Meyerbeer, η εντυπωσιακή σκηνή του Μπαλέτου των μοναχών...

[Στη μνήμη του Giacomo Meyerbeer που έφυγε σαν σήμερα, 2 Μαΐου 1864]

"Robert the diable-Ballet of the Nuns", Αct III", Edgar Degas - V&A Museum

Έκανε τον Φρειδερίκο Σοπέν να αναφωνήσει:

"Αν η μεγαλοπρέπεια ειδώθηκε ποτέ στο θέατρο, αμφιβάλλω αν έφτασε το επίπεδο της λαμπρότητας που υπάρχει στον "Ροβέρτο"!..Ο Μέγιερμπερ θα μείνει αθάνατος με αυτό το έργο!"

Ο Giacomo Meyerbeer είναι εκείνος που καθιέρωσε την "grand opera", είδος μεγαλειώδους όπερας μεγάλης έκτασης, με εντυπωσιακούς σχεδιασμούς, σκηνικά και εφέ.
Αντιπροσωπευτικότερη του είδους, η όπερα του Μέγερμπερ: "Ροβέρτος ο Διάβολος", βασισμένη στον ομώνυμο μεσαιωνικό θρύλο.


Η ΥΠΟΘΕΣΗ:

[Ο Ροβέρτος της Νορμανδίας  είναι γιος του Διαβόλου και μιας Δούκισσας. Τέτοιες ενώσεις δεν ήταν αδύνατες για τον λαϊκό νου εκείνων των σκοταδιστικών εποχών. Εξαιτίας της απερισκεψίας του, έχει εξοριστεί και περιπλανιέται στη Σικελία, όπου ερωτευεται την πριγκίπισσα Ισαβέλλα. Ενας μυστηριώδης φίλος του, ο Μπέρτραμ(στην ουσία ο Διάβολος πατέρας του, που θέλει να του πάρει την ψυχή) τον παρασύρει, χάνει σε στοιχήματα τα υπάρχοντα του και μαζί την τιμή του, λέγοντάς του πως μονο αν βρουν το μαγικό κλαδί από έναν τάφο θα ανακτήσει την παλιά αίγλη του και θα κερδίσει την καρδιά της Ισαβέλλας. Πράγματι,ο Ροβέρτος βρίσκει το φυλακτό, που όταν το πετά κατά λάθος μακριά, λύνονται τα μάγια. Είναι πια ελεύθερος θνητός, αποδεσμευμένος από την κυριαρχία του Διαβόλου και παντρεύεται την αγαπημένη του.]

Πρεμιέρα "Robert le Diable" στην Όπερα του Παρισιού,
Το μπαλέτο των μοναχών, λιθογραφία Jules Arnout

Η όπερα του Μέγιερμπερ δημιούργησε σάλο ήδη από την πρεμιέρα της, με τους ακροατές να παραληρούν!

Με την όπερα αυτή εδραιώθηκε η φήμη του συνθέτη και είναι το μελόδραμα που επηρρέασε στην ανάπτυξη του μπαλέτου ως μέρος μιας όπερας.


Στο "Μπαλέτο των Μοναχών", επικεντρωνόμαστε σήμερα, που αποτελεί  επεισόδιο στην Πράξη ΙΙΙ του "Ροβέρτου".

Δημοφιλέστατο μέρος, κατά το οποίο παρουσιάζονται νεκρές μοναχές και η ηγουμένη τους, σε ένα ερειπωμένο μοναστήρι τα μεσάνυχτα, που ο Ροβέρτος έχει έρθει για να βρει το φυτό. Οι μοναχές παραβιάζοντας  τους όρκους τους ανασηκώνονται  από τους τάφους τυλιγμένες σε ολόλευκα αέρινα σάβανα για να αποπλανήσουν τον  Ροβέρτο. Ως φαντάσματα αρχίζουν να λικνίζονται στους ρυθμούς μιας οργιαστικής Bachanale, που μετατρέπεται σε ανίερο, υπνωτικό βαλς, ακολουθώντας τις οδηγίες του Μπέρτραμ, που τούς έχει υποσχεθεί αισθησιακή αιωνιότητα.

"Robert the diable-Ballet of the Nuns", Αct III",
Edgar Degas - ΜΕΤ

Με ειδικά εφέ, υψηλό εξοπλισμό της Όπερας του Παρισιού της εποχής, ο φωτισμός ήταν ικανός να δημιουργεί εικόνες ανατριχιαστικές και απόκοσμες.

Ο Ροβέρτος τρομοκρατείται όμως έχει επάνω του το μαγικό κλαδί. Οι τάφοι των καλογριών ανοίγουν και κείνες ξαναβυθίζονται στη γη. Οι πέτρινες ταφόπλακες γλιστρούν στη θέση τους, ενώ ακούγεται μια ψαλμωδία από τη "Χορωδία των δαιμόνων".



Εκτός από τον Σοπέν, το βράδυ της πρεμιέρας παρακολούθησε και ενθουσιάστηκε και ο Θεόφιλος Γκωτιέ, ο οποίος  χαρακτήρισε τις μοναχές ως "απερίγραπτα αμαρτωλές, που απαρνήθηκαν την Ουράνια ευδαιμονία για τον βέβηλο αισθησιασμό της γήινης ζωής"!

Επίσης ο Μπερλιόζ  σε κριτική του σε μουσικό περιοδικό της εποχής κατέγραψε την εντύπωση που του προκάλεσε η ενορχήστρωση. Οι Λιστ και Σοπέν έγραψαν παραλλαγές πάνω σε θέματα της όπερας, ενώ ο μέγας Βάγκνερ καθ'ομολογία του, οφείλει πολλά στον "Ροβέρτο" του Μέγιερμπερ όσον αφορά την έμπνευσή του στον "Τανχόυζερ".Την εντυπωσιακή Σκηνή με τις μοναχές μπορείτε να δείτε στο 53:40 πατώντας εδώ.

Την περίφημη Τρίτη σκηνή με το "Μπαλέτο των Μοναχών" έχει αποτυπώσει σε δύο πίνακές του ο Edgar Degas.
Ο ζωγράφος -που ξέρουμε τη λατρεία του για το μπαλέτο-  σε πρώτο πλάνο απεικονίζει τους μουσικούς της ορχήστρας ή στη δεύτερη περίπτωση τους θεατές, ενώ οι χορεύτριες-καλόγριες  διακρίνονται μέσα σε μια γεμάτη μυστήριο ομιχλώδη ατμόσφαιρα, που δημιουργούν οι φωτισμοί.

Meyerbeer: "Ballet of the Nuns", Αct III

To κλιπ:

Με έμπνευση τον "Ροβέρτο":

1. O Chopin μαζί με τον φίλο του τσελίστα, Auguste Franchomme έγραψαν το "Grand Duo concertant" για πιάνο και τσέλο, βασισμένα σε θέματα από την grand opera του Μέγερμπερ, "Ροβέρτος ο Διάβολος".

Chopin-Franchomme: "Grand Duo concertant" / Sol Gabetta-Bertrand Chamayou

2. Ο Liszt συνθέτει μια λαμπρή μεταγραφή για πιάνο θεμάτων απότον "Ροβέρτο", τρομερά δεξιοτεχνική , δημοφιλή στο ακροατήριο του,τόσο που συχνά στα ρεσιτάλ  διέκοπτε το πρόγραμμά του για να ερμηνεύσει τις "Réminiscences de Robert le Diable". Συνήθιζαν λόγω της απαιτητικότητάς του να λέγεται πως "δεν ήταν δυνατόν να εκτελεστεί από κανέναν άλλο, παρά μόνο από τον Λιστ και τον ... ίδιο τον διάβολο".

Liszt: "Réminiscences de Robert le Diable" / Earl Wild