ΓΑΝΥΜΗΔΗΣ: από τη μυθολογία στο σύμπαν κι από κει στην ποίηση και τη μουσική...

Ήταν μια μέρα σαν σήμερα, 7 Ιανουαρίου του 1610, όταν ο αστρονόμος Γαλιλαίος (να θυμηθούμε πως ήταν γιος του μουσικού-μέλους της Φλωρεντιανής Καμεράτα Βιντσέντζο Γκαλιλέι) ανακαλύψε με τη διόπτρα που είχε ο ίδιος κατασκευάσει, το μεγαλύτερο δορυφόρο του πλανήτη Δία, που επειδή παρομοιάστηκε με οινοχόο που περιφέρεται γύρω από τον Δία τον ονόμασε Γανυμήδη, τον γνωστό από την μυθολογία, οινοχόο των Ολύμπιων θεών.


Σύμφωνα με το μύθο, ο Γανυμήδης περίφημος για την ομορφιά του νέος, γιος του βασιλιά Τρώα, θάμπωσε με το κάλλος του το Δία, που μεταμορφωμένος σε αετό τον άρπαξε και τον μετέφερε στον Όλυμπο, όπου του έδωσε αθανασία και έζησε εκεί αιώνια ως οινοχόος των θεών.

Γανυμήδης, Ρούμπενς

Θαυμάσια ο Όμηρος περιγράφει στην Ιλιάδα του:

"Και από τον Εριχθόνιον των Τρώων βασιλέας ο Τρώς γεννήθη 

και απ’ αυτόν ο ισόθεος Γανυμήδης, 

που εγεννήθη των θνητών ο πρώτος για το κάλλος, 

που τον σηκώσαν οι θεοί για κείνα του τα κάλλη 

να ζει μ’ αυτούς αθάνατος και κεραστής του Δία…"

Αλλά απείρου κάλλους είναι και ο ποιητικός λόγος του Σικελιανού:

"Μεγαλοφυΐα! Ω! Τ' είσαι συ;... 

που ένα πνεύμα ανώτερο νοιώθει έρωτα για σένα!... 

Και κατεβαίνει απ' τα ψηλά του Ολύμπου και σε παίρνει 

Και σαν το νοιώσεις πού σε πάει, σαν νοιώσεις πού σε φέρνει 

Το νου σου να φεγγοβολά και να γεννά σαν ίδης 

Νοιώθεις το πνεύμα που 'ναι ο Ζευς και συ 'σαι ο Γανυμήδης!"

Όμως και ο μεγάλος Γκαίτε εμπνέεται από το μύθο του Γανυμήδη:

(από Εθνικό Κέντρο Βιβλίου)

Tο ποίημα του Γκαίτε μελοποιήθηκε από τους Franz Schubert και Hugo Wolf.

Το περίφημο ληντ του Σούμπερτ γράφτηκε το 1817 και ανήκει σε κείνα τα λήντερ, που ο συνθέτης αφιέρωσε στον Γκαίτε.
Ένα ληντ που υμνεί τον έρωτα και το κάλλος μέσα σε μια χορευτική διάθεση, αλλά και περιγραφικά στοιχεία όπως εκείνα των κελαηδισμάτων ή του θροΐσματος του ανέμου… Άλλοτε απαλή κι άλλοτε περισσότερο ενεργητική η μελωδική γραμμή, που ακολουθεί η φωνή, ενώ οι πλατιές συγχορδίες από το πιάνο δηλώνουν την επιθυμία του μυθικού νέου να ακολουθήσει τον πατέρα των θεών στον Όλυμπο…

Το ακούμε από την Elisabeth Schwarzkopf ενώ στο πιάνο την συνοδεύει ο θρυλικός Edwin Fischer:

Η σύνθεση του Wolf αναδεικνύει το γεμάτο τόλμη και φρεσκάδα, νεανικό ποίημα του Γκαίτε, με μια απλή μεν, μελωδία, όμως γοητευτικά γενναιόδωρη σε αρμονίες, που υφαίνουν μια αιθέρια και πλούσια σε πάθος, ατμόσφαιρα.

Το δεξί χέρι του πιάνου κρατά μια σταθερή μελωδία, ενώ το αριστερό "σφύζει" από συγχορδίες, συνώνυμες της έκστασης και της απόλυτης παράδοσης στο ερωτικό συναίσθημα.

"Ganymed": Hugo Wolf / Dietrich Fischer-Dieskau.

Στο πιάνο ο Daniel Barenboim

Πολλοί είναι οι καλλιτέχνες που έχουν αποτυπώσει τον γοητευτικό μύθο της αρπαγής του πανώριου νέου, Γανυμήδη.

Για σήμερα επέλεξα ένα όμορφο και λεπτού γούστου πολύτιμο αντικείμενο, από τη Γαλλία των αρχών του 19ου αι.

Πρόκειται για ένα επίχρυσο, επιτραπέζιο ρολόι , που απεικονίζει το Γανυμήδη πάνω σε άρμα που το σέρνουν δύο αετοί.

Στο χαμηλότερο μέρος του αντικειμένου παρατηρούμε ανάγλυφο με το Γανυμήδη να κερνά νέκταρ τον ξαπλωμένο σε ανάκλιντρο, Δία.






Κάποιες φορές, ο Γανυμήδης απεικονίζεται να κρατά στεφάνι, μια λύρα ή ένα πετεινό (ερωτικό σύμβολο).

Άλλοτε πάλι, απεικονίζεται ως ήρωας από την Ανατολή, με φρυγικό σκούφο, όπως στο ρωμαϊκό ανάγλυφο δεξιά.