναι αλυσοδεμένος ο Κόνραντ και του ομολογεί πως σκότωσε τον πασά και πρέπει να δραπετεύσουν.

(Κοστούμια:Κόνραντ,Σεϊντ και αντρών για την όπερα του Βέρντι)

Στο νησί των κουρσάρων η Μεντόρα, που έχει μάθει για τη σύλληψη του αγαπημένου της πιστεύει ότι δεν θα τον ξαναδεί ποτέ.Απελπισμένη, πίνει δηλητήριο για να πεθάνει.
Όταν φθάνει το πλοίο του Κόνραντ είναι πια αργά.
Η Μεντόρα αργοπεθαίνει. Μαθαίνει ποιος τον βοήθησε και πριν ξεψυχήσει ευχαριστεί την Γκιουλνεάρ, που γνωρίζοντας πως η καρδιά του Κόνραντ είναι δοσμένη αλλού, καταρρέει.
Ο κουρσάρος απελπισμένος πέφτει απ' το βράχο στη θάλασσα...


Ένα συγκλονιστικό φινάλε με Κόνραντ, Μεντόρα και  Γκιουλνεάρ σ'ένα σπαρακτικό  τρίο :

"O mio Corrado, appressati"

Ολόκληρη την όπερα μπορείτε να την παρακολουθήσετε στο βίντεο, που ακολουθεί.
Η συναρπαστική τελευταία σκηνή στο 1:28:00.

http://www.byron-greece.org/index.php?option=com_content&view=section&layout=blog&id=6&Itemid=10&lang=en

http://wallacelive.wallacecollection.org/eMuseumPlus?service=ExternalInterface&module=collection&objectId=65302

http://www.gutenberg.org/files/32990/32990-h/32990-h.htm

http://www.wikiart.org/en/eugene-delacroix/episode-from-the-corsair-by-lord-byron-1831
http://www.danceeurope.net/gallery/le-corsaire-english-national-ballet
http://tuttiallopera.altervista.org/Verdi200/schedOpera.php